Middelenonderzoek Alternaria dauci in peen

Transcriptie

1 Middelenonderzoek Alternaria dauci in peen Projectjaar 2002 M.C. Plentinger, J.A.M. Wilms, M. Huisman & H.T.A.M. Schepers Praktijkonderzoek Plant & Omgeving BV. Sector AGV PPO februari 2003 Vertrouwelijk

2 2003 Wageningen, Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Praktijkonderzoek Plant & Omgeving. Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. is niet aansprakelijk voor eventuele schadelijke gevolgen die kunnen ontstaan bij gebruik van gegevens uit deze uitgave. Dit is een vertrouwelijk document, uitsluitend bedoeld voor intern gebruik binnen PPO dan wel met toestemming door derden. Niets uit dit document mag worden gebruikt, vermenigvuldigd of verspreid voor extern gebruik. Dit vertrouwelijk projectrapport geeft de resultaten weer van het onderzoek dat het Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. heeft uitgevoerd in opdracht van: Productschap Tuinbouw Postbus AG Zoeterme er Praktijkonderzoek Plant & Omgeving B.V. Sector AGV Adres : Edelhertweg 1, Lelystad : Postbus 430, 8200 AK Lelystad Tel. : Fax : info@ppo.dlo.nl Internet : 2

3 Inhoudsopgave pagina INHOUDSOPGAVE...3 SAMENVATTING INLEIDING PROBLEEMSTELLING...5 ACHTERGROND DOELSTELLING MATERIAAL EN METHODEN WERKWIJZE PROEFAANLEG EN STATISTISCHE VERWERKING ALGEMENE PROEFVELDHANDELINGEN Lelystad Horst/Meterik BESPUITINGEN WAARNEMINGEN LELYSTAD (AGV4081) METERIK/HORST (MV-02-02) RESULTATEN LELYSTAD (AGV4081) METERIK/HORST (MV-02-02) HET ADVIESMODEL PLANT-PLUS DISCUSSIE CONCLUSIES LITERATUUR...17 BIJLAGE 1 PROEFSCHEMA S EN DRAAIBOEKEN Lelystad, Middelenonderzoek Alternaria dauci in peen Horst/Meterik, Middelenonderzoek Alternaria dauci in peen...21 BIJLAGE 2 SPUITSCHEMA S...24 BIJLAGE 3 BIJLAGE 4 BIJLAGE 5 OVERZICHT RESULTATEN...25 PLANT-PLUS ADVIEZEN...31 WEERSGEGEVENS

4 Samenvatting In het jaar 2002 werden twee veldproeven uitgevoerd waarin fungiciden werden beproefd tegen Alternaria dauci in peen. De proefvelden werden op het PPO-AGV in Lelystad en in Meterik aangelegd. Het doel van het project was na te gaan of fungiciden die toegelaten zijn in andere gewassen of nog niet in Nederland zijn toegelaten, werkzaam zijn tegen Alternaria dauci in peen. Daarnaast werd ook het beslissingsondersteunende model van Dacom, PLANT-Plus, getest. Gewascontrole vond plaats door planten te beoordelen op een bladaantasting door Alternaria dauci. De aantasting werd regelmatig beoordeeld aan de hand van een ziekte-index. Ook in dit derde proefjaar werd gekeken naar de effectiviteit van de middelen op Alternaria en werden geen opbrengstgegevens verzameld. In Lelystad werd op 8 juli de eerste infectie in het gewas gevonden. De aantasting verschilde niet betrouwbaar tussen de objecten. Spuiten leidde tot betrouwbaar minder afsterving gedurende het seizoen. Om de veertien dagen spuiten met Rovral of het experimentele middel F7 gaf betrouwbaar meer afsterving dan spuiten met Rovral op basis van PLANT-Plus of met de experimentele middelen F4, F6 of F8. Rovral spuiten op basis van PLANT-Plus gaf betrouwbaar minder afsterving dan onbehandeld, om de veertien dagen spuiten met Rovral, F7 of F9. In Meterik werd op 9 juli de eerste infectie in het gewas gevonden. Spuiten leidde, behalve bij de objecten F6 en F7, tot betrouwbaar minder aantasting. Beter of niet betrouwbaar verschillend met Rovral waren de objecten F8, F9 en F10. Spuiten leidde tevens, behalve bij spuiten met Rovral op basis van PLANT-Plus of met het experimentele middel F7, tot betrouwbaar minder afsterving. Geen van de middelen verlaagde het percentage afsterving betrouwbaar ten opzichte van Rovral gespoten om de veertien dagen, maar de objecten F8 en F9 waren niet betrouwbaar verschillend van Rovral. Spuiten met Rovral om de veertien dagen of spuiten met F8, F9 of F10 leidde tot betrouwbaar minder nieuw loof dan bij de overige objecten. Alleen het middel F9 had betrouwbaar meer loofmassa dan onbehandeld. Spuiten volgens praktijk met Rovral of F9 gaf betrouwbaar zwaardere penen bij de oogst dan onbehandelde penen. De overige bespoten penen verschilden in gewicht niet betrouwbaar met onbehandeld. Bij inzet van PLANT-Plus werd de eerste bespuiting met Rovral in Lelystad later en in Meterik gelijkertijd uitgevoerd in vergelijking met het object zonder adviessysteem. De gemiddelde tijdsinterval tussen twee bespuitingen was bij inzet van PLANT-Plus korter in vergelijking met spuiten per veertien dagen. In Lelystad werd Rovral op basis van PLANT-Plus 1 keer minder gespoten (6:7). In de objecten met het experimentele middel was het totaal aantal bespuitingen gelijk ongeacht de toepassing van PLANT-Plus. In Meterik lag het totaal aantal bespuitingen bij inzet van het adviessysteem hoger (11:7). Over het seizoen verschilde de aantasting in Lelystad niet betrouwbaar tussen de objecten. In Meterik was de aantasting bij inzet van PLANT-Plus betrouwbaar hoger dan bij spuiten om de 14 dagen. 4

5 1 Inleiding 1.1 Probleemstelling Doordat Alternaria dauci, de veroorzaker van loofverbruining in peen, bij een hoge ziektedruk veel schade kan veroorzaken, wordt deze ziekte intensief bestreden met fungiciden. Telers en voorlichters hebben op dit moment weinig informatie over de levenscyclus van de schimmel en de invloed van de weersomstandigheden hierop. Door deze onbekendheid met de omstandigheden waaronder Alternaria dauci de peen kan infecteren, worden de fungiciden niet altijd optimaal ingezet. Daar komt nog bij dat voor de bestrijding van Alternaria in peen alleen iprodion (Rovral ) is toegelaten. Als dit fungicide mocht wegvallen is er geen enkel fungicide meer beschikbaar. 1.2 Achtergrond De schimmel Alternaria dauci veroorzaakt loofverbruining in peen. In sommige seizoenen kan deze ziekte het blad zo ernstig aantasten dat aanzienlijke opbrengstreducties worden veroorzaakt. De schimmel kan met zaad overgaan en overwintert op plantenresten. Fungiciden worden in een vast spuitschema toegepast en niet gericht ingezet op basis van kennis over de schimmel, weer, ziektedruk etc. De firma Dacom heeft een beslissingsondersteunend systeem voor Alternaria in peen op de markt. Gewasbeschermingsbedrijven ontwikkelen (nieuwe) fungiciden in eerste instantie voor de grote gewassen terwijl voor de kleinere gewassen, met een geringere omzet, vaak geen uitbreidingsaanvragen worden ingediend. 1.3 Doelstelling De eerste doelstelling van het project was nagaan of fungiciden die toegelaten zijn in andere gewassen of nog worden ontwikkeld, werkzaam zijn tegen Alternaria dauci in peen. Als uit deze middelenscreening fungiciden gevonden worden met een goede werkzaamheid, zal met de gewasbeschermingsbedrijven overlegd worden of er mogelijkheden zijn voor een uitbreidingsaanvraag. De tweede doelstelling was nagaan of met het beslissingsondersteunend systeem van Dacom, dat de kennis omtrent de levenscyclus van de schimmel en de invloed van de weersomstandigheden hierop integreert, de inzet van fungiciden kan worden geoptimaliseerd. Zolang fungiciden nog niet zijn toegelaten in peen, zullen in mondelinge en schriftelijke mededelingen codenummers worden gebruikt. 5

