nr. 169 van ROBRECHT BOTHUYNE datum: 9 december 2015 aan PHILIPPE MUYTERS UNIZO-onderzoek 'stoppen is starten' - Beleidsaanbevelingen

Transcriptie

1 SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 169 van ROBRECHT BOTHUYNE datum: 9 december 2015 aan PHILIPPE MUYTERS VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT UNIZO-onderzoek 'stoppen is starten' - Beleidsaanbevelingen Ondernemers ondernemen. Ondernemers worden ook oud(er). Aangezien ook zij vergrijzen, rijst de vraag naar overname/verderzetting van hun activiteit. Ondernemingen worden overgedragen aan de opvolger, soms de volgende generatie, soms familie, een externe partij of, in het slechtste geval, worden ze stopgezet Het overnemen van een onderneming is geen evidentie. Aan wie laat men over? Wat zijn de financiële implicaties? Op welke manier kan de onderneming stopgezet worden? UNIZO startte een enquête bij ondernemers om te peilen naar hun visie en plannen inzake de toekomst van hun bedrijf/hun loopbaan. 507 ondernemers namen deel aan de enquête. Conclusies zijn: - één op drie voorziet de verkoop van het bedrijf binnen de 5 jaar; - één op drie heeft echter geen idee van de waarde van de onderneming; - bij opvolging wil men graag een goede opvolger: het vinden van een opvolger is soms een probleem de financiële kant is een tweede probleem; - reden om over te laten is: de pensioenleeftijd gebrek aan familiale opvolging gezondheidsredenen - de meerderheid is niet bezig met zijn opvolging; - bij overdracht: denkt 43% aan verkoop aan derden (geen familie) 17% aan volledige stopzetting van de activiteit minderheid denkt aan overlaten aan de familie - knelpunten bij overdracht zijn: waardebepaling financiële kant van de overname - vertrouwenspersoon nummer één is de boekhouder, daarna volgt de accountant. UNIZO doet, aan de hand van de conclusies van dit onderzoek, een aantal beleidsaanbevelingen: 1. sensibiliseren en informeren; 2. vrijstelling successierechten bij overdracht; 3. beperken administratieve lasten bij overdracht;

2 4. stimuleren van associaties om ervaring door te geven van ondernemer op ondernemer; 5. financiering van bedrijfsoverdracht bevorderen. 1. Hoe evalueert de minister de beleidsaanbevelingen van UNIZO? 2. Op welke vlakken zal de minister de voorgestelde aanbevelingen opvolgen/aanpakken? 3. Werd hierover reeds samen gezeten met de diverse actoren? Zo ja, wat zijn de conclusies van dit gesprek? 4. Op welke manier kan de overdracht binnen familiebanden aangezwengeld worden? 5. Via welke kanalen zal men de ondernemers nog beter informeren en sensibiliseren rond overdracht van onderneming? 6. Sinds het vrijstellen van schenkingsrechten is de vrijstelling van successierechten opgeheven. Hoe staat de minister tegenover het vrijstellen van successierechten bij overdracht? 7. UNIZO pleit voor het samenvoegen van alle verschillende attesten tot één attest bij overname. Zal hieraan tegemoet gekomen worden in het kader van de administratieve vereenvoudiging? Zo ja, op welke manier? 8. Zal er gewerkt worden aan het versoepelen van de associaties? 9. UNIZO pleit voor een jaarlijkse opvolging van de studie kmo-financiering en een bespreking ervan met financiers. Op welke manier zal de minister hieraan tegemoet komen?

