Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar VIII Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2006 Nr Samenstelling: Leden: Van de Camp (CDA), Lambrechts (D66), Hamer (PvdA), Van Bommel (SP), Mosterd (CDA), Blok (VVD), Balemans (VVD), Slob (ChristenUnie), Vergeer (SP), Tichelaar (PvdA), Joldersma (CDA), Jan de Vries (CDA), Van Vroonhoven-Kok (CDA), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Eski (CDA), Aptroot (VVD), voorzitter, Smeets (PvdA), ondervoorzitter, Eijsink (PvdA), Leerdam (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Kraneveldt (LPF), Hermans (LPF), Van Dam (PvdA), Visser (VVD), Azough (GroenLinks), Roefs (PvdA) en Jungbluth (GroenLinks). Plv. leden: Ferrier (CDA), Bakker (D66), Bussemaker (PvdA), Brinkel (CDA), Szabó (VVD), Örgü (VVD), Van der Vlies (SGP), Kant (SP), Dijksma (PvdA), Hessels (CDA), Sterk (CDA), Atsma (CDA), Van Bochove (CDA), Van Hijum (CDA), Van Aartsen (VVD), Verbeet (PvdA), Arib (PvdA), Stuurman (PvdA), De Krom (VVD), Varela (LPF), Herben (LPF), Meijer (PvdA), Nijs (VVD), Halsema (GroenLinks), Kalsbeek (PvdA) en Vendrik (GroenLinks). 2 Samenstelling: Leden: Noorman-den Uyl (PvdA), Bakker (D66), Bibi de Vries (VVD), De Wit (SP), Van VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 24 juli 2006 De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 1 en de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2 hebben op 13 juni 2006 overleg gevoerd met minister Van der Hoeven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en minister De Geus van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over: de brief van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap d.d. 27 februari 2006 inzake het Onderwijsraadavies Een vlechtwerk van opvang en onderwijs ( VIII, nr. 199); de brief van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 16 maart 2006 ter aanbieding van de CPB-analyse van de uitvoering van de motie-van Aartsen/Bos ( VIII, nr. 206); de brief van de ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Sociale Zaken en Werkgelegenheid d.d. 28 april 2006 inzake stappenplan voor- en naschoolse opvang (uitwerking motie-van Aartsen/Bos ( VIII, nr. 226). Van dit overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Balemans (VVD) noemt de motie-van Aartsen/Bos ( VIII, nr. 188) een aanzet om de na- en voorschoolse opvang beter te (laten) organiseren. Daarbij is nadrukkelijk een verantwoordelijkheid weggelegd voor de scholen, inclusief een belangrijke rol voor ouders en kinderopvang. De laatste brief doet de vraag rijzen naar duidelijkheid voor politiek enerzijds en scholen, kinderopvang, ouders en kinderen anderzijds. Gent (GroenLinks), Verburg (CDA), Hamer (PvdA), Bussemaker (PvdA), Vendrik (Groen- Links), Mosterd (CDA), Smits (PvdA), voorzitter, Örgü (VVD), Weekers (VVD), Rambocus (CDA), Ferrier (CDA), ondervoorzitter, Huizinga-Heringa (ChristenUnie), Varela (LPF), Eski (CDA), Smeets (PvdA), Douma (PvdA), Stuurman (PvdA), Van Hijum (CDA), Van Egerschot (VVD), Van der Sande (VVD), Willems-van der Ploeg (CDA). Plv. leden: Depla (PvdA), Koşer Kaya (D66), Blok (VVD), Kant (SP), Özütok (GroenLinks), Smilde (CDA), Verbeet (PvdA), Timmer (PvdA), Azough (GroenLinks), Omtzigt (CDA), Meijer (PvdA), Nijs (VVD) Visser (VVD), Algra (CDA), Vietsch (CDA), Van der Vlies (SGP), Hermans (LPF), Van Oerle-van der Horst (CDA), Van Dijken (PvdA), Blom (PvdA), Kalsbeek (PvdA), Hessels (CDA), Aptroot (VVD), Griffith (VVD), Van Dijk (CDA) en Van As (LPF). KST tkkst30300VIII-264 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2006 Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

2 De bedoelde motie moet per 1 januari 2007 bij wet verankerd worden. Vanaf dat moment moeten ouders de scholen, ook de kleine, op hun verantwoordelijkheid kunnen aanspreken. Dat is wat anders dan een inspanningverplichting met ingang van het volgende jaar. De Onderwijsraad, kinderopvangorganisaties en scholen geven aan dat een en ander mogelijk is binnen het zogenaamde makelaarsmodel. Scholen kunnen vervolgens doorgroeien naar een compleet dagarrangement en eventueel zelfs een brede school. De heer Balemans constateert onduidelijkheid over de financiën. Bij motie-balemans/hamer is gevraagd om een meerjarig financieel investeringsplan. Het uitgangspunt daarbij is dat extra taken extra middelen als gevolg hebben. De minister heeft eerder toegezegd de motie uit te voeren en de Kamer voor de zomer te informeren. Wat is de stand van zaken op dit vlak? Ontvangt de Kamer dit plan tegelijkertijd met het wetsvoorstel? Dit is van belang voor de verdere afweging. Een en ander moet duidelijk zijn voordat de scholen met opvang van start gaan. Van VVD-kant wordt overigens door de heer Zalm, VVD-minister op Financiën, nadrukkelijk gewezen op de noodzaak van