Chemisch recyclen kunststof verpakkingen. Karen van de Stadt & Kees Kerstens

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Chemisch recyclen kunststof verpakkingen. Karen van de Stadt & Kees Kerstens"

Transcriptie

1 Chemisch recyclen kunststof verpakkingen Karen van de Stadt & Kees Kerstens

2 Wat doen we vandaag Stand van zaken Chemisch recyclen voor kunststof verpakkingen Huidig systeem recyclen voor kunststof verpakkingen Verschillende technieken chemische recycling Chemisch recycling in de praktijk 2 Copyright 2017 KIDV

3 Gebruik van kunststof neemt wereldwijd toe 3 Copyright 2016 KIDV

4 Verpakkingen grootste markt voor toepassing kunststof 4 Copyright 2016 KIDV

5 Kunststof kent vele soorten en toepassingen 5 Copyright 2016 KIDV

6 Drie systemen voor inzameling kunststof verpakkingen in Nederland Gemeenten (±55%) Bedrijfsafval (±35%) Statiegeld (±10%) 6 Copyright KIDV

7 Monostromen kunststof van bedrijven & statiegeld Kunststofverpakkingsafval van huishoudens Recycling monostromen (PET, PP, PE,..) Sortering kunststoffen Restafval van huishoudens Nascheiding kunststoffen Recycling mix kunststof stromen 7 Copyright 2016 KIDV

8 Aanleiding om chemische recycling te verkennen Kunststoffen met positieve waarde 8 Copyright KIDV

9 Kan chemische recycling bijdragen aan de ambitie ROV ? 9 Copyright KIDV 27 oktober 2016

10 10 Copyright 2016 KIDV

11 Wat is chemisch recyclen? Chemisch recyclen is een overkoepelende term voor het door middel van een chemisch proces terugbrengen van kunststof naar de oorspronkelijke bouwstenen; de polymeren, monomeren of atomen. Feedstock recycling Processen: 1. Oplossen 2. Depolymeriseren 3. Kraken 4. Vergassen 11 Copyright 2017 KIDV

12 Wat is kunststof? Kunststoffen zijn in algemene zin alle chemische verbindingen die door nietnatuurlijke scheikundige processen worden gemaakt. Kunststof en plastic zijn synoniem. Kunststoffen bestaan uit monomeren. Monomeren Polymerisatie van monomeren geeft kunststoffen. Polymeren 12 Copyright 2017 KIDV

13 Basisproces maken van (fossiele) kunststoffen Destillatie Kraken Polymerisatie Andere producten Verwerkingstechnieken Petrochemie Nafta (1-4%) Monomeren Polymeren Verpakkingen kunststof Vloeistof of gas Vloeistof Poeder of vloeistof Granulaat Mechanisch recyclen Gebruik Mono-stromen (PET, PE, PP) Sorteren Inzamelen Mix balen zakken / los 13 Copyright 2017 KIDV

14 Routes voor chemisch recyclen Destillatie Kraken Andere producten Polymerisatie Verwerkingstechnieken Chemische processen Nafta (1-4%) Monomeren Polymeren Verpakkingen kunststof Vloeistof Poeder of vloeistof Granulaat 3: Kraken 2: Depolymeriseren 1: Oplossen Gebruik Mono-stromen 4: Vergassen ` Mix Sorteren Balen Inzamelen Zakken / los 14 Copyright 2017 KIDV

15 1. Oplossen Destillatie Andere producten Kraken Polymerisatie Verwerkingstechnieken Chemische processen Nafta (1-4%) Monomeren Polymeren Verpakkingen kunststof Vloeistof Poeder of vloeistof Granulaat 3: Kraken 2: Depolymeriseren 1: Oplossen Gebruik Mono-stromen 4: Vergassen ` Mix Sorteren Balen Inzamelen Zakken / los 15 Copyright 2017 KIDV

16 1. Oplossen Solvolyse Oplosmiddel Bepaalde materialen lossen op, andere niet Uit elkaar halen van composieten Weten wat het doelmateriaal is Resultaat: polymeren Praktijkvoorbeeld: Synbra 16 Copyright 2017 KIDV

17 2. Depolymeriseren Destillatie Andere producten Kraken Polymerisatie Verwerkingstechnieken Chemische processen Nafta (1-4%) Monomeren Polymeren Verpakkingen kunststof Vloeistof Poeder of vloeistof Granulaat 3: Kraken 2: Depolymeriseren 1: Oplossen Gebruik Mono-stromen 4: Vergassen ` Mix Sorteren Balen Inzamelen Zakken / los 17 Copyright 2017 KIDV

18 2. Depolymeriseren Chemische depolymerisatie Oplosmiddelen en warmte Geschikt voor een specifieke groep kunststoffen Resultaat: monomeren Monomeren moeten vervolgens weer in polymerisatieproces Onzuiverheden zijn uit het product Voorbeeld uit de praktijk: Ioniqa 18 Copyright 2017 KIDV

19 3. Kraken Destillatie Andere producten Kraken Polymerisatie Verwerkingstechnieken Chemische processen Nafta (1-4%) Monomeren Polymeren Verpakkingen kunststof Vloeistof Poeder of vloeistof Granulaat 3: Kraken 2: Depolymeriseren 1: Oplossen Gebruik Mono-stromen 4: Vergassen ` Mix Sorteren Balen Inzamelen Zakken / los 19 Copyright 2017 KIDV

20 3. Kraken Pyrolyse Geschikt voor kunststoffen zoals PE, PP, PS en PA Door verhitting zonder zuurstof worden de polymeren opgesplitst Afhankelijk van de input ontstaat een olieachtige substantie of een gas Dit kan of een brandstof worden of input voor het kraakproces (nafta) In de jaren 90 zijn er verschillende pilotplants opgezet Voorbeeld uit praktijk: Bin2Barrel 20 Copyright 2017 KIDV