6 2 Materiaal en methoden 2.1 Werkwijze In het jaar 2002 werden twee veldproeven uitgevoerd waarin fungiciden werden gescreend op hun werking tegen loofverbruining (Alternaria dauci) in peen. De objecten staan in Tabel 1. Tabel 1 Beschrijving objecten Objectcode Merknaam Dosering [l/ha of AGV4081-F1 Onbehandeld kg/ha] Spuittijdstip Spuitinterval AGV4081-F2 Rovral aquaflo (ai. iprodion) 1,5 Vanaf eerste symptomen. 14 dagen AGV4081-F3 Rovral aquaflo + PLANT-Plus 1,5 PLANT-Plus PLANT-Plus AGV4081-F4 experimenteel middel F4 Vanaf eerste symptomen. 14 dagen AGV4081-F5 experimenteel middel F5 Vanaf eerste symptomen. 14 dagen AGV4081-F6 experimenteel middel F6 PLANT-Plus PLANT-Plus AGV4081-F7 experimenteel middel F7 Vanaf eerste symptomen. 14 dagen AGV4081-F8 experimenteel middel F8 Vanaf eerste symptomen. 2-3 weken* AGV4081-F9 experimenteel middel F9 Vanaf eerste symptomen. 14 dagen AGV4081-F10 experimenteel middel F10 Vanaf eerste symptomen. 3-4 weken* *afhankelijk van de ziektedruk Om de kans op aantasting te verhogen werden de proeven aangelegd in intensieve teeltgebieden van peen. In de twee veldproeven (Lelystad, Meterik) werd de effectiviteit van niet-toegelaten fungiciden vergeleken met die van iprodion. Ook werd in de veldproeven het beslissingsondersteunende systeem PLANT-Plus van de firma Dacom getoetst. De proeven werden aangelegd en uitgevoerd volgens EPPO-richtlijnen. Proefveldschema s en draaiboeken staan in bijlage 1. De doseringen en spuitintervallen van de gewasbespuitingen met fungiciden werden gehanteerd op aanwijzing van de fabrikant. Het door de firma s verwachtte effect van de middelen bepaalden bij benadering de bestrijdingstijdstippen. Object F3 (het standaardmiddel Rovral ) en object F6 (experimenteel middel F5) zijn gespoten met behulp van het adviessysteem PLANT-Plus. Het beslissingsondersteunende systeem werd gebruikt volgens de handleiding, waarbij in het weekeinde (zaterdag en zondag) het systeem niet werd geraadpleegd. Gewascontrole vond plaats door planten te beoordelen op een bladaantasting door Alternaria dauci. Ook in dit derde jaar werd gekeken naar de effectiviteit van de middelen op Alternaria en werden geen opbrengstgegevens verzameld. 2.2 Proefaanleg en statistische verwerking De proeven zijn aangelegd als gewarde blokkenproeven met vier herhalingen. Voor de ziekteaantastingen is met percentages en codes gerekend. Bij meerdere waarnemingen per veldje is per veldje het gemiddelde percentage berekend, waarna een variantie-analyse is toegepast middels het computerprogramma Genstat. Met behulp van het programma Genstat zijn voor de meerdere waarnemingen per seizoen de AUDPC (area under disease progress curve) van de verschillende variabelen berekend. De AUDPC is een maat voor de ziektebestrijding gedurende de gehele teelt. De 6

7 methode van de AUDPC is ook voor andere variabelen zoals de hevigheid, regelmaat, afsterving en hergroei gebruikt om een maat gedurende de gehele teelt voor deze variabelen te hebben. Een F probability die lager is dan 0,05 wordt als een effect van de behandeling gezien. 2.3 Algemene proefveldhandelingen Lelystad De voorvrucht was zomergerst. Op 10 april werden ruggen gefreesd. De ruggen werden op 22 mei met hoekschoffels bewerkt. Op 8 mei is de peen gezaaid volgens schema met de Mini-air. Hand en of mechanische (onkruid-)bestrijding werd uitgevoerd op 24 mei, 27 mei, 7 juni, 19 juni, 17 juli en 19 augustus Op 31 mei 2002 is 0,5 kilogram Pirimor in 500 liter water en op 17 juni 2 liter Dosanex in 400 liter water per hectare gespoten met de Douven-spuit Horst/Meterik De voorvrucht was in 2000 Tagetes en in 2001 Italiaans raaigras. Op 5 maart stond er gras dat is doodgespoten met 4 liter Round Up per hectare. De grond is op 15 mei zaaiklaar gemaakt door middel van spitten en een cultirotor-bewerking voor zaai, tevens werd de grond bemest met 825 kilogram patentkali en 400 kilogram kieseriet per hectare. Op 25 juli is bemest met 300 kilogram kas. Op 16 mei is de proef ingezaaid met het ras Yukon. Er werden 3 rijtjes per zaairij gezaaid en 4 zaairijen op een bed van 1,70 meter breed. Er zijn 1,5 miljoen zaden per hectare gebruikt ~ 30 centimeter * 1,5 centimeter. Onkruidbestrijding met 0,5 liter Dosanex + 0,5 liter Agral is uitgevoerd op 21 mei, 6 juni en 18 juni. Op 29 mei en 27 juni is met 0,5 liter Pirimor gespoten. 2.4 Bespuitingen De objecten werden gehanteerd met de door de fabrikant aangegeven doseringen, spuittijdstippen en spuitintervallen. Zolang fungiciden nog niet zijn toegelaten in peen, zullen in mondelinge en schriftelijke mededelingen codenummers worden gebruikt (zie Tabel 1). De objecten F3 (standaard plus PLANT-Plus) en F6 (F5 plus PLANT-Plus) werden bespoten toen het adviessysteem een waarde van meer dan 200 voor de eerst keer in de A of de B aangaf. Dit was in Lelystad voor de eerste keer op 31 juli (gespoten op 31 juli) en in Meterik op 11 juli (gespoten op 11 juli). De overige objecten (F2, F4, F5, F7, F8, F9 & F10) werden voor de eerste keer bespoten na constatering van Alternaria dauci in de proef. In Lelystad werd op 8 juli en in Horst/Meterik op 9 juli 2002 Alternaria geconstateerd. Door de slechte weersomstandigheden werden de eerste bespuitingen in deze objecten in Lelystad uitgevoerd op 9 juli en in Horst/Meterik op 11 juli. Tussen de laatste bespuitingen en de geplande oogstdatum moet volgens de EPPO-richtlijnen ongeveer 10 tot 14 dagen zitten om de laatste beoordeling uit te voeren. In de praktijk zou peen in oktober geoogst worden. Daarom is besloten om de bespuitingen in Lelystad op 4 oktober te stoppen (laatste beoordeling op 21 oktober), terwijl in Horst/Meterik op 1 oktober de laatste bespuitingen werden uitgevoerd (laatste beoordeling op 22 oktober 2002). De gehanteerde spuitdata staan weergegeven in bijlage 2. Alle bespuitingen werden uitgevoerd met XRTeejet doppen met een onderlinge afstand van 0,50 meter. Gespoten werd ongeveer 50 cm boven het gewas met 400 liter water bij een druk van 2-2,5 bar met getrokken veldspuit. 7

