KAARTENSET. Nieuwe Werelden met Verhaalkaarten

Transcriptie

1 Nieuwe Werelden met Verhaalkaarten KAARTENSET Voor Individu en Organisatie Oefeningen en werkvormen rond beeld en verhaal Associatie, Analogie en Metafoor (digitale actieuitgave) David van der Kooij

2 NIEUW! NIEUW!

3 NIEUW! NIEUW!

4 NIEUW! NIEUW!

5 NIEUW! NIEUW!

6 NIEUW! NIEUW!

7 NIEUW! NIEUW!

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44 Amstelveen - 23 september 2015 Nieuwsgierigheid, creativiteit en onderzoekend leren HET IDEEËNTOESTEL Creatieve denkvaardigheden in het basisonderwijs Met dit bericht willen wij graag het verschijnen van een onderwijspublicatie bekend maken met interventies en achtergronden voor het stimuleren en bevorderen van creatieve denkvaardigheden en nieuwsgierigheid binnen het basisonderwijs. David van der Kooij, Anouk Wissink & Jelle Jolles. Uitgeverij Leuker.nu publiceert het lespakket HET IDEEËNTOESTEL. Een lessenreeks voor het ontwikkelen van CREATIEVE DENKVAARDIGHEDEN en NIEUWSGIERIGHEID bij basisscholieren. Het lespakket bevat 18 lesbrieven (6 voor iedere bouw ), een ontwikkelingskarakteristiek en praktische en theoretische handvatten voor de leerkracht. Het vormt een compacte starter-kit voor het stimuleren van creatieve denkvaardigheden, nieuwsgierigheid en een onderzoekende houding bij leerling én leerkracht. Het boek is verkrijgbaar via de website van de uitgeverij ( en binnenkort ook bij de reguliere (online) boekhandel. Het Ideeëntoestel Creatieve denkvaardigheden voor het basisonderwijs. David van der Kooij & Anouk Wissink. Met een voorwoord van Prof. Dr. Jelle Jolles. Paperback, A4. Ruim164 pagina s. Uitgeverij: Leuker.nu Prijs: 34,95 Een overzicht van de inhoud: 18 prikkelende lesbrieven (6 voor ieder bouw ). Praktische en theoretische achtergronden bij de lesbrieven. Toelichting op gebruikte wetenschappelijke en praktische bronnen. Verslag en evaluatie van het gehouden testtraject. Creatieve ontwikkeling in de basisschoolleeftijd. Het concept van Het Ideeëntoestel werd ontwikkeld door David van der Kooij en Anouk Wissink, in de praktijk getest op een drietal scholen en geëvalueerd in samenwerking met het Centrum Brein & Leren van de Vrije Universiteit Amsterdam. Over Het Ideeëntoestel Het onderwijsboek Het Ideeëntoestel is vooral gericht op de onderwijspraktijk. Het biedt aan leerkrachten alle informatie over creatieve denkvaardigheden en creatieve ontwikkeling die nodig zijn om de gestructureerde en helder geschreven lesbrieven uit het boek in de praktijk te brengen. Doel van het boek is de leerkracht met concrete hulpmiddelen en achtergrondinformatie te helpen bij het bevorderen van creatieve denkvaardigheden bij de leerling. Ook wordt er een beroep gedaan op de creatieve ontwikkeling en houding van de leerkracht zelf. Op deze manier willen de auteurs invulling geven aan de groeiende behoefte aan concreet lesmateriaal voor de ontwikkeling van misschien wel de belangrijkste cognitieve vaardigheid van de mens: creativiteit. Het Ideeëntoestel - 1

45 Leidraad en inspiratie De auteurs van Het Ideeëntoestel lieten zich leiden en inspireren door werk uit onderzoek en praktijk van onder meer: Teresa Amabile Liesbeth van Beemen Roger & Manu De Bruyn Teresa Cremin Mihaly Csikszentmihalyi Sanne Dekker Carol Dweck Eleonoor van Gerven Jelle Jolles Anky Jacobse James Kaufman Rita Kohnstamm Suzanne Mol Jos van Onna Keith Sawyer Robert Sternberg Frank Verhulst Maar ook door inbreng van de leerkrachten en leerlingen waarmee de auteurs de afgelopen jaren in de praktijk hebben gesproken en gewerkt. Creativiteit en onze samenleving Het begrip creativiteit wordt nog vaak enkel in verband gebracht met het domein van kunstzinnigheid. Creativiteit is veel breder dan alleen dat. Het heeft ook betrekking op denken, logisch redeneren en het zoeken en vinden van nieuwe mogelijkheden, routes en oplossingen. Onze samenleving draait op creativiteit. Zonder creativiteit geen nieuwe technologieën, producten of diensten, geen oplossingen voor uitdagingen op het gebied van bijvoorbeeld milieu, zorg, voedselvoorziening of ondernemerschap. Onderwijs speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van denkvaardigheden die verband houden met creativiteit. Het maakt leerlingen meer flexibel en vindingrijk om de kleine en grote uitdagingen van deze tijd aan te gaan. Creativiteit binnen het onderwijs Binnen ons onderwijs wordt creativiteit meer en meer gezien als een brede competentie, die niet alleen binnen kunstzinnige vorming, maar juist ook daarbuiten een hefboom kan zijn voor het ontdekken en ontwikkelen van talenten. Initiatieven als Onderwijs 2032, het Platform Bèta-techniek, Talentenkracht, Breinplein en universitaire wetenschapsknooppunten onderstrepen het belang van creativiteit, nieuwsgierigheid en onderzoekend leren binnen het onderwijs. De vraag naar concrete leermiddelen neemt hierdoor toe: Het Ideeëntoestel geeft een antwoord op deze vraag. In de onderwijspraktijk Anouk Wissink (leerkracht en intern begeleider, deskundige op het gebied van creatieve ontwikkeling van het jonge kind) en David van der Kooij (deskundige op het gebied van toegepaste creativiteit en auteur van Het Grote Vindingrijkboek) beschreven de ontwikkeling van creatieve denkvaardigheden en attitude bij kinderen in de basisschoolleeftijd. Daarbij maakten zij 18 praktische lesbrieven om creatieve ontwikkeling in de onderwijspraktijk te brengen. De lessen spelen zich af tegen de fantasierijke achtergrond van een vliegende theepot Het Ideeëntoestel en de bewoners ervan De Doordenkers. Samen met de Doordenkers beleven leerling en leerkracht creatieve denkavonturen en versterken daarmee hun flexibiliteit en vindingrijkheid. Gefundeerd en getest Bij het beschrijven van de creatieve ontwikkeling en de interventies die de lessenreeks vormen lieten de auteurs zich leiden door wetenschappelijk onderzoek en bevindingen uit hun eigen (onderwijs) praktijk en die van derden. De lessenreeks werd uitgetest op drie scholen in acht groepen. Een evaluatie, uitgevoerd in samenwerking met Prof. Dr. Jelle Jolles, Dr. Sanne Dekker en Dr. Suzanne Mol van het Centrum Brein & Leren van de Vrije Universiteit Amsterdam, liet zien dat het materiaal en de aanpak gewaardeerd worden in de praktijk. Een samenvatting van onderzoeksverslag en praktijkervaringen verscheen in januari 2015 in het pedagogische tijdschrift Jeugd in School en Wereld (zie bijlage). Informatie en contact Mocht u of uw organisatie meer willen weten over het Ideeëntoestel of een recensie-exemplaar ontvangen, neem dan via contact op met een van ons: David van der Kooij Anouk Wissink Jelle Jolles davidvanderkooij@mac.com notjustteach@gmail.com j.jolles@vu.nl Het Ideeëntoestel - 2

46 Lesvoorbeeld Het Ideeëntoestel wordt bewoond door de Doordenkers. In iedere les beleven zij een creatief denkavontuur en dagen de leerlingen uit om mee te denken en te doen. De lessen draaien om nieuwsgierigheid (Ontdekken & Verwonderen), nieuwe verbindingen maken (Verbinden & Vergelijken) en het doorbreken van patronen (Veranderen & Vervormen). Iedere les begint met een kort verhaal van de Doordenkers waarna de leerlingen zelf aan de slag gaan. Voor de leerkracht zijn er tips om het proces te observeren, achtergronden en een ontwikkelingskarakteristiek. Uit de lesbrief Groepjes maken zo of zo! (4-7 jr.) Over sorteren, categoriseren en analogieën. De Doordenkers houden van spullen verzamelen. Zij bewaren hun spullen in kasten, kistjes, blikjes of dozen. Bij die spullen verzinnen ze verhalen of denken ze na over nieuwe uitvindingen. Ze trekken daarvoor van alles uit de kast: de kleerkast, de keuken- of de voorraadkast. Binnen de kortste keren ligt er een bonte verzameling van spullen kriskras over de vloer. Wie moet dat opruimen? De Doordenkers van de sorteerafdeling van Het Ideeëntoestel weten daar wel raad mee. Ze maken groepjes: op kleur, van klein naar groot, van dik naar dun, ronde en hoekige dingen, of... zo!. Het ziet er mooi uit als alles weer opgeruimd is. De leerlingen onderzoeken de materialen nauwkeurig op eigenschappen en functionaliteiten, daarmee brengen ze sorteringen en ordeningen aan. Daarbij maken ze hun eigen en fantasievolle keuzes en bedenken en ontdekken nieuwe structuren. Leerkrachten over Het Ideeëntoestel Leerkracht groep 4: Dit is een ander soort creativiteit dan wat je bij enkel knutselen ziet. Het is fantaseren, inleven, iets anders maken. Een heel ander soort benadering en daar heb ik echt aan moeten wennen. Je ziet als je er langzaam ingroeit, dat je steeds meer ideeën krijgt ( ) het moet wel bij je leven. Je moet je eigen creativiteit erin leggen, denk ik ook. Leerkracht groep 5/6: Mijn eigen trukendoos is groter geworden, mijn eigen creativiteit ook. Je krijgt instrumenten om aan een les net een andere draai te geven. Net even zo n tandje meer. Leerkracht groep 1/2: Door de lessen met Het Ideeëntoestel leer je meer verbanden zien tussen vakken en gebeurtenissen in je persoonlijke leven of daarbuiten. Wat je in de lessen geleerd hebt, kan je inzetten in je verdere leven. Observeer de creatieve ontwikkeling van de leerling(en) aan de hand van onderstaande kenmerken: Legt het materiaal neer en maakt spontaan patronen. Benoemt overeenkomsten en verschillen tussen materialen. Wijst aan en benoemt uit zichzelf concrete begrippen op basis van aspecten als kleur, vorm, grootte. Het Ideeëntoestel - 3

47 Welkom in Het Ideeëntoestel! Het Ideeëntoestel is een ontdekkingsmachine. Het kan rijden, vliegen en graven, vangt radiosignalen op en heeft een supersterke telescoop. In het toestel wonen de Doordenkers. Zij zijn reuzegoed in dingen verzinnen en maken. Bekijk het maar goed en zoek op wat de nummertjes betekenen. 8 Lades, luiken en deuren om dingen in te stoppen of uit te halen. 9 Machines om ideeën mee in elkaar te zetten. 10 Ventilatie om warm gelopen denkhoofden af te koelen. 11 Radiosatelliet voor communicatie. 12 Deksel waar je nooit op mag gaan staan. Waarom eigenlijk? 13 Supersterke verrekijker. 14 Het toestel neemt zijn eigen universum met zich mee. 1 Lijkt op een eigenaardige theepot waar van alles mee kan. 2 Kan in verschillende standen worden gezet. 3 Kan rijden, maar ook zweven en vliegen. 4 Deur en bel voor bezoekers. 5 Schep om mee onder de grond te speuren. 6 Een vrolijke strik, daar houden de Doordenkers van. 7 De Doordenkers staan hier op de uitkijk. Binnen in het toestel experimenteren de Doordenkers met hun ontdekkingen en verzinsels. Daar maken zij van hun ideeën werkelijkheid. Hoe ziet jouw Ideeëntoestel er eigenlijk uit? Het Ideeëntoestel - 4

48