een goede financiering. In dit licht kan ook bij de algemene politieke beschouwingen wellicht het nodige worden behaald. Scholen bereiden zich gelukkig reeds voor op 1 januari Die betalen reeds het nodige uit eigen zak. Is het mogelijk om de scholen tegemoet te komen door voor de aanloopkosten nog in 2006 geld vrij te maken in de aanloop naar het volgende jaar? Volgens de Algemene Vereniging van Schoolleiders (AVS) is ongeveer tussen de 50 mln. en 80 mln. nodig. Kan de minister hierop een voorschot nemen bij de Voorjaarsnota? Wat wordt er geregeld bij de begroting voor het jaar 2007? De heer Balemans vindt voor een goede uitvoering met blijvende gevolgen het delen van kennis en het van elkaar leren van groot belang. Hoe geeft de minister hier vorm en inhoud aan? Waar vindt de bundeling van kennis plaats? Wordt een expertisecentrum ingericht voor een periode van twee of drie jaar? Komt er een loket voor de scholen? De positie van de medezeggenschapsraad (mr) is van belang voor de onderwijsaangelegenheden. De motie-van Aartsen/Bos betreft echter geen onderwijs, maar opvang van kinderen voor en na de onderwijstijd. De eisen zijn terug te voeren op de kinderopvangregelgeving voor hoeveelheid kinderen, setting en opleiding van leidsters. De mr moet dus niet via een wetsvoorstel over de verantwoordelijkheid van schoolbesturen rechten en bevoegdheden krijgen wat betreft de voor- en naschoolse opvang. Aangezien opvang een individueel recht is, is het niet aan de mr om voor alle ouders te beslissen wat het beste opvangmodel is. Mevrouw Hamer (PvdA) vindt dat de fase van de discussie is aangebroken waarin duidelijkheid en zekerheid geboden moet worden voor scholen, ouders en kinderopvang. De gemiddelde krantenlezer kan er immers geen touw meer aan vastknopen. De komende trajecten moeten dan ook helder worden gemaakt. Ondanks twee adviezen en een stappenplan van het kabinet ontbreekt de uitwerking van een meerjareninvesteringsplan. Daarop moet zo snel mogelijk zicht worden verkregen, zeker vóór de eerste fase. Per 1 januari 2007 moeten vraag en aanbod op elkaar zijn afgestemd van de opvang die via de reguliere kinderopvang wordt georganiseerd. Het komende halfjaar moet door scholen en opvang, vooruitlopend op de wetgeving, gewerkt worden aan afspraken en convenanten. Elke ouder met behoefte aan plaatsen bij de reguliere, bestaande kinderopvang, afgestemd op individuele noden, moet daarvan verzekerd zijn. Een en ander houdt in dat op 1 januari 2007 de eerste stap, het makelaarsmodel, genomen moet worden. Nadat scholen weten wat zij moeten doen, zal er een stimuleringsbudget moeten komen met het oog op de te sluiten over- Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

3 eenkomsten. Dat de Voorjaarsnota geen financiële steun voor het komende halfjaar biedt, is dan ook een negatieve verrassing. Mevrouw Hamer merkt op dat de Onderwijsraad andere modellen suggereert, die tijd en ruimte voor ontwikkeling nodig hebben. Dit betreft de tweede stap, waarbij de buitenschoolse activiteiten een meer educatief karakter krijgen. Het gevraagde meerjareninvesteringsplan moet ingaan op wat hiervoor zoal nodig is. Wellicht is in dit verband de eerste stap nodig om duidelijk te krijgen welke scholen kinderopvang sec bieden, welke scholen meer willen bieden en waar scholen en kinderopvang in staat zijn om een nadere educatieve invulling te geven. Vraag aan de bewindslieden is om op korte termijn aan te geven wat bij de eerste stap nodig is voor de stimulering en wanneer de verdere investeringen, de tweede stap, worden ingevuld. De motie-van Aartsen/Bos stelt een individueel recht van ouders vast voor opvang van hun kinderen. Daarmee zijn twee vormen van medezeggenschap gemoeid: de reeds geregelde medezeggenschap bij de kinderopvang en de medezeggenschap op de scholen. Als een school vervolgens besluit om op school (gebouw en team) kinderopvang aan te bieden, is het logisch om daarbij de medezeggenschap over de inrichting ook via de school te regelen. Vanuit deze optiek wordt het kabinet gevraagd het vraagstuk van medezeggenschap onder de loep te nemen. Over vorm en inhoud van de opvang moet de medezeggenschapsraad instemmingsrecht verkrijgen. Mevrouw Hamer wijst op de rapporten van SCP en CPB die stellen dat de motie nagenoeg geen effect sorteert voor de arbeidsparticipatie. Ook zal er geen cultuuromslag plaatsvinden als gevolg van meer gebruik van kinderopvang. Wel wordt gesteld dat het gebruik van informele kinderopvang geformaliseerd wordt, in strijd dus met de bestaande cultuur. Wat is het oordeel hierover van de minister van SZW? Wat is het stappenplan voor het speciaal onderwijs? Naar aanleiding van signalen van de MO-groep over imago en voorlichting is eerder gesproken over een algemene campagne. Hoe staat het daarmee? Is