3 PHILIPPE MUYTERS VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT ANTWOORD op vraag nr. 169 van 9 december 2015 van ROBRECHT BOTHUYNE 1. De beleidsaanbevelingen van Unizo zijn gebaseerd op de door hen uitgevoerde Grote eindeloopbaan enquête. Dit was een online bevraging waar iedereen op kon antwoorden. Bedrijfsoverdracht is een complexe zaak, waarbij zowel emotionele als praktische uitdagingen moeten aangepakt worden. De veelheid van aandachtpunten vereist dat een bedrijfsoverdracht tijdig moet worden voorbereid. Het is een thema dat daarom de nodige aandacht krijgt in mijn beleid. In 2015 heb ik een onderzoek gesubsidieerd dat werd uitgevoerd bij bedrijven met een zaakvoerder van 55 jaar of ouder. Bij die ondernemingen is het plannen van de bedrijfsoverdracht concreet aan de orde. Uit dit onderzoek kwamen zeven belangrijke vaststellingen naar voren die eveneens bekend werden gemaakt tijdens de Week van de bedrijfsoverdracht. Vaststelling 1: De problematiek van bedrijfsoverdracht is aanwezig in een grote groep van ondernemingen. Op basis van de VKBO databank (Verrijkte Kruispuntbank van Ondernemingen) waren er in 2014 in Vlaanderen micro-ondernemingen en KMO s met een zaakvoerder of afgevaardigd bestuurder ouder dan 55 jaar. In bedrijven is een zaakvoerder of afgevaardigd bestuurder actief die ouder is dan 65 jaar. Die bedrijven vertegenwoordigen samen een netto toegevoegde waarde van 8,186 miljard euro en 45,147 miljard euro aan activa. Samen stellen zij mensen te werk. Aan het onderzoek dat werd uitgevoerd door Antwerp Management School en Universiteit Hasselt, namen 544 bedrijven deel; ongeveer de helft microondernemingen en de helft kmo s. 51% wordt geleid door de oprichtende ondernemer. 17% is in handen van de derde generatie of ouder. We zien dus dat het geen nieuw fenomeen is dat familiebedrijven niet automatisch overgaan naar de volgende generatie. Vaststelling 2: Heel wat bedrijven die binnen een termijn van 5 jaar een overdracht van leiding of eigendom voorzien, doen te weinig aan planning en voorbereiding van de overdracht. 1 op 4 van de bevraagde ondernemers geeft aan dat ze het bedrijf willen blijven leiden tot ze ouder zijn dan 65 jaar. Langer werken is dus ook bij ondernemers aan de orde. Daar staat tegenover dat 54,2% van de bevraagde ondernemers de leiding wil overdragen binnen de vijf jaar. Bij die groep zien we toch een aantal problemen op vlak van voorbereiding van de bedrijfsoverdracht. 30,2% van deze groep is niet of nauwelijks bezig met de planning van de overdracht van leiding. Opvallend is dat 26,3% van de 65-plussers niet of nauwelijks bezig is met het plannen van de opvolging van leiding. Bovendien weet 13% van de

4 bedrijven die binnen een termijn van 5 jaar de eigendom willen overdragen, niet hoe er aan te beginnen. Vaststelling 3: Hoge overnameprijzen t.o.v. beperkte beschikbare financiële middelen belemmeren overdracht van eigendom. De meest aangehaalde belemmeringen voor het plannen van overdracht van eigendom zijn: 1. financiële redenen zijn de belangrijkste belemmering bij het plannen van een eigendomsoverdracht. Hierbij wordt frequent verwezen naar de te hoge overnameprijzen en het gebrek aan geldmiddelen (bv. om de andere kinderen uit te kopen of erfbelasting te betalen); 2. familiale redenen (vb. kinderen komen niet overeen, opvolger nog niet klaar, jonge leeftijd kinderen, gelijkberechtiging van de kinderen); 3. ongunstige marktomstandigheden; 4. het zoeken van een gepaste opvolger/overnemer; 5. het bedrijf klaar maken voor een overdracht (vb. fiscaal herstructureren, zorgen voor winstgevendheid); 6. gebrek aan kennis over het overdrachtsproces. De meest aangehaalde belemmeringen voor het plannen van overdracht van leiding zijn: 1. familiale redenen (vb. kinderen geen interesse/te jong, moeilijke erfenisverdeling); 2. economische en financiële redenen (vb. onvoldoende rentabiliteit, ongunstige marktomstandigheden, onzekere toekomst); 3. de huidige bedrijfsleider wenst het roer niet over te geven; 4. ontbrekende kennis over het overdrachtsproces. Vaststelling 4: Veel ondernemers maken te weinig gebruik van de bestaande informatie- en adviesmogelijkheden. Dat gebrek aan kennis over het overdrachtsproces is logisch als we vaststellen dat ongeveer 60% van de ondervraagde ondernemers zeggen geen of hoogstens 2 informatiebronnen te hebben geraadpleegd. Zelfs 2 op de 3 bedrijven met een bedrijfsleider ouder dan 65 jaar geven aan geen informatiebronnen te hebben geraadpleegd. Vaststelling 5: 53% van de bedrijven denken aan een familiale opvolging, terwijl in 39% van de bedrijven een externe verkoop van de aandelen wordt overwogen. 8% denkt aan de liquidatie van de onderneming. De belangrijkste motieven om een externe verkoop te overwegen zijn: - de ondernemer wil het financieel rendement van zijn jarenlange inzet verkrijgen door verkoop (57,5%); - de kinderen/familie zijn niet gemotiveerd om het bedrijf over te nemen (32,5%); - de kinderen/familie kunnen bedrijf niet overnemen omwille van de kostprijs (17,5%); - de ondernemer wil het bedrijf niet overlaten aan de kinderen/familie (17,5%); - de kinderen/familie kunnen het bedrijf niet overnemen wegens gebrek aan capaciteiten (12,5%). Vaststelling 6: 15% van de micro-ondernemingen denkt eraan om hun bedrijf te liquideren tegenover 2% van de grotere kmo s.

