05 Ruimtelijke kwaliteit: dit doen wij in West-Brabant!

Transcriptie

1 05 Ruimtelijke kwaliteit: dit doen wij in West-Brabant! Aan Portefeuillehoudersoverleg Ruimtelijke Ontwikkeling en Wonen Datum 2 november 2016 Doel Informeren INFORMATIE Het Regionaal Ruimtelijk Overleg accordeerde op 14 juli de analyse en splitsingsvoorstellen Dit doen wij in West-Brabant!. Het ambtelijk overleg ruimtelijke kwaliteit besprak de te agenderen thema s op 14 september. Het bestuurlijk overleg ruimtelijke kwaliteit van 5 oktober is geannuleerd. Hieronder vindt u de stand van zaken van de thema s en projecten. a) Zuid-West 380kV De planning wordt opgeschoven (onder voorbehoud goedkeuring minister Kamp). Voorgenomen nieuwe lijn bij TenneT: meer, beter, transparanter en zorgvuldiger samenwerken richting beste voorgenomen voorkeursalternatief (VVKA) met overheden en andere partijen. Op 21 oktober vindt breed bestuurlijk overleg plaats. Bureau Tauw is begonnen met de MER onderzoeken. De monitoringscommissie (met daarin 1 vertegenwoordiger vanuit de samenwerkende overheden) kijkt mee. Uw secretaris licht dit punt mondeling toe. b) Regionale vaarwegen De bestuurlijk trekker en de provincie hebben overleg gevoerd. Zij werken een concept projectvoorstel uit. Dit wordt vervolgens besproken met de betrokken gemeenten en het waterschap. Begin 2017 wordt gestart met de uitwerking. c) Rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak-Zoommeer (incl. zoetwatermaatregelen en waterbeschikbaarheid) Besluitvorming over de ontwerp-rijksstructuurvisie Grevelingen Volkerak-Zoommeer (GVZ) is uitgesteld. samen met de provincie wordt bekeken welke maatregelen nodig zijn als verzilting voorlopig uitblijft. d) Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) Het ambtelijk overleg ruimtelijke kwaliteit stelt voor 1 november een notitie op waarin een beeld wordt geschetst van de strategische betekenis van het GLB voor West- Brabant. Het initiatief voor de notitie ligt bij Brabants Landschap en waterschap Brabantse Delta.

2 e) Energie-ruimte ateliers (pilotproject) In bijlage 05.1 vindt u informatie over de energie-ruimte ateliers in het kader van het pilotproject. Uw secretaris licht dit punt mondeling toe. f) ruimtelijke adaptatie Op 17 oktober vond de ambtelijke startbijeenkomst plaats. De resultaten daarvan worden uitgewerkt. g) regionale keringen (waterveiligheid) In afwachting van nieuw kaartmateriaal zijn geen nieuwe ontwikkelingen te melden. h) Hoge Zandgronden / waterbeschikbaarheid Op dit moment zijn er geen ruimtelijke keuzes aan de orde, dus dit punt wordt niet geagendeerd voor het RRO.

3 Argonstraat WT Ede T: +31 (0) overmorgen.nl memo. Aan : De bestuurlijk trekkers energietransitie en betrokken portefeuillehouders DZH en RO/Wonen Regio West- Brabant Van : Jeroen Roeloffzen Cc : Datum : IBAN NL48RABO BIC RABONL2U BTW B01 KVK Energie en ruimte ateliers regionale energiestrategie West-Brabant Achtergrond en aanleiding In het kader van het pilotproject Regionale Energie Strategie Regio West-Brabant (RES RWB) 1 worden de zogeheten Energie-Ruimte Ateliers ingezet om met relevante stakeholders te komen tot een inzicht welke ruimtelijke impact de energietransitie zal hebben. De ateliers zijn bedoeld om hier met elkaar over in gesprek te raken en gelijktijdig een stevig beeld neer te zetten hoe de ruimte eruit zal zien als de duurzame energie ambities realiteit worden. De Energie-Ruimte ateliers worden aangeboden vanuit de pilot en vanuit het ministerie van I&M. De nadere invulling hiervan wordt bepaald door de regio i.o.m. in ieder geval I&M. In het geval van de regio West-Brabant is afstemming met de Provincie Noord-Brabant logisch en gewenst omdat de provincie al een eerste analyse heeft laten maken door bureau POSAD en de uitkomsten van de ateliers als input kan gebruiken voor de op te stellen provinciale omgevingsvisie. Op 10 oktober hebben regionale stakeholders bestuurlijk ingestemd met 4 bouwstenen van de regionale energiestrategie waarvan de bouwstenen 1) getallen en feiten en 2) regionale energieprojecten een sterke link hebben met de ruimtelijke impact. M.b.t. de regionale energieprojecten is uit de inventarisatie gebleken dat er een aantal onderwerpen zijn die aandacht behoeven en in de energie-ruimte ateliers een plek kunnen krijgen. In deze memo worden verdere uitgangspunten en gewenste opzet van de energie ruimte ateliers beschreven. De regio West-Brabant De regio West-Brabant bestaat uit 19 gemeenten en maakt onderdeel uit van de Provincie Noord- Brabant. De regio heeft inwoners en is bijna hectare groot. In de regio wordt al 1 De pilot regionale energiestrategie is onderdeel van een Green Deal die ondertekent is door de ministeries van I&M, EZ, BZK, de Unie van Waterschappen, Interprovinciaal overleg en in het gevel van west Brabant door 2 betrokken waterschappen, de 19 gemeenten en de provincie Noord-Brabant.

