Beslisformulier B en W

Transcriptie

1 JÜL 2003 Beslisforulier B en W AFELING" ~] ACTIE l PAR U e-ail adres: SEssc C3 beleidsvoorstel Aan het college van burgeeester en wethouders Portefeuillehouder WOMT Agendastuk notitie atu 1 juli 2003 ienst SBC Afdeling K&M Redacteur Evert Jaquet Telefoonnuer 8255 Reg.ken Specificatie bijlagen Gevraagde beslissing BenW 1. elektronische handtekening niet toestaan bij overeenkosten 2. elektronische handtekening niet toestaan indien: a. er sprake is van belangrijke rechtsgevolgen; b. er sprake is van aanzienlijke financiële gevolgen; c. er sprake is van een verplichting voor het indienen van fysieke originele bijlagen of van bijlagen waarbij de kans op isbruik te grote risico's et zich eebrengt. 3. In alle overige gevallen per concreet geval door edeparaaf concernjurist en ondertekening van het voorstel door directeur schriftelijk vastleggen dat geen sprake is van 2a t/ c en dat de back-office goed geregeld is, voordat wordt besloten tot het openstellen van een geeentelijke dienst/product, waarbij gebruik wordt geaakt van ee elektronische handtekening. BenW- besluit Akkoordstrfet agendering BenW atu B&W-besluit C Gevraagde beslissing Raad Akkoord et agendering Raad Griffier [U Raadsvoorzitter O Presidiu 3 Raadscoissie(s) / atu B&M (tk)/ d atu Raadsvergadering atu Advies raadscoissie(s) inclusief afwijkende standpunten Raadsbesluit Adinistratieve afwerking besluit: kopie aan dienst/afdeling - vc3>t-/ Operkingen Pagina 1 Vervolg pagina 2

2 Alleen een copleet ingevulde lijst (ja/nee) geeft toegang tot de B&W-agenda Niet al/e vragen hoeven et ja te worden beantwoord! Leeswijzer ja nee toelichting Geforuleerde opdracht/probleestelling blz. Saenvatting El blz. 11 Control ja nee Toelichting Product of beoogd resultaat beschreven Prestatie indicatoren aangegeven blz. blz. Risico analyse IE! blz. 4/7 Inforatievoorziening geregeld Juridisch getoetst Inspraak na BenW-beslissing Referendabel na BenW-beslissing El blz. blz. alle C3 beperkt d 'inspraak' blz. zie ontwerp besluit O 'inspraak plus' Totale kosten in beeld El Incidentele kosten ekking incidenteel Structurele kosten ekking structureel Netto investeringskosten Begrotingswijziging nodig Afgested et bestuurder(s) El n intern/begrotingsnr.: anders naelijk: inte/begrotingsnr.: d anders naelijk: bijgesloten WOMT onvoorzien onvoorzien begrotingsnr.: verzaelvoorstel de raad van: Verwerkte advisering ja nee toelichting Andere betrokken diensten Juridische discipline Voorlichting Andere interne discipline SBC A Externe betrokkenen n El d officiële publicatie E-tea en Stuurgroep E-Governent Akkoord voor aanbieding aan B&W Controller irecteur _/i- """"" SBC (bij dekking 1.1.v. concerniddelen) ^^^ pagina 2 1 toelichting: ontwerp referenduverordening et toelichting en odel besluit raadpleegbaar op intranet onderdeel juridisch.