5 De bedrijven die een liquidatie overwegen, zijn bijna uitsluitend microondernemingen. 53% van de micro-ondernemingen die eraan denken om te liquideren heeft hoogstens 2 werknemers in dienst. Het kan zijn dat de bedrijfsleiders die eraan denken om te liquideren zelf geen kinderen hebben of dat zij het moeilijk vinden om hun specifieke kennis en beroepservaring door te geven aan een opvolger of overnemer. Vaststelling 7: Het is voor vele bedrijven moeilijk om een geschikte koper te vinden. 71% van de bedrijven die een externe verkoop overwegen, vinden moeilijk een geschikte overnemer. Ongeveer een vijfde heeft nog geen idee van de waarde van hun bedrijf. Het niet tijdig vinden van een geschikte koper kan mede veroorzaken dat men denkt aan liquidatie. 2. Als u die vaststellingen hoort, zal het u niet verwonderen dat mijn beleid inzet op bewustmaking, informatiestrekking en begeleiding, geflankeerd door fiscale maatregelen en toegang tot financiering. Er wordt dus al heel wat gedaan op het vlak van de vijf aanbevelingen die Unizo doet. Op vlak van bewustmaking blijft het Agentschap Innoveren en Ondernemen in de week voor Allerheiligen de Week van de bedrijfsoverdracht organiseren. Ik stel vast dat de pers in die periode het thema bedrijfsoverdracht meer en meer oppikt. Het informatiepakket bedrijfsoverdracht is een blijvend succes. Daarnaast subsidieer ik middenveldorganisaties, waaronder Unizo, om het hele jaar door infosessies te organiseren. Zij richten ook de opleidingen in die in opdracht van het Agentschap Ondernemen werden ontwikkeld. Momenteel loopt de selectieprocedure voor een overheidsopdracht om nieuwe partners aan te duiden. Met het beleid willen we ondernemers aanmoedigen om de overdracht goed en tijdig voor te bereiden. In de vorige legislatuur nam ik fiscale maatregelen om het schenken van een familiebedrijf aantrekkelijker te maken in plaats van te wachten tot het familiebedrijf in de erfenis terecht komt. De cijfers bewijzen dat deze maatregel elk jaar beter bekend wordt. Over de beperking van de administratieve lasten bij een overdracht kan ik kort zijn. 4 van de 5 aangehaalde attesten zijn federale materie. Vanuit de Vlaamse overheid valt er dus weinig te vereenvoudigen. In de vorige legislatuur subsidieerde het Agentschap Ondernemen een proefproject om overname door associaties bij architecten te stimuleren. De ervaringen en modeldocumenten van dat project zijn zeker nuttig voor andere sectoren. Organisaties zoals Unizo kunnen de verspreiding er van op zich nemen. De Vlaamse overheid doet al heel wat om de toegang tot financiering te vergemakkelijken. Denk aan de Startlening+ en de kmo-cofinanciering van het Participatiefonds Vlaanderen. Ook de Waarborgregeling en de Winwinlening bieden mogelijkheden voor potentiële opvolgers en overnemers om hun financiering rond te krijgen. 3. De studie van Antwerp Management School en Universiteit Hasselt werd besproken in het stakeholdersplatform voor opvolging en overname van het Agentschap Ondernemen. De studie staat ook op de website van het agentschap. Alle organisaties die zich kandidaat stellen voor de overheidsopdracht voor het