4 langere tijd samengewerkt aan diverse thema s waaronder duurzaamheid en de daarin belangrijke transitie naar een duurzame energiehuishouding. De regio staat voor de uitdaging om richting 2020 stappen te maken naar 16% hernieuwbare energieopwekking en 1,5% per jaar energie te gaan besparen. Uiteindelijk doel is om als regio in 2050 energieneutraal te zijn. Op dit moment is nog geen 6% van de regionale energie duurzaam opgewekt, er is dus werk aan de winkel. Inhoudelijke focus energie ruimte ateliers Vanaf 22 juni tot 10 oktober hebben er gesprekken plaatsgevonden met 35 lokale stakeholders over welke wensen er zijn m.b.t. de lokale energiestrategie en bijbehorende uitvoeringsagenda inclusief organisatie (opgestelde SWOT op basis van interviews is als bijlage toegevoegd). Op basis van deze gesprekken zijn 4 bouwstenen geformuleerd waarop de strategie gebaseerd gaat worden. Als er wordt gekeken naar de ruimtelijke impact zijn twee bouwstenen relevant en zouden we graag met hulp van het energie ruimte atelier verder willen inkleuren. Het gaat om de bouwstenen getallen&cijfers en Regionale energieprojecten. Getallen en cijfers In opdracht van de provincie Noord-Brabant is door Bureau POSAD een onderzoek gedaan naar het energieverbruik van de provincie en is gekeken naar mogelijkheden voor duurzame energie opwek en besparing en een doorkijk gegeven naar het jaar Deze studie is op hoofdlijnen uitgevoerd en geeft een goed eerste beeld van de opgave, omvang hiervan evenals kansen, mogelijkheden en onmogelijkheden. Naast deze recente studie zijn er in opdracht van de RWB studies gedaan door Studio Marco Vermeulen, Bureau Tussenruimte en LOLA Landscape en is de Duurzame Energie monitor (DE monitor) beschikbaar. Ook hebben sommige gemeenten nadere informatie over hun verbruik en ontwikkeling daarvan in de tijd Op basis van deze onderzoeken is het wenselijk om voor de regio West-Brabant waar nodig een verdieping te krijgen voor wat er kan en mag als het gaat om duurzame energievoorzieningen en welke ruimtelijke impact dat heeft. De getallen en cijfers moeten goed in beeld komen en zouden in de ateliers waar mogelijk ook gevalideerd kunnen worden door lokale stakeholders Regionale Energieprojecten De regionale energieprojecten zijn projecten die vanuit de stakeholders benoemd zijn. In ieder geval zijn daar de volgende 4 thematische projecten voor benoemd: 1. Wind na 2020 => Tot 2020 zijn er afspraken gemaakt over hoeveel windenergie waar gaat komen, na 2020 ligt er nog een extra opgave. Deze is ruimtelijk nog niet vertaald naar de regio 2. Gebruik van Duurzame (rest) warmte => Concreet gaat het hier in ieder geval over de ruimtelijke impact van het project Energieweb XL dat rondom restwarmte in Moerdijk speelt en heeft ook sterke relatie met het duurzaam voeden/vervangen van de warmte die nu door de Amercentrale wordt geleverd. Dit raakt een aanzienlijk deel van de regio. Overige gebieden zou gekeken kunnen worden naar mogelijkheden om duurzame warmte te winnen (restwarmte, geothermie, WKO s)