3 ordrecht WET ELEKTRONISCHE HANTEKENINGEN KAERSTELLEN Status In opdracht van Stafeenheid Redacteur atu Collegevoorstel WOMT Stads Bestuurs Centru Evert Jaquet 30 juni 2003

4 Inleiding Op 21 ei jl. is de Wet elektronische handtekeningen in werking getreden (Stb. 199, 2003). aardoor heeft de elektronische handtekening nu een officiële wettelijke status, its aan bepaalde in de wet geforuleerde eisen wordt voldaan. e wet aakt onderscheid in een 'gewone' elektronische handtekening en een 'geavanceerde' elektronische handtekening. Een geavanceerde elektronische handtekening oet voldoen aan in de wet vastgelegde kwaliteitscriteria. Of voor een bepaalde elektronische handeling of transactie een geavanceerde elektronische handtekening is vereist hangt af van de aard van de handeling of transactie. Onder ostandigheden kan de geeente aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit onwettig gebruik van de elektronische handtekening. e wettekst zelf bestaat in feite uit een aantal wijzigingen van andere wetten, zoals het Burgerlijk Wetboek, de Telecounicatiewet, de Wet Onafhankelijke post- en telecounicatieautoriteit en de Wet op de econoische delicten. Verder is er nog een relatie et het wetsvoorstel Elektronisch bestuurlijk verkeer. In deze notitie zal kort worden ingegaan op de belangrijkste aspecten van de wet. Voor belangstellenden is de wettekst en de Meorie van Toelichting verkrijgbaar bij Evert Jaquet (8255) en Arie Zwaai (6180). Tevens wordt een aantal beslispunten voorgelegd. Wet elektronische handtekeningen (Stb. 2003/199) Eind 1999 is tot stand gekoen richtlijn nr. 99/93/EG van het Europees Parleent en de Raad van 13 deceber 1999 betreffende een geeenschappelijk kader voor elektronische handtekeningen (PbEG L 13) (verder: richtlijn). eze richtlijn beoogt het gebruik van elektronische handtekeningen te vergeakkelijken en tot de wettelijke erkenning ervan bij te dragen. e richtlijn aakt onderscheid tussen «gewone» elektronische handtekeningen en geavanceerde elektronische handtekeningen. Onder een «gewone» elektronische handtekening wordt ingevolge artikel 2, eerste lid, van de richtlijn verstaan elektronische gegevens die zijn vastgehecht aan of logisch geassocieerd zijn et andere elektronische gegevens en die worden gebruikt als iddel voor authentificatie. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan een ingescande handtekening van een papieren drager of een door de geeente verstrekte pincode. Afhankelijk van het doel waarvoor een elektronische handtekening wordt gebruikt, kunnen partijen gebruik aken van deze handtekening danwei van een elektronische handtekening die et eer waarborgen is okleed: de geavanceerde elektronische handtekening. e Europese richtlijn is in Nederland nu geïpleenteerd via de Wet elektronische handtekeningen. In deze wet wordt door iddel van het wijzigen van een aantal andere wetten, zoals het Burgerlijk Wetboek, de elektronische handtekening gelegaliseerd. Uitgangspunt e juridische status van de elektronische handtekening is geregeld in artikel 15a, eerste lid boek 3 BW. "Een elektronische handtekening heeft dezelfde rechtsgevolgen als een handgeschreven handtekening, indien de ethode die daarbij is gebruikt voor authentificatie voldoende betrouwbaar is, gelet op het doel waarvoor de elektronische gegevens werden gebruikt en op alle overige ostandigheden van het geval." Net als in de richtlijn wordt ook in het BW onderscheid geaakt tussen een geavanceerde en een gewone elektronische handtekening. Indien aan de in het tweede lid geforuleerde eisen wordt voldaan, wordt de ethode voor authentificatie en dus de handtekening veroed voldoende betrouwbaar te zijn. In dat geval wordt gesproken over een geavanceerde elektronische handtekening. e definitie van de gewone elektronische handtekening wordt gegeven in het vierde lid.

