Jaarverslag 2015 Streeklaboratorium GGD Amsterdam

Transcriptie

1 Jaarverslag 2015 Streeklaboratorium GGD Amsterdam

2 1 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam

3 2 Streeklaboratorium, GGD Amsterdam Jaarverslag 2015 Colofon... 4 Voorwoord... 5 Het Streeklaboratorium... 6 Administratie... 7 Bedrijfsbureau... 8 Bacteriologie... 9 Serologie Virologie Moleculaire diagnostiek Research, onderwijs en projecten Nascholing, congresbijdragen en publicaties Stagiaires Bijlage Bacteriologie en Mycobacteriologie Bijlage Virologie en Serologie Bijlage Moleculaire diagnostiek... 49

4 3 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Figuren en Tabellen Figuur 1 Neisseria gonorrheae cefotaxim resistentie Figuur 2 Neisseria gonorrheae ciprofolxacin resistentie Figuur 3 Percentage N. gonorrhoeae stammen met MIC ceftriaxon >0.12 (=R) van Figuur 4 Neisseria gonorrhoeae cefixime resistentie Figuur 5 Neisseria gonorrhoeae azitromicine resistentie Figuur 6 Mycobacteriën en Atypisch mycobacteriën (absolute aantallen) 45 Tabel 1 Interne audits Tabel 2 Productieoverzicht Tabel 3 Soa-polikliniek Tabel 4 ESBL Tabel 5 MRSA Tabel 6 Hemolytische streptokokken groep A (GAS) Tabel 7 Helycobacter pylori Tabel 8 Feceskweek Tabel 9 Clostridium difficile toxine Tabel 10 Parasitologische onderzoeken Tabel 11 Resistentieontwikkeling Neisseria gonorrhoeae Tabel 12 Dermatophyten en pseudomonas kweek Tabel 13 Mycobacteriën behorend tot het Mycobacterium tuberculosis complex Tabel 14 Atypische Mycobacteriën Tabel 15 Resistentiebepalingen Mycobacterium tuberculosis Tabel 16 IGRA-testen Tabel 17 Productiecijfers afdeling virologie Tabel 18 Productiecijfers afdeling Serologie Tabel 19 Bevestiging Borrelia burgdorferi Tabel 20 Productiecijfers NAAT C. trachomatis/n. gonorrhoeae /T. vaginalis Tabel 21 CT aanvragen Soa-polikliniek Tabel 23 Bevestingstesten HIV Tabel 22 CTcombo aanvragen niet-soa-polikliniek aanvragers Tabel 25 Trichomonas vaginalis (TV) aanvragen Soa-polikliniek en niet-soa-polikliniek Tabel 24 NG aanvagen Soa-polikliniek en overige aanvragen Tabel 26 STEC Tabel 27 Q-koorts Tabel 28 Gastro-enteritis PCR 49 Tabel 29 Norovirus Tabel 30 Bevestigings-PCR op MRSA Tabel 31 Haemophilus ducreyi Tabel 32 Hepatitis A Tabel 33 Neisseria gonorrhoeae PCR combo Soa-poli vs niet-soa-poli Tabel 34 Chlamydia trachomatis PCR combo niet-soa poli Tabel 35 Trichomonas vaginalis Tabel 36 Neisseria gonorrhoeae OPA-PCR Tabel 37 Chlamydia trachomatis PCR single vs combo soa Tabel 38 Acute Respiratory Infections (ARI) Tabel 39 Lymphogranuloma venereum (LGV) Tabel 40 Kinkhoest Tabel 41 Typering Hepatitis C Tabel 42 Treponema pallidum Tabel 43 Herpes (liquor) Herpes; soa polikliniek en niet-soa polikliniek Tabel 45 Enterovirus and Human Parechovirus Tabel 46 Mycoplasma genitalum Tabel 44

5 4 Colofon Jaarverslag 2015 Streeklaboratorium GGD Amsterdam Redactie en tekst Douwe Abma Karin Adams Sylvia Bruisten Alje van Dam Ineke Linde Paul Oostvogel Caspar Signet Parveen Soenessardien Gegevensverzameling Martijn van Rooijen Michelle Kroone De Jaarverslagen van het Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Amsterdam worden als bijlage van het Jaarverlag van GGD gepubliceerd en zijn vanaf 2006 in te zien via de links op website van het Streeklaboratorium. Overname van de inhoud of gedeelten daarvan is, met bronvermelding, toegestaan. Adres: Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Nieuwe Actergracht WT Amsterdam GGD Amsterdam

6 5 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Voorwoord PAUL OOSTVOGEL, HOOFD STREEKLABORATORIUM Beste collega s en relaties, Voor het Streeklaboratorium kende 2015 een aanzienlijke uitdaging: de overname per 1 januari van het medisch microbiologisch onderzoek voor een goed deel van Amsterdamse huisartsen en instellingen van Atalmedial, na de strategische keuze van Atalmedial niet langer microbiologisch onderzoek aan te bieden. De intensieve samenwerking met Atalmedial op het gebied van aanvraagformulieren, logistiek, monsterinname en rapportage werd steeds in goed overleg gerealiseerd. Een aanzienlijke ommekeer in de gestage volumeafname voor de eerste lijn van de voorafgaande jaren was het gevolg. Deze toename vereiste improvisatie- en aanpassingsvermogen van alle medewerkers. Werkwijzen zijn aan de volumetoename aangepast, met name werd een uitbreiding van moleculaire technieken gerealiseerd. Overleg met huisartsen vond vanaf 2015 structureel plaats. Zo is er, samen met partners betrokken bij het H-TEAM, gestart met een DTO (Diagnostisch Toetsings Overleg) SOA diagnostiek: spiegelinformatie over diagnostiek-aanvragen wordt in kleinschalig overleg teruggekoppeld aan individuele huisartsen, met als bijvangst laagdrempelig op tijd op hiv te testen. In het najaar verzorgde het Streeklaboratorium een goed bezocht symposium: Arts en Aanvraag. De GGD Soa-polikliniek bleef ondanks veranderingen in de regeling Aanvullende Seksuele Gezondheidszorg opnieuw de grootste klant. Het laboratorium kan de nationale referentie-activiteit voor Neisseria gonorrhoeae mede daardoor nog steeds realiseren. Zorg op het gebied van seksuele gezondheid is een gezamenlijk belang van huisartsen en Soa-polikliniek. Gemeenten zijn volgens de Wet Publieke Gezondheid verantwoordelijk voor de collectieve preventie van soa in risicogroepen. Vanaf 2015 wordt in onderling overleg tussen Soa-poli, de Amsterdamse huisartsen en het Streeklaboratorium hieraan verder vorm gegeven. In de eerste lijn wordt 80% van humane antibiotica voorgeschreven en zal een toenemende rol spelen in surveillance en bestrijding van antimicrobiële resistentie, waarvoor inmiddels de noodklok heeft geluid. Het verder uitbreiden van activiteiten voor de eerste lijn past bij de doelstelling van de GGD Amsterdam. In de OPA-studie (Openbaar Probleem Antibioticaresistentie) wordt in samenwerking met de afdeling Hygiëne en Infectiepreventie onderzoek gedaan naar de prevalentie van dragerschap Bijzonder Resistente Micro-Organismen (BRMO) bij cliënten in verpleeg- en revalidatiecentra te Amsterdam. Daarbij wordt tegelijkertijd kennis vergaard ten aanzien van de relatie tussen BRMO dragerschap en juiste uitvoering van de hygiëne. In het najaar 2015 is het technisch hoogwaardige BSL3 laboratorium voor de laboratoriumdiagnostiek van tuberculose geopend door Professor Roel Coutinho en vervolgens in gebruik genomen. Op de GGDwebsite en YouTube staat inmiddels een illustratief introductiefilmpje. Het Streeklaboratorium kent een lange traditie van gewaardeerd en geraadpleegd jaarverslag. Deze traditie wordt digitaal voortgezet: het Streeklaboratorium vertrouwt erop dat u de tekst, figuren en gedetailleerde tabellen 2015 in het perspectief van voorgaande jaren, inclusief de lijst van publicaties waar medewerkers van het Streeklaboratorium bij betrokken terug weet te vinden. Dit traditionele Jaarverslag komt niet tot stand zonder de zorgvuldige inzet van Martijn van Rooijen en Michelle Kroone, data managers. Uiteraard bedanken wij alle inzenders, zonder wie het niet mogelijk is een aloud public health laboratorium in Nederland op de rails te houden. Paul Oostvogel, Arts-microbioloog, Hoofd Streeklaboratorium

7 6 Het Streeklaboratorium Het Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid en Bijzonder Instituut voor de Virologie van de GGD te Amsterdam behoort tot de adeking Infectieziekten van de GGD. Tot deze afdeling behoren ook de afdelingen Algemene Infectieziekten, waaronder het Vaccinatiebureau en Hygiëne en Inspectie, en de afdeling TBC bestrijding, de Soa-polikliniek en de afdeling Onderzoek en Research. De afdeling Infectieziekten houdt zich bezig met de bestrijding van infectieziekten en het toezicht op hygiëne in Amsterdam. De diagnostiek die het Streeklaboratorium aanbiedt is een compleet pakket om infecties veroorzaakt door bacteriën, virussen, gisten, schimmels en parasieten te onderzoeken. Het Streeklaboratorium is onderverdeeld in de afdelingen: Administratie Bedrijfsbureau Bacteriologie Soa-poliklinieklaboratorium Serologie/virologie Moleculaire diagnostiek Research

8 7 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Administratie DOUWE ABMA, HOOFD ADMINISTRATIE De Administratie en Receptie is een ondersteunende afdeling binnen het Streeklaboratorium. Hier worden de te onderzoeken materialen in ontvangst genomen en verwerkt om op de juiste wijze op het laboratorium in behandeling genomen te worden. Aan het eind van het proces worden de onderzoeksuitslagen verstuurd naar de aanvragers. De afdeling speelt een centrale rol binnen het laboratorium, en geldt voor zowel interne als externe klanten als aanspreekpunt, het gezicht van de het laboratorium. In 2015 is de bedrijfsdrukte flink toegenomen door de enorme toename van aanvragen die we hebben ontvangen. De complexiteit van de de logistiek, de wijzigingen van aanvraagformulieren en verzendmateriaal heeft erg veel gevraagd van de medewerkers. Het teamwerk op onze afdeling zorgt er telkens weer voor dat de laboratoria tijdig de onderzoeken kunnen verrichten. We werken op deze afdeling met acht medewerkers die naast het primaire proces ook ondersteunende taken hebben, zoals archiveren, het verwerken van bestellingen en het coderen van facturen. Daarnaast zijn er twee medewerkers die betrokken zijn bij laboratorium-brede ondersteuning, zoals het aanmaken van buffers en voorraadbeheer. Ook hun logistieke steun is van onmisbaar belang!

9 8 Bedrijfsbureau CASPAR SIGNET, HOOFD BEDRIJFSBUREAU Bedrijfsbureau In 2015 zijn er 12 interne audits uitgevoerd. In samenwerking met de kwaliteitsmedewerkers zijn interne audits door minimaal twee auditoren uitgevoerd. Op de dag van de audit geven de auditoren een terugkoppeling aan de leidinggevende van de desbetreffende afdeling. Halverwege 2015 is ingevoerd dat een ieder die geïnteresseerd is bij de terugkoppeling aanwezig mag zijn. Na de terugkoppeling wordt het rapport opgesteld. Aan de hand van de rapportages zijn door de leidinggevenden plannen van aanpak geformuleerd. Jaarlijks wordt ook een rapportage van bevindingen interne audits ten behoeve van de managementreview opgesteld. Het MT genereert hieruit actiepunten. Meldingen (klachten, verbeterpunten en afwijkingen) worden geregistreerd, doorgegeven en binnen een bepaald tijdsbestek afgehandeld. In 2015 is er een wijziging geweest in het meldingsformulier, om de 4-O systematiek toe te kunnen passen. Elk kwartaal is een rapportage gemaakt van de meldingen. In deze kwartaalrapportages wordt gekeken of eventuele trends ontdekt kunnen worden. Daarnaast is in 2015 een start gemaakt met de overgang naar de nieuwe ISO norm die de huidige CCKL norm gaat vervangen. Als onderdeel daarvan is bijvoorbeeld het kwaliteitshandboek herschreven, zijn vele procedures aangepast en is er een start gemaakt met het opzetten van risicoanalyses op kritische processen met gebruik van de SAFER-methode. Tabel 1 Interne audits 2015 Organisatie onderdeel Datum audit Myco-bacteriologie Moleculaire biologie Ingehuurde diensten Onderzoek en projecten/ Inzet Artsen-Microbioloog Goederen in/ex/ Mediabereiding Bacteriologie I Laboratorium breed Bacteriologie Serologie Bedrijfsbureau Administratie SOA lab Relatiebeheer In de loop van 2015 werd meer en meer duidelijk dat contact met de huisartsen en hun assistenten van wezenlijk belang is voor de bedrijfsvoering. In de loop van het jaar zijn een aantal nieuwsbrieven aan huisartsen van de eerste lijn verzorgd om over de wijzigingen als gevolg van de overgang te informeren. Voor huisartsen en hun assitenten werd een rondleiding over het laboratorium verzorgd.

10 9 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Bacteriologie INEKE LINDE, HOOFDANALIST BACTERIOLOGIE Algemeen Eind 2014 heeft het Streeklaboratorium de microbiologische diagnostiek van het Amsterdamse huisartsenlaboratorium Atalmedial overgenomen, wat in 2015 gezorgd heeft voor een grote toename in het aantal binnengekomen materialen. Voor de afdeling bacteriologie was voornamelijk een stijging te zien in urine- en fecesonderzoek en bloedonderzoek op malaria. Deze toename zien we ook terug in de cijfers (Tabel 2 Productieoverzicht op pag. 39) Veelal zijn de positieve bevindingen evenredig toegenomen. De hoeveelheid aanvragen heeft er mede toe geleid dat een aantal onderzoeken die voorheen alleen via de klassieke kweekmethode uitgevoerd werden, bijv. fecesonderzoek op gastro enteritis, overgegaan zijn op moleculaire technieken. Verder is er continu gewerkt aan verbetering van de logistiek van de materialen, zowel extern als intern. In het kader hiervan zijn de werktijden van de bacteriologie analisten zodanig aangepast dat dagelijks alle binnengekomen materialen verwerkt kunnen worden. Gelukkig bleef er ook tijd over voor festiviteiten, op 29 oktober is het BSL3 laboratorium feestelijk geopend door een oude bekende van de GGD en het Streeklaboratorium: Prof. dr. R.A.(Roel) Coutinho. Tijdens de opening is een video vertoond over de werkzaamheden op het BSL3 laboratorium die eerder dat jaar opgenomen was in Feestelijke opening van het BSL3 Laboratorium in 2015 samenwerking met de analisten. De video is te zien op de website van het Streeklaboratorium. MRSA In 2015 ontving het Streeklaboratorium 4781 MRSA aanvragen, dit is bijna 3 maal zoveel MRSA aanvragen als in Hiervan bleek 8% (390) positief voor MRSA, wat resulteerde in 256 nieuwe MRSA patiënten. De meeste nieuwe MRSA patiënten waren afkomstig van verpleeghuizen in en rond Amsterdam. Vooral de MLVA types MT1352, MT1057 en MT 4984 speelden een rol bij de MRSA uitbraken. Bijzonder Resistente Microörganismen (BRMO) Dit jaar zijn er uit één urine van 1 verpleeghuispatiënt 2 carbapenemase vormende gramnegatieven gekweekt, namelijk een Klebsiella pneumoniae en een Escherichia coli. Bij beide bacteriën werd door het RIVM aanwezigheid van New-Delhi-Methallobètalactamase (NDM) aangetoond. NDM is een enzym dat bacteriën resistent maakt tegen vrijwel alle bekende antibiotica. Deze resistente bacteriën worden vaak opgelopen in landen waar veel resistentie voorkomt zoals India en Pakistan. Deze patiënt had echter geen reisgeschiedenis. Tuberculosediagnostiek In tegenstelling tot een gestage daling in voorgaande jaren is het aantal aanvragen op tuberculosediagnostiek in 2015 (n=2765) dit jaar licht gestegen ( 1,7%). Ook was er een toename te zien in het aantal positieve bevindingen. Er zijn in totaal 72 stammen uit het Mycobacterium tuberculosis complex (MTBC) gekweekt, waaronder 67 M. tuberculosis stammen, dit zijn 12 M. tuberculosis stammen

11 10 meer dan in Deze toename wordt mogelijk veroorzaakt door de toegenomen instroom van asielzoekers afkomstig uit landen waar tbc veel voorkomt. De 5 overige gekweekte stammen uit het MTBC waren: M. africanum(2)en M. bovis (3). 1 van de 3 M. bovis stammen was een vaccinatiestam (BCG). Er zijn in patiënten gediagnosticeerd met een multidrug resistant tuberculosis (MDR), en 1 patiënt waarbij de stam resistent is voor INH en intermediair voor Rifampicine. In 776 gevallen (28%) werd naast de kweek op tuberculose ook een directe TBC PCR aangevraagd, dit percentage komt overeen met het percentage directe TBC PCR aanvragen in Naast isolaten uit het MTBC zijn er ook 32 nontuberculeuze mycobacteriën (NTM) gekweekt,dit zijn er 9 minder dan in Net als vorig jaar werd van alle NTM s M.intracellulaire het meest gekweekt(10x), daarna M.avium(5x). IGRA Het totaal aantal bloedonderzoeken op latente tuberculose met behulp van een IGRA test (n=2499) is in 2015 vrijwel gelijk gebleven aan de hoeveelheid IGRA s in 2014,het percentage positieve IGRA s (20,2%) is in 2015 toegenomen met 5,3%. In de toekomst zal de IGRA test, die momenteel bestaat uit 3 bloedbuizen, worden uitgebreid met een extra bloedbuis voor het aantonen van actieve tuberculose. Fecesdiagnostiek Het aantal fecesonderzoeken op pathogene darmbacteriën en parasieten is in 2015 (n=1768) verdubbeld ten opzichte van 2014 (n=867). De klassieke diagnostiek met behulp van kweken is grotendeels vervangen door moleculaire technieken. Moleculaire technieken zijn vrijwel altijd gevoeliger, betrouwbaarder en sneller dan de klassieke kweekmethode. Alle feces wordt in eerste instantie moleculair getest op de darmpathogenen: Salmonella species, Shigella species, Yersinia species, Campylobacter species, Entamoeba histolytica en Cryptosporidium species. Bij een positieve PCR voor een darmbacterie wordt het materiaal alsnog op kweek gezet voor typering en resistentiebepaling. Aanvragen die niet in het feces PCR pakket zitten zoals wormeieren, cysten en Shiga Toxine producerende Escherichia coli (STEC) worden alleen nog uitgevoerd als deze apart aangevraagd zijn of als de klinische gegevens hiertoe aanleiding geven. Aanvragen op Dientamoeba fragilis en Blastocystis zijn vanwege hun omstreden klinische betekenis niet opgenomen in het feces PCR pakket. Salmonella, Shigella, Yersinia, Campylobacter Ondanks de toename in het aantal fecesmonsters in 2015 zijn er in totaal 34 Salmonella s gekweekt, hetzelfde aantal als in Salmonella groep B en D kwamen het meeste voor. Er is geen Salmonella typhi gekweekt. Het aantal gekweekte Shigella s is in 2015 ruim 4x zoveel als in 2014, Shigella sonnei (n=29) en Shigella flexneri (n=16) werden het meest gekweekt. In Nederland komt Shigella sonnei endemisch voor, terwijl Shigella flexneri ook veelvuldig wordt aangetoond, vaak, maar zeker niet altijd, als importziekte met secundaire verspreiding. (bron:rivm) Er zijn 8 Yersinia enterocolitica s gekweekt, dat zijn er 5 meer als in 2014, en er zijn in x zoveel Campylobacters gekweekt. (n=149) In 148 gevallen ging het om een Campylobacter jejuni. STEC In 2015 werden alle fecesmonsters ook getest op de aanwezigheid van STEC met behulp van een STEC PCR. Alleen materiaal met een positieve STEC PCR werd op kweek gezet. Dit resulteerde in 22 positieve STEC kweken waaronder 2x Escherichia coli O157. De laatste is bekend als de veroorzaker van hemolytisch uremisch syndroom (HUS) waarbij de nierfunctie acuut, geheel of gedeeltelijk uitvalt. Van de overige gekweekte STEC stammen is de klinische betekenis niet altijd duidelijk. Clostridium difficilé Voor Clostridium difficilé kweek en toxinebepaling kregen we in aanvragen binnen, dit waren er ruim 2x zoveel als in Hiervan waren er 99 (15%) in de directe feces of in de gekweekte stam Clostridium difficilé toxine positief. Helicobacter pylori Na de overname van Atalmedial is het aantal Helicobacter pylori aanvragen enorm

12 11 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam toegenomen. We ontvingen dit jaar maar liefst 5095 aanvragen, 9x zoveel als het jaar daarvoor. Het percentage positieven bleef met 23% vrijwel gelijk als in 2014 (22%). Parasieten Giardia lamblia is nog steeds de meest voorkomende parasiet in feces in Nederland. Dit jaar hebben we deze parasiet 41 x microscopisch aangetoond, deze techniek is echter gedurende het jaar overgegaan in een moleculaire techniek, dus het totale aantal aangetoonde Giardia s in 2015 is vele malen hoger. Hiervoor verwijs ik naar de getallen van de moleculaire afdeling. Malaria Bij 6 patiënten is in 2015 malaria vastgesteld, 4x een Plasmodium falciparum, en 2x een Plasmodium vivax. Neisseria gonorrhoeae In 2015 zijn er in totaal 5801 kweken binnengekomen op Neisseria gonorrhoeae (NG ). Bij de SOA poli werden dit jaar alleen de cliënten met specifieke klachten passend bij gonorroe naast moleculair onderzoek ook gekweekt op NG. Dit resulteerde in een totaal aantal van 2501 NG kweken afkomstig van de SOA poli waarvan er uiteindelijk 910 (36%) positief werden. Dit zijn 58 minder positieve kweken als in Resistentieontwikkeling Neisseria gonorrhoeae De eerste keuze van behandeling voor ongecompliceerde gonorroe is een éénmalige injectie met ceftriaxon 500 mg intramusculair. In het Streeklaboratorium worden van alle NG stammen MIC s bepaald voor 5 antibiotica namelijk: ceftriaxon, cefixime en cefotaxim (derde generatie cefalosporine s), azitromycine en ciprofloxacine. Over het algemeen is er een lichte daling te zien in het aantal resistente stammen voor alle geteste antibiotica. Ook dit jaar zijn er geen ceftriaxon resistente stammen gevonden. Ook de verdeling van de MIC s van de geteste antibiotica blijven redelijk stabiel. Neisseria gonorrhoeae referentietaak Het Streeklaboratorium is sinds officieel referentielaboratorium (GOREF) voor Neisseria gonorrhoeae. Meer informatie hierover is te vinden op de website Bij de oprichting van GOREF was en is de voornaamste zorg de ontwikkeling van resistentie bij N.gonorrhoeae, met name voor derde generatie cefalosporines te monitoren. Het referentielaboratorium doet daarom aanvullende gevoeligheidsbepalingen bij stammen met een MIC voor ceftriaxon mg/l. Stammen met een MIC > mg/l zijn resistent, stammen op de grenswaarde worden eveneens opgevraagd bij overige laboratoria om ze te hertesten. In 2015 is het aantal stammen dat ter referentie opgestuurd is met een MIC mg/ml voor ceftriaxon beperkt gebleven tot 1 stam, de verhoogde MIC voor ceftriaxon kon echter niet bevestigd worden. In 2015 is de reeds bestaande diagnostiek en typering van Neisseria gonorrhoeae (opa PCR, MLVA, pena PCR) toegepast op de isolaten van Resultaten van cumulatieve resistentiegegevens, in combinatie met aanvullende typering zijn gepresenteerd op de SOA Expert meeting in juni 2015 in Bilthoven en op de ISSTDR meeting in september 2015 in Brisbane, Australie. De voornaamste conclusie is dat er sprake is van een introductie van een nieuwe, voor cefalosporine verminderd gevoelige, NG stam met een andere pena mutant. De stam is echter nog wel steeds gevoelig voor ceftriaxon. Schimmels Van de 534 kweek aanvragen op dermatophyten, een ruime verdubbeling van het aantal aanvragen in 2014, is er uit 26% (n=141) van de kweken een dermatophyt gekweekt. Zoals te verwachten was 50% van de gekweekte dermatophyten een Trichophyton rubrum. Trichophyton rubrum staat bekend als de meest voorkomende verwekker van zwemmerseczeem en kalknagels. Candida parapsilosis (n=12) en Candida albicans (n=12) waren de meest voorkomende gisten (17%). Uit 3 % (n=15) van de kweken werd een Pseudomonas aeruginosa gekweekt. Deze bacterie veroorzaakt groen- of zwart verkleuring van nagels. Directe SOA diagnostiek Op het point of care laboratorium van de SOA polikliniek zijn in totaal HIV-sneltesten uitgevoerd, dit is vrijwel hetzelfde aantal als in Ook de overige aantallen uitgevoerde testen zijn vrijwel gelijk gebleven. Alleen het

13 12 aantal KOH-fluor testen op Bacteriële vaginose (BV) en gisten fluctueert, afhankelijk van de cliënten van de SOA-poli. Dit jaar zien we voor BV een afname van 43% (n=961), waarbij de stijging van vorig jaar met 37% dus weer opgeheven is. Ook het aantal grampreparaten op NG is dit jaar met 28 % afgenomen.(n=7227) Percentage (%) 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% MIC interpretaties vóór 2011: vanaf 2011: CLSI EUCAST CFTX 0.5 = Sensitive CFTX 0.12 = Sensitive >0,5 = Resistent >0 <=0,002 0,004 0,008 0,016 0,032 0,064 0,125 0,25 >0,25 MIC (mg/l) Figuur 1 Neisseria gonorrheae cefotaxim resistentie Percentage (%) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% MIC interpretaties vóór 2011: vanaf 2011: CLSI EUCAST Cipro 0.06 = Sensitive Cipro <0.03 = Sensitive >1 = Resistent <=0,002 0,004 1, MIC (mg/l) Figuur 2 Neisseria gonorrheae ciprofolxacin resistentie

14 13 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam 80% MIC interpretaties vanaf 2011: EUCAST Ceftriaxon: 0.12 = Sensitive >0.12 = Resistent Percentage (%) 70% 60% 50% 40% 30% 20% % 0% <=0,002 0,004 0,008 <0,016 0,016 0,032 0,064 0,125 0,25 >0,25 MIC (mg/l) Figuur 3 Percentage N. gonorrhoeae stammen met MIC ceftriaxon >0.12 (=R) van % MIC interpretaties vanaf 2011: EUCAST Cefixime 0.12 = Sensitive >0.12 = Resistent Percentage (%) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% % <=0,016 0,032 0,064 0,125 0,19 0,25 MIC (mg/l) Figuur 4 Neisseria gonorrhoeae cefixime resistentie

15 Bacteriologie 14 Percentage (%) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% MIC interpretaties vóór 2011: vanaf 2011: CLSI EUCAST AZI 1 = Sensitive AZI 0.25 = Sensitive 2 = Resistent >0,5 = Resistent <=0,047 0,064-0,19 0,25 0,38 0,5-0,75 1,0 1,5 2-6 >8 MIC (mg/l) Figuur 5 Neisseria gonorrhoeae azitromicine resistentie