5 3. Grootschalige zon projecten => In diverse gemeenten wordt gekeken naar grootschalige opwek van zon. Dit lukt vaak niet alleen op daken van woningen en bedrijven maar kan ook op zonneakkers/weides gebeuren. De impact hiervan op het landschap verdiend een nadere verkenning en afstemming en vraagt om een zorgvuldige afweging of grond wordt ingezet voor energie opwek of bijvoorbeeld ter bevordering van de circulaire economie. 4. Inzet van biomassa => Veel partijen zien kansen voor biomassa en die is ook ruimschoots aanwezig. Aan de andere kant is de Bio-Based Economy juist bezig om biomassa te gebruiken als grondstof voor andere processen. De vraag is of en hoe biomassa bijdraagt aan de energietransitie en welke ruimtelijke impact dit heeft de regio Werkwijze en werkvorm ateliers Naast de inhoud van de ateliers vraagt de werkwijze en werkvorm om nadere duiding. De regio is dusdanig groot dat het de vraag is of je met alle partijen over alle thema s een atelier moet gaan organiseren (te grote groep, niet beheersbaar in proces, organisatiegraad te complex). Ook is het de vraag of een atelier een eenmalig ding is of juist de vorm krijgt van een proces. Zo is het bijvoorbeeld de vraag of de thema s op het niveau van de streeknetwerken moeten worden georganiseerd of beter - afhankelijk van de interesse en inzet van gemeenten - verspreid over de regio en die dan laten deelnemen Er zijn feitelijk 4 inhoudelijke thema s en een overkoepelde vraag die gaat over of getallen en feiten kloppen (en validatie daarvan gewenst is). Als we dit vertalen naar de energie ruimte ateliers zouden we de volgende 5 ateliers willen organiseren: 1. Startatelier: Validatie van getallen en cijfers = regiobreed te organiseren in aanwezigheid van brede groep stakeholders 2. Atelier Wind na 2020: Speelt regiobreed, zowel opschaling als nieuwe locaties, gemeenten met interesse kunnen meedoen/intekenen 3. Atelier Duurzame Warmte: Moerdijk en omgeving/partijen aangesloten en betrokken bij Amer centrale waaronder Geertruidenberg, Breda en Oosterhout. 4. Atelier grootschalig zon: Speelt regiobreed, gemeenten met interesse kunnen meedoen/intekenen 5. Atelier Biomassa: Speelt regiobreed, gemeenten met interesse kunnen meedoen/intekenen Werkvorm is als volgt: 1. Presentatie door extern te selecteren bureau gebaseerd op onderzoek (feiten/getallen/beleid e.d.) = ambities, kansen en bedreigingen zijn helder, ruimtelijke impact wordt geschetst 2. Stakeholders denken mee, verfijnen en valideren het onderzoek en kijken naast inhoud ook naar proces dat nodig is om te komen tot vervolgstappen 3. Samenvatting van hetgeen is opgehaald, vaststellen welke zaken nodig zijn om verder te komen 4. Uitkomsten worden verwerkt in een eerste ruimtelijke vertaling en doorvertaald naar de hele regio De ateliers vinden plaats op bijzondere locaties in West-Brabant en indien streekgebonden op een goeie plek in de streek zelf. De sessies duren een dagdeel en er worden maximaal 15 betrokkenen uitgenodigd m.u.v. van de brede startbijeenkomst waar we zowel ambtelijk als bestuurlijk breed uitnodigen. De ateliers hebben een interactief, creatief en verkennend karakter en worden voorbereid

6 door het te selecteren bureau in samenwerking met de procesbegeleider van de regionale energiestrategie (Over Morgen). Beschikbaar budget en planning Voor de 5 ateliers is in totaal euro beschikbaar. Dat houdt in dat er per atelier euro beschikbaar is. De kosten van de procesbegeleiding zijn al betaald (inzet Over Morgen) en locaties proberen we via de streeknetwerken en RWB kosteloos ter beschikking te krijgen. Voor de euro willen wij een bureau (of een combinatie van bureaus) de opdracht geven om de 5 ateliers inhoudelijk voor te bereiden en te zorgen dat de discussie kan gaan over de ruimtelijke impact van het onderwerp van gesprek. Begin december is de start van de ateliers met een centrale aftrap rondom getallen en cijfers die input vormt voor de 4 thema s die per streek of daar waar en met welke gemeenten de 4 thema s breder dan een streek spelen worden behandeld. De ateliers per thema vinden plaats in januari en februari Een bundeling en doorvertaling van de 5 ateliers naar een regiobrede ruimtelijk kader wordt dan in maart 2017 gemaakt. Belangrijke vragen en risico s Belangrijke vragen die nog beantwoord moeten worden zijn de volgende 1. In deze opzet is er ruimte voor 5 ateliers die eenmalig gaan plaatsvinden. Er kan ook voor gekozen worden om de ateliers meer een proces te laten zijn en alle stakeholders voor deze sessies uit te nodigen. Er is dan minder focus en diepgang op bepaalde thema s 2. In deze opzet werken we thema s per streek uit (logisch toe te delen), of daar waar en met welke gemeenten de 4 thema s breder dan een streek spelen. De vertaling van de ateliers naar de hele regio is daarmee lastig zo niet onmogelijk. Hier zou je dan aanvullende ateliers voor moeten organiseren of afspraken moeten maken over de doorvertaling of per streek moeten aangeven wat je daar wel en niet gaat doen 3. Na afronding van de ateliers zou een gezamenlijk terugkoppeling en doorvertaling voor de gehele regio wellicht handig zijn. Dit vraagt wel weer extra inspanning en een 6 de atelier. Vraag is vooral waar we ons geld aan willen uitgeven 4. Hoe kunnen en willen we betrokken bestuurders en partijen vooraf betrekken en informeren over de ateliers Het lijkt logisch om POSAD als hoofdaannemer te vragen de energie ruimte ateliers inhoudelijk voor te bereiden, aangevuld met expertise op landschappelijk en/of economisch vlak. Het project- en procesmanagement wordt belegd bij Over Morgen vanuit de lopende opdracht bij de VNG. Een intensieve samenwerking tussen POSAD, RWB en desgewenst het ander betrokken en in te schakelen bureau en Over Morgen is nodig om de ateliers optimaal te laten renderen in de regio.

7 SWOT-analyse Regionale Energiestrategie West-Brabant Als voorbereiding sturen we hierbij de SWOT-analyse die is gemaakt op basis van de inventarisatie. Lees deze alvast goed door en vul hem aan waar mogelijk. Deze analyse samen met de presentaties van Machiel de Gelder en Jeroen Roeloffzen vormen de basis van de discussie die we met elkaar voeren over wat de regionale energiestrategie zou moeten zijn, welke bouwstenen deze heeft en hoe we die visie samen met elkaar op gaan stellen. Sterke punten - Aanwezige bestuurlijke commitment en kracht; - Aanwezige coöperaties en hun rol in het transitieproces; - Kennis, kunde en ervaring is aanwezig. Dit is deelbaar en stempelbaar; - Het onderwerp energietransitie bindt de regio West-Brabant. Zwakke punten - Partijen in regio kijken naar elkaar voor financiering en eigenaarschap van het probleem: wie zet de eerste stap? ; - Veel onderliggende verschillen binnen de regio, duurzame energietransitie hangt aan een aantal sleutelpersonen; - Gefragmenteerde kennis die niet wordt gedeeld; - Partijen denken niet vanuit energietransitie, maar eigen thematiek of kernactiviteiten; - Tekort aan bewustzijn noodzaak energietransitie bij inwoners; - Geen structurele financiële middelen geserveerd binnen organisaties; - Bij overheden en bedrijven is niet genoeg bewustzijn voor de grootte van hun rol in de energietransitie aanwezig, waardoor de transitie nog niet snel genoeg op gang komt. Kansen - Bundeling van projecten (mandjes) ten behoeve van financiering; - Creëren van massa (regionaal ipv lokaal) en daardoor haalbare financiering; - Smeden van nieuwe verbindingen tussen de 4O s; - Ontsluiten van informatie en stempelen/herhalen van ontwikkelconcepten; - Top-down handhaven van EED (wet milieubeheer, vijf jaar terugverdienen); - Energietransitie is een collectieve uitdaging en moet collectief worden opgepakt. Bedreigingen - Fysieke afstand binnen regio is groot; - Afhankelijkheid van subsidies voor investeringen en businessmodellen in duurzame energietransitie; - Capaciteit en competentie is bij overheden onvoldoende aanwezig.