5 Zeer belangrijk, ook voor de geeente, is dat in de definitie een relatie wordt gelegd tussen de eisen die aan de ate van betrouwbaarheid worden gesteld en het doel waarvoor de elektronische gegevens worden gebruikt en alle overige ostandigheden van het geval. Ik ko daar later in deze notitie op terug. Geavanceerde handtekening Van een geavanceerde handtekening is ingevolge artikel 3:15a, tweede lid BW sprake indien: a. de handtekening op unieke wijze aan de ondertekenaar is verbonden; b. zij het ogelijk aakt de ondertekenaar te identificeren; c. zij tot stand is gekoen et iddelen die de ondertekenaar onder zijn uitsluitende controle kan houden; d. zij op zodanige wijze aan het elektronisch bestand waarop zij betrekking heeft is verbonden, dat elke wijziging achteraf van de gegevens kan worden opgespoord; e. zij is gebaseerd op een gekwalificeerd certificaat als bedoeld in artikel 1.1, onderdeel dd Telecounicatiewet; en f. zij is gegenereerd door een veilig iddel voor het aanaken van elektronische handtekeningen als bedoeld in artikel 1.1, onderdeel gg Telecounicatiewet. eze eisen zijn uitgewerkt in de bijlagen l, II en III van de Europese richtlijn. Is daaraan voldaan, dan is de elektronische handtekening juridisch gelijkwaardig aan een handgeschreven handtekening en heeft deze dezelfde rechtsgevolgen. In het derde lid van artikel 15a BW wordt bepaald dat een ethode voor authentificatie (dus de handtekening) niet als onvoldoende betrouwbaar worden aangeerkt op de enkele grond dat deze: Niet is gebaseerd op een gekwalificeerd certificaat als bedoeld in artikel 1.1, onderdeel dd Telecounicatiewet; «Niet is gebaseerd op een door de certificatiedienstverlener als bedoeld in artikel 18.16, eerste lid Telecounicatiewet afgegeven certificaat; of Niet et een veilig iddel voor het aanaken van elektronische handtekeningen is aangeaakt als bedoeld in artikel 1.1, onderdeel gg Telecounicatiewet. Korto, indien de elektronische handtekening niet voldoet aan slechts één van de hiervoor genoede criteria is dat onvoldoende grond o de elektronische handtekening niet te accepteren. Het zesde lid van artikel 15a bepaalt dat partijen onderling kunnen afspreken o van lid 2 en lid 3 af te wijken. eze bepaling heeft vooral te aken et de contractvrijheid van partijen, niet zozeer et publiekrechtelijke aspecten. "Gewone" elektronische handtekening Naast de geavanceerde elektronische handtekening geeft het vierde lid van artikel 3:15a BW een definitie van een gewone elektronische handtekening: "Onder elektronische handtekening wordt een handtekening verstaan die bestaat uit elektronische gegevens die zijn vastgehecht aan of logisch geassocieerd zijn et andere elektronische gegevens en die worden gebruikt als iddel voor authentificatie." Met «logisch geassocieerd» wordt bedoeld dat de elektronische gegevens en de andere elektronische gegevens zodanige elektronische toegangskenerken bevatten, dat de coputer die deze kenerken vergelijkt, vaststelt dat zij bij elkaar horen. Uit dit systee vloeit voort dat vele soorten elektronische handtekeningen gelijkwaardig aan een handgeschreven handtekening op een papieren drager kunnen zijn, its de ethode van authentificatie gelet op het doel waarvoor de elektronische gegevens werden gebruikt, voldoende betrouwbaar is. Voor alle duidelijkheid zij opgeerkt dat uit het eerste lid van art. 3:15a BW volgt dat indien de ethode die gebruikt is voor authentificatie niet voldoende betrouwbaar is, gelet op het doel waarvoor de elektronische gegevens werden gebruikt en alle overige ostandigheden van het geval, de elektronische handtekening dan dus ook niet dezelfde rechtsgevolgen heeft als een handgeschreven handtekening.

6 oel van het gebruik Zoals gezegd koppelt de wet de eisen die aan de betrouwbaarheid van de elektronische handtekening worden gesteld aan het doel waarvoor die handtekening wordt gebruikt (en alle overige ostandigheden van het geval). Voor de geeente betekent dit dat per product zal oeten worden afgewogen welke ate van betrouwbaarheid nodig c.q. wenselijk is c.q. wettelijk vereist wordt o te kunnen beslissen of en zo ja welke soort elektronische handtekening kan worden toegestaan. Een dergelijke afweging kan plaatsvinden op basis van een risicoanalyse. aarbij kunnen 2 aspecten worden onderscheiden: 1. Misbruik 2. Wettelijke eisen. Ad 7. Misbruik Het eerste risico bevindt zich aan de kant van de gebruiker, naelijk het gevaar van isbruik. aarbij oet onderscheid geaakt worden in: de kans op isbruik de gevolgen van isbruik. Ad a. Kans op isbruik e eerste vraag is hoe groot de kans is op isbruik van de elektronische handtekening. Hierbij kan weer onderscheid worden geaakt tussen natuurlijke personen en rechtspersonen, dus burgers (overigens op dit oent uitsluitend personen die in het GBA van ordrecht voorkoen) en