8 3 Waarnemingen Vanaf begin/midden juli werd het gewas gecontroleerd op aantasting. Waargenomen werd volgens protocol van het PPO-AGV. Groeistadium: via onderstaand formulier (Tabel 2) voor PLANT-Plus. Tabel 2. Formulier voor het adviessysteem PLANT-Plus Opkomst: inschatting opkomst van het gehele proefveld [%]... Gewas dichtheid/gewasstand [1-10] (omcirkelen) Cotyledon stadium echte bladeren 2 0,25 cm diameter peen 3 0,4 cm diameter peen 4 0,5 cm diameter peen 5 0,7 cm diameter peen 6 0,9 cm diameter peen 7 Jong volledig loof 8 Rijp volledig loof 9 Gelegerd loof 10 Gewasgroei [0-10] (cijfer.) Geen nieuwe bladeren 0 Gering aantal nieuwe bladeren 4 Veel nieuw blad 10 Gewasontwikkeling/Gewasstadium [1-10] (omcirkelen) Kiemblad-stadium 1 3 echte bladeren 2 6 echte bladeren 3 Snelle groei 4 Vroege wortels 5 20 mm kronen 6 10% legering 7 20% legering 8 40% legering 9 90% legering 10 Afgestorven [%] (omcirkelen of meer > 5% aangeven in %) Geen afgestorven blad 0 1% van het blad afgestorven 1 2 % van het blad afgestorven 2 3% van het blad afgestorven 3 4 % van het blad afgestorven 4 5% van het blad afgestorven 5 etc. Ziektedruk Alternaria dauci [1-10] (omcirkelen) Eerste waarnemingen van A. dauci in 25 km radius 1 Geen infectie in het gewas, maar een paar geïnfecteerde planten in de omgeving 2 Geen infectie in het gewas, maar meerdere geïnfecteerde planten in de omgeving 3 Geen infectie in het gewas, maar meer dan 25 geïnfecteerde planten in de omgeving 4 Geen infectie in het gewas, maar wind gunstig voor de verspreiding van ziekte 5 infectie in het gewas, less than 1% infected foliage 6 infectie in het gewas, 1-2% aangetast loof 7 infectie in het gewas, 2-5% aangetast loof 8 infectie in het gewas, 5-10% aangetast loof 9 infectie in het gewas, >10% aangetast loof 10 8

9 Verder werd waargenomen: Ziekteaantasting door Alternaria dauci per veldje (netto) 1 e waarneming voor de bespuitingen (optioneel) waarnemen om de 14 dagen (minimaal 3 tussentijdse waarnemingen) laatste waarneming na verstrijken bespuitingstermijn. De aantasting van het loof door Alternaria dauci weergeven door een geschat percentage aangetast loof per veldje [%]. De regelmaat van de aantasting (m.a.w. geheel veld aangetast of alleen een plek) per veld bepalen door het geven van een rapportcijfer. 3 (minimum) onregelmatig (pleksgewijs) 9 (maximum) voor regelmatig. De hevigheid (de mate waarin een aantasting schade aan een gewas kan doen) per veld bepaald door een rapportcijfer. 3 = een lichte aantasting, 9 = een heftige aantasting [-]. Bij hoge infectie (onbehandeld object goed ziek) werden 10 planten, random van een veldje uitgenomen, en werd de loofaantasting per blad beoordeeld (Figuur 1 diende als hulpmiddel). Dood blad werd apart gescoord. Figuur 1. Visuele beoordelingssleutel Neveneffecten/afwijkingen: zo nauwkeurig mogelijk werden neveneffecten en/of afwijkingen omschreven. Elk neveneffect, positief of negatief, op het voorkomen van andere ziekten en/of plagen werden genoteerd. Bijvoorbeeld: Meeldauw: een zichtbare infectie aanwezig (waarde = 1) of afwezig (waarde = 0) in een veld. Verschillen in loofmassa: rapportcijfer van 1 (weinig loof) tot 9 (veel loof). 3.1 Lelystad (AGV4081) Het aantal plaatsen in een netto veldje waar Alternaria voorkwam werd geteld op 8 juli, waarbij een 9

10 infectieplek met Alternaria de waarde 1 (meerdere plekken gaven een opgeteld waarde) en geen Alternaria veld de waarde 0 kreeg. Op en werd het aantal bladeren aangetast door peen roodbladvirus geteld. Op werd het aantal bloeiende planten geteld. In Lelystad werden geen 10 planten, random van een veldje uitgenomen, daar er geen betrouwbare effecten tussen de behandelingen zichtbaar waren. Op werden tevens gescoord: De afsterving van het loof weergeven door een geschat percentage afgestorven loof per veldje [%]. Hierbij is de afsterving het aantal afgestorven bladstelen t.o.v. het gezonde loof geschat. De hergroei van het loof weergeven door geschat percentage loof dat er staat als gevolg van hergroei [%] 3.2 Meterik/Horst (MV-02-02) De aantasting van het loof door Alternaria dauci werd bepaald door een geschat percentage aangetaste penen per veldje op 09-07, 07-08, 20-8, 27-08, 03-09, 11-09, 18-09, en Indien werd ingeschat dat het percentage kleiner was dan 0,5%, maar meer dan 0%, werd 0,25% ingevoerd voor de statistische verwerking. Op deze data werd volgens protocol ook de regelmaat en hevigheid van de aantasting bepaald. Het percentage afsterving per veld werd ingeschat. Indien de afsterving kleiner was dan 1 maar meer dan niets, werd 0,5 procent ingevoerd voor de statistische verwerking. Legering werd gescoord op de data 20-08, 27-08, en Een 1 werd gegeven indien legering optrad in een veld en een 0 indien geen legering was opgetreden. De mate van legering werd niet bepaald. In september ( 3, 11 en 18) werd per veldje aangegeven of er wel (score 1) of geen (score 0) nieuw loof aanwezig was. De loofmassa werd op 2 en 9 oktober gescoord volgens protocol. Op 22 oktober 2002 zijn in Meterik 10 planten, random van een veldje uitgenomen. Het aantal geïnfecteerde bladeren per plant én het oppervlaktepercentage van het blad dat was geïnfecteerd, werd aangegeven. De waarden van de 10 afzonderlijke planten zijn gemiddeld. Van het dode blad kon de oorzaak van afsterving (veroudering gewas, loofverbruining door Alternaria) niet meer worden vastgesteld. Het percentage dood blad is om deze redenen apart gescoord. Van de niet-dode bladeren werd het percentage aantasting vastgesteld. Percentage geïnfecteerde bladeren = Het aantal geïnfecteerde bladeren per peen / totaal aantal niet dode bladeren per peen * 100%. Ook dit is een gemiddelde van de som van 10 waarnemingen gedeeld door 10. Na de oogst is van 10 random penen uit een veldje het gewicht in grammen bepaald. 10