21 4. Vergassen Destillatie Andere producten Kraken Polymerisatie Verwerkingstechnieken Chemische processen Nafta (1-4%) Monomeren Polymeren Verpakkingen kunststof Vloeistof Poeder of vloeistof Granulaat 3: Kraken 2: Depolymeriseren 1: Oplossen Gebruik Mono-stromen 4: Vergassen ` Mix Sorteren Balen Inzamelen Zakken / los 21 Copyright 2017 KIDV

22 4. Vergassen Syngas Verhitting met een kleine hoeveelheid zuurstof Input kan breder zijn dan alleen kunststoffen Het resultaat is een gas Bron voor de chemische industrie Toepassingen zijn net zo breed als grondstoffen voor petrochemische industrie Voorbeeld uit de praktijk: Waste2chemicals 22 Copyright 2017 KIDV

23 Conclusies Er zijn verschillende routes met verschillende mogelijkheden Aanvullend op mechanisch recyclen Het materiaal komt weer terug kwaliteit van de polymeer Het materiaal kan gebruikt worden door bestaande grondstofmarkten Nog geen grootschalige toepassing 23 Copyright 2017 KIDV

24 Klein Kans om weer een polymeer te worden Groot Hogere temp Energiebehoefte Lagere temp Kan veel aan Zuiverheid input stroom Specifieke stromen 24 Copyright 2017 KIDV

25 Praktijkvoorbeelden Destillatie Andere producten Kraken Polymerisatie Verwerkingstechnieken Chemische processen Nafta (1-4%) Monomeren Polymeren Verpakkingen kunststof Vloeistof Poeder of vloeistof Granulaat 3: Kraken 2: Depolymeriseren 1: Oplossen Gebruik Bin2barrel Ioniqa Synbra Waste2chemicals Mono-stromen 4: Vergassen ` Mix Sorteren Balen Inzamelen Zakken / los 25 Copyright 2017 KIDV

26 Dank voor uw aandacht

27 A. Oplossen van specifieke kunststoffen (solvolyse) Input Throughput Output EPS EPS oplossen in oplosmiddel (EPS wordt PS) Scheiden van oplosmiddel en PS Compounderen van massief PS PS omzetten naar EPS Proces wordt CreaSolv Proces genoemd De broom uit EPS (gebruikt als brandvertrager) wordt ook teruggewonnen. Polymeren EPS wordt PS wordt EPS Voorbeeld van toepassing: Polysterene Loop Dit is een natuurkundig proces, geen chemisch proces. 27 Copyright 2017 KIDV

28 B. Terug naar de monomeer (chemische depolymerisatie) Input Throughput Output Condensatie polymeren zoals polyesters, bijvoorbeeld PET. PET gesorteerd volgens DKR, verkleind gescheiden en gewassen. Additie polymeren zoals PE, PP en PVC zijn niet geschikt. Oplossen van de specifieke polymeer vanuit samengesteld materiaal. Erg gevoelig voor de aanwezigheid van onzuiverheden in de kunststof. Gebruikte oplosmiddelen, in aflopende volgorde van aflopend in energetische behoefte en toxiciteit: Methanolyse; Hydrolyse; Glycolyse; Monomeren Poeder Vloeistof Voorbeelden van toepassingen: Ioniqa 28 Copyright 2017 KIDV

29 C. Terug naar de kraker: Pyrolyse/ Thermal cracking Input Throughput Output PE PP PS PA Degradatie van de polymeren door verhitting ( graden C) in afwezigheid van zuurstof. Afhankelijk van het proces en de samenstelling van het kunststof input materiaal ontstaat een olieachtige substantie of een gas. PE en PP splitsen in een mix van linear olefins en parafine met een groot verschil in moleculair gewicht. PS un-zipped in monomeren. Het ontwerp van de reactor is van invloed op de uitkomst. Monomeren (Olefinen en parafine) Brandstof PS monomeren Voorbeeld van toepassing: Bin2 barrel Diverse pilotplants, maar nog geen commerciële productie 29 Copyright 2017 KIDV

30 D. Vergassing bij lage of hoge temperatuur Input Throughput Output Organische stoffen Oorspronkelijk ontwikkeld voor kolen Ook toegepast voor: Zware petroleum fracties, Natuurlijk gas Biomassa Brede range van organische stoffen, zoals polymeren Verwarmen van plastic afval naar temperaturen tussen C (laag) of boven de 900 (hoog). Waarbij een beperkte hoeveelheid zuurstof gebruikt wordt. Het proces kan heel goed omgaan met onzuiverheden en kan zelfs gebruikt worden om elke mengsel van organische stoffen te verwerken. Grondstoffen voor de chemische industrie (Gas bestaande uit carbon mono-oxide en waterstof) Voorbeeld van toepassing: Waste to chemicals 30 Copyright 2017 KIDV

Chemisch recyclen kunststof verpakkingen. Karen van de Stadt

Chemisch recyclen kunststof verpakkingen. Karen van de Stadt Chemisch recyclen kunststof verpakkingen Karen van de Stadt Wat doen we vandaag Stand van zaken Chemisch recyclen voor kunststof verpakkingen Huidig systeem recyclen voor kunststof verpakkingen Verschillende

Nadere informatie

Kennissessies KIDV Netwerklounge

Kennissessies KIDV Netwerklounge Welkom Kennissessies KIDV Netwerklounge 10.30 11.00 Chemische recycling van kunststof verpakkingen 11.00 11.30 Recyclebaarheid van kunststof verpakkingen, check het! 11.30 11.50 Recycleproces papier en

Nadere informatie

Recyclebaar? Check t! Karen van de Stadt

Recyclebaar? Check t! Karen van de Stadt Recyclebaar? Check t! Karen van de Stadt Verpakkingen Een inwoner van Europa opent gemiddeld 7 verpakkingen per dag. Dit is gemiddeld 157 kilo verpakkingsafval per persoon per jaar. Wat bijna 40% van het

Nadere informatie

Design for Recycling is zelden one size fits all. Niels van Marle Brussel, 3 oktober 2018