bedrijven. Natuurlijke personen Voor het E-loket wordt ten aanzien van natuurlijke personen op dit oent een systee gebruikt van een unieke pincode die wordt gekoppeld aan het sofi-nuer van een persoon. Wil ieand gebruik aken van een door het E-loket aangeboden dienst waarvoor identificatie is vereist, dan oet de gebruiker beschikken over de pincode en het sofi-nuer. e kans dat een ander dan de persoon zelf kan beschikken over beide gegevens is vooral afhankelijk van de zorgvuldigheid waaree die persoon zelf et deze gegevens o gaat. e geeente kan daarop weinig tot geen invloed uitoefenen. In het verleden werd zeer vertrouwelijk et het sofi-nuer ogegaan. Nog steeds is het zo dat er een wettelijke basis wordt geëist voor het gebruik van het sofi-nuer voor bepaalde doeleinden 1. esondanks wordt iniddels inder krapachtig et het sofi-nuer ogegaan en aakt het bijvoorbeeld onderdeel uit van het rijbewijsnuer en het paspoortnuer. In het algeeen gesproken is het echter nog steeds zo dat het voor de geiddelde burger niet eenvoudig is o achter het sofi-nuer van een ander te koen. Noraal gesproken biedt deze cobinatie van gegevens een redelijke ate van betrouwbaarheid voor die handelingen waarvan de (rechts)gevolgen bij isbruik beperkt zullen zijn. Rechtspersonen Op dit oent is er in ordrecht nog geen systee in werking dat het voor bedrijven ogelijk aakt o gebruik te aken van de diensten die via het E-loket worden aangeboden. Uiteraard is dat wel een optie waarover wordt nagedacht. In het kader van een vooronderzoek door het E-tea wordt gedacht aan het verstrekken van een pincode op basis van het registratienuer van een bedrijf bij de Kaer van Koophandel. Zonder daar op deze plaats al te diep op in te gaan is algeeen bekend dat het voor een ieder vrij eenvoudig is o het KvK-nuer van een bedrijf te beachtigen. an nog oet, o isbruik ogelijk te aken, diegene ook over de pincode van het bedrijf beschikken. Hoewel de kans dat zowel KvK-nuer als bedrijfspincode bij eer personen bekend zal kunnen zijn groter is dan bij natuurlijke personen het geval is, is de kans op isbruik daarvan nog steeds relatief beperkt. 1 Art. 24 Wet beschering persoonsgegevens.

7 Ad b. Gevolgen van isbruik e tweede vraag is hoe ingrijpend c.q. schadelijk de gevolgen kunnen zijn in het geval er isbruik wordt geaakt. Het antwoord daarop is uiteraard afhankelijk van het product. In zijn algeeenheid kan worden aangenoen dat niet snel sprake zal zijn van ingrijpende gevolgen, ledere actie van een burger zal over het algeeen leiden tot een reactie van de geeente of anderen. Wordt bijvoorbeeld op naa van een ander aangifte gedaan voor de hondenbelasting, dan leidt dat tot een aanslag. e aanslag wordt aan het huisadres van de rechtatige eigenaar van de pincode gezonden, die dan waarschijnlijk verbaasd zal opkijken van die aanslag. Tegen de aanslag staat bezwaar open. Zou dus ten onrechte aangifte zijn gedaan dan zal in het ergste geval een bezwaarschrift oeten worden ingediend o de aanslag te laten intrekken. Indien op naa van een bedrijf of instelling subsidie wordt aangevraagd leidt dit tot een besluit dat wordt verzonden aan het adres van het bedrijf of de instelling. Overigens zal er in het algeeen ook al in een eerder stadiu contact zijn tussen de geeente en het betreffende bedrijf of instelling. Misbruik zal dus ook in dit geval vrijwel zeker voortijdig ontdekt worden. Ad 2. Wettelijke eisen In een aantal gevallen stelt de wet de eis van een handtekening. In dat geval is sprake van een vorvereiste. Indien aan een vorvereiste niet wordt voldaan kan dat voor de rechter aanleiding zijn o een besluit te vernietigen 2. Voorbeelden van een wettelijk vereiste van ondertekening zijn te vinden in art. 4:2 Awb (aanvraag), art. 6:5, eerste lid (bezwaar- of beroepschrift) en art. 9:4, tweede lid (klaagschrift). Het risico bij niet juiste ondertekening van een aanvraag of een bezwaarschrift is groter dan niet ondertekening van een klaagschrift. Iers, een aanvraag en aan bezwaarschrift hebben rechtsgevolgen, een klaagschrift (in beginsel) niet. Bovendien wordt een klaagschrift binnen het abtelijk apparaat afgehandeld en zal de Nationale Obudsan het bestuursorgaan geen verwijt aken als een niet (rechtsgeldig) ondertekend klaagschrift toch in behandeling is genoen. at kan anders liggen bij een aanvraag en een bezwaarschrift 3. Nu deze wetgeving nog 'kersvers' is, is het niet eenvoudig o vast te stellen of voor het rechtsgeldig ondertekenen van een aanvraag of bezwaarschrift de gewone of de geavanceerde elektronische handtekening zal zijn vereist. 