6 organiseren van dienstverlening aan ondernemingen die momenteel loopt bij het Agentschap Innoveren & Ondernemen, en dan met name in perceel 2, kunnen dus acties voorstellen die tegemoet komen aan de vaststellingen uit de studie. 4. We kunnen daaraan tegemoet komen door nog meer te informeren. De opleiding overdracht van het familiebedrijf die werd ontwikkeld in opdracht van het Agentschap Ondernemen, kan worden aangeboden door elke organisatie met docenten die het studiemateriaal kunnen verrijken met voorbeelden uit de eigen praktijk. In de vernieuwde kmo-portefeuille zal het mogelijk blijven subsidies te krijgen voor het advies over een overdrachtsplan of voor de coaching van overdrager en opvolger. Zo een overdrachtsplan geeft een duidelijk beeld van de huidige waarde en de toekomstmogelijkheden van de onderneming. Het geeft ook aan hoe de overdracht kan worden aangepakt op menselijk, financieel, fiscaal en juridisch vlak. 5. We moeten afwachten wat de organisaties die kandidaat zijn voor de overheidsopdracht, zullen voorstellen. Het Agentschap Innoveren & Ondernemen zal het infopakket bedrijfsoverdracht nog verbeteren. De Week van de bedrijfsoverdracht wordt verder gezet. Sinds kort heeft het agentschap een samenwerking met de Federatie van Vrije Beroepen opgezet om boekhouders en accountants beter te informeren. Ik twijfel er niet aan dat de adviseurs en coaches die erkend zijn in de kmo-portefeuille, hun klanten zullen blijven sensibiliseren. 6. Met mijn beleid wil ik ondernemers stimuleren om zich actief met hun opvolging bezig te houden en bij leven zoveel mogelijk kennis over te dragen. De vrijstelling in de schenkingsrechten draagt daar zeker tot bij. Het terug volledig vrijstellen van de successierechten zou het beoogde effect eerder afzwakken. We blijven echter een verlaagd tarief hanteren. 7. Zie ook het antwoord op vraag 2. We zullen bekijken wat binnen de bevoegdheid van de Vlaamse overheid mogelijk is. 8. Zie ook het antwoord op vraag 2. We zullen op basis van onze studie en die van unizo nagaan welke belemmeringen eventueel uit de weg kunnen geruimd worden. In de mate dat er extra incentives kunnen gegeven worden om associaties te stimuleren kan dat bekeken worden, als zal de budgettaire impact van dergelijke stimulus uiteraard nauwlettend in het oog moeten gehouden worden. 9. De kapitaalverhoging van het Participatiefonds Vlaanderen werd eind vorig jaar gerealiseerd. Het Agentschap Ondernemen heeft intussen ook een studie crowdfunding in voorbereiding en overlegde eind vorig jaar al met de relevante stakeholders over de invulling van deze studie. Ook Unizo gaf zijn input voor het studievoorwerp en keurde het basisopzet expliciet goed. Naar een ruimere invulling van studiewerk financiering, als opvolging van het vroegere KEFIK-studiewerk, zullen we dit voorjaar een versnelling hoger schakelen. Met de relevante stakeholders zal overleg opgestart worden om een programma uit te werken, maar dit hoeft geen exacte kopie te zijn van het vroegere KEFIKstudiewerk.