Design for Recycling is zelden one size fits all. Niels van Marle Brussel, 3 oktober 2018 Design for Recycling is zelden one size fits all Niels van Marle Brussel, 3 oktober 2018 Design voor Recycling, is zelden one size fits all De onderwerpen: Waarom ook alweer duurzaam verpakken? Welke basisprincipes

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 9 Samenvatting door Dylan 551 woorden 30 december 2016 9 4 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Aardolie ( onzuivere stof ) - Organisch materiaal -

Nadere informatie

Kunststofketenproject. Gemeentelijk Grondstoffencongres 30 maart 2017

Kunststofketenproject. Gemeentelijk Grondstoffencongres 30 maart 2017 Kunststofketenproject Gemeentelijk Grondstoffencongres 30 maart 2017 Het KIDV Opgericht op 1 januari 2013: Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022 Vermindering milieudruk verpakkingsketen Kennisfunctie

Nadere informatie

Recyclebaar? Check t! Workshop Recyclecheck vormvaste kunststof verpakkingen 28 maart 2019

Recyclebaar? Check t! Workshop Recyclecheck vormvaste kunststof verpakkingen 28 maart 2019 Recyclebaar? Check t! Workshop Recyclecheck vormvaste kunststof verpakkingen 28 maart 2019 Programma Workshop Introductie KIDV Uitleg Recyclecheck Presentatie KIDV voorbeelden obv recyclecheck. Deelnemers

Nadere informatie

Gemeenten en kunststof - van ambitie naar transitie

Gemeenten en kunststof - van ambitie naar transitie Gemeenten en kunststof - van ambitie naar transitie Update onderzoeken kunststof verpakkingsafval Titel van de presentatie 1 Programma + Actuele onderzoeken (kunststof) verpakkingen + Marijn Teernstra

Nadere informatie

Duurzaam verpakken in gerecycled kunststofverpakkingsafval. Empack Theater 2 13 april 2016

Duurzaam verpakken in gerecycled kunststofverpakkingsafval. Empack Theater 2 13 april 2016 Duurzaam verpakken in gerecycled kunststofverpakkingsafval Empack Theater 2 Onderwerpen 1. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken 2. Inzet van kunststof neemt toe 3. Beleid gericht op het sluiten van de kuststofketen

Nadere informatie

Leren van recycling van kunststof verpakkingsafval van bedrijven. Geert Bergsma, CE Delft ism TNO

Leren van recycling van kunststof verpakkingsafval van bedrijven. Geert Bergsma, CE Delft ism TNO Leren van recycling van kunststof verpakkingsafval van bedrijven Geert Bergsma, CE Delft ism TNO Waarom is recycling van kunststofafval van bedrijven speciaal interessant? Bedrijven krijgen geen vergoeding

Nadere informatie

Productiekosten- en brutowinst analyse van vier chemische recycling processen, TNO, oktober 2018.

Productiekosten- en brutowinst analyse van vier chemische recycling processen, TNO, oktober 2018. 1 Colofon 25 oktober 2018 Deze rapportage is opgesteld door het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) en is mogelijk gemaakt door de Stichting Afvalfonds. Voor eventuele vragen naar aanleiding van

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Afvalbeheersbijdrage verpakkingen

Informatiebijeenkomst Afvalbeheersbijdrage verpakkingen Informatiebijeenkomst Afvalbeheersbijdrage verpakkingen 09-03-2017 Utrecht,.2017 VSG Ontwikkeling in de tijd 3 VSG Wie we zijn Leidende speler in de circulaire economie. Van afval naar grondstof: dmv heterogene

Nadere informatie

Oefentoets polymeren havo en vwo

Oefentoets polymeren havo en vwo Oefentoets polymeren havo en vwo Opgave 1 Kunststofrecycling Sinds een aantal jaar wordt in Nederland kunststof op verschillende manieren apart ingezameld. In het scheikundige tijdschrift chemische feitelijkheden

Nadere informatie

Presentatie. Project vraagsturing kunststof recyclaat Utrecht, 11 oktober 2017

Presentatie. Project vraagsturing kunststof recyclaat Utrecht, 11 oktober 2017 Presentatie Project vraagsturing kunststof recyclaat Utrecht, 11 oktober 2017 Inleiding 11 oktober LCKVA 2 Actuele topics Focus op circulaire economie Discussie over design for recycling Verhogen hergebruikdoelstellingen

Nadere informatie

Gijs Jansen (CEO Alucha)

Gijs Jansen (CEO Alucha) Gijs Jansen (CEO Alucha) December 2012 INDEX Alucha Technologie Toepassingen in de papierindustrie Drankenkartons Mixed plastics Papierslib Conclusies ALUCA istorie: Ons doel: Referentie installatie: Opgericht

Nadere informatie

Kwaliteitsverbetering.inzamelen.en. sorteren.kunststof.verpakkingsafval.

Kwaliteitsverbetering.inzamelen.en. sorteren.kunststof.verpakkingsafval. Kwaliteitsverbeteringinzamelenen sorterenkunststofverpakkingsafval Verkenningmogelijkhedenenhandelingsperspectiefgemeentenvoor hetverbeterenvandekwaliteitvanhetingezameldeengesorteerde kunststofverpakkingsafvalverpakkingsafval

Nadere informatie

vergoeding voor inzameling en sortering en vergoeding voor vermarkting van huishoudelijk kunststofverpakkingsafval

vergoeding voor inzameling en sortering en vergoeding voor vermarkting van huishoudelijk kunststofverpakkingsafval vergoeding voor inzameling en sortering en vergoeding voor vermarkting van huishoudelijk kunststofverpakkingsafval kwaliteitseisen: DKR-specificatie EPS toegevoegd 18-12-2014 2 18-12-2014 Inhoud 1 Aanleiding

Nadere informatie

LCKVA bijeenkomst kunststof verpakkingen in het nieuws Insteek HVC m.b.t. bron- vs. nascheiding