2 zie wetsvoorstel elektronisch bestuurlijk verkeer, art. 2:13 Awb; geen elektronisch verkeer indien een vorvoorschrift zich tegen elektronische verzending verzet. 3 Ter zake van een aanvraag o verlenging van een verblijfsvergunning is de persoon of het persoonlijk statuut van de aanvrager in het geding. Het besluit dat hierop genoen oet worden kan verstrekkende gevolgen voor die persoon hebben, zodat verlangd kan worden dat de aanvraag door de aanvrager zelf, de vreedeling, wordt ondertekend (Rechtbank 's- Gravenhage, , AWB 97/6190 VRWET). In artikel 6:5, eerste lid, aanhef, van de Algeene wet bestuursrecht is voorgeschreven dat het bezwaar- of beroepschrift wordt ondertekend. In artikel 6:6 van deze wet is bepaald dat, indien niet is voldaan aan artikel 6:5 of aan enig ander bij de wet gesteld vereiste voor het in behandeling neen van het bezwaar of beroep, dit niet-ontvankelijk kan worden verklaard, its de indiener de gelegenheid heeft gehad het verzui te herstellen binnen een he daartoe gestelde terijn. e rechtbank heeft het beroep van appellanten sub 2 niet-ontvankelijk verklaard op grond van de overweging dat het naens deze appellanten ingediende beroepschrift niet -zoals ingevolge de statuten vereist- was ondertekend door alle bestuursleden, doch uitsluitend door de voorzitter, L.A. de Haas. Appellanten sub 2 hebben aangevoerd dat de niet-ontvankelijkverklaring ten onrechte is uitgesproken, odat de rechtbank hen niet eerst in de gelegenheid heeft gesteld het gebrek in de ondertekening te herstellen. e Afdeling acht deze grief terecht voorgedragen. (RvS, , H ). e Afdeling overweegt dienaangaande het volgende. Wanneer degene, die het beroepschrift heeft ondertekend, waaree het geschil aanhangig is geaakt, het oogerk bezit niet voor zichzelf, aar voor een andere natuurlijke persoon of een rechtspersoon in beroep te koen, dan zal van de bevoegdheid tot het instellen van een zodanig beroep oeten kunnen blijken. Het behoort iers tot de eisen van een behoorlijke procesvoering, dat buiten twijfel is wie als aanlegger van het geding oet worden aangeerkt. O die bevoegdheid vast te stellen kan van de ondertekenaar van het beroepschrift worden verlangd dat deze zijn bevoegdheid aantoont. Het niet gevolg geven aan een daartoe strekkend verzoek of het niet bijbrengen van het gevraagde bewijs heeft tot gevolg dat de bevoegdheid van de ondertekenaar o naens een ander in beroep te koen niet vaststaat. (RvS, , E )

8 Er zijn ten aanzien van producten waarbij sprake is van een wettelijk vereiste handtekening in principe vier handelwijzen ogelijk: 1. Geen producten via het E-loket aanbieden 2. Volstaan et gewone elektronische handtekening 3. Verlangen van geavanceerde elektronische handtekening 4. Geen of gewone elektronische handtekening verlangen en achteraf legaliseren. Ad 1. e eerste optie biedt de veiligheid van de zekerheid en de zekerheid van veiligheid. Het past echter niet in de ICT-visie. Ad 2. Wat betreft de optie o te volstaan et een gewone elektronische handtekening kan worden opgeerkt dat het eerste aanknopingspunt is gelegen in de in de wet gelegde relatie tussen het vereiste van betrouwbaarheid van de handtekening en het doel waarvoor de elektronische gegevens worden gebruikt. Hiervoor is al aangegeven dat bij klaagschriften een gewone elektronische handtekening zeker voldoende waarborgen zal bieden. ie garantie kan bij aanvragen en bezwaarschriften (zie voetnoot 3) vooralsnog niet zonder eer worden gegeven. Het gebruikaken van een gewone elektronische handtekening voor het elektronisch indienen van eenvoudige aanvragen is, in relatie tot het hiervoor gestelde over de kans op en de gevolgen van isbruik, verdedigbaar. Onder eenvoudige aanvragen worden verstaan aanvragen: «Waaraan geen belangrijke rechtsgevolgen zijn verbonden waaraan geen grote financiële belangen zijn verbonden welke niet hoeven te worden voorzien van fysieke bijlagen. Indien fysieke bijlagen per gewone post oeten worden nagezonden is geen sprake van enige toegevoegde waarde van het elektronisch indienen van de aanvraag. Het levert