11 4 Resultaten Een overzicht van de gegevens staat in bijlage Lelystad (AGV4081) Op 8 juli werd infectie in het gewas gevonden, maar de aantasting was zeer laag (< 1%). Vanaf werd waargenomen volgens protocol. In Tabel 3 zijn de AUDPC (zie 2.2) van de verschillende variabelen weergegeven. Het percentage aantasting van het loof door Alternaria dauci, de hevigheid en regelmaat van de aantasting verschilden niet betrouwbaar tussen de objecten over het seizoen genomen. De afsterving was gedurende het seizoen in onbehandeld (1208) betrouwbaar hoger dan in de overige objecten. Spuiten met Rovral volgens praktijk of F7 (beide 1006) gaf betrouwbaar meer afsterving dan spuiten met F6 (822), F8 (822), F4 (796) of Rovral op basis van PLANT-Plus (779). Rovral spuiten op basis van PLANT-Plus had betrouwbaar minder afsterving dan onbehandeld, spuiten met Rovral volgens praktijk (1006) of de middelen F7 (1006) en F9 (954). De hergroei verschilden gedurende het seizoen niet betrouwbaar tussen de objecten. Tabel 3. AGV4081: AUDPC Resultaten 2002 Aantasting Hevigheid Regelmaat Afsterving Hergroei Gemiddelde Onbehandeld 2709 c 544 a 495 ab 1208 d 789 ab Rovral 2147 ab 550 a 495 ab 1006 c 1059 b Rovral + PLANT-Plus 2026 ab 523 a 490 ab 779 a 817 ab F ab 523 a 502 ab 796 ab 849 ab F ab 536 a 488 ab 866 abc 791 ab F ab 544 a 473 ab 822 ab 850 ab F ab 550 a 481 ab 1006 c 912 b F ab 537 a 483 ab 822 ab 831 ab F a 513 a 452 a 954 bc 521 a F bc 558 a 523 b 928 abc 850 ab F prob. 0,790 0,797 0,506 <0,001 0,392 L.s.d Meterik/Horst (MV-02-02) Op 9 juli werd infectie in het gewas gevonden. In Tabel 4 en Tabel 5 staan van verschillende variabelen de AUDPC weergegeven. Onbehandeld had gedurende het seizoen het hoogste percentage aantasting door Alternaria (Tabel 4). Spuiten met de middelen F6 of F7 had geen betrouwbaar effect, de overige bespuitingen wel. Niet betrouwbaar verschillend met Rovral of beter dan Rovral waren de objecten F8, F9 en F10. Over het seizoen genomen verschilden de hevigheid en regelmaat van de aantasting niet betrouwbaar tussen de objecten. Onbehandeld had de meeste afsterving. Spuiten met middel F3 of F7 gaf geen betrouwbare verbetering. De overige middelen deden dit wel. Geen van de middelen verlaagde het percentage afsterving betrouwbaar ten opzichte van Rovral gespoten volgens de praktijk. Het percentage afsterving was bij 11

12 spuiten met F8, F9 of Rovral gespoten volgens de praktijk niet betrouwbaar verschillend. Tabel 4. MV-02-02: AUDPC Resultaten 2002 Aantasting Hevigheid Regelmaat Afsterving Gemiddelde Onbehandeld 4711 f 529a 590ab 3450e Rovral 3540 bc 483a 591ab 1756a Rovral + PLANT-Plus 4327 de 520a 577ab 3280de F d 501a 581ab 3044cd F d 478a 572ab 2986c F ef 512a 603 b 3222cde F f 517 a 583ab 3303 de F ab 500a 554a 1772a F a 448a 563ab 1712a F cd 504 a 552a 2314 b F prob. <0,001 <0,001 0,267 <0,001 L.s.d Over het seizoen verschilde de legering van het loof niet betrouwbaar tussen de objecten (Tabel 5). Spuiten van Rovral volgens praktijk, F8, F9 of F10 leidde tot betrouwbaar minder nieuw loof dan bij de overige objecten, die onderling niet verschilden. Behalve spuiten met F9 leidde geen enkel middel tot betrouwbaar meer loofmassa. Spuiten volgens praktijk met Rovral of de objecten F6 of F9 gaf betrouwbaar meer loofmassa dan spuiten met F4 of F10. Na de oogst bleken de penen gespoten volgens de praktijk met Rovral (136 gram) of F9 (125 gram) betrouwbaar zwaarder dan de penen uit onbehandeld (108 gram). De overige objecten verschilden niet betrouwbaar met onbehandeld. De penen uit de objecten F4 (101 gram) en F6 (102 gram) waren betrouwbaar lichter dan bij spuiten met Rovral volgens praktijk of object F9. De onbehandelde penen of de penen gespoten met Rovral op basis van PLANT-Plus (116 gram), F4, F5 (113 gram), F6, F7 (112 gram) of F10 (117 gram) waren betrouwbaar lichter dan de penen gespoten volgens praktijk met Rovral (136 gram). 12

13 Tabel 5. MV-02-02: AUDPC Resultaten 2002 Legering Nieuw loof Loofmassa Gewicht Gemiddelde 2,0 8,5 39,6 115 Onbehandeld 0,0a 15,0b 37,6ab 108ab Rovral 2,9a 0,0a 42,0bc 136d Rovral + PLANT-Plus 0,0a 12,1b 40,3abc 116abc F4 0,0a 15,0b 35,0a 101a F5 1,8a 15,0b 39,4ab 113abc F6 0,0a 14,0b 42,0bc 102a F7 0,0a 14,0b 40,3abc 112abc F8 9,4b 0,0a 38,5ab 122bcd F9 2,9a 0,0a 46,4c 125cd F10 2,9a 0,0a 35,0a 117bc F prob. 0,074 <0,001 0,037 0,001 L.s.d. 5,9 3,0 6,4 14 Het gemiddelde aantal bladeren per onbehandelde peen (5,1) was net voor de oogst betrouwbaar lager dan bij penen gespoten volgens praktijk met Rovral (6,5), F8 (7,0), F9 (6,5) of F10 (6,9) (Tabel 6). Het percentage dood blad was in object F8 (58,9%) betrouwbaar hoger dan in de overige objecten met uitzondering van object F10 (52,2%). Object F6 (36,4%) had een lager percentage dan onbehandeld (45,6%) het object gespoten volgens praktijk met Rovral (45,3%), F5 (45,8%), F8 (58,9%) of F10 (52,2%). Van de niet-dode bladeren werd het percentage aantasting vastgesteld. Het percentage geïnfecteerde bladeren was bij spuiten met F8 (40,7%) of F10 (45,7%) lager dan in onbehandeld (53,9%). Het gemiddelde percentage aangetast bladoppervlak was alleen in F9 (20,4%) betrouwbaar lager dan bij onbehandeld (25,4%). De overige bespuitingen leidden niet tot betrouwbare verschillen met onbehandeld. Tabel 6. MV-02-02: Gemiddeld aantal bladeren, percentage dood blad en infectie op aantal bladeren [- ] dood blad [%] geïnfecteerde bladeren [%] aangetast bladoppervlak [%] Gemiddelde 5,9 44,9 52,7 25,2 Onbehandeld 5,1a 45,6 bc 53,9cd 25,4 bcd Rovral 6,5bcd 45,3 bc 51,9bcd 24,0 abc Rovral + PLANT-Plus 5,3a 40,2 ab 57,6cd 25,5 bcd F4 5,6ab 42,2 ab 56,5cd 27,0 bcd F5 5,6ab 45,8 bc 51,1bc 24,9 abcd F6 5,0a 36,4 a 58,9d 23,0 ab F7 5,9abc 42,0 ab 55,2cd 24,4 abc F8 7,0d 58,9 d 40,7a 29,2 d F9 6,5bcd 39,9 ab 55,1cd 20,4 a F10 6,9cd 52,2 cd 45,7ab 28,1 cd F prob. 0,003 <0,001 0,001 0,026 L.s.d. 1,1 8,4 7,8 4,5 13