het kabinet van plan initiatief te nemen inzake het bundelen van kennis en expertise, ook bij de eerste stap? De heer Jan de Vries (CDA) is ingenomen met de voortvarende uitvoering van de motie-van Aartsen/Bos, waarbij de zorgvuldigheid en de kwaliteit niet uit het oog worden verloren. Bij dit alles staat de keuzevrijheid van de ouders voorop bij opvoeding en opvang van de kinderen. Opvang mag informeel, buiten de school om of via aanspraak (geen recht) op opvang bij de school. Voor de scholen geldt dus een zorgplicht op dit vlak. Het CPB heeft in navolging van het SCP geen hoge verwachtingen van de gevolgen met een hogere arbeidsparticipatie van slechts 3000 moeders. Dat vraagt dus om nog meer zorgvuldigheid en kwaliteit in de uitvoering, zodat de nieuwe werkwijze meer rendement oplevert. Het kabinet spreekt liever van buitenschoolse opvang in plaats van vooren naschoolse opvang. Gevolg daarvan is dat ook opvang tijdens vakanties onder de verantwoordelijkheid van de school komt, met alle gevolgen van dien voor de verschillende modaliteiten en de kosten. Is dat voldoende erkend bij het proces dat in voorbereiding is? De heer De Vries steunt de gefaseerde invoering. Per 1 januari 2007 wordt een inspanningsverplichting opgelegd. Bij ingang van het nieuwe schooljaar is er sprake van een resultaatsverplichting. Dit doet recht aan de organiseerbaarheid van scholen en het versterkt het draagvlak voor de nieuwe taak bij scholen en andere betrokkenen. De scholen hebben vanaf augustus 2005 reeds de handen vol aan invoering van de nieuwe lumpsumbekostiging. Ook de keuze van het kabinet voor veel variëteit in de uitwerking wordt gesteund. De vraag van de ouders is leidend bij de keuze van scholen voor een eigen model. Onderwijs is echter geen opvang en opvang mag ook niet ten koste gaan van onder- Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

4 wijs. Het makelaarsmodel en het model waarin de school een eigen rechtspersoon opricht, verdienen dan ook de voorkeur. Modellen die leiden tot vermenging van financiële stromen lijken ongewenst. Een supermarktmodel, waarbij elke ouder een eigen model kiest, is gewoonweg onuitvoerbaar voor een school. Scholen kunnen zich meer in het algemeen echter niet aan hun zorgplicht onttrekken. Het adviesrecht van de mr biedt voldoende waarborgen. De motie-jan de Vries over de kleine scholen ( VIII, nr. 190) wordt mager van commentaar voorzien door het kabinet. Bij de nadere uitwerking van het wetsvoorstel moet de zorg meegenomen worden dat ook de kleine scholen op het platteland en in wat grotere gemeenten de nieuwe taak kunnen uitvoeren. Het kabinet wil de gevolgen van invoering voor de scholen onderzoeken. Het is echter van belang dat de scholen zo vroeg mogelijk starten met het oog op de wettelijke plicht per 1 augustus Is het niet wenselijk om de scholen hierop reeds toe te rusten voor het nieuwe schooljaar ? Deze nieuwe taak levert immers extra last op voor directeur en ondersteunend personeel. Opvang mag bovendien niet ten koste gaan van onderwijs. De regering moet dit hoe dan ook financieel regelen. De vraag van mevrouw Hamer over het speciaal onderwijs wordt onderschreven. Kan de regering toelichten of straks alle buitenschoolse activiteiten onder de regels van de kinderopvang vallen? Het huidige, uitstekende werk van vrijwilligers op dat vlak mag niet in gevaar worden gebracht. Mevrouw Kraneveldt (LPF) merkt op dat op de VVD/PvDA-motie, uit te voeren door twee CDA-ministers, geen zegen rust. Deze motie blijft echter een kans, een impuls te geven aan meer en betere voor- en naschoolse opvang en sluitende dagarrangementen. De steun van de LPF-fractie is afhankelijk van de volgende voorwaarden: waarborgen voor de kwaliteit, uitvoerbaarheid voor scholen, geen extra belasting voor leraren, heldere verantwoordelijkheidsverdeling, zorgvuldige invoering en uitvoering, gescheiden budgetten voor onderwijs en kinderopvang en financiële steun voor scholen om een en ander te organiseren. De roep is dan ook om snel te komen met een goed meerjarig financieringsplan. Mevrouw Kraneveldt heeft eerder gekozen voor de optie waarin opvang plaatsvindt door professionals en valt onder de Wet kinderopvang en de optie waarin de school de kinderopvang verzorgt als apart geregistreerde kinderopvangorganisatie, ook onder de Wet kinderopvang (WKO). De optie waarin opvang door school plaatsvindt op niet-professionele basis is niet aanvaardbaar. Het kabinet is eerder gevraagd of het recht op opvang van de motie voor ieder individu opeisbaar is of voor de groep verenigd in de medezeggenschapsraad. Het individueel opeisbare recht oogt sympathiek, maar het is niet uitvoerbaar om verschillende modellen van kinderopvang op één school te organiseren. Het is eveneens vervelend als de mr een