dan vooral extra risico's op fouten en bureaucratie op. Het risico dat ook een eenvoudige aanvraag waarbij gebruik is geaakt van een elektronische handtekening in beroep door de rechter alsnog niet-ontvankelijk wordt verklaard kan echter niet worden uitgesloten, zolang daar geen jurisprudentie over bestaat. aaro zou op kleine schaal oeten worden begonnen et een experient. Hetzelfde geldt voor het langs elektronische weg indienen van bezwaarschriften. Bij zaken waar vernietiging van een besluit van de geeente op grond van een vorfout grote financiële gevolgen kan hebben (denk aan het oeten stilleggen van de bouw als gevolg van een vernietigde bouwvergunning) wordt het gebruik van een elektronische handtekening sterk ontraden. Ad 3 Het eisen van een geavanceerde handtekening kent een aantal haken en ogen. Voor zover bekend is er op dit oent slechts één bedrijf toegelaten als certificatiedienstverlener, PinkRoccade. Er zijn allerlei fysieke aatregelen nodig o het werken et een geavanceerde handtekening ogelijk te aken en er zullen ongetwijfeld kosten aan verbonden zijn. Met het eisen van een geavanceerde handtekening zal daaro voorlopig terughoudend ogegaan oeten worden. Ad 4 e geeente Enschede hanteert o.a. bij bezwaarschriften de volgende werkwijze: Ieand aakt via het E-loket bezwaar, uiteraard zonder handgeschreven handtekening. e ontbrekende handtekening kan dan op twee anieren alsnog worden verkregen. Of tijdens de hoorzitting wordt gevraagd o alsnog een handtekening onder het bezwaarschrift te plaatsen of het bezwaarschrift wordt geprint, et een retourenveloppe naar de bezwaarde toegezonden et het verzoek de handtekening alsnog te plaatsen en het bezwaarschrift alsnog in te zenden.

9 eze werkwijze heeft een aantal belangrijke bezwaren: 1. e kans op fouten neet toe. 2. Er ontstaat extra bureaucratie odat bijgehouden zal oeten worden welke bezwaarschriften nog ondertekend oeten worden, op welk oent dat oet gebeuren, welke bezwaarschriften zijn teruggezonden voor een handtekening, welke wel zijn terugontvangen en welke niet etc. 3. Het leidt tot extra apparaatskosten. 4. Bezwaarschriften zijn vaak voorzien van bijlagen. eze zullen in vrijwel alle gevallen toch per gewone post ingezonden oeten worden. Waaro dan het bezwaarschrift er niet eteen bij? 5. Het zal bij niet juridisch ingevoerde bezwaarden aateuristisch en bureaucratisch overkoen. 6. Er ontstaan rechtsvragen over de ontvankelijkheid van aanvragen et alle extra procedures van dien. Korto, er zijn geen voordelen en veel nadelen. Wetsvoorstel elektronisch bestuurlijk verkeer Het wetsvoorstel elektronisch bestuurlijk verkeer (gewijzigd voorstel van wet, d.d. 17 april 2003) betreft een aanpassing van de Algeene wet bestuursrecht. In de Awb zal een afdeling 2.3 "verkeer langs elektronische weg" worden opgenoen. eze afdeling geeft regels over de vraag wanneer en de voorwaarden waaronder elektronisch berichtenverkeer dezelfde juridische status heeft als schriftelijk berichtenverkeer. e belangrijkste regels daaruit voor zover die een relatie hebben et de elektronische handtekening, worden hier aangestipt. Op grond van artikel 2:13, tweede lid onder b Awb is elektronisch berichtenverkeer niet toegestaan indien "een vorvoorschrift zich tegen elektronische verzending verzet." Artikel 2:16 bepaalt dat aan het vereiste van ondertekening ( = vorvoorschrift) is voldaan door een elektronische handtekening, indien de ethode die daarbij voor authentificatie is gebruikt voldoende betrouwbaar is, gelet op de aard en de inhoud van het elektronisch bericht en het doel waarvoor het wordt gebruikt." e artikelen 3:15a en 15b BW worden daarbij van overeenkostige toepassing verklaard. Ook hier wordt heel duidelijk de relatie gelegd tussen de aard en inhoud van het elektronische bericht en de ate van betrouwbaarheid die aan de elektronische handtekening wordt gesteld. it ipliceert dat indien de authentificatieethode voldoende betrouwbaar is in relatie tot de aard en inhoud van het elektronische bericht, daaree aan het vorvereiste van artikel 2:13, 2 e lid onder b is voldaan. at vraagt dus o een afweging per concreet geval. Tot slot is nog van belang o op te erken dat op grond van 2:17, 2 e lid Awb het tijdstip waarop het bericht het systee voor gegevensverwerking van een bestuursorgaan heeft bereikt, geldt als het