LCKVA bijeenkomst kunststof verpakkingen in het nieuws Insteek HVC m.b.t. bron- vs. nascheiding LCKVA bijeenkomst kunststof verpakkingen in het nieuws Insteek HVC m.b.t. bron- vs. nascheiding Hendrik van de Vijver Utrecht, 7 maart 2018 De markt van kunststoffen blijft hard groeien de komende jaren

Nadere informatie

Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek

Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek Biobased Economy Wageningen UR Food & Biobased Research Windesheim 3 december, Ben van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen UR Universiteit Onderzoeksinstituten Wageningen UR Food

Nadere informatie

Laminaat-folie-verpakkingen

Laminaat-folie-verpakkingen Laminaat-folie-verpakkingen In circulaire materiaalstromen 26 maart 19, KIDV, U. Thoden van Velzen & K. Molenveld Omvang ~3-4% (~15 kton) van de kunststofverpakkingen in NL, 2017 Cruciaal voor distributie

Nadere informatie

Sluiten van de kunststofketen. Learning Center Kunststof Verpakkingsafval, 11 oktober 2017 Hester Klein Lankhorst

Sluiten van de kunststofketen. Learning Center Kunststof Verpakkingsafval, 11 oktober 2017 Hester Klein Lankhorst Sluiten van de kunststofketen Learning Center Kunststof Verpakkingsafval, Hester Klein Lankhorst Actueel thema 2 Copyright 2017 KIDV Kennisinstituut Duurzaam Verpakken KIDV 4 Copyright 2017 KIDV Brede

Nadere informatie

Het sluiten van de kunststofverpakkingsketen. Kees Kerstens 2 december 2016 LCKVA

Het sluiten van de kunststofverpakkingsketen. Kees Kerstens 2 december 2016 LCKVA Het sluiten van de kunststofverpakkingsketen Kees Kerstens 2 december 2016 LCKVA Kennisinstituut Duurzaam Verpakken Het KIDV Opgericht op 1 januari 2013: Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022 Vermindering

Nadere informatie

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,

Nadere informatie

Samenvatting scheikunde Hoofdstuk 4 + 5

Samenvatting scheikunde Hoofdstuk 4 + 5 Samenvatting scheikunde Hoofdstuk 4 + 5 hoofdstuk 4 Paragraaf 4.1 Aardgas uit de gaskraan is een mengsel van methaangas (80%), het brandbare bestanddeel en stikstofgas. Deze stoffen zijn beide geurloos

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo

Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting door een scholier 1193 woorden 30 oktober 2012 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Samenvatting Scheikunde

Nadere informatie

kunststofindustrie naar Geert Scheys

kunststofindustrie naar Geert Scheys Transitie van de kunststofindustrie naar duurzame ontwikkeling Geert Scheys FEDERPLAST.BE Producenten van kunststof- en rubberartikelen LEDEN Agoria & Essenscia 236 effectieve leden (producenten) 18 aangesloten

Nadere informatie

PRODUCTIEKOSTEN- EN BRUTOWINST ANALYSE VAN VIER CHEMISCHE RECYCLING PROCESSEN TNO RAPPORT

PRODUCTIEKOSTEN- EN BRUTOWINST ANALYSE VAN VIER CHEMISCHE RECYCLING PROCESSEN TNO RAPPORT PRODUCTIEKOSTEN- EN BRUTOWINST ANALYSE VAN VIER CHEMISCHE RECYCLING PROCESSEN Anna van Buerenplein 1 2595 DA Den Haag Postbus 96800 2509 JE Den Haag www.tno.nl T +31 88 866 00 00 SARA WIECLAWSKA, TOON

Nadere informatie

Uitleg indienen maandopgaven WasteTool 2017 kunststof, drankenkartons en metalen (PMD)

Uitleg indienen maandopgaven WasteTool 2017 kunststof, drankenkartons en metalen (PMD) Uitleg indienen maandopgaven WasteTool 2017 kunststof, drankenkartons en metalen (PMD) Indienen maandopgaven WasteTool kunststof, drankenkartons en metalen (PMD) Hoe moeten de ingezamelde en gerecyclede

Nadere informatie

Trends in Kunststoffen

Trends in Kunststoffen Trends in Kunststoffen Trends in Polymeren voor toeleveranciers en OEM-ers ESEF, maart 2014 Ir. Martin van Dord DPI Value Centre & NRK Dr. Louis Jetten DPI Value Centre Kunststoffen: organische polymeren

Nadere informatie

Kunststof en composiet

Kunststof en composiet Kunststof en composiet Kunststof en composiet 4e college kunststof Utrecht HKU Materialen Vandaag: Overige kunststoffen Composieten Kunststofherkenning en herhaling Materialen PE, polyetheen - LDPE en

Nadere informatie

Kunststof en composiet Kunststof en composiet

Kunststof en composiet Kunststof en composiet Kunststof en composiet Kunststof en composiet 4e college kunststof Utrecht HKU Vandaag: PE, polyetheen Overige kunststoffen Composieten Kunststofherkenning en herhaling - LDPE en HDPE: verschillend soortelijk

Nadere informatie

Nascheiding kunststoffen. Het heldere alternatief van Attero

Nascheiding kunststoffen. Het heldere alternatief van Attero Nascheiding kunststoffen Het heldere alternatief van Attero Sinds 1 januari 2010 moet elke gemeente in Nederland een fors deel van het kunststof verpakkingsafval scheiden van de rest van het huishoudelijk

Nadere informatie

Hoe verbeter je de recyclingketen van kunststof verpakkingsafval? 19 november 2018, Marieke Brouwer

Hoe verbeter je de recyclingketen van kunststof verpakkingsafval? 19 november 2018, Marieke Brouwer Hoe verbeter je de recyclingketen van kunststof verpakkingsafval? 19 november 2018, Marieke Brouwer Mede mogelijk gemaakt door: Ulphard Thoden van Velzen Caterina Picuno Sorteerteam Extra informatie: Karin

Nadere informatie

Trend: Toename van biobased in verpakken. Karen van de Stadt

Trend: Toename van biobased in verpakken. Karen van de Stadt Trend: Toename van biobased in verpakken Karen van de Stadt Waarom biobased in verpakken? Altijd instroom nodig Hernieuwbare materialen Innovatie Heilige graal? 2 Copyright 2017 KIDV 3 Copyright 2017 KIDV

Nadere informatie

Verkenning chemische recycling. Hoe groot zijn - en worden - de kansen voor klimaatbeleid?

Verkenning chemische recycling. Hoe groot zijn - en worden - de kansen voor klimaatbeleid? Verkenning chemische recycling Hoe groot zijn - en worden - de kansen voor klimaatbeleid? Verkenning chemische recycling Hoe groot zijn - en worden - de kansen voor klimaatbeleid? Dit rapport is geschreven

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient

Duurzame Industrie. De overgang van energie-intensief naar energie-efficient Duurzame Industrie De overgang van energie-intensief naar energie-efficient De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie

Duurzame Industrie. De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie Duurzame Industrie De overgang naar een circulaire en een CO2-vrije industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Per wanneer komen de nieuwe containers voor kunststof en kunnen ze direct gebruikt worden?

Per wanneer komen de nieuwe containers voor kunststof en kunnen ze direct gebruikt worden? Q&A kunststof Rotterdam Waarom komen er in Rotterdam nu wel ineens containers voor kunststof te staan? Rotterdam wil de best presterende grote gemeente worden op het gebied van afvalscheiding, hierin hoort

Nadere informatie

PROGRAMMA. Geert Steeghs 20/05/2016 GEMEENTE GOUDA. 1. Introductie 2. Toelichting op sorteerinstallatie 3. Rondleiding 4. Stoorstoffen 5.

PROGRAMMA. Geert Steeghs 20/05/2016 GEMEENTE GOUDA. 1. Introductie 2. Toelichting op sorteerinstallatie 3. Rondleiding 4. Stoorstoffen 5. GEMEENTE GOUDA 20 mei 2016 PROGRAMMA 1. Introductie 2. Toelichting op sorteerinstallatie 3. Rondleiding 4. Stoorstoffen 5. Afsluiting Geert Steeghs 1 Onze aanpak circulair concreet co-creatie 2 Van Afval

Nadere informatie

Vooronderzoek. Melvin ter Wal, Carlo Hooijen & Tom Gentenaar Keuzeproject O&O

Vooronderzoek. Melvin ter Wal, Carlo Hooijen & Tom Gentenaar Keuzeproject O&O Vooronderzoek Melvin ter Wal, Carlo Hooijen & Tom Gentenaar Keuzeproject O&O Polyethyleentereftalaat (PET) Polyethyleentereftalaat is een thermoplastische 1 polyester. Het bestaat uit ketens van ethyleentereftalaat.

Nadere informatie

ZeefGOUD Van Afvalstoffenverwerker naar Energiefabriek en Grondstoffenfabriek. Marco Kwak Projectontwikkeling

ZeefGOUD Van Afvalstoffenverwerker naar Energiefabriek en Grondstoffenfabriek. Marco Kwak Projectontwikkeling ZeefGOUD Van Afvalstoffenverwerker naar Energiefabriek en Grondstoffenfabriek Marco Kwak Projectontwikkeling Waterschappen en Attero: Gemeenschappelijk doel Grondstoffen en Nutriënten Energie GrondstoffenFabriek

Nadere informatie

Attero Holding N.V., bestaande uit: N.V. Afvalverbranding Zuid Nederland (A.Z.N.)

Attero Holding N.V., bestaande uit: N.V. Afvalverbranding Zuid Nederland (A.Z.N.) CERTIFICAAT, bestaande uit: Attero B.V. Attero Noord B.V. Attero Zuid B.V. AZN Holding B.V. Meander 861 6825 MH Arnhem Postbus 4114 6080 AC Haelen en de toepassing daarvan voldoen aan de voorwaarden gesteld

Nadere informatie

Aardolie is een zwart, stroperig mengsel van heel veel stoffen, wat door middel van een bepaalde scheidingsmethode in zeven fracties gescheiden wordt.

Aardolie is een zwart, stroperig mengsel van heel veel stoffen, wat door middel van een bepaalde scheidingsmethode in zeven fracties gescheiden wordt. Meerkeuzevragen Naast koolstofdioxide en waterdamp komen bij verbranding van steenkool nog flinke hoeveelheden schadelijke stoffen vrij. Dit komt doordat steenkool ook zwavel- en stikstofatomen bevat,

Nadere informatie

Recyclingsymposium 2015. Coen Kolthof

Recyclingsymposium 2015. Coen Kolthof Recyclingsymposium 2015 Coen Kolthof Historie Ontwikkeling Inverko 1997 Ontstaan van de Inverko Groep met de oprichting van Inverko Plastics BV 2001 Acquisitie van Poly-Grind BV & uitbreiding van de activiteiten

Nadere informatie

Witte kunststof (opaque)

Witte kunststof (opaque) Witte kunststof (opaque) In Frankrijk heeft voor melkverpakkingen de afgelopen tijd een verschuiving plaatsgevonden van HDPE-flessen naar PET-flessen. Dit is mede ingegeven door de lage prijs voor de kunststof

Nadere informatie

Samen halen we alles eruit

Samen halen we alles eruit Waarom kennisinstellingen kiezen voor innoveren met afval en de laatste ontwikkelingen inzameling & reiniging Samen halen we alles eruit Nico Spaansen NVRD Noord 3 november 2016 Transitie in de markt Van

Nadere informatie

Aardolie. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/60572

Aardolie. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/60572 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Emiel D 30 oktober 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/60572 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Verdiepingssessie Inzamelmethoden en de regierol van gemeenten Kwaliteit, vervuiling en kunststofvergoedingen

Verdiepingssessie Inzamelmethoden en de regierol van gemeenten Kwaliteit, vervuiling en kunststofvergoedingen Verdiepingssessie Inzamelmethoden en de regierol van gemeenten Kwaliteit, vervuiling en kunststofvergoedingen 15 oktober 2015 9.30 12.45 uur Joris van der Meulen Inhoud q Uitgangspunten q Inzamel en hergebruikketen

Nadere informatie

Zeg ook JA tegen afval scheiden.

Zeg ook JA tegen afval scheiden. Zeg ook JA tegen afval scheiden. Elkaar iets beloven. Voor een betere toekomst. Zonder het onnodig verbruiken en weggooien van grondstoffen. Om dat te kunnen realiseren moeten we met elkaar JA zeggen tegen

Nadere informatie

Kunststoffen: zegen of zorg?

Kunststoffen: zegen of zorg? No Waste into the Oceans Kunststoffen: zegen of zorg? Stuf Kaasenbrood Open Universiteit, 3 november 2012 Kunststoffen: zegen of zorg? Gebruik en Voordelen van kunststoffen Kunststofimago en Probleemthema

Nadere informatie

Op weg naar een circulaire economie

Op weg naar een circulaire economie Op weg naar een circulaire economie Agenda Afvalstromen Cijfers De Haarlemse aanpak Naar een circulaire economie Afval = Grondstof Afvalstromen GFT Kunststof Papier Glas Textiel Restafval GFT-stroom Inzameling

Nadere informatie

New Plastics Cycles. Rol van materiaalcirculatie. Rolf Koster r.p.koster@tudelft.nl http://nl.linkedin.com/in/rpk99. Challenge the future

New Plastics Cycles. Rol van materiaalcirculatie. Rolf Koster r.p.koster@tudelft.nl http://nl.linkedin.com/in/rpk99. Challenge the future New Plastics Cycles Rol van materiaalcirculatie Rolf Koster r.p.koster@tudelft.nl http://nl.linkedin.com/in/rpk99 1 New Plastics Cycles Rol van materiaalcirculatie doel (re)cycling mogelijkheden uitdagingen

Nadere informatie

Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen of polymeren. Geschiedenis

Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen. Kunststoffen of polymeren. Geschiedenis aardolie 100% Diesel & stookolie 70% Benzine 20% andere 10% Motorbenzines 13% grondstoffen voor chemie 7% Verven, aceton,... 3% KUNSTSTOFFEN 4% 1 2 Geschiedenis of polymeren 1859 Patent cellulose gebruikt

Nadere informatie

Lectoraat Circular Plastics

Lectoraat Circular Plastics Festival of Inventions Lectoraat Circular Plastics Rudy Folkersma Circulaire Economie Waarom biobased, waarom recyclen? Verminderde afhankelijkheid van aardolie Verminderde CO 2 uitstoot Performance

Nadere informatie

6,7. 1 schuin de grond in boeren. 2 veel dieper boren (een paar duizend meter).

6,7. 1 schuin de grond in boeren. 2 veel dieper boren (een paar duizend meter). Antwoorden door een scholier 1087 woorden 9 juni 2007 6,7 10 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Antwoorden deel 2AB vmbo-kgt (tekstboek en werkboek) Hoofdstuk 11 - Koolstofchemie 11.1 1 Aardolie ontstaat

Nadere informatie

Samenvatting LCA Ioniqa. Screening carbon footprintanalyse

Samenvatting LCA Ioniqa. Screening carbon footprintanalyse Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Deze samevatting is geschreven door: Erik Roos Lindgreen Geert Bergsma Delft, CE Delft,

Nadere informatie

vergoeding voor inzameling en sortering en vergoeding voor vermarkting van huishoudelijk kunststofverpakkingsafval controleprotocol sorteerders

vergoeding voor inzameling en sortering en vergoeding voor vermarkting van huishoudelijk kunststofverpakkingsafval controleprotocol sorteerders vergoeding voor inzameling en sortering en vergoeding voor vermarkting van huishoudelijk kunststofverpakkingsafval controleprotocol sorteerders 2 V1.0 19/1/15 Inhoud 1. Inleiding 4 1.1 Achtergrond controleprotocol

Nadere informatie

Schriftelijke reactie toezegging

Schriftelijke reactie toezegging Schriftelijke reactie toezegging commissie : DSO Datum vergadering : 5 november 2013 Onderwerp Toezegging gedaan door : Beleidsnotitie afval Netjes geregeld : Wethouder Stoel Omschrijving toezegging: N.a.v.

Nadere informatie

Afval is een Keus. Scheiding en nasortering Grof huishoudelijk (rest)afval. NVRD Regio Noord Nederland 20 juni Definities

Afval is een Keus. Scheiding en nasortering Grof huishoudelijk (rest)afval. NVRD Regio Noord Nederland 20 juni Definities Afval is een Keus Scheiding en nasortering Grof huishoudelijk (rest)afval Maarten Goorhuis Senior beleidsmedewerker, NVRD NVRD Regio Noord Nederland 20 juni 2013 Definities Grof huishoudelijk afval Afvalstoffen

Nadere informatie

Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen

Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen Kennisinstituut Duurzaam Verpakken Factsheet, augustus 2018 1 Introductie In de afgelopen periode is een brede discussie ontstaan over de vraag

Nadere informatie

Omgekeerd afval inzamelen. Waar zijn we in Stichtse Vecht mee bezig?

Omgekeerd afval inzamelen. Waar zijn we in Stichtse Vecht mee bezig? Omgekeerd afval inzamelen. Waar zijn we in Stichtse Vecht mee bezig? 6 november 2017 GroenLinks Stichtse Vecht is al jaren een warm voorstander van omgekeerd inzamelen. Wat is dat eigenlijk en wat zijn

Nadere informatie

Aanvulling op meetprotocol bepalen samenstelling PMD-afval van huishoudens specifiek voor pilot Versie 27 oktober 2017

Aanvulling op meetprotocol bepalen samenstelling PMD-afval van huishoudens specifiek voor pilot Versie 27 oktober 2017 Aanvulling op meetprotocol bepalen samenstelling PMD-afval van huishoudens specifiek voor pilot Versie 27 oktober 2017 1. Specifiek voor Pilot 2 1.1 Achtergrond Pilot 2 1.2 Aanvullende werkzaamheden Pilot

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen,

Nadere informatie

Sectorplan 14 Verpakkingsafval

Sectorplan 14 Verpakkingsafval Sectorplan 14 Verpakkingsafval 1 Achtergrondgegevens 1. Belangrijkste afvalfracties Papier/karton, kunststoffen, glas, metalen en hout 2. Belangrijkste bronnen Huishoudens, industrie en HDO-sectoren 3.

Nadere informatie

B.V. Grondbezit AVI Moerdijk II B.V. Afvalverbranding Zuid Nederland

B.V. Grondbezit AVI Moerdijk II B.V. Afvalverbranding Zuid Nederland CERTIFICAAT Nummer: 2175876 Attero Holding N.V., bestaande uit: Attero B.V. Attero Noord B.V. Vagron B.V. Attero Zuid B.V. Deponie Zuid B.V. AZN Holding B.V. B.V. Grondbezit AVI Moerdijk B.V. Grondbezit

Nadere informatie

Document

Document Document 196 + 197 Document 196 + 197 Document 196 + 197 Document 196 + 197 Document 196 + 197 Document 196 + 197 Document 196 + 197 Document 196 + 197 Document 196 + 197 Document 196 + 197 Document 196

Nadere informatie

Eindrapportage Simplastic. Hoe komen tot vermindering van plastic verpakkingsafval in de zorg?

Eindrapportage Simplastic. Hoe komen tot vermindering van plastic verpakkingsafval in de zorg? Eindrapportage Simplastic Hoe komen tot vermindering van plastic verpakkingsafval in de zorg? Inhoud 1 Simplastic 2 Circle Scan 3 Conclusies Circle Scan 4 Sorteerproef 5 Conclusies sorteerproef 6 Aanbevelingen

Nadere informatie

Naam. OPDRACHT 1 Project 1: GSM. Kunststoffen. 1. Wat zijn kunststoffen? Chemische verbindingen die niet op een natuurlijke manier worden gemaakt.

Naam. OPDRACHT 1 Project 1: GSM. Kunststoffen. 1. Wat zijn kunststoffen? Chemische verbindingen die niet op een natuurlijke manier worden gemaakt. Naam PDRACHT 1 Kunststoffen 1. Wat zijn kunststoffen? Chemische verbindingen die niet op een natuurlijke manier worden gemaakt. 2. Wat is bakeliet en wie is de uitvinder? Kunststof (PhenolFormaldehyde),

Nadere informatie

Van biofuels naar biobased

Van biofuels naar biobased Van biofuels naar biobased PPA-dag, 11 maart 2010, Delft Rolf Blaauw Wageningen Universiteit en Researchcentrum Food & Biobased Research Inhoud Introductie De chemische industrie nu Chemicaliën uit biomassa

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

20 jaar kunststoffen in vogelvlucht

20 jaar kunststoffen in vogelvlucht 20 jaar kunststoffen in vogelvlucht Even voorstellen Joop Onnekink Senior Consultant Mark-Olof Dirksen Projectleider Materials, Finishing & Processing Inhoud lezing 20 jaar kunststoffen in vogelvlucht

Nadere informatie

Verslag informatiebijeenkomst Kunststofverpakkingen. 1 december 2016

Verslag informatiebijeenkomst Kunststofverpakkingen. 1 december 2016 Verslag informatiebijeenkomst Kunststofverpakkingen 1 december 2016 1 december 2016 organiseerde het LCKVA een Informatiebijeenkomst over kunststofverpakkingen. Addie Weenk opent namens het Learning Center

Nadere informatie

GRENZELOOS BIOBASED ONDERWIJS

GRENZELOOS BIOBASED ONDERWIJS GRENZELS BIBASED NDERWIJS Met onderwijs naar duurzame toekomst Inspiratiedag@HGENT 1 februari 2019 Ruben Guisson ruben.guisson@vito.be Project Manager Team Biobased Economy VIT NV Boeretang 200 2400 Mol

Nadere informatie

We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken

We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen

Nadere informatie

Feitenrapport Nascheiding. Datum 29 februari 2012 Status Definitief

Feitenrapport Nascheiding. Datum 29 februari 2012 Status Definitief Feitenrapport Nascheiding Datum 29 februari 2012 Status Definitief Definitief I Feitenrapport Nascheiding I 29 februari 2012 Colofon Contactpersoon Directoraat-Generaal Milieu Directie Duurzaamheid Rij

Nadere informatie

We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken

We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen

Nadere informatie

Deelsessie 3 Inzameling en recycling van grof huisvuil

Deelsessie 3 Inzameling en recycling van grof huisvuil Deelsessie 3 Inzameling en recycling van grof huisvuil Rene Huisman (RAD Hoeksche Waard) Kees Lamain(Areareiniging) Meer recycling via de milieustraten Rene Huisman (RAD Hoeksche Waard) MEER RECYCLING

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk

Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk Wijk aan Zee en Zwaansmeer versie: 26 april 2018 Veelgestelde vragen Proef inzameling van plastic, blik en drinkpakken Beverwijk

Nadere informatie

Welke soorten kunststoffen zijn er? Eigenschappen van kunststoffen. Na deze clip kun je: Onderwerpen. Eigenschappen verbeteren.

Welke soorten kunststoffen zijn er? Eigenschappen van kunststoffen. Na deze clip kun je: Onderwerpen. Eigenschappen verbeteren. Welke soorten kunststoffen zijn er? Na deze clip kun je: vertellen hoe je met andere stoffen de eigenschappen van kunststoffen kunt verbeteren de drie verschillende soorten kunststoffen noemen uitleggen

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

GFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit?

GFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit? GFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit? Spreker: Datum: Locatie: Joop Suurmeijer en Robert Jansen 19 maart 2015 VNG-congres Utrecht GFT-afval heeft

Nadere informatie

Vertaling Aardrijkskunde Afval en energie

Vertaling Aardrijkskunde Afval en energie Vertaling Aardrijkskunde Afval en energie Vertaling door een scholier 1337 woorden 2 juni 2004 5,8 76 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde AFVAL EN ENERGIE Energie Het is heel moeilijk te zeggen wat energie

Nadere informatie

Simplastic. UMCU Analyse Plastic Omverpakkingen. Juli 2016

Simplastic. UMCU Analyse Plastic Omverpakkingen. Juli 2016 Simplastic UMCU Analyse Plastic Omverpakkingen Juli 2016 SAMENVATTING De Circle Scan die voor de Simplastic pilot is uitgevoerd is, na overleg met de pilot partners, verder ingezoomd op Verpleegafdelingen

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde havo

Examenprogramma scheikunde havo Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2

Nadere informatie

Hoe kunnen we bioplastics recycleren?

Hoe kunnen we bioplastics recycleren? is materiaalbewust Hoe kunnen we bioplastics recycleren? SAMEN MAKEN WE MORGEN MOOIER OVAM WWW.OVAM.BE 1 Zijn 100% biogebaseerde flessen biologisch afbreekbaar? Mogen die samen met andere PET-flessen bij

Nadere informatie

Betreft: Milieueffectanalyse Raamovereenkomst Verpakkingen

Betreft: Milieueffectanalyse Raamovereenkomst Verpakkingen Ministerie van Infrastructuur en Milieu t.a.v. Staatssecretaris W.J. Mansveld Plesmanweg 1-6 2597 GJ Den Haag Kenmerk: 2015.003 Betreft: Milieueffectanalyse Raamovereenkomst Verpakkingen 2013-2022 Bijlagen:

Nadere informatie

Samenvatting scheikunde hoofdstuk 1 stoffen 1 tm 7 (hele hoofdstuk) + aantekeningen h3a 1.1 zwart goud (herhaling) Fossiele

Samenvatting scheikunde hoofdstuk 1 stoffen 1 tm 7 (hele hoofdstuk) + aantekeningen h3a 1.1 zwart goud (herhaling) Fossiele Samenvatting scheikunde hoofdstuk 1 stoffen 1 tm 7 (hele hoofdstuk) + aantekeningen h3a 1.1 zwart goud (herhaling) Fossiele Aardgas, aardolie en steenkool heten ook wel fossiele brandstoffen brandstoffen

Nadere informatie

Verpakken. Karen van de Stadt

Verpakken. Karen van de Stadt Verpakken Karen van de Stadt Het KIDV Opgericht op 1 januari 2013: Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 2022 Vermindering milieudruk verpakkingsketen Kennisfunctie inzetten om bij te dragen aan het sluiten

Nadere informatie

Verpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017

Verpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 Verpakken in de circulaire economie Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 2 Copyright 2016 KIDV 8 november 2016 3 Copyright 2017 KIDV 12-4-2017 Verpakkingen In Europa openen we ongeveer 7 verpakkingen

Nadere informatie

Introductie Biobased Economy

Introductie Biobased Economy Introductie Biobased Economy Ontwikkelcentrum, Ede 3 Maart 2014 Ben van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen UR Universiteit Onderzoeksinstituten Wageningen UR Food & Biobased Research

Nadere informatie

Sectorplan 19 Kunststofafval

Sectorplan 19 Kunststofafval Sectorplan 19 Kunststofafval 1 Achtergrondgegevens 1. Belangrijkste afvalstoffen Kunststofverpakkingen, land- en tuinbouwfolies, industrieel productieafval, (kunststof) autoafval, PVC 2. Belangrijkste

Nadere informatie

Eindexamen scheikunde havo 2006-II

Eindexamen scheikunde havo 2006-II 4 Beoordelingsmodel Element 115 1 Calcium heeft atoomnummer 20 en americium heeft atoomnummer 95. Dus samen hebben ze 115 protonen. calcium heeft atoomnummer 20 en americium heeft atoomnummer 95 1 2 Een

Nadere informatie

Kunststof recycling ten behoeve van het maken van levensmiddelenverpakkingen

Kunststof recycling ten behoeve van het maken van levensmiddelenverpakkingen Kunststof recycling ten behoeve van het maken van levensmiddelenverpakkingen Controle van bedrijven die gebruikt kunststof verwerken dat in contact komt met voeding 4 juni 2015 Colofon Projectnaam Kunststof

Nadere informatie

Vergoedingen Vermarkting Kunststof Verpakkingsafval Huishoudens

Vergoedingen Vermarkting Kunststof Verpakkingsafval Huishoudens Vergoedingen Vermarkting Kunststof Verpakkingsafval Huishoudens De Werkgroep Vergoedingen, Kwaliteit en Ketenregie heeft op 25 juni 2014 ingestemd met de basisprincipes van de opzet voor de vergoeding

Nadere informatie

1 De bouw van stoffen

1 De bouw van stoffen Inhoud 1 De bouw van stoffen 1 eigenschappen van stoffen 13 Mengsels en zuivere stoffen 13 D Oplossingen 15 Zuivere stoffen herkennen 15 Scheiding van mengsels 17 2 de opbouw van de materie 19 Moleculen

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen,

Nadere informatie

7.1 Het deeltjesmodel

7.1 Het deeltjesmodel Samenvatting door Mira 1711 woorden 24 juni 2017 10 3 keer beoordeeld Vak NaSk 7.1 Het deeltjesmodel Een model van een stof Elke stof heeft zijn eigen soort moleculen. Aangezien je niet kunt zien hoe een

Nadere informatie

Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media

Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media Hoofdstuk 14 Chemische processen bladzijde 1 Opgave 1 Wat denk je, zijn de volgende processen continuprocessen of batch-processen? a productie van verschillende soorten medicijnen b productie van verschillende

Nadere informatie

Volumes en ketenstappen

Volumes en ketenstappen Volumes en ketenstappen Kennisinstituut Duurzaam Verpakken Kunststof collegetour 23 november 2017 Dick Zwaveling ketenstappen - 1 Vragen van deelnemers ketenstappen - 2 College Leerdoelen Inhoud Onderzoeksvragen

Nadere informatie