14 4.3 Het adviesmodel PLANT-Plus Vanaf 26 juni werd het adviessysteem PLANT-Plus gedraaid en werden de gewasstand, de gewasgroei, het gewasstadium, het percentage afgestorven blad en de ziektedruk van Alternaria dauci bepaald. De objecten F3 (standaardmiddel Rovral ) en object F6 (experimenteel middel F5) werden bespoten toen PLANT-Plus een waarde van meer dan 200 in de A of de B aangaf. De bespuitingen van de objecten met Rovral en het experimentele middel staan in bijlage 2. Een jaaroverzicht van PLANT-Plus staat in bijlage 4. De toegevoegde waarde van PLANT-Plus, ten opzichte van een bespuitingsinterval van 2 weken, zou gelegen moeten zijn in een betere bestrijding van Alternaria of een gelijkblijvende bestrijding met minder bespuitingen. Bij inzet van PLANT-Plus werd de eerste bespuiting in Lelystad later en in Meterik gelijkertijd uitgevoerd in vergelijking met het object zonder adviessysteem. De gemiddelde tijdsinterval tussen twee bespuitingen was bij inzet van PLANT-Plus korter. In Lelystad werd Rovral op basis van PLANT-Plus 1 keer minder gespoten (6 ten opzichte van 7). In de objecten met het experimentele middel was het totaal aantal bespuitingen gelijk ongeacht de toepassing van PLANT-Plus. In Meterik zijn door een fout de objecten met adviessysteem, zowel op 26 juli als op 29 juli gespoten. Het totaal aantal bespuitingen lag bij inzet van PLANT-Plus hoger (11:7, zelfs indien de bespuitingen van de 26 en 29 juli als 1 bespuiting werden beschouwd; 10:7). In beide objecten zijn na de laatste bespuitingen volgens het jaaroverzicht van PLANT-Plus infectiekansen opgetreden die niet meer werden bestreden. Dit in verband met de geplande oogstdatum (eind oktober) en de veiligheidstermijn van Rovral aquaflo van vier weken. Over het seizoen verschilde de aantasting in Lelystad niet betrouwbaar tussen de objecten. In Meterik was de aantasting bij inzet van PLANT-Plus betrouwbaar hoger dan spuiten om de 14 dagen. Tabel 7. AGV4081 & MV-02-02: AUDPC Resultaten 2002 Aantasting Lelystad Aantal bespuitingen Aantasting Meterik Aantal bespuitingen Rovral 2147 ab bc 7 Rovral + PLANT-Plus 2026 ab de 10 (/ 11) F ab d 7 F6 (+ PLANT-Plus) 2105 ab ef 10 (/ 11) F prob. 0,790 <0,001 L.s.d Opmerkingen Lelystad Eind week 30 (22-28 juli) was de eerste melding voor infectiekansen in de polder door Dacom uitgevaardigd. Op 29 juli, waarbij ook voor percelen rond Lelystad al voor 5 dagen een waarschuwing was uitgegaan, hoefde volgens PLANT-Plus nog steeds geen bespuiting te worden uitgevoerd. In Meterik was al twee keer gespoten (11-7 en 29-7). Na contact te hebben gezocht met medewerkers van Dacom bleek een fout in het programma aanwezig. Deze werd op 29 juli hersteld. Ook op basis van deze aanpassing werd nog geen echt gevaarlijk infectiemoment getraceerd. Doordat geen objectieve meetmethode en/of schaal bij PLANT-Plus werd bijgeleverd is naar beste inzicht de input voor het systeem geschat. Volgens een medewerker van Dacom was op 29 juli de groei laag en was de afsterving snel toegenomen. De gewassen zaten over het algemeen nog op een 6 á 7 qua groeicijfer in de polder, terwijl de veldproef in Lelystad een 0 kreeg: er werden geen nieuwe bladeren meer gevonden en afsterving van blad was aanwezig. Of de afsterving 0% of meer procent is, is gemakkelijk te zien. Of het 1%, 2%, 3% etc. is, is moeilijk in te schatten. Zolang er geen methode of sleutel is, is een inschatting de beste methode. 14

15 Het preventieve middel Rovral (object F3) is volgens het jaaroverzicht van de adviezen van PLANT-Plus soms te vroeg gespoten. Gespoten is echter indien het advies gegeven werd om te spuiten óf indien voor het weekeinde (op vrijdag, daar in het weekeinde geen advies werd gevraagd) geadviseerd werd een bespuiting te overwegen. Het middel Scala (object F6) werkt zowel preventief als curatief. Indien op een vrijdag het advies van PLANT-Plus was een bespuiting te overwegen werd daadwerkelijk gespoten op vrijdag. Dit blijkt uit het jaaroverzicht van PLANT-Plus vaak te vroeg: op 2 en 9 augustus en 6 en 20 september werd te vroeg gespoten. Kleine infectiekansen op 21 augustus, 4 september en 18 september zijn niet bestreden volgens PLANT-Plus. Op 21 augustus kon vanwege neerslag (weersgegevens in bijlage 5) niet worden gespoten en is op 22 augustus de bespuiting uitgevoerd. Op 4 en 20 september werd een bespuiting overwegen als advies gegeven en niet uitgevoerd tot de vrijdag voor het weekeinde (6 september), toen de bestrijding wél bij een bespuiting overwegen werd uitgevoerd Opmerkingen Meterik Wegens een fout is zowel op 26 als op 29 juli gespoten. In het jaaradvies van PLANT-Plus staat dan ook dat op 29 juli in beide objecten te vroeg is gespoten. Gespoten is echter alleen indien er het advies gegeven werd om te spuiten óf indien voor het weekeinde, op vrijdagmorgen, geadviseerd werd een bespuiting te overwegen. In object F3, met Rovral, zijn op 28 augustus (woensdag) en 22 september (zondag) kleine infectiekansen niet bestreden. Op 28 augustus is wel een advies gevraagd, maar het advies was niet om te spuiten. Ook in de morgen op de dag erna, op 29 augustus, werd geen advies om te spuiten gegeven. De infectiekans van uur is daarom niet opgemerkt. In object F6 (Scala) zijn op 23 (vrijdag 13:00 uur), 24 (zaterdag) en 31 (zaterdag) augustus en 22 (zondag) september kleine infectiekansen niet bestreden. Op 26 september zijn waarnemingen verricht in het veld en deze zijn in het systeem ingevoerd. Dit gaf na invoering zowel in object F3 als F6 een waarde van meer als 1100 punten, terwijl vóór de waarneming de grens om te spuiten niet bereikt was. De volgende ochtend werden de 200 punten niet (meer) gehaald en werd er geen bespuiting uitgevoerd. 15

16 5 Discussie Vanaf 18 september nam in Meterik het gemiddelde percentage aantasting door Alternaria dauci per veld af en was onbehandeld niet meer het zwaarste aangetast. Mogelijk was in onbehandeld door de toename van Alternaria dauci zoveel blad afgestorven dat deze bladeren in de waarnemingen niet meer werden teruggevonden. In Meterik werd op 2 juli begonnen met de invoer van waarnemingen in PLANT-Plus. Achteraf is opnieuw een berekening gemaakt door een medewerker van Dacom. Een onbehandeld object werd ingevoerd, met een vermoedelijke opkomstdatum na de zaai op 16 mei. Uit deze berekening achteraf bleek op 3 juli een infectiemoment met een waarde van 195 punten te zijn opgetreden. In de proef hadden de objecten met PLANT-Plus geen advies om te spuiten op 3 juli gegeven. Er volgde wel een zichtbare aantasting op 9 juli. Een mogelijke verklaring is dat PLANT-Plus rekent met de levenscyclus van een spore tot spore en opbouw van de infectiedruk. Zo zijn er voor 3 juli al een aantal infectiemome ntjes geweest, die er mede voor gezorgd hebben dat op 3 juli het eerste berekende infectiemoment kon ontstaat in de berekening achteraf met vermoedelijke opkomstdatum (schr. med. Schroeder, DACOM). De infectiemomenten van vóór 2 juli heeft het systeem niet meeberekend in de proef, daar in Meterik op 2 juli met de invoer van waarnemingen in PLANT-Plus werd gestart. Invoering van waarnemingen voor 2 juli hadden deze infectiemomenten wel meegenomen. De berekening van het puntentotaal op 3 juli had daardoor de grens van > 200 punten kunnen overschreiden, waarop een advies om te spuiten was gekomen. Niet duidelijk is wat dit voor gevolgen op de aantasting zou hebben gehad. De bespuitingen zijn in alle bespoten objecten uiteindelijk alle gestart op 11 juli. De toename van de aantasting in het object dat werd bespoten op advies van PLANT-Plus kan in Meterik hierdoor daarom niet worden verklaard. 16