16 15 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Column van Jolanda van Gool, analist Bacteriologie Mij is gevraagd om een stukje te schrijven voor het jaarverslag van het Streeklaboratorium. Ik ben Jolanda van Gool en ik ben, na een aantal jaren voor mijzelf gewerkt te hebben in de detailhandel, in 2010 als microbiologisch analist in dienst getreden bij de GGD. Via het uitzendbureau ben ik in eerste instantie voor 16 uur aan de slag gegaan op het point of care laboratorium (POC) van de SOA-poli. Ik bemerkte dat ik het werk als analist enorm had gemist en wilde graag meer uren werken. Die kans kreeg ik, en ik werk nu 4 dagen. Op dat moment hoorde het POC lab nog bij de SOA-poli, maar al snel werd het POC lab overgenomen door het Streeklaboratorium. Sinds een jaar werk ik ook op invalsbasis bij Micropia, het microben museum van Artis. Het POC laboratorium is een hele dynamische afdeling. De verpleegkundigen van de SOA-poli nemen de materialen van de cliënten af en brengen deze naar het POC laboratorium waar dit direct wordt onderzocht. De cliënt kan zelf ook materiaal afnemen en dit bij het laboratorium afgeven. Hierdoor heb je als analist veel interactie met cliënten en verpleegkundigen, die ik als zeer prettig ervaar. De cliënt wacht vervolgens op zijn/haar uitslag in de wachtkamer, hierdoor krijgt de cliënt voor mij letterlijk een gezicht en is niet langer alleen maar een inzendnummer. Doordat de SOA-poli dagelijks veel cliënten ziet kan het POC laboratorium prettig hectisch zijn en is het altijd in beweging. Op de afdeling bacteriologie van het Streeklaboratorium worden er andere analyses verricht. De kweken op Neisseria gonorrhoe die zijn afgenomen van de cliënt op de SOA-poli zie ik op de bacteriologie weer terug. Wat prettig is aan de combinatie van deze 2 werkplekken is dat ik op die manier het gehele traject van het materiaal van de cliënt kan volgen. Op het Streeklaboratorium ben ik ook werkzaam als interne auditor. Als interne auditor toets ik of de kwaliteitsrichtlijnen voorgeschreven door de ISO overeenkomen met het beleid en de werkvoorschriften van het laboratorium en of deze voorschriften in de praktijk op de juiste wijze toegepast worden. Zo wordt de kwaliteit van alle onderzoeken gewaarborgd. Mijn derde werkplek is Micropia, dit is een museum van Artis.Het museum laat aan hun bezoekers zien wat normaal gesproken niet te zien is, nl de microben. Mijn baan wordt daar op een toegankelijke en educatieve manier een stukje zichtbaar gemaakt voor het publiek. Ik zorg ervoor dat de opstellingen van de microscopen met de preparaten optimaal zijn. Waar nodig vervang ik de preparaten, vooral het bijzondere beerdiertje krijgt extra aandacht. Dit beerdiertje kan onder extreme omstandigheden overleven en is zelfs bij een ruimte-experiment de ruimte in geschoten in een soort kooitje. Daar bleken ze zelfs de koude, de kosmische straling en het bijnavacuüm zijn, tien dagen lang te kunnen overleven. Een heel interessant diertje dus.. Dit alles maakt mijn baan bij het Streeklaboratorium van de GGD heel afwisselend en ik hoop er dus ook nog lang te kunnen werken.

17 Bacteriologie 16 Serologie Virologie KARIN ADAMS, HOOFDANALIST SERLOGIE Algemeen Op de afdeling serologie/virologie zijn de kerntaken onder te verdelen in drie categorieën - Prenatale Screening Infectieziekten en Erytrocytenimmunisatie (PSIE) - Diagnostiek van infectieziekten met behulp van immunoassays geautomatiseerde nucleïnezuurdiagnostiek, Chlamydia trachomatis/neisseria gonorrhoeae/trichomonas vaginalis (CT/NG/TV) Nucleïnezuur amplificatietesten (NAAT) Ten behoeve van de uitvoering van de diagnostiek maakte de afdeling serologie/virologie in 2015 gebruik van verschillende geautomatiseerde systemen. Twee Liaison XL immunoanalyzers voor het opsporen van infectieziekten in bloed. Een Tigris en Panther platform voor de diagnostiek van Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae en/of Trichomonas vaginalis uit urogenitale afnamematerialen. De minividas en de DSX ELISA-automaat worden gebruikt voor een aantal specifieke antistof testen. Tot slot de Magister die ingezet wordt voor prenatale screening met name de bloedgroep serologie en irregulaire antistoffen. Al deze apparaten zijn gekoppeld aan het laboratorium informatie systeem (GLIMS). Onder de grootste inzenders voor de diagnostiek op de afdeling serologie/virologie vallen de SOA-poli kliniek, verloskundigen en huisartsen. In 2014 werd laboratoriumbreed een zorgwekkende daling gezien van het aantal aanvragen. Voor serologie betrof dit met name huisartsen diagnostiek voor Toxoplasmose, CMV en Rubella. De aantallen werden zo laag dat zelfs overwogen werd om deze onderzoeken uit te besteden. Eind 2014 werd duidelijk dat de werkzaamheden van Medische Microbiologie en Infectiepreventie laboratorium (MMI) van Atal aan het Streeklaboratorium overgedragen zou worden. Uit de overdrachtsgesprekken die toen plaatsvonden kon MMI van ATAL niet specificeren om wélke serologische testen het zou gaan. Dat maakte het lastig om in te schatten wat er nodig zou zijn. Per 1 januari 2015 vond de overdracht van de infectieserologie van Atal-Medial naar het Streeklaboratorium van de GGD plaats. De productie aantallen namen aanmerkelijk toe. In het eerste kwartaal van 2015 lag de focus dan ook geheel op de integratie van deze toename aan diagnostiek. In de specifieke productietabellen (vanaf pag 46) is duidelijk te zien dat met name de Borrelia-, Helicobacter IgG, kinkhoest (Bordetella), EBV en CMV serologie aanvragen een enorme groei lieten zien. Werden voorheen deze testen één maal per week verricht nu werd het nodig om deze meerdere malen per week uit te voeren. De EBV aanvragen namen zelfs met 500% toe waardoor het efficiënter werd om deze van een semi-automatisch platform (DSX) over te zetten naar een vol-automatisch format (Liaison XL). Deze EBV test op de Liaison XL, feitelijk drie bepalingen, diende daarom, volgens het kwaliteitssyteem, gevalideerd te worden wat extra inspanningen vereiste. Daarnaast kregen we te maken met onverwachte aanvragen, onverwacht in die zin dat het Streeklaboratorium deze testen niet aanbiedt. Het gaat dan bijvoorbeeld om AST/anti-DNAse en viralload (HIV,HBV,HCV) aanvragen. Voor deze bepalingen konden we terecht bij onze buren het Medisch Microbiologisch laboratorium van het OLVG.

18 17 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Micropia De in 2014 gestarte samenwerking met Micropia heeft tot gevolg gehad dat in 2015 de geleverde ondersteuning door analisten van het Streeklaboratorium aan het laboratorium in Micropia geformaliseerd werd. Op 19 januari tekenden de directeur van de GGD, Paul van der Velpen en de directeur van Artis, Haig Balian, een samenwerkingsovereenkomst tussen het Streeklaboratorium en Micropia. In 2014/2015 zijn vier analisten op het laboratorium van Micropia ingewerkt. Twee analisten vanuit het team serologie/virologie en twee analisten uit het team bacteriologie. Deze analisten nemen bij ziekte en tijdens vakanties taken over van Micropia-medewerkers. Met name openen zij het laboratorium. Dit beslaat een aantal werkzaamheden zoals het verversen van de lichtgevende bacterie (Photobacterium phosporeum), het maken van verse preparaten van algen en kleine meercellige organismen (raderdiertjes, cyclops, beerdiertjes, watervlooien) zodat het voor bezoekers aantrekkelijk is om deze organismen levend onder de microscopen te bekijken. Dit is een geheel andere tak van sport. De analisten vinden de werkzaamheden ontzettend leuk en een verrijking van hun kennis en ervaring. Raderdiertje In mei 2015 ging een gewaardeerd lid van het team serologie met pensioen. Gezien de toename aan productie, de ontstane vacature en inzet aan analisten ten behoeve van het point of care laboratorium van de Soa polikliniek en Micropia kon er voor het team serologie/virologie twee nieuwe analisten aangetrokken worden, zij zijn gestart in september Van een van hen is in de column een verhaal te lezen.

19 Moleculaire diagnostiek. 18 Toelichting op productiecijfers (zie Tabel 18, pag 46) van de (kern)taken van de afdeling serologie/virologie: Prenatale Screening Infectieziekten en Erytrocytenimmunisatie (PSIE) Via het landelijke programma Prenatale Screening Infectieziekten en Erytrocytenimmunisatie (PSIE) komen vrouwen die zwanger zijn in de 12e week in aanmerking voor prenataal onderzoek. Het RIVM (bron PSIE Procesmonitor 2014) laat zien dat de dekkingsgraad in Nederland voor dit bevolkingsonderzoek > 99% is. Op het Streeklaboratorium wordt de Magister ingezet voor de AB0-, Rh-D, Rh-c bloedgroepbepalingen en de irregulaire antistoffen. De infectieziekten hepatitis B (HBsAg), syfilis en HIV en worden op de Liaison XL immunoanalyzers uitgevoerd. In 2015 is door de verloskundige hulpverleners maal een prenatale screening aangevraagd. Dit is een daling van 14% ten opzichte van Deze daling is voortgekomen uit ongenoegen van verloskundige hulpverleners die voorheen hun bloedmonsters door ATAL lieten verzorgen. Door de overname van ATAL werkzaamheden door het streeklaboratorium GGD Amsterdam moesten de bloedmonsters gesplitst worden in standaard bloedonderzoek zwangeren, die naar Haarlem verzonden werden en de overige onderzoeken die naar de GGD Amsterdam gingen. Voor verloskundigen lastig om bij twee instanties de uitslagen op te moeten vragen. In 2016 zal in overleg met ÁTAL en Haarlem naar een oplossing gezocht worden. Diagnostiek van infectieziekten m.b.v. immunoassays Evenals in 2015 is volop gebruik gemaakt van de twee immunoanalyzers Liaison XL. Op deze toestellen worden de bulk aanvragen zoals HIV, syphilis, EBV en hepatitis A,B,C gedraaid. Hieronder volgt een korte toelichting met betrekking tot de productiecijfers van de (kern)taken van de afdeling serologie/virologie: HIV-serologie (screening en confirmatie): Deze screening is uitgevoerd met Liaison XL Murex HIV Ab/Ag assay. Deze test bestaat uit twee aparte reagens packs, één voor de antistof bepaling en één voor de p24 antigeen bepaling. Daardoor worden ook twee resultaten geproduceerd. De gevoeligheid van deze nieuwste generatie is erg hoog. Altijd dient bij een positieve screening een bevestiging uitgevoerd te worden. De serologie heeft daarvoor een algoritme opgesteld waardoor confirmatietesten, zijnde immunoblot en/of HIVp24 antigeen test, in een bepaalde volgorde worden uitgevoerd. Het totaal aantal HIV screeningen dat in 2015 uitgevoerd werden (inclusief zwangeren) betrof (zie Tabel 23, pag 48). In 188 sera (0,5%) van deze aanvragen werd een positief signaal gevonden. Dan volgt een bevestigingstest, een immunoblot en/of HIVp24 test. In 152 serummonsters konden deze getypeerd worden als een HIV-1 infectie. In 14 serummonsters betrof het een acute HIV infectie waarbij het virus zelf middels HIVp24 test aangetoond kon worden. In 22 sera (12 %) kon de initieel positieve screening niet bevestigd worde Syfilis serologie: De screening wordt verricht met de Treponema Screen assay uitgevoerd op de analyser Liaison XL. In 2015 zijn in totaal (inclusief zwangeren) aanvragen voor syfilis verwerkt. In de screening werd bij 1434 sera (3%) een positief signaal gevonden. In totaal werd 4783 maal een VDRL test uitgevoerd, deze was 1266 maal positief. Van de 1135 uitgevoerde immunoblots waren 958 sera bevestigd positief voor antistoffen tegen Treponema pallidum. Hepatitis A, B en C virus diagnostiek: HAV De productie aantallen voor hepatitis A serologie zijn enorm gestegen. De aanvragen voor diagnostiek betrof in 2014 nog 32 stuks in 2015 steeg dit aantal naar 503. Indien de aanvraag immuunstatus aangekruist was op het aanvraagformulier dan werden de Totaal antistoffen tegen HAV gemeten. Indien deze test positief was dan zijn er antistoffen aanwezig, dit kunnen IgG en/of IgM zijn. De Totaal HAV test maakt hier geen onderscheid in. Diagnose van een HAV infectie berust op het aantonen van specifieke IgM antistoffen. Bij het aankruisen van diagnostiek worden zowel de bepalingen Totaal antistoffen én IgM verricht. Daarnaast werd in 2015 alle positieve HAV-IgM

20 19 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam (0,6%) bevindingen doorgestuurd naar het RIVM voor typering. HBV Met betrekking tot HBV zijn de volgende bepalingen aan te vragen: HBsAg; anti HBc; anti HBs; anti HBe en HBeAg. De aanvragen van de ATAL huisartsen leverden nogal eens gepuzzel op omdat op het aanvraagformulier niet altijd duidelijk (ingevuld) was welke bepaling bedoeld werd. In de productietabel op pagina 46 is te zien dat met name de aanvragen voor HBsAg viervoudig- en anti-hbs (= immuunstatus na vaccinatie) tweevoudig zijn gestegen Daarentegen daalde de aanvragen voor anti- HBc met 35% (HBV doorgemaakt in het verleden). HCV Het aantal aanvragen voor antistof screening over 2015 betrof 2.488, een stijging van 118% ten opzichte van Mazelen De in 2013 heersende mazelen epidemie was in 2014 ten einde. De productie aantallen daalde van 435 Mazelen-IgG aanvragen in 2013, naar 67 in 2014 en 56 in Borrelia (ziekte van Lyme) (zie tabel Tabel 19, pag. 47) De aanvragen zijn in 2015 verdubbeld ten opzicht van De afdeling serologie voert de Borrelia screening uit met behulp van een EIA C6 test. Deze meet zowel IgG als IgM antistoffen. Bij een positief signaal wordt als bevestigingstest de IgG en IgM immunoblot ingezet. In tabel 20 is te zien hoeveel inzendingen met de immunoblot bevestigd konden worden. Ondersteuning aan (onderzoeks)projecten Naast de uitvoering van routinewerkzaamheden heeft de afdeling serologie/virologie in 2015 ondersteuning geleverd aan diverse projecten. NG-TOC Doel is te bepalen na hoeveel tijd de Neisseria gonorrhoeae PCR test negatief wordt na behandeling. De rol van de afdeling serologie/virologie bestond uit het testen en opslaan van de onderzoeksmaterialen op NG- TMA. HIV RITA Doel is monitoring van recente HIV infecties in Nederland, coördinatie vindt plaats door het RIVM. De rol van de afdeling serologie/virologie bestond uit het opsturen volgens een bepaald protocol van HIV positieve samples naar Sanquin. Dengue project Doel van dit project is te bepalen wat de kans is op een dengue virus infectie onder reizigers vanuit Amsterdam naar Suriname. De rol van de afdeling serologie/virologie bestond uit het verwerken, registreren en opslaan van deze sera in de serotheek PASSYON Doel is onderzoek te doen naar het vóórkomen van HPV onder bezoekers van de SOA kliniek. Bezoekers worden gevraagd, op anonieme basis, deel te nemen tbv HPV onderzoek. Deze studie wordt in opdracht van het RIVM twee-jaarlijks uitgevoerd. De rol van de afdeling bestond uit het verwerken en opslaan van het afgenomen materiaal, swabs van diverse afnamelocaties en bloed. HBV/HCV/hiv screening bezoekers TBC afdeling (3H TBC studie) Doel van deze studie is het onderzoeken van de effectiviteit en haalbaarheid van vrijwillige HBV, HCV en HIV screening geïntegreerd in de TBCbinnenkomstscreening gericht op eerste generatie migranten. De rol van de afdeling serologie bestond uit het testen van HBsAg en/of HCV en/of HIV en opslag van de bloedmonsters. AHI (Acute HIV Infecties) Dit onderzoek maakt deel uit van het H-team project ter opsporing van acute HIV infecties op de Soa polikliniek van GGD Amsterdam. De rol van de afdeling serologie bestond uit het testen van cito HIV en opslag van de bloedmonsters. AMPrEP AMPrEP is een project van de GGD Amsterdam waarbij gekeken wordt naar twee verschillende HIV preventie strategien onder MSM ter voorkoming van HIV. De rol van de afdeling serologie bestond uit het verwerken opslag van de verschillende bloedmonsters.

21 Moleculaire diagnostiek. 20 Chlamydia test-of-cure (CT-TOC) Met dit onderzoek wordt uitgezocht wat het betekent als Chlamydia trachomatis met behulp van een controletest nog aantoonbaar is na de behandeling. De afgenomen swabs in deze studie werden onderzocht op Chlamydia d.m.v. twee moleculaire technieken én door weefselkweek. Geautomatiseerde Nucleïnezuur amplificatietesten (NAAT) voor Chlamydia trachomatis/neisseria gonorrhoeae (CT/NG) en Trichomonas vaginalis (TV) De Soa-polikliniek was wederom de grootste klant van het Streeklaboratorium. Het ministerie van VWS had een financieringsplafond vastgesteld waardoor in 2015 minder cliënten werden gezien nl soa-consulten een daling van 14% ten opzichte van 2014 (zie ook het jaarverslag van de GGD Amsterdam 2015). Dit had geen gevolgen voor de productie aantallen van de TMA testen. De operators van de Tigris en Panther op het Streeklaboratorium hebben in 2015 nóg meer hun best moeten doen. Wederom een stijging van de productie, zie Tabel 20 : Productiecijfers NAAT C. trachomatis/n. gonorrhoeae /T. vaginalis (pag. 47). Een logistiek uitdaging voor ons om de monsterstroom in goede banen te leiden Chlamydia trachomatis (CT) Op de Soa-poli kliniek wordt bij hoog risico cliënten een CT-single aanvraag ingediend; deze Aptima test is iets gevoeliger dan de combo-test. Zie tabel Tabel 21,pag 47: CT aanvragen Soa-poli kliniek Deze hoog risicogroep wordt vertegenwoordigd in de kolom Ct single, prevalentie van Chlamydia is 24,7% (in 2014: 10,9%). Bij de laag risico groep op de SOA poli wordt een Aptima combo test aangevraagd (CT+NG), deze groep wordt vertegenwoordigd in de kolom Ct Combo. Prevalentie van Chlamydia is 7,8% (in 2014: 7,5%).Zie tabel Tabel 21, pagina 47. Een positieve Chlamydia uit proctum of anus bij mannen wordt in alle gevallen doorgetest op LGV. Voor Lymphogranuloma venereum zijn door de afdeling moleculaire diagnostiek gedurende 2015 in totaal 1761 typeringen verricht (zie Tabel 39, pag 52). Niet Soa-poli aanvragers, met name de huisartsen vragen over het algemeen een Aptima combo test aan. Prevalentie van Chlamydia in deze groep is 7,6 % (in 2014: 7,8%, zie tabel Tabel 22, pag 48). Neisseria gonorrhoeae (NG) Op de Soa-poli kliniek wordt bij hoog risico cliënten een Neisseria gonorrhoeae kweek ingezet (zie NG kweek en resistentie bij klinische bacteriologie). Bij de laag risico groep wordt een Aptima combo test aangevraagd (CT+NG). Tabel 24, weerspiegelt voor de Soa-poli aanvragen alleen de laag risico groep. Prevalentie NG in de laag risico groep is 3,1 % ( in 2014: 2,9%) Aanvragers uit de niet Soa-poli groep zijn grotendeels huisartsen. Prevalentie NG in de niet Soa-poli groep is 2,1% (in 2014: 1,7%). Trichomonas vaginalis (TV) (Zie Tabel 25) Op het Streeklaboratorium wordt TV gediagnosticeerd met behulp van de TMA techniek op de Panther. Een voordeel hierbij is dat zowel de Chlamydia trachomatis als Neisseria gonorrhoeae als Trichomonas vaginalis uit dezelfde Aptima buis getest kan worden, er hoeft dus maar één afname verricht te worden. Door gewijzigd testbeleid werden in 2015 géén TV aanvragen meer verricht door de Soa-poli kliniek. In 2015 zijn totaal aanvragen voor TV binnengekomen. De prevalentie was in ,1% (in ,0%).

22 21 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Column van Sandra de Groot, analist serologie Mijn naam is Sandra de Groot en ik ben sinds 1 september 2015 werkzaam op de afdeling serologie van het streeklaboratorium. Op de afdeling serologie wordt zowel met grote apparaten gewerkt als handmatige testen uitgevoerd. Het inwerken gebeurt door steeds een nieuw apparaat of test te leren, meestal oplopend in moeilijkheid. De eerste stap is niet zozeer een apparaat of test, maar alle logistiek die eromheen zit, elke dag zijn meerdere analisten ingedeeld op monster voorbehandeling. Gedurende de hele dag komen er bloedbuizen en SOA aanvragen binnen met een aanvraagformulier, deze worden door de administratie ingevoerd en moeten door een analist gecontroleerd worden. Twee keer per dag komt er materiaal van de SOA poli, deze zijn door de inzender al ingevoerd en wordt door de administratie aangemeld in het laboratoriumsysteem en op volgorde gezet. De urines die binnenkomen van de SOA poli moeten eerst overgepipetteerd worden in Aptima buisjes, voor ze getest kunnen worden op Chlamydia en Gonorroe. Als alle bloedbuizen op volgorde in de rekken staan worden deze mee genomen naar de afdeling serologie en afgedraaid in de centrifuge. De afgedraaide buizen worden vervolgens naar de Liaison XL gebracht. Op dit apparaat wordt de grote bulk van de testen gedaan zoals hepatitis A, B en C, HIV, Lues. Alle buizen worden aangeboden aan het apparaat en deze leest via de barcode van elk monster welke (liaison) testen zijn aangevraagd en voert deze uit. Als de liaison klaar is met de bloedbuizen worden deze terug gezet in de rekken en bij de LAF-kast neergezet. Het overgebleven serum wordt overgepipetteerd in een serumflesje voor de overige testen en wordt uiteindelijk bij -20 C bewaard als spijtserum. De eerste apparaten waar ik op ingewerkt ben zijn de mini- VIDAS en de DSX, aangezien ik bij mijn vorige werkgever ook hiermee gewerkt heb hoefde ik alleen de verschillen in werkwijze te leren en kon ik de testen die hierop gedaan worden snel zelfstandig uitvoeren. Na deze apparaten was het de beurt aan de AUTO-LiPA, dit is een blot-apparaat waar de Borrelia blot en de HIV en Lues blot op gedaan worden. Jammer genoeg wordt de HIV/Lues blot op mijn vrije dagen gedaan, dus kon ik alleen ingewerkt worden op de Borrelia blot. Na een aantal weken zelfstandig de Borrelia blot uitgevoerd te hebben, ben ik inmiddels begonnen met het leren uitvoeren van bloedgroepbepalingen op de Magister. Na een aantal maanden op de serologie kan ik inmiddels op meerdere werkplekken meedraaien en ik kijk ernaar uit om de in de aankomende maanden de overige apparaten te leren bedienen.

23 Moleculaire diagnostiek. 22 Moleculaire diagnostiek SYLVIA BRUISTEN, HOOFD MOLECULAIRE DIAGNOSTIEK Algemeen Dankzij de succesvolle acties om de laboratorium diagnostiek voor de meeste Amsterdamse huisartsen over te nemen van ATAL was er in 2015 meer dan een verdubbeling (235%) van het aantal uitgevoerde moleculaire testen ten opzichte van Deze toename was vooral te danken aan het starten van de moleculaire diagnostiek op gastro-enteritis veroorzaakt door bacteriën en parasieten. Deze diagnostiek werd tot 2015 vooral uitgevoerd met kweek (bacteriologie) en microscopie (parasitologie). De belangrijkste pathogenen zijn met de multiplex PCR pakketten dagelijks uit te voeren en dit leverde een tijdwinst tot uitslag voor de inzenders. De betrouwbaarheid van deze nieuwe diagnostiek is eind 2014 onderzocht door een uitgebreide validatie uit te voeren. Daarbij moest ook een nieuwe nucleïnezuur extractie methode gekozen, gevalideerd en geïmplementeerd worden. Na een keuzetraject is gekozen voor twee Arrow apparaten. Het voordeel is dat dit kleine, gemakkelijk te bedienen apparaten zijn die semi-geautomatiseerd per feces monster de DNA extractie uitvoeren. Dit maakt de workflow te overzien zodat ook deze gastroenteritis testen, inclusief de reeds bestaande virale GE, dagelijks uitgevoerd kunnen worden. Van de ruim PCR verrichtingen bestond bijna de helft (ruim ) uit GE testen op feces. In de eerste maanden van 2015 waren er nog veel onduidelijkheden voor inzenders (oude en nieuwe) welke materialen ingestuurd moesten worden voor de veranderde diagnostiek. Door intensief klantcontact en veel intern overleg was eind 2015 duidelijk dat er een nieuwe goedlopende logistiek bestond waarmee de grootste groep inzenders naar tevredenheid bediend kon worden. Het aantal geautomatiseerde TMA testen op de Tigris en Panther, steeg ook in 2015 tot bijna , een stijging van 36%. Er was zowel een stijging van 25% voor Chlamydia trachomatis, als voor Neisseria gonorrhoeae met 41%, en een forse stijging van 180% voor Trichomonas vaginalis. Inclusief de in-house PCRs is dat een productiestijging van moleculaire testen met 43% tot het totale aantal van bijna nucleïnezuur amplificatie testen. Op het personele vlak betekende deze uitbreiding dat er meer moleculaire analisten nodig waren. Daartoe zijn er 2 nieuwe medewerkers geworven, die, na een inwerktraject, het team van moleculaire analisten goed konden versterken. Een andere verandering was de aansturing van de groep moleculaire analisten. Soa diagnostiek Herpes virus bepalingen (HSV-1, HSV-2 en VZV) op blaasjesvocht Voor blaasjesvocht/ genitale zweren was er meer dan een verdubbeling van het aantal herpesaanvragen in Het aandeel vanuit de soa polikliniek steeg met bijna 15% tot 425, en vooral het aandeel overige inzenders steeg met 97% tot bijna 1200 aanvragen. Daarbij bleef voor de soa polikliniek het aandeel HSV-1 positief, stabiel op 17%, maar het aandeel HSV-2 positief, daalde tot ongeveer 25%. Onder deze populatie werden 4 positieven gevonden voor varicella zoster virus (0.9%). Onder de overige inzenders was het beeld van herpes positieven vergelijkbaar met dat in 2013: 26% positief voor HSV-1, 22% voor HSV-2 en bijna 6% positief voor varicella zoster virus. Er werden ook in 2015 bijna geen HSV-1 + HSV- 2 dubbelinfecties gezien (n=4, dit is 0,3%). Daarnaast was er weer één materiaal positief voor zowel HSV-1 als VZV. Syfilis Ook voor Treponema pallidum (TP) leek het beeld van 2015 op dat van 2013, met in totaal ongeveer evenveel test aanvragen. Voor de soa polikliniek was er een stijging tot 27,5% TP positief ten opzichte van 2014 met 21,7% positief. Daarmee zet de jarenlange stijging van syfilis prevalentie zich voort. Voor de niet-soa polikliniek was er een daling tot 16,5% TP positief ten opzichte van 22,7% positief in 2014.

24 23 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Dit kan mogelijk verklaard worden door de zeer gerichte (hoog risico) soa poli aanvragen tegenover de meer algemene aanvragen vanuit de overige inzenders. Acute syfilis blijft in alle gevallen een belangrijke soa. Haemophilus ducreyi (zachte sjanker) Ook voor Haemophilus ducreyi was er een lichte stijging in het aantal aanvragen met 13% (n= 51). Maar net als andere jaren werden er geen positieven gevonden. In Nederland is het GGD Streeklaboratorium het enige laboratorium dat deze test uitvoert en vooral vanuit veel centra buiten Amsterdam komen er aanvragen voor deze PCR. Trichomonas vaginalis In 2015 werden er geen in-house Trichomonas vaginalis testen meer uitgevoerd maar alleen nog TMA testen. Zie het stuk geautomatiseerde NAAT van Karin Adams. Mycoplasma genitalium Het aantal aanvragen op Mycoplasma genitalium met PCR steeg in 2015 met bijna 74% tot 278 testen. Het aandeel positieven daalde van 5,0% positief in 2014 naar 2,9% in De positieve monsters betrof urine, vagina en cervix, dus zowel vrouwen als mannen waren positief. Er is een toenemende interesse voor het testen op Mycoplasma genitalium in geval van persisterende urethritis klachten. Neisseria gonorrhoeae nucleïnezuur testen In totaal werden er in 2015 wederom meer Neisseria gonorrhoeae (NG) TMA testen uitgevoerd ten opzichte van 2014, namelijk ruim , een forse stijging van 41%. De NG prevalentie steeg licht tot 2,8% positief wat een doorgaande stijging is in de afgelopen jaren. Mogelijk dat er meer NG positieven gevonden worden nu er meer mensen met NAAT worden getest dan met kweek. Een andere verklaring zou toenemende antibiotica resistentie kunnen zijn, maar dat lijkt in Nederland (nog) niet aan de hand te zijn. De handmatige NG- bevestiging PCR werd veel vaker ingezet, met name op niet-tma materialen vanuit huisarts praktijken waar men nog niet over de juiste afname materialen beschikte. Daarmee werden er 1,5 maal zoveel testen uitgevoerd, echter het aandeel positieven daalde fors tot 5,5% in 2015 in plaats van 52% in Dit is heel goed te verklaren wanneer bedacht wordt dat in geval van een bevestigingstest de kans groot is dat de test positief wordt terwijl bij een directe aanvraag de NG prevalentie (van nog geen 3%) in acht genomen moet worden. Chlamydia trachomatis en LGV genovar typering Ook het aantal Chlamydia trachomatis aanvragen steeg met maar liefst 25% tot ruim TMA testen. Daarvan werd 7,8% Chlamydia positief, wat vergelijkbaar is met de afgelopen jaren. Op indicatie werd een genovar LGV-typering uitgevoerd met een in-house PCR. Daarvan werden in 2015 ruim 5% meer testen uitgevoerd tot n=1761. De LGV prevalentie daalde licht tot 9,5% en het aandeel niet typeerbaar steeg licht tot 24%. Dat laatste kan verklaard worden door meer directe (niet TMA) testen vanuit aanvragers die niet over de juiste afnamematerialen beschikten. Een negatieve Chlamydia uitslag komt uit deze test dan als niet typeerbaar. Voor Gonorrhoeae, Chlamydia en Trichomonas: zie ook NAAT diagnostiek van Karin Adams. Liquor- en feces diagnostiek Herpes virussen De daling van aantal herpes testen op liquor uit 2014 zette door in 2015, met nog slechts 40 liquor aanvragen. Daarvan was er 1 liquor positief voor HSV-1 (2,5%) en 2 (5%) voor varicella zoster virus. Door de lage aantallen zijn de prevalenties over de tijd moeilijk te vergelijken. Picornavirussen Ook voor onderzoek op enterovirus en parechovirus uit liquor, feces en overige materialen daalde het aantal geteste monsters in 2015 met 65% ten opzichte van Dit komt omdat deze PCR testen nu ook op het OLVG gedaan werden. Het aandeel enteroviruspositieve liquor monsters steeg wel naar 3,9%, maar omdat de absolute aantallen zo laag zijn is dat niet betrouwbaar. Er werden geen parechovirus positieve liquoren gevonden in In feces was de enterovirus prevalentie 9,2%, wat lager was dan in voorgaande jaren (12% in 2014 en 18% in 2013). De parechovirus prevalentie in feces was 2,3% wat veel lager was

25 Moleculaire diagnostiek. 24 dan de 7% in In overige lichaamsmaterialen werd nauwelijks enterovirus of parechovirus gevonden. Respiratoire diagnostiek Kinkhoest diagnostiek Het aantal kinkhoest bepalingen schommelt nu al enkele jaren rond de 300. Het aandeel positief voor kinkhoest (Bordetella pertussis) bleef stabiel op 12% in Er waren geen materialen positief voor B. parapertussis in Daarnaast werden er 9 (2,7%) gevallen gevonden met Bordetella species als uitslag. Het GGD Streeklaboratorium neemt deel aan de kinkhoest surveillance van het RIVM voor de kinkhoestvaccin effectiviteit. De positieve Bordetella PCRs waarbij er ook zichtbare groei is op een kweekplaat bij de afdeling Klinische bacteriologie worden daarvoor doorgestuurd naar het RIVM. In 2015 was er een gemiddeld aantal landelijke meldingen ten opzichte van voorgaande jaren. De gekweekte stammen gaven aanleiding tot zorg over de blijvende werkzaamheid van het huidige kinkhoest vaccin. Steeds meer componenten die in dat vaccin zitten worden gecodeerd door genen die gemuteerd raken in de circulerende stammen Omdat kinkhoest vooral in zuigelingen dodelijk kan zijn heeft de Gezondheidsraad de minister dan ook geadviseerd om het vaccin al toe te dienen aan zwangere vrouwen. (Bron: RIVM rapport: Stand van zaken rond kinkhoestsurveillance in 2015). Overige acute respiratoire infecties (ARI) Het ARI-basis pakket bestaat uit de 5 targets: influenza A virus, influenza B virus, RSV (zowel A als B types), rhinovirus en adenovirus. Dit werd in 2015 even vaak als in 2014 aangevraagd (n=247). De reden voor de daling ten opzichte van 2013 ligt waarschijnlijk in het gegeven dat veel PCR testen op het OLVG worden uitgevoerd én in de verminderde doorverwijzing voor laboratorium testen door huisartsen, omdat deze diagnostiek als duur wordt ervaren en ten koste gaat van het eigen risico van verzekerde patiënten. Net als in 2013 waren 30% van de aanvragen positief voor één van de virussen uit het ARIbasis pakket. Het vaakst werd influenza A virus gevonden (18%). Daarna scoorden rhinovirus en RSV even hoog met elk 5,7% positief. In enkele gevallen werd influenza B virus en adenovirus gevonden. Dit beeld verschilde nauwelijks van dat van De respiratoire aanvragen op andere pathogenen was net als in 2014 opvallend hoog voor Mycoplasma pneumoniae (n=119) maar met slechts 6 positieven (5%). Ook opvallend is dat 2/13 humaan metapneumovirus aanvragen (15%) positief was. Van de andere targets werd alleen een enkel geval van enterovirus en van coronavirus positief gezien in Q-koorts Ook in 2015 waren er weinig, slechts 5 aanvragen op Q-koorts, dat wordt veroorzaakt door Coxiella burnetii, en alle 5 deze PCRs waren negatief Virale gastroenteritis diagnostiek Norovirus Op het GGD Streeklaboratorium wordt bij verdenking van virale gastro-enteritis (vge) in de regel eerst getest op norovirus genogroep II. Dit type is nog steeds de belangrijkste verwekker van vge. Het aantal norovirus aanvragen steeg in 2015 tot bijna 2000, een 4- voudige stijging ten opzichte van Het aandeel norovirus GgII positief daalde tot 5. In 1,2% van de aanvragen werd norovirus GgI gevonden. De veel lagere norovirus prevalentie is waarschijnlijk te wijten aan het niet-specifiek aanvragen op norovirus, of op virale gastroenteritis, maar op álle gastro-enteritis verwekkers. De duplex norovirus GgI en GgII PCR bleek succesvol, zodat eind 2015 is overgegaan naar een nieuwe logistiek: norovirus GgI en GgII en overige virale GE verwekkers. Overige virale gastro-enteritis verwekkers Het pakket overige virale gastro-enteritis bestaat uit rotavirus, adenovirus en astrovirus. Van de bijna 900 aanvragen kwam adenovirus het vaakst positief eruit (4,4%). Daarna scoorden astrovirus en rotavirus even hoog (1,5%). Bacteriële gastro-enteritis Sinds 1 januari 2015 werd het pakket bacteriële gastro-enteritis uitgevoerd, bestaande uit PCR op: Salmonella, Shigella, Campylobacter en Yersinia bacteriën. Er waren ruim 4500 aanvragen en hierin werden de volgende prevalenties gevonden: 5,4% positief voor

26 25 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Campylobacter species, 2% positief voor Shigella, 0,7% voor Salmonella en 0,2% voor Yersinia. Dit beeld komt goed overeen met wat er voorheen gevonden werd met kweek. Parasitaire gastro-enteritis Ook per 1 januari 2015 werd het pakket parasitaire gastro-enteritis met PCR gestart. In 2015 werd dit ruim 5600 keer aangevraagd. De targets zijn Giardia lamblia (3% positief), Entamoeba histolytica (0,2% positief) en Cryptosporidium species (0,5% positief). Ook dit beeld komt overeen met de verwachting zoals bekend uit de microscopie diagnostiek. PCR op reinkweken-bacteriële diagnostiek MRSA Aan het eind van 2014 is besloten om de MRSA diagnostiek op het GGD Streeklaboratorium te wijzigen en in geval van een verdachte kolonie te gaan bevestigen met een directe antigeen test. Deze werkwijze was een versimpeling omdat de medewerkers van Klinische bacteriologie de aanvraag nu zelf kunnen afhandelen. En dit is ook een verbetering betreffende de verkorte tijd tot uitslag. Het aantal MRSA PCRs was in 2015 dan ook miniem, zoals verwacht: n=20. Daarvan waren er 7 (35%) te bevestigen als MRSA, 6 hadden geen meca gen (30%) en 7 waren noch MRSA noch SA (35%). STEC De PCR op E. coli stammen met de pathogene Shigatoxine genen, stx1 en stx2 werd in 2015 heel vaak uitgevoerd vanwege een beleidswijziging dat alle feces die voor bacteriële gastro-enteritis aangevraagd werden ook getest werden op STEC. Dit betrof ruim 4500 feces materialen, die met name via de huisartspraktijken werden ingezonden. Dit was een bijna vijfvoudige stijging in het aantal STEC testen. Daarvan waren er 27 stx1 positief (0,6%), en 40 stx2 positief (0,9%) en 26 stx1+ stx2 (0,6%) positief. Volgens de nieuwste inzichten is vooral een positieve stx2 PCR uitslag gecorreleerd met ernstige klinische symptomen. Dat betrof dus 1,5% van de aanvragen, wat vergelijkbaar is met voorgaande jaren. Ook de genen eae en escv zouden met PCR bepaald moeten worden en positief moeten zijn voor een goede STEC diagnose. Dit is een optie voor verbetering in Virale hepatitis diagnostiek Hepatitis A PCR, inclusief typering Er werden 31 aanvragen voor hepatitis A virus PCR gedaan in Daarvan waren slechts 2 bloedmonsters (1 serum en 1 plasma) positief. Deze werden niet getypeerd. Hepatitis C amplificatie, inclusief typering Er waren iets meer HCV RNA aanvragen in 2015 (n=70) en daarvan was de helft (n=35) HCV RNA positief. De helft daarvan (n=18) werd ook getypeeerd. Genotype 1A werd het vaakst gevonden (n=8) en daarna genotype 3a (n=4). Overige genotypen kwamen elk slechts 1x voor: 1B, 3B, en 4, en éénmaal niet typeerbaar. Dat was hetzelfde beeld als in voorgaande jaren. Apparaten op de afdeling moleculaire biologie zijn genoemd naar illustere microbiologen: de Lynn Margulis (o.a. Gaia hypothese) en de Jonas Salk (Geinactiveerd Polio vaccin)

27 Moleculaire diagnostiek. 26 Column van Darsha Amarthalingam Ik ben Darsha Amarthalingam en sinds december 2014 ben ik werkzaam als analist voor het Streeklaboratorium op de afdeling Moleculaire diagnostiek. Hiervoor heb ik een opleiding gevolgd genaamd Biologie en Medisch laboratoriumonderzoek aan de Hoge School van Utrecht. In 2014 was ik afgestudeerd met een leuk en interessant afstudeerproject aan het Academisch Medisch Centrum waar ik na mijn afstuderen nog voor 3 maanden als vakantiekracht heb mogen werken op de afdeling Serologie. Inmiddels werk ik bijna 2 jaar voor het Streeklaboratorium in Amsterdam. Ik ben onder andere in dienst gekomen vanwege de overname van de huisartsendiagnostiek van Atal. Dat is wel een hele drukke periode geweest, vooral als nieuwkomer. Ik moest natuurlijk snel ingewerkt worden, zodat mijn collega s op mij konden rekenen om de drukke periode goed te laten verlopen. Voor het inwerken op de verschillende afdelingen hadden we weinig tijd door de grote stroom van materialen en hoge werkdruk. Maar dankzij de inzet van alle collega s kon ik binnen 3 maanden al zelfstandig de meeste taken uitvoeren. Het leuke aan mijn werk vind ik dat er niet alleen diagnostiek wordt gedaan, maar daarnaast ook extra projecten waaraan we werken. Zo heb ik zelf een eigen project lopen. We werken als GGD Streeklaboratorium mee aan het project Typeringsnetwerk-Nederland (Type-Ned) die op het RIVM loopt. TypeNed is een laboratoriumnetwerk dat gegevens van mogelijke ziekteverwekkende micro-organismen uitwisselt. Er worden sequenties van de micro-organismen bepaald en deze leveren het type van de gevonden microorganismen. Het systeem geeft daarmee inzicht in hoe vaak en waar deze mogelijke ziekteverwekkers in Nederland voorkomen en hoe zij zich verspreiden. Naast GGD Streeklaboratorium doen ook andere labs in Nederland mee aan dit project. Ik hou mij voornamelijk bezig met het typeren van enterovirussen en parechovirussen. Poliovirus zit ook in de familie van enterovirussen. Daarom is het handig om zo n netwerk te hebben waar ook poliovirus circulatie wordt bijgehouden. Ik ben blij dat het mij gelukt is om binnen een korte periode mee te mogen doen met zo n project als TypeNed.

28 27 Jaarverslag 2015, Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid, GGD Amsterdam Research, onderwijs en projecten Sylvia Bruisten, Medisch Moleculair Microbioloog Het promotie onderzoek van Joost Vanhommerig, op het gebied van epidemiologie en diagnose van HCV infecties werd afgesloten op het Streeklaboratorium in Er was nog één cruciale studie nodig, betreffende de overlap in de epidemieën van HIV en HCV onder mannen die seks hebben met mannen, en deze studie is in 2016 afgerond en opgeschreven. Het proefschrift is daarmee voltooid en de verdediging zal in september 2016 plaatsvinden. Het onderzoek naar moleculaire epidemiologie van Chlamydia trachomatis, door Bart Versteeg, heeft een aantal goede publicaties opgeleverd in Ook de studies op het gebied van vaginale infecties en microbioom studies van Charlotte van der Veer vlotte goed en leverde een eerste publicatie op, die goed bruikbaar was voor testbeleid op het gebied van Trichomonas vaginalis. Er was geen R&D ronde in 2015 omdat er vanuit de GGD te weinig geld beschikbaar was uit de productie van De meeste researchprojecten waar het Streeklaboratorium bij betrokken was waren dan ook doorlopende projecten uit voorgaande jaren. Dit betrof onder andere samenwerking op het gebied van HPV studies met medewerkers van de afdeling Onderzoek. Ook projecten samen met de soa polikliniek werden met succes uitgevoerd zoals de Neisseria test-of-cure studie en de Chlamydia test-of-cure studie. De studie door Shirin Sadik naar de seroprevalentie van hepatitis E virus (HEV) in verschillende risicogroepen en de samenhang met vegetarisme, werd in 2015 met succes uitgevoerd. In het najaar waren 230 mensen geïncludeerd. De HEV testen waren eind 2015 gereed en in 2016 is de analyse en rapportage voorzien. Ook de studie naar Bijzonder Resistente Micro- Organismen (BRMO) in Amsterdamse verpleeghuizen door Maarten Scholing, met inzet van Bart Versteeg en Aletta Tholen van het VUmc, is in 2015 met succes uitgevoerd. De resultaten zullen worden gepubliceerd in In 2015 zijn er wederom studies uitgevoerd in het kader van de referentietaak van het Streeklaboratorium voor CiB/ RIVM voor Neisseria gonorrhoeae (NG) onder supervisie van Alje van Dam. Focus lag in 2015 op het vaststellen van de prevalentie van NG en de verantwoordelijke mutaties die betrokken zijn bij azitromycine resistentie. Dit in verband met de Europese behandelrichtlijn die stelt dat er duale antibiotica therapie moet zijn van ceftriaxon met azitromycine. Gezien de hoge prevalentie van azitromycine resistentie wordt in Nederland deze Richtlijn (nog) niet opgevolgd, mede omdat er tot op heden nog altijd geen ceftriaxon resistentie gevonden is. Dit werk past goed in de taken die behoren bij het monitoren van antibiotica resistentie in Neisseria gonorrhoeae en het vastleggen van transmissiepatronen. Ten slotte zijn er twee onderzoekers die in het kader van hun promotietraject NG studies hebben uitgevoerd met medewerking van het Streeklaboratorium. Dit betreft de antibiotica studies van Carolien Wind en de prevalentie, resistentie en moleculaire epidemiologie studies van Yuda Hananta. Hieronder is te vinden wat zijn studies inhouden, uitgevoerd op materialen die in Indonesië zijn verzameld.

29 Research Onderwijs en Projecten 28 Column van Yuda Hananta, onderzoeker in opleiding I am a PhD student working on the epidemiology of antimicrobial resistance of Neisseria gonorrhoeae. The study s main concern is gonorrhea in Indonesia (epidemiology and diagnostics aspects), as well as a concern regarding pharyngeal gonococcal infections in the Netherlands. In addition to my previous clinical experience in Indonesia, I enjoy the research work. I also enjoy working in the Laboratory of GGD Amsterdam as I had the opportunity to learn various techniques and skills in a very cooperative and friendly environment. These following studies will be in the thesis: INDIGO, DIAGO, PHARGO, EGO, and CONGO. Further description is given under the heading Lopende wetenschappelijk onderzoeksprojecten. Lopende wetenschappelijk onderzoeksprojecten Neisseria gonorhoeae Projecttitel The Netherlands-Indonesia Study in the Antimicrobial Resistance of Neisseria gonorrhoeae (The Neisseria Project) Uitvoerder Promotor co-promotoren IPY Hananta, MD Prof. dr. H. de Vries Dr. A.P van Dam Dr. M. Schim van der Loeff Dr. S.M. Bruisten Looptijd 1 augustus juni 2017 Financiën Excellence Scholarship, Ministry of Higher Education and Research, Republic of Indonesia 1. Prevalence of asymptomatic urogenital gonorrhea and antimicrobial resistance profile of Neisseria gonorrhoeae in Indonesia (INDIGO) Little is known about the epidemiology of asymptomatic urogenital gonorrhea and antimicrobial susceptibility of Neisseria gonorrhoeae (NG) strains circulating in Indonesia. This study was done in A total of 992 participants were recruited from clinic-based and outreach STI service facilities in Jakarta, Yogyakarta, and Denpasar in Indonesia. NG detection in genital specimens using NG-qPCR and antimicrobial susceptibility investigation using the Etest were performed at GGD Amsterdam. 781 participants were asymptomatic and included in the risk factors analysis: 439 (56.2%) men, 258 (33.0%) women, and 84 (10.8%) transwomen. They were mostly men who have sex with men (MSM) (35.2%) and female sex workers (29.3%). 175 asymptomatic participants (22.4%) had a positive NG-qPCR result. Factors positively associated with asymptomatic urogenital gonorrhea were: being recruited through outreach setting (vs. clinicbased), inconsistent condom use, and being divorced/widowed (vs. single). Among 79 urogenital cultured isolates derived from 27 symptomatic and 52 asymptomatic participants, all isolates (100%) were susceptible to ceftriaxone and cefixime, and 98.7% of isolates were susceptible to azithromycin. In contrast, resistance to doxycycline (98.7%) and ciprofloxacin (97.4%) was common. These findings were reported and accepted for publication (Hananta et al, STD 2016). 2. Performance of light microscopy for diagnosing gonorrhea in Indonesian STI Clinics (DIAGO)