veto uitspreekt over een aanbod dat aan ouders gedaan wordt. Wat dit betreft wordt de uitwerking in het wetsvoorstel afgewacht. Duidelijk moet zijn dat de formule van een individueel opeisbaar recht vraagt om een heldere juridische formulering. Een complicatie is het amendement-hamer/balemans (30 414, nr. 16) bij de Wet medezeggenschap scholen (WMS)over het buiten haken zetten van artikel 24, tweede lid. Het kabinet lijkt te kiezen voor de weg van de mr, die een adviesbevoegdheid krijgt. Is dit adviesrecht van ouders geen verwaterde uitvoering van de motie-bos? Kan het instemmingsrecht voor de mr moeilijkheden opleveren bij het doen van een aanbod door de school? Mevrouw Kraneveldt vindt het overleg met het speciaal onderwijs over uitvoering van de motie prima. Dit is immers een bijzondere vorm van onderwijs. Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

5 Bij het stappenplan van het kabinet valt te lezen dat tot januari 2007 sprake is van openstelling van het loket projectaanvragen op het gebied van dagarrangementen en combifuncties. Hoeveel geld is daarvoor beschikbaar? Bestaat niet het gevaar dat alle scholen hiervoor in aanmerking willen komen? Fase twee en drie staan voor de inspanningsverplichting respectievelijk de resultaatsverplichting. Deze fasering valt in goede aarde, omdat voor de LPF-fractie de datum van 1 januari 2007 niet heilig is. Dit kan echter voor sommige ouders problemen opleveren tot de datum van 1 augustus Iedere school die eerder klaar is, verdient alle waardering. Mevrouw Kraneveldt mist in het stappenplan een aanpassing van de huisvestingsverordening. Vindt hierover overleg plaats met de VNG? Is onderzoek naar de benodigde kosten afgerond voor de begrotingsbehandeling? Wanneer is het overleg met het speciaal onderwijs klaar? De Onderwijsraad onderscheidt in haar advies vier modellen om een en ander te regelen, van model 1 met de school als bso-makelaar (buitenschoolse opvang) tot model 3 met een variant van de brede school. Model 2b is niet wenselijk omdat daarin het onderscheid tussen school en kinderopvang wegvalt. Het CPB heeft berekend dat het 145 mln. per jaar kost indien meer kinderen gebruik maken van de bso. Wat nu als het kabinet de werkgeversbijdrage verplicht stelt of de fondsen hoofdelijk omslaat? Het CPB voorspelt dat de arbeidsparticipatie van vrouwen als gevolg hiervan maar met 0,1% stijgt. Volgens een analyse in de Volkskrant blijkt dat vrouwen in het Scandinavische model gedwongen worden om te werken tegen een nettosalaris dat meestal minder is of slechts net boven de kosten van de kinderopvang ligt. Wat is de reactie van de minister van Sociale Zaken op dit voorbeeld van slechte economie? Hoe moet de motie-van Aartsen/Bos in dit licht beoordeeld worden? Mevrouw Koşer Kaya (D66) steunt de motie-van Aartsen/Bos, vooral tegen de achtergrond van het doel van brede scholen in de buurten waar kinderen samen leren, spelen en een culturele bagage krijgen. Daarbij is kwaliteit, adequate financiering en toerusting van de gebouwen noodzakelijk. Vooral als de kwaliteit niet gewaarborgd is, zullen niet meer vrouwen gaan werken en zal de economie niet extra groeien. Van een meerjarige visie op implementatie van samenwerking tussen scholen en kinderopvang of op een geïntegreerde aanpak van voor- en naschoolse opvang is geen sprake. De input van de ministers valt in het niet bij wat de sector voor elkaar bokst. De MO-groep laat weten dat gelukkig enorm veel kinderopvangondernemers na de motie-van Aartsen/Bos scholen benaderen om afspraken te maken over buitenschoolse opvang. Ook is er een ledenplatform ingesteld dat «best practices» uitwisselt. De brancheorganisaties hebben de krachten gebundeld in de Stichting Promotie Kinderopvang om een positief imago te bewerkstelligen. Daarvoor is 2,5 mln. aan fondsen verworven. De minister van SZW trekt voor een campagne slechts een bedrag van uit voor de jaren 2006 en 2007 om drempels te slechten naar de arbeidsmarkt. Daarvoor is echter een bedrag van nodig. Is na de erkenning van het negatieve imago door de minister de boodschap dat men het zelf maar moet uitzoeken? Er is een breed gedragen motie ingediend om zorg te dragen voor de kwaliteit van leidinggevenden en gebouwen. Daarvan is weinig terug te zien in het stappenplan, dat slechts meldt aan te sluiten bij de Wet kinderopvang. Het CPB-rapport toont echter aan dat met die kwaliteit de vraag naar voor-, tussen- en naschoolse opvang niet groter wordt. Een gedegen financiële onderbouwing ontbreekt eveneens. Kwaliteit kent echter haar prijs. Nieuwe samenwerkingsinitiatieven, volumegroei en taakuitbreiding van schooldirecties kosten geld. Wanneer is de kostenkant geregeld? Zonder financiële tegemoetkoming is een resultaatsverplichting per 1 augustus 2007 niet realistisch. Het doel om meer vrouwen deel te laten nemen op de arbeidsmarkt zal eveneens niet gehaald worden. De voorge- Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

6 nomen verlaging van het maximum te vergoeden uurtarief voor buitenschoolse opvang roept vragen op. Hoe valt dit te rijmen met de doelstelling van de motie-van Aartsen/Bos, namelijk verhoging van de arbeidsparticipatie van ouders? Hoe wil de minister van SZW de arbeidsparticipatie alsnog verhogen? Een gedegen onderzoek naar de beschikbare en benodigde capaciteit voor de buitenschoolse opvang ontbreekt. De Werkgroep onderwijs en kinderopvang heeft ideeën om dit onderzoek vorm te geven met gebruikmaking van reeds ontwikkelde monitoren en modellen voor een bedrag van Voelt de minister van SZW hiervoor? Mevrouw Koşer Kaya vindt dat de overheid scholen die per 1 januari 2007 willen opstarten met een aanmoedigingspremie moet belonen. Die premie kan de kwaliteit waarborgen en ervoor zorgen dat de zaak eerder wordt opgestart, wat weer andere scholen laat zien dat het mogelijk is. De heer Jungbluth (GroenLinks) stipt aan dat de motie-bos/van Aartsen van harte is gesteund door de fractie van GroenLinks. Nu is het echter nodig om druk op de ketel te zetten. Het kabinet denkt dat een cultuurverandering nodig is, wat onder meer een afscheid van het anderhalfverdienersmodel inhoudt. Naast de vraag hoe er meer vrouwen aan de slag zullen komen, blijft de vraag overeind naar de toekomst van de multiculturele samenleving. Kinderopvang is zowel kans als bedreiging. Het is een kans waar naschoolse opvang een mechanisme wordt om leerlingen bij te spijkeren, extra onderwijs te geven of om buitenschoolse activiteiten, sport en muziek, te organiseren. Het zijn juist deze dingen waar allochtone ouders zwak in zijn. Het is een bedreiging waar scholen kiezen voor verschillende opvangvarianten, zodat ouders scholen (moeten) kiezen op basis van wat die aan vooren naschoolse opvang te bieden heeft. Een nieuw instrument van segregatie dus. In de voorstellen van het kabinet voor financiële randvoorwaarden is sprake van tientallen miljoenen. In een analyse van VNO-NCW van kinderopvang in Nederland wordt echter een bedrag van 10 mld. uitgetrokken om een Zweeds systeem te bouwen. Duidelijk is dat er sprake is van geheel verschillende varianten die onder zeer verschillende omstandigheden tot stand komen. Het is verstandig om oren en ogen te creëren voor de Kamer, zodat die zeer kritisch en intens kan volgen wat zich in de komende maanden ontwikkelt. De heer Slob (ChristenUnie) herinnert eraan dat zijn fractie tegen de motie-van Aartsen/Bos heeft gestemd vanwege het verplichtende karakter daarvan voor de scholen. De Onderwijsraad geeft in zijn advies aan dat om de arbeidsparticipatie van vrouwen te verhogen ook voor versterking van de sector kinderopvang gekozen had kunnen worden. Wat is hierop de reactie van het kabinet? De gevolgen van de motie op de arbeidsparticipatie van vrouwen is niet bijster groot. Het CPB verwacht een substitutie-effect met een kleine additionele participatie. Het kabinet verwacht echter dat de trend van meer vrouwen op de arbeidsmarkt doorzet en dat uitvoering van de motie hieraan een impuls geeft. Hoe onderbouwt het kabinet deze verwachting, ook in relatie tot de aangevraagde adviezen? De Onderwijsraad ziet onvoldoende aandacht voor ouders die geen gebruik maken van de georganiseerde opvang. Dit pleit voor invoering van een kindgebonden budget, zodat ouders eigen keuzes kunnen maken De invoeringsdatum van 1 januari 2007 betekent een krappe termijn, zeker omdat veel scholen geen enkele ervaring met kinderopvang hebben. De realiteit gebiedt dat bijvoorbeeld de kleine plattelandsscholen gebaat zijn met uitstel van een jaar, ook in een makelaarsmodel. Dat model is interessant, omdat daarin opvang en onderwijs gescheiden blijven. Hoe beoordeelt het kabinet overigens de drie modellen van de Onderwijsraad? De heer Slob vindt dat een keuze van de Kamer inhoudt dat er voldoende financiële middelen moeten zijn. De wensen en bijbehorende kosten- Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

7 plaatjes zijn immers indrukwekkend. Als het kabinet geen boter bij de vis levert, kan de Kamer niet doorzetten en alsnog een verplichting bij de scholen leggen. Deze financiële investeringen moeten overigens afgewogen worden tegen de andere grote noden in het onderwijs. Het amendement bij de Wet medezeggenschap scholen (WMS) en de moeilijke situatie van verschil tussen opvang onder de WKO en die op de scholen, bergt het gevaar in zich dat de discussie verzandt. De tijd nodig om hieruit te komen, wordt alleen vrijgemaakt als het genoemde amendement wordt aangehouden. Wat is hierop de reactie van het kabinet? De afspraken worden voor een jaar gemaakt. Waarom niet voor twee jaar? De Onderwijsraad suggereert om een drempelwaarde voor plattelandsscholen in te bouwen. Wat vindt het kabinet hiervan? Bij het speciaal onderwijs is gevraagd naar een tijdspad. Voor deze categorie van het onderwijs en deze bijzondere kinderen is realiteitszin geboden. Antwoord van de bewindslieden De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap vindt dat er in enkele maanden vooruitgang is gemaakt. Ook kan op enkele punten van het «ongoing proces» meer duidelijkheid worden verschaft. De uitvoering van de motie-van Aartsen/Bos staat niet ter discussie, maar een goede uitvoering kost tijd. Opmerkelijk is dat onderwijs en kinderopvang de tijd hebben benut om verder tot elkaar te komen. Onderwijs en opvang blijven echter gescheiden qua verantwoording en financiën, ongeacht het opvangmodel dat gekozen wordt. Getracht worden om de aansluiting tussen onderwijs en opvang te regelen, met als doel op elkaar aansluitende voorzieningen waar kinderen zich kunnen ontplooien. De verantwoordelijkheid voor de aansluiting wordt met ingang van 1 januari 2007 bij het schoolbestuur gelegd. Het wetsvoorstel daartoe ligt bij de Raad van State en zal in het najaar in de Kamers kunnen worden besproken. Het is overigens prima dat scholen reeds voor 1 januari aan het denken slaan over vorm en inhoud van de kinderopvang. Opmerkelijk is overigens dat reeds een derde van de scholen een gevarieerd aanbod van opvang kent. Belangrijk is dat bij de uitwerking de ruimte voor variëteit bestaat. Er wordt dus niet voorgeschreven dat er per individuele school kinderopvang of een kinderopvangcentrum moet komen. De samenwerking tussen scholen en kinderopvang loopt uiteen van afspraken over vervoer van de leerlingen tot een brede school, zoals de prima concepten van spilcentra, vensterscholen en de brede dorpsschool. De minister legt uit dat bij de uitwerking van de motie-van Aartsen/Bos wordt geregeld dat ouders een individueel recht hebben te verzoeken om opvang. Dat is iets anders dan een eigen arrangement per individuele ouder. Nadat de ouders zijn gehoord, biedt de school een collectief voorstel aan, dat overigens ook uit twee verschillende arrangementen kan bestaan, waarvan bijvoorbeeld een langs de lijnen van de Wet kinderopvang en een ander langs de lijnen van de brede school. Bij het eerste arrangement wordt de huisvesting ook via de WKO geregeld, inclusief opvang in de vakanties. De buitenschoolse activiteiten in het kader van de brede school, op het terrein van kunst, sport, cultuur en ontspanning, vallen niet onder de Wet kinderopvang. Gezien de misverstanden over de medezeggenschap is verdere discussie noodzakelijk. Voorkomen moet worden dat de keuze van de ouders wordt tegengehouden. Het organiseren van opvang is voor twee derde van de scholen een nieuwe taak, die dan ook consequenties kan hebben voor het onderwijs. Van belang is dat de scholen met de ouders bespreken welke buitenschoolse opvang aan hun wensen voldoet. Daaruit moet een voorstel volgen dat wordt voorgelegd aan de mr die vervolgens een advies uitbrengt, echter alleen nadat verplicht de achterban is geraadpleegd. Dat advies heeft alleen betrekking op vorm en inhoud van de opvang en niet Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

8 op de vraag of opvang wordt verzorgd. Het gevolg is een collectieve voorziening, een aanbod, op de scholen met een individuele aanspraak. Dat is iets anders dan het voor scholen onuitvoerbare model van individuele modaliteiten per ouder. Na keuze voor een WKO-voorziening is de daar geldende medezeggenschapsregeling van toepassing. Het wetsvoorstel bevat geen instemmingsrecht voor de mr om te voorkomen dat de wensen van de ouders worden doorkruist. Uiteindelijk is het aan de individuele ouder om te beslissen of het aanbod van de scholen wordt geaccepteerd, alleen brede school of alleen WKO-opvang of beide, of dat men elders zijn heil zoekt. Van belang bij de keuze is zeker de locatie van de opvang. De minister zegt toe de Kamer voor behandeling van het wetsvoorstel een brief te sturen over de invulling van de medezeggenschap. De minister wil in ruil voor het eventueel aanhouden van het amendement-hamer/balemans bij de WMS de zaak fatsoenlijk en definitief regelen bij het wetsvoorstel over de buitenschoolse opvang. De bedoeling is om het wetsvoorstel voor 1 januari 2007 vast te stellen, zodat het met ingang van die datum in werking treedt. Vanaf dat moment moeten schoolbesturen en opvanginstellingen in overleg treden. De ouders moeten met ingang van het nieuwe schooljaar erop kunnen rekenen dat de school aansluiting met kinderopvang heeft georganiseerd. De scholen mogen daarop vooruitlopen. Zij doen er goed aan te bezien of zij binnen het makelaarsmodel iets kunnen bieden. Het gevaar van overvragen ligt op de loer, wat echter niet betekent dat de oplossing ligt in uitstel van een of twee jaar, bijvoorbeeld voor de plattelandsscholen. Getracht moet worden om een en ander binnen één schooljaar te regelen, in afwijking van het advies van de Onderwijsraad die scholen tot 2011 de tijd wil geven om de opvang te regelen. De minister wil extra aandacht geven bij invoering door de plattelandsscholen. Kleine scholen doen er goed aan om gezamenlijk samenwerking te zoeken bij kinderopvangorganisaties die passen bij de lokale situatie en om goede afspraken te maken over vervoer. Het is van belang om alle scholen onder hetzelfde regime te scharen. Bij de individuele beoordeling zal echter zeker rekening worden gehouden met de specifieke situatie van een school. Het komende jaar moet dan ook de vinger goed aan de pols worden gehouden. De door de Onderwijsraad voorgestelde drempelwaarde voor plattelandsscholen valt niet in goede aarde. Die stelt dat een school pas in actie hoeft te komen als minimaal tien ouders zich melden voor kinderopvang. Momenteel vraagt een groep van 7% van de ouders naar kinderopvang, maar dit gemiddelde is natuurlijk niet gelijkelijk over alle scholen verdeeld. Overigens is de school niet gebonden aan opvang aan school. Er kan ook bemiddeld worden of verwezen worden naar gastouderopvang. Wat betreft het speciaal onderwijs geldt de verplichting vooralsnog niet. Eerst zal in overleg worden getreden met de betreffende organisaties over complicerende zaken zoals het leerlingenvervoer, de regionale functie van scholen en de uiteenlopende doelgroepen. Doel is om op 1 augustus 2007 een beeld vast te stellen van de mogelijkheden van en voor speciaal onderwijs. De minister vindt het instellen van een expertisecentrum niet nodig. Wel wordt via de Werkgroep onderwijs en kinderopvang expertise gedeeld en good practices uitgewisseld op het snijvlak van onderwijs en kinderopvang. In samenwerking met de onderwijsorganisaties worden de scholen voorzien van praktische handreikingen, zoals is gebeurd bij het wetsvoorstel over tussenschoolse opvang. Ook wordt ervoor gezorgd dat er speciale aandacht wordt geschonken aan kleine scholen in plattelandsgemeenten. Bij de financiering van uitvoering van de motie zal er geen sigaar uit eigen doos mogen worden gepresenteerd. De modelverordening voor de huisvesting behoeft geen aanpassing, aangezien die reeds wordt geregeld in de eisen voor centra van kinderopvang. Een bedrag van 36 mln. is voor de Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

9 jaren 2006 en 2007 beschikbaar gesteld uit de FES-middelen (Fonds Economische Structuurversterking) voor het aanpassen van de huisvesting voor de brede scholen. Bij deze specifieke uitkering wordt ook gekeken naar de plattelandsgemeenten. Dit bedrag is door VWS met 10 mln. aangevuld met het oog op de sportaccommodaties. Doel is om scholen geschikt te maken voor multifunctioneel gebruik. Voor het schooljaar is een bedrag van 150 mln. aan FES-middelen geclaimd voor de huisvesting van de brede scholen. Daarover wordt nadere informatie verstrekt bij de algemene politieke beschouwingen. De overige huisvestingskosten als gevolg van de kinderopvang komen voor rekening van de kinderopvanginstellingen en worden verrekend in de uurprijs van de kinderopvang. De minister maakt bij de organisatiekosten voor de scholen een onderscheid tussen incidentele en structurele kosten. Momenteel wordt onderzocht hoeveel tijd scholen kwijt zijn met de nieuwe administratieve taken. Na het vaststellen van de huidige stand van zaken wordt pas bij de evaluatie in 2007 duidelijk hoeveel tijd de scholen kwijt zijn. Op basis daarvan kan met het oog op de komende kabinetsformatie besloten worden hoe en met welke bedragen de scholen structureel gesteund worden. Daarbij kan ook een doorkijkje gegeven worden naar de volgende jaren. Voor de Voorjaarsnota 2007/kabinetsformatie worden de structurele kosten onderzocht. De periode wordt geschaard onder de incidentele kosten. De minister is bereid om in goed overleg met de minister van Financiën na te gaan hoe hiervoor financiële middelen kunnen worden gevonden. Van de 100 mln. aan vrijgemaakte middelen voor combinatiefuncties en dagarrangementen vloeit overigens de helft terug naar de algemene middelen. De minister zegt toe voor bespreking van de voorjaarsnota in de Kamer te laten weten wat de zoektocht naar incidentele middelen heeft opgeleverd. In diezelfde brief wordt vermeld hoe de financiële facilitering van werkgroep en onderwijsorganisaties eruit ziet. Bij de algemene politieke beschouwingen wordt daarnaast duidelijk hoe het staat met de genoemde FES-claim. Desgevraagd geeft de minister aan dat in de aanloopfase incidentele aanvragen ook incidenteel verspijkerd worden. Het geld is in principe beschikbaar voor alle scholen, maar het is niet veel geld en prioriteiten moeten worden gesteld. In een latere fase kan dit opgenomen worden in de lumpsumbekostiging. Overigens moet duidelijk zijn dat het kabinet sowieso geld vrijmaakt voor stimulering van de brede scholen, namelijk 46 mln. plus de FES-claim. Bij de behandeling van het wetsvoorstel kan nog op het nodige teruggekomen worden, bijvoorbeeld op de wensen van de heer Slob voor de kleine scholen. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verwacht, gezien de discussie en de perspectieven, een groei van de buitenschoolse opvang langs de weg van een betere aansluiting tussen onderwijs en kinderopvang. Met name wordt een groei verwacht van de buitenschoolse opvang voor kinderen. In het huidige tarief voor kinderopvang, ongeveer 6 per uur per kind, zijn drie componenten verdisconteerd: loonkosten, huisvestingskosten en organisatiekosten. De structurele kosten voor scholen om kinderopvang in makelaarsvorm tot stand te brengen, de organisatiekosten voor de school, zullen daarvan een fractie zijn. Buitenschoolse opvang in de vorm van een brede school is een ontwikkeling met een eigen, ook financiële dynamiek. De huidige ontwikkeling laat zien dat de kinderopvangondernemers en scholen de mooie kansen volop (blijven) pakken. Voor de volumegroei, die mede geïnitieerd wordt door de discussie over de motie-van Aartsen/Bos, is in de SZW-begroting een bedrag gereserveerd van 15 mln. voor het jaar 2007, oplopend naar 55 mln. in het jaar 2011 en een structureel bedrag van uiteindelijk 145 mln. per jaar. Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr

10 De minister merkt op dat de werkgeversbijdrage een punt van discussie is. Binnenkort vindt daarover overleg plaats in de Stichting van de Arbeid. Het kabinet wil voor het zomerreces hierover conclusies trekken. Uit recent cao-onderzoek komt overigens een enigszins teleurstellend beeld naar voren. In bijna alle cao s zijn afspraken gemaakt over kinderopvang. 20% van de werknemers valt niet onder een cao. De cao-afspraken bestaan bovendien vaak voor de leeftijdscategorie van nul tot vier jaar of stellen dat de afspraken op ondernemingsniveau moeten worden ingevuld. Uit de cijfers blijkt dat 35 van de 100 werknemers geen recht hebben op een volwaardige werkgeversbijdrage. Dit alarmerend hoge aantal betekent dat aangekoerst moet worden op een verplichte werkgeversbijdrage. De CPB-analyse is aangevraagd om de veronderstelling van de motie te toetsen dat de kosten van de voorziening dik terug worden verdiend. De verwachte toename van gebruik wordt gesteld op een stijging van 7% naar 11%. Het CPB-model baseert zich op de huidige situatie wat gebruik van kinderopvang en voorkeur van ouders betreft. Het Zweedse model zal overigens niet snel voet aan de grond krijgen in Nederland. De cultuur in Nederland is nu eenmaal een andere. De situatie in Zweden voor individuele ouders is die van bijna break-even. In Nederland kan met het minimumloon van 8,50 per uur na aftrek van de kosten van kinderopvang nog altijd 2,50 per uur worden verdiend, even ervan afgezien dat iemand met het laagste inkomen na subsidie voor kinderopvang maar 0,30 per uur betaald. Er zijn geen financiële, maar eerder culturele belemmeringen om aan kinderopvang deel te nemen. De minister denkt dat het kabinet geprepareerd is op een eventuele cultuuromslag ten gunste van de kinderopvang. Er is in de markt ruimte om de kindervoorzieningen te laten groeien. In macrotermen liggen, ook in het huidige model, de inkomsten hoger dan de uitgaven. Het CPB gaat ervan uit dat de grootste verandering reeds in de afgelopen vijf jaar heeft plaatsgevonden. De minister staat echter garant voor een no-regretbeleid, zodat de overheid in staat is om de eventuele, politiek wenselijke groei van de kinderopvang mogelijk te maken. De overheid moet de keuze van de ouders respecteren en daarbij de ontwikkelingen faciliteren. Daar doet niets aan af dat het wenselijk is dat meer vrouwen deelnemen aan de arbeidsmarkt. Het opeisbare recht van een ouder op met overheidsgeld medegefinancierde kinderopvang is pas aan de orde als een kind daadwerkelijk een school bezoekt. Toezeggingen De minister doet de Kamer de op schrift gestelde uitwerking van de voor- en naschoolse opvang toekomen. De minister zegt toe de Kamer voorafgaande aan behandeling van de voorjaarnota te informeren over de beschikbare middelen voor de periode De minister zal de Kamer tevens informeren over de financiële faciliteiten voor de expertise-uitwisseling. De voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Aptroot De voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Smits De griffier van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, De Kler Tweede Kamer, vergaderjaar , VIII, nr