17 6 Conclusies In Lelystad werd op 8 juli de eerste infectie in het gewas gevonden. De aantasting verschilde niet betrouwbaar tussen de objecten. Spuiten leidde tot betrouwbaar minder afsterving gedurende het seizoen. Om de veertien dagen spuiten met Rovral of F7 gaf betrouwbaar meer afsterving dan spuiten met Rovral op basis van PLANT-Plus of met de middelen F4, F6 of F8. Rovral spuiten op basis van PLANT-Plus gaf betrouwbaar minder afsterving dan onbehandeld, om de veertien dagen spuiten met Rovral, F7 of F9. In Meterik werd op 9 juli de eerste infectie in het gewas gevonden. Spuiten leidde, behalve bij de objecten F6 en F7, tot betrouwbaar minder aantasting. Beter of niet betrouwbaar verschillend met Rovral waren de objecten F8, F9 en F10. Spuiten leidde tevens, behalve bij spuiten met Rovral op basis van PLANT-Plus of F7, tot betrouwbaar minder afsterving. Geen van de middelen verlaagde het percentage afsterving betrouwbaar ten opzichte van Rovral gespoten om de veertien dagen, maar de objecten F8 en F9 waren niet betrouwbaar verschillend van Rovral. Spuiten met Rovral om de veertien dagen of spuiten met F8, F9 of F10 leidde tot betrouwbaar minder nieuw loof dan bij de overige objecten. Alleen F9 gaf betrouwbaar meer loofmassa dan onbehandeld had. Spuiten volgens praktijk met Rovral of F9 gaf betrouwbaar zwaardere penen bij de oogst dan onbehandelde penen. De overige bespoten penen verschilden in gewicht niet betrouwbaar met onbehandeld. Bij inzet van PLANT-Plus werd de eerste bespuiting in Lelystad later en in Meterik gelijkertijd uitgevoerd. De gemiddelde tijdsinterval tussen twee bespuitingen was bij inzet van PLANT-Plus korter. In Lelystad werd Rovral op basis van PLANT-Plus 1 keer minder gespoten (6:7). In de objecten met het experimentele middel was het totaal aantal bespuitingen gelijk ongeacht de toepassing van PLANT-Plus. In Meterik zijn door een fout de objecten met adviessysteem, zowel op 26 juli als op 29 juli gespoten. Het totaal aantal bespuitingen lag bij inzet van PLANT-Plus hoger (11:7, zelfs indien de bespuitingen van de 26 en 29 juli als 1 bespuiting werden beschouwd; 10:7). Over het seizoen verschilde de aantasting in Lelystad niet betrouwbaar tussen de objecten. In Meterik was de aantasting bij inzet van PLANT-Plus betrouwbaar hoger dan spuiten om de 14 dagen. 7 Literatuur Guideline for the biological evaluation of fungicides. European and Mediterranean Plant Protection Organization. Bulletin OEP/EPPO Bulletin 18, (1998) Guideline for the efficacy evaluation of fungicides. Leafspots of vegetables. European and Mediterranean Plant Protection Organization PP1/121(2):

18 Bijlage 1 Proefschema s en draaiboeken Lelystad, Middelenonderzoek Alternaria dauci in peen Onderzoeker: M.C. Plentinger Vervanger: H.T.A.M. Schepers 148 Toestel: 613 Registratienr: AGV4081 Projectnr.: Oogstjaar: 2002 Locatie: PPO Lelystad Perceel: B3 Algemene gegevens: Gewas : Peen Voorvrucht : Geen selderij, peterselie, pastinaak, karwij, suikerbieten, (tuin)bonen, erwten, klaver, luzerne, grasland (kunstweide) en (spruitkool). Ras : Yukon (Novartis) Rijenafstand : 0,75 cm (2 rijen op een rug) Afstand in de rij : - Zaai-/Plantmoment : Half mei 2002 Zaai-/Plantmethode : Zaaien Zaaizaadhoeveelheid : 1,5 miljoen zaden / hectare Zaaidiepte : Volgens praktijk: aangeven door proefbedrijf in draaiboek Bemesting : N: - P: 150 kg P 2 O 5 K: 200 kg K 2 O Mg: 200 kg MgO Onkruidbestrijding : Volgens praktijk Groeiregulatie : - Plaagbestrijding : Eventueel luizenbestrijding Ziektebestrijding : Proeffactor Oogst : Oktober 2002 Aantal parallellen : 4 Aantal objecten : 10 Veldjesgrootte : bruto: 4,5 * 7 = 31,5 m 2 (kopse kant minimaal 1,5 meter) netto: 3 * 4 = 12 m 2 (minimaal 10 m 2 ). Aantal planten/veldje : - Oogst wel/niet vernietigen : Oogst na beoordeling vernietigen (zie draaiboek). Bijzondere wensen : Zie draaiboek. 18

19 Factoren met niveaus Objectcode Merknaam Dosering Spuittijdstip Interval* AGV4081-F1 Onbehandeld AGV4081-F2 Rovral aquaflo 1,5 Vanaf 1 symptomen. e 14 dagen AGV4081-F3 Rovral aquaflo + PLANT-Plus 1,5 PLANT-Plus PLANT-Plus AGV4081-F4 experimenteel middel F4 Vanaf 1 symptomen. e 14 dagen AGV4081-F5 experimenteel middel F5 Vanaf 1 symptomen. e 14 dagen AGV4081-F6 experimenteel middel F6 PLANT-Plus PLANT-Plus AGV4081-F7 experimenteel middel F7 Vanaf 1 symptomen. e 14 dagen AGV4081-F8 experimenteel middel F8 Vanaf 1 symptomen. e 2-3 weken AGV4081-F9 experimenteel middel F9 Vanaf 1 symptomen. e 14 dagen AGV4081-F10 experimenteel middel F10 Vanaf 1 symptomen. e 3-4 weken *afhankelijk van de ziektedruk Schema van het proefveld: 40 F7 30 F3 20 F1 10 F9 39 F8 29 F8 19 F8 9 F2 38 F4 28 F6 18 F3 8 F7 N 37 F1 27 F7 17 F9 7 F6 36 F6 26 F1 16 F4 6 F3 35 F9 25 F10 15 F5 5 F1 34 F3 24 F2 14 F6 4 F10 33 F10 23 F4 13 F2 3 F5 32 F2 22 F9 12 F10 2 F8 31 F5 21 F5 11 F7 1 F4 7 m xxxx 4 ruggen randrij HH1 HH2 HH3 HH4 4,5 m 4,5 m 4,5 m 4,5 m 6 rijen 6 rijen 6 rijen 6 rijen 21 m 70 m 19

20 Draaiboek 2002 Tijdstip Toelichting op Werkzaamheden Protocol Uitvoerder Februari Proefopzetten / draaiboeken opstellen Onderzoeker(s) Februari Gecoat (tegen wortelvlieg) zaaizaad bestellen: iprodion + thiram PB Maart / april Half tot eind april Zorgen dat Dacom systeem PLANT-Plus module peen kan draaien. Weersgegevens halen uit weerpaal in de omgeving. Weersgegevens: neerslag, T (min, max, gem in C) en afwijkende weersomstandigheden. Bemesten: ± 100 kg N, kg P 2 O 5 (afhankelijk van de dierlijke mestgift), 200 kg K2O5 Plantbed maken Half mei Peen zaaien (cv. Yukon) in niet te droge grond, volgens proefplan PB Half mei Na zaai Juli Mei / september Minimaal 2 dagen voor de oogst Zorgen dat Dacom systeem PLANT-Plus module peen meedraait. Weersgegevens halen uit weerpaal in de omgeving. Weersgegevens: neerslag, T (min, max, gem in C) en afwijkende weersomstandigheden. Volgens Werkwijze draaien adviessystemen van Dacom in 2002 Bij droog weer beregenen. Bij twijfel wél beregenen i.v.m. voorkomen meeldauw bij warm en droog weer (aangeven in rapport van de proef). Gewascontrole: Vanaf begin/midden juli gewas 2 maal per week controleren op aantasting door Alternaria dauci. Planten beoordelen op aantasting door Alternaria dauci volgens protocol Alternaria dauci in peen. 1 waarneming voor de bespuitingen e waarnemen om de 14 dagen (minimaal 3 tussentijdse waarnemingen) Laatste waarneming na verstrijken bespuitingstermijn. Bespuiten zodra aantasting wordt waargenomen. Middelen, spuitfrequentie en spuitinterval zie proefschema. Alle middelen verspuiten bij 400 liter water per hectare. Invullen spuitschema! Eventueel spuiten tegen luizen Hand of mechanische onkruidbestrijding. Geen oogst, maar wel verplichte melding oogsttijdstip prot Oktober Oogsten (zonder oogstwaarnemingen) en vernietigen oogst. PB Verslaglegging jaar 2002 Wander / Plentinger PB PB Plentinger / Wander PB PB / Plentinger / Huisman PB PB PB onderzoeker i.s.m. PB Plentinger 20

21 Horst/Meterik, Middelenonderzoek Alternaria dauci in peen Onderzoeker: Jos Wilms/ Marja Plentinger Vervanger: Huub Schepers 148 Toestel: 613 Registratienr: MV Projectnr.: Oogstjaar: 2002 Locatie: PPO ZON (Meterik) Perceel: Algemene gegevens: Gewas : Peen Voorvrucht : Geen selderij, peterselie, pastinaak, karwij, suikerbieten, (tuin)bonen, erwten, klaver, luzerne, grasland (kunstweide) en (spruitkool). Ras : Yukon (Novartis) Rijenafstand : 0,30 m; ((Bedden 1,70 breed (4 rijen)) Afstand in de rij : 1.5 cm Zaai-/Plantmoment : Half mei 2002 Zaai-/Plantmethode : Zaaien Zaaizaadhoeveelheid : 1,57 miljoen zaden / hectare Zaaidiepte : Volgens praktijk: aangeven door proefbedrijf in draaiboek Bemesting : N: ± 100 kg N P: kg P 2 O 5 (afhankelijk van de dierlijke mestgift) K: 200 kg K 2 O 5 Onkruidbestrijding : Volgens praktijk Groeiregulatie : - Plaagbestrijding : Eventueel luizenbestrijding Ziektebestrijding : Proeffactor Oogst : Oktober 2002 Aantal parallellen : 4 Aantal objecten : 10 Veldjesgrootte : Bruto: 3,40 * 5 = 17 m 2. (maximaal 10*5 m!) Netto: 2,5 * 4 = 10 m 2. (minimaal 10 m 2 ). Aantal planten/veldje : - Oogst wel/niet vernietigen : Oogst na beoordeling vernietigen (zie draaiboek). Bijzondere wensen : Zie draaiboek. 21

22 Factoren met niveaus Objectcode Merknaam Dosering Spuittijdstip Interval* MV A Onbehandeld MV B Rovral aquaflo 1,5 Vanaf 1 symptomen e 14 dagen MV C Rovral aquaflo + PLANT-Plus 1,5 PLANT-Plus PLANT-Plus MV D experimenteel middel F4 Vanaf 1 symptomen e 14 dagen MV E experimenteel middel F5 Vanaf 1 symptomen e 14 dagen MV F experimenteel middel F6 PLANT-Plus PLANT-Plus MV G experimenteel middel F7 Vanaf 1 symptomen e MV H experimenteel middel F8 Vanaf 1 symptomen e MV I experimenteel middel F9 Vanaf 1 symptomen e MV K experimenteel middel F10 Vanaf 1 symptomen e *afhankelijk van de ziektedruk 14 dagen 2-3 weken 14 dagen 3-4 weken Schema van het proefveld: 10 I 20 H 30 D 40 G 9 G 19 B 29 H 39 K 8 D 18 A 28 F 38 C 7 K 17 G 27 K 37 A 6 H 16 E 26 E 36 B 5 F 15 F 25 G 35 D 4 E 14 C 24 I 34 E 3 B 13 D 23 C 33 H 2 C 12 K 22 A 32 F 1 A 11 I 21 B 31 I 3,4 m 3,4 m 3,4 m 3,4 m 8 rijen 8rijen 8 rijen 8 rijen spuitspoor = 1,7 m 15,3 m 50 m 22

23 Draaiboek 2002 Tijdstip Toelichting op Werkzaamheden Protocol Uitvoerder Februari Proefopzetten / draaiboeken opstellen Onderzoeker(s) Februari Gecoat (tegen wortelvlieg) zaaizaad bestellen: iprodion + Februari Maart / april Half tot eind april Half mei Half mei Na zaai Juli thiram Meterik: grondmonster voor aaltjes laten doen voor perceelskeuze. Zorgen dat DOWNCAST module peen kan draaien. Weersgegevens halen uit weerpaal in de omgeving. Weersgegevens: neerslag, T (min, max, gem in C) en afwijkende weersomstandigheden. Bemesten: ± 100 kg N, kg P 2 O 5 (afhankelijk van de dierlijke mestgift), 200 kg K2O5 Plantbed maken Peen zaaien (cv. Yukon) in niet te droge grond, volgens proefplan Zorgen dat DOWNCAST module peen meedraait. Weersgegevens halen uit weerpaal in de omgeving. Weersgegevens: neerslag, T (min, max, gem in C) en afwijkende weersomstandigheden. Bij droog weer beregenen. Bij twijfel wél beregenen i.v.m. voorkomen meeldauw bij warm en droog weer (aangeven in rapport van de proef). Gewascontrole: Planten beoordelen op aantasting door Alternaria dauci volgens protocol Alternaria dauci in peen. 1 waarneming voor de bespuitingen e waarnemen om de 14 dagen (minimaal 3 tussentijdse waarnemingen) Laatste waarneming na verstrijken bespuitingstermijn. Bespuiten zodra aantasting wordt waargenomen. Middelen, spuitfrequentie en spuitinterval zie proefschema. Alle middelen verspuiten bij 400 liter water per hectare. Invullen spuitschema! Eventueel spuiten tegen luizen prot Mei / sept. Hand of mechanische onkruidbestrijding. PB Minimaal 2 dagen voor de oogst Geen oogst, maar wel verplichte melding oogsttijdstip PB Lelystad Wilms Wilms / Wander / Plentinger PB PB PB Wilms PB Wilms PB PB Wilms i.s.m. PB Oktober Oogst (zonder oogstwaarnemingen) en vernietigen oogst. PB / Wilms Verslaglegging jaar 2002 Plentinger (Wilms) 23

24 Bijlage 2 Spuitschema s Tabel 8. AGV Middelenonderzoek Alternaria dauci in peen Object F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 Rovral Rovral+Dacom e smpt. Dacom 1e smpt. 1e smpt. Dacom 1e smpt. 1e smpt. 1e smpt. 1e smpt. Datum 2-3 wkn Dacom 2-3 wkn 14 dagen Dacom 14 dagen 2-3 wkn 14 dagen 3-4 wkn * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Totaal Tabel 9. MV-02-02: Middelenonderzoek Alternaria dauci in peen Object F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 Rovral Rovral+Dacom e smpt. Dacom 1e smpt. 1e smpt. Dacom 1e smpt. 1e smpt. 1e smpt. 1e smpt. Datum 2-3 wkn Dacom 2-3 wkn 14 dagen Dacom 14 dagen 2-3 wkn 14 dagen 3-4 wkn * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Totaal

25 Bijlage 3 Overzicht resultaten Tabel 10. AGV4081: Overzicht resultaten waarnemingen Onb. Rovral Rovral F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F prob. L.s.d. + Dacom (+ Dacom) Aantal vlekjes in het netto veld met Alternaria [-] ,25 0,75 0,50 0,50 0,25 1,25 0,75 1,00 1,00 1,50 0,191 0,98 a abc ab ab a bc abc abc abc c Percentage aangetast loof [%] ,0 1,8 2,0 2,5 3,0 2,0 2,5 2,8 2,0 1,5 0,843 1,9 a a a a a a a a a a ,0 20,0 18,8 18,8 20,0 20,0 17,5 20,0 23,8 20,0 0,997 12,2 a a a a a a a a a a ,3 16,3 12,5 8,8 10,0 16,3 11,3 11,3 12,5 10,0 0,663 9,5 a a a a a a a a a a ,5 15,0 12,5 8,8 7,5 16,3 13,8 13,8 10,0 17,5 0,168 7,4 abcd bcd abcd ab a cd abcd abcd abc d ,8 17,5 13,8 16,3 16,3 21,3 16,3 16,3 12,5 20,0 0,548 8,2 ab ab ab ab ab b ab ab a ab ,8 31,3 30,0 25,0 26,3 31,3 26,3 26,3 36,3 31,3 0,129 12,6 b ab a a a ab a a ab ab ,5 35,0 33,7 35,0 33,7 33,7 37,5 33,7 33,7 40,0 0,007 9,3 b a a a a a a a a a ,5 42,5 50,0 50,0 52,5 41,2 42,5 50,0 47,5 50,0 0,486 15,0 b a ab ab ab a a ab ab ab Regelmaat van de aantasting [-] ,5 5,8 4,8 5,0 5,5 5,0 6,0 5,3 4,5 5,0 0,919 2,1 a a a a a a a a a a ,25 5,00 5,50 5,25 6,00 5,25 5,75 6,25 5,50 6,00 0,199 1,38 a ab ab ab b ab b b ab b ,0 5,5 5,0 5,3 4,8 5,3 4,4 4,8 5,8 4,5 0,428 1,2 ab ab ab ab ab ab a ab b a ,8 5,3 4,8 5,9 4,5 4,8 5,1 4,6 4,1 4,5 0,376 1,3 ab ab ab b a ab ab ab a a ,8 4,8 4,0 5,3 4,4 4,5 3,5 4,3 4,8 5,5 0,274 1,5 abc abc ab bc abc abc a abc abc c ,0 5,3 5,3 4,8 5,0 5,0 4,3 4,3 5,8 5,0 0,425 1,6 b ab ab ab ab ab a a ab ab 25

26 Onb. Rovral Rovral F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F prob. L.s.d. + Dacom (+ Dacom) ,0 5,3 5,5 4,0 4,3 4,5 5,0 4,3 4,3 5,0 0,244 1,3 ab ab b a ab ab ab ab ab ab ,8 4,5 4,8 6,0 6,0 5,8 4,5 5,0 5,3 5,3 0,160 1,3 ab a ab b b ab a ab ab ab Hevigheid van de aantasting [-] ,8 5,3 4,8 5,3 5,5 5,3 5,5 5,3 5,3 5,8 0,992 2,0 a a a a a a a a a a ,5 6,5 5,8 7,3 7,0 7,0 7,3 6,3 7,5 6,3 0,143 1,3 b ab a b ab ab b ab b a ,5 6,3 6,3 5,3 5,0 6,0 6,3 6,3 5,3 5,0 0,061 1,2 c b b ab a ab b b ab a ,9 6,6 6,5 5,3 5,5 6,8 6,5 6,8 5,3 7,0 0,045 1,3 abc bc abc a ab bc abc bc a c ,8 7,3 6,5 7,5 6,8 6,8 7,3 6,8 6,5 7,3 0,420 1,0 ab ab a b ab ab ab ab a ab ,3 7,5 6,3 6,8 6,0 5,8 7,3 6,3 6,8 6,5 0,096 1,2 ab c ab abc a a bc ab abc abc ,3 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 0,464 0,2 b a a a a a a a a a Percentage afsterving in het netto veld [%] ,8 22,5 23,8 33,8 30,0 35,0 26,3 32,5 30,0 40,0 0,041 10,2 bcd a ab bcd abcd cd abc abcd abcd d ,5 36,2 30,0 32,5 31,3 30,0 38,7 32,5 36,2 36,2 0,110 11,4 b ab a a a a ab a ab ab ,8 31,3 28,8 25,0 27,5 27,5 31,3 26,3 31,3 30,0 0,005 8,1 b a a a a a a a a a Percentage hergroei in het netto veld [%] ,0 23,8 22,5 31,3 32,5 20,0 28,8 38,8 31,3 31,3 0,196 13,1 ab a a ab ab a ab b ab ab ,5 57,5 50,0 22,5 42,5 37,5 47,5 42,5 37,5 40,0 0,399 25,8 ab b b a ab ab ab ab ab ab ,8 5,0 6,5 6,9 5,3 5,5 6,5 5,0 7,5 5,5 0,031 1,9 c a abc bc ab ab abc a c ab Aantal planten dat een bloem heeft gevormd [-] ,0 0,0 0,5 0,0 0,3 0,3 0,3 0,3 0,5 0,0 0,497 0,6 a a a a a a a a a a 26

27 Onb. Rovral Rovral F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F prob. L.s.d. + Dacom (+ Dacom) Aantal bladeren aangetast door peen roodblad virus [-] ,0 0,8 0,0 0,3 1,3 0,0 0,0 1,3 0,0 1,3 0,552 1,8 a a a a a a a a a a ,0 0,3 0,3 1,0 0,8 1,5 0,3 1,5 0,8 0,0 0,551 1,6 a a a a a a a a a a 27

28 Tabel 11. MV-02-02: Overzicht resultaten behandelingen Onb. Rovral Rovral F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F prob. L.s.d. + Dacom (+ Dacom) Percentage aantasting van het loof door Alternaria dauci [%] ,7 0,8 1,3 0,9 0,5 0,9 1,0 0,8 0,9 0,9 0,257 0,5 a ab b ab a ab ab ab ab ab ,5 57,5 67,5 67,5 55,0 72,5 77,5 32,5 47,5 47,5 <0,001 16,3 de bcd cde cde bc de e a ab ab ,0 17,5 67,5 50,0 57,5 65,0 65,0 17,5 22,5 27,5 <0,001 12,3 c a c b bc c c a a a ,0 16,0 70,0 67,5 65,0 70,0 75,0 27,5 31,2 40,0 <0,001 16,3 c a c c c c c ab ab b ,5 32,5 82,5 75,0 75,0 80,0 82,5 25,0 32,5 42,5 <0,001 8,3 c a c c c c c a a b ,5 45,0 70,0 72,5 72,5 70,0 75,0 45,0 32,5 52,5 <0,001 8,2 d b c c c c cd b a b ,8 67,5 26,2 27,5 33,8 30,0 32,5 57,5 55,0 75,0 <0,001 9,7 a c a a a a a b b c ,0 52,5 20,0 30,0 25,0 22,5 22,5 70,0 40,0 65,0 <0,001 10,1 ab c a ab a a a d b d ,5 55,0 27,5 30,0 30,0 30,0 27,5 72,5 45,0 60,0 <0,001 13,9 ab cd a a a a a e bc de Percentage afsterving per netto veldje[%] ,5 0,5 0,5 0,63 0,5 0,5 0,63 0,5 0,5 0,5 0,464 0,1529 a a a a a a a a a a ,5 22, , ,5 7, <0,001 6,91 d ab d cd ab cd d a ab bc , ,5 42,5 7,5 12,5 15 <0,001 10,1 c a c b bc bc bc a a a ,2 37,5 27, ,2 11,2 20 <0,001 9,83 e a de bc cd de de a a ab ,5 32,5 <0,001 7,57 c ab c c c c c a a b , ,5 67, <0,001 8,994 c ab c c c c c a ab b ,5 27,5 52,5 52, ,5 22,5 22,5 37,5 <0,001 7,596 c a c c c c c a a b , ,5 42,5 50 <0,001 5,567 b a b b b b b c a b 28