tijdstip waarop een bericht door een bestuursorgaan elektronisch is ontvangen. it is van belang i.v.. wettelijke terijnen. Gebruik sofi-nuer ter identificatie O via het E-loket elektronische diensten te kunnen aanbieden zal in de eeste gevallen et een gewone elektronische handtekening kunnen worden volstaan. In afwachting van een wettelijke regeling daarover is al begonnen et een systee waarbij gebruik wordt geaakt van het sofinuer voor de identificatie van natuurlijke personen. Volgens het College beschering persoonsgegevens is dit toegestaan 4. Op basis van het sofi-nuer worden de ingevoerde NAW-gegevens gecontroleerd in het GBA van de geeente. Indien deze gegevens kloppen krijgt de aanvrager een unieke pincode toegezonden. aarna kan hij gebruik aken van de elektronisch aangeboden diensten van ordrecht door steeds zowel sofi-nuer als pincode in te voeren. Na verificatie krijgt de gebruiker toegang tot de geeentelijke elektronische diensten. Voor alle duidelijkheid, deze werkwijze voldoet niet als geavanceerde elektronische handtekening! 4. Brief van de Registratiekaer d.d. 3 juli 2000, kenerk z

10 Overeenkosten e (geavanceerde) elektronische handtekening zal de eeste waarde en toepassing vinden in het privaatrecht c.q. (internationale) handelsrecht. at blijkt ook uit het zesde lid van artikel 3:15a BW, welke juist et het oog op de contractvrijheid van partijen is opgenoen. Niettein wordt geadviseerd o voorlopig geen gebruik te aken van de elektronische handtekening bij het aangaan van overeenkosten: «Het is een volledig nieuw juridisch instruent «Er zijn voldoende toepassingsogelijkheden voor de geeente in het publiekrecht o eerst ervaring op te doen et het instruent «Overeenkosten zijn hoog-risico producten en dat zou het werken et de geavanceerde elektronische handtekening vereisen. «Er is geen enkele noodzaak. Er zijn te veel beheersprobleen die eerst opgelost zouden oeten worden. Aansprakelijkheid Zowel aan het toestaan van het gebruik als aan het gebruik zelf van de elektronische handtekening kleven risico's. Hiervoor zijn enkele van die risico's aangegeven. Indien die risico's zich verwezenlijken kan daar voor betrokkenen schade uit voortvloeien. at roept direct de vraag op wie die schade zal oeten dragen. Ook hierbij geldt uiteraard dat, gegeven het feit dat het o nieuwe wetgeving gaat, daar nog geen sluitend antwoord op te geven is. Wel kan daar in algeene zin het volgende over worden gezegd. e geeente bepaalt welke producten en diensten zij langs elektronische weg aanbiedt en dus in welke gevallen zij een elektronische handtekening (en welke vor daarvan) accepteert. Indien achteraf een rechter vaststelt dat de toegepaste elektronische handtekening voor dat concrete product of die dienst niet voldoende waarborgen voor authenticiteit biedt en o die reden het besluit vernietigt, zal de geeente in principe aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de schade die de betrokkene daardoor lijdt. ie heeft er iers op ogen vertrouwen dat de elektronische handtekening wel zou zijn toegestaan. Er zal dus voor ieder product en iedere dienst een zorgvuldige afweging oeten worden geaakt of en zo ja, welke elektronische handtekening wordt toegestaan c.q. geaccepteerd. Indien sprake is van isbruik van een op zich toegestane elektronische handtekening zal de toedeling van de aansprakelijkheid ede afhangen van de vraag of enerzijds de geeente voldoende waarborgen in het werkproces (de back-office) heeft ingebouwd o isbruik tijdig te ontdekken en anderzijds van de vraag of de gebruiker voldoende zorgvuldig et zijn sofi-nuer en pincode is ogegaan. it pleit ervoor o zeker te stellen dat de back-office goed is georganiseerd voordat een elektronische dienst beschikbaar wordt gesteld. Toepassing in de ordtse praktijk Ten aanzien van het gebruikaken van een elektronische handtekening (sofi- of KvK-nuer en pincode) heeft de Algeene irectie gekozen voor een groeiodel. at wil zeggen dat de elektronische handtekening bij veel geeentelijke producten en diensten kan worden toegepast aar tegelijk voorlopig niet ag worden gebruikt in een aantal kritische gevallen, totdat landelijk eer ervaring is opgedaan et de toepassing van de elektronische handtekening. Hieronder wordt aangegeven wat het groeiodel inhoudt en hoe dat in de praktijk kan worden toegepast.

11 Groeiodel 1. Het gebruik aken van een elektronische handtekening voor het aangaan van overeenkosten wordt niet toegestaan. 2. Het gebruik aken van een gewone elektronische handtekening voor producten en diensten, waaronder het indienen van aanvragen en bezwaarschriften, wordt niet toegestaan in de volgende gevallen: a. Er is sprake van belangrijke rechtsgevolgen b. Er is sprake van een aanzienlijk financieel risico c. Er is sprake van een verplichting voor het indienen van fysieke bijlagen. 3. In alle overige gevallen wordt per concreet geval schriftelijk vastgelegd dat geen sprake is van: a. Belangrijke rechtsgevolgen b. Een aanzienlijk financieel risico c. Een verplichting voor het indienen van fysieke bijlagen en d. Wordt zeker gesteld dat de back-office goed is geregeld, Voordat wordt besloten tot het openstellen van een geeentelijke dienst of geeentelijk product waarbij gebruik wordt geaakt van een elektronische handtekening. Toelichting Ad 1 Het E-loket c.q. de elektronische handtekening niet ag worden gebruikt voor het sluiten van overeenkosten, ledere overeenkost wordt ondertekend et een handgeschreven handtekening van alle betrokken partijen. Ad 2 Uiteraard is het niet altijd eenvoudig o tevoren in te schatten of isbruik of het onterecht toestaan van het gebruik aken van een gewone elektronische handtekening, belangrijke rechtsgevolgen of aanzienlijke financiële consequenties kunnen hebben. aaro hieronder enige handreikingen. Met rechtsgevolg wordt bedoeld dat de rechter een besluit van de geeente vernietigt odat de elektronische handtekening voor dat concrete geval wettelijk niet is toegestaan of niet voldoende waarborgen voor authentificatie biedt. Met belangrijk wordt bedoeld dat de feitelijke gevolgen van zo'n vernietiging door de rechter grote gevolgen kan hebben voor de geeente of voor degene die belang heeft bij het door de geeente genoen besluit. Voorbeeld Als een bouwvergunning wordt vernietigd heeft dat belangrijke gevolgen want: 1. e bouw kan (voorlopig) niet doorgaan 2. e aanneer kan dus niet aan de slag 3. at kost (veel) geld 4. e geeente kan daarvoor aansprakelijk worden gesteld 5. at kan weer leiden tot nieuwe juridische procedures 6. Enz, enz. Aanzienlijke financiële consequenties houdt in dat vooraf een inschatting wordt geaakt van de ogelijke financiële gevolgen voor zowel geeente als andere betrokkenen, indien een besluit van de geeente wordt vernietigd op grond van het feit dat de toegepaste elektronische handtekening onvoldoende waarborgen biedt ten aanzien van de authenticiteit daarvan in dit concrete geval. Als door de vernietiging van een geeentelijk besluit een project niet kan doorgaan of belangrijke vertraging ondervindt kan dat in een aantal gevallen tot aanzienlijke financiële schade leiden. In die gevallen oet worden afgezien van het toepassen van een gewone elektronische handtekening.

12 Fysieke bijlagen Indien sprake is van de noodzaak c.q. een wettelijke eis tot het overleggen van fysieke bijlagen bij het indienen van een aanvraag heeft dat tot gevolg dat in enkele gevallen geen gebruik kan worden geaakt van een elektronische handtekening: 1. Als originele bijlagen worden geëist 2. Als de ogelijkheid van en kans op vervalsing van de bijlagen aanwezig is (denk aan witlakken en scannen) en de belanghebbende daardoor onterecht de beschikking zou kunnen krijgen over producten en diensten van de geeente. Anderso geredeneerd: Het elektronisch laten indienen van bijlagen is slechts toegestaan indien: 1. Er geen verplichting is voor het overleggen van originele bijlagen 2. Er geen kans bestaat dat door vervalsing de aanvrager ten onrechte de beschikking krijgt over producten of diensten van de geeente. Voorbeelden Bij het indienen van een klacht via het E-loket is het geen bezwaar dat bijlagen eveneens langs elektronische weg (bijvoorbeeld door scannen) wordt ingediend. Iers, er is geen wettelijke plicht tot het overleggen van originele bijlagen en de kans dat door het indienen van vervalste bijlagen bij het indienen van een klacht de klager ten onrechte de beschikking krijgt over geeentelijke diensten of producten is arginaal. Het gebruik aken van een elektronische handtekening bij het indienen van een aanvraag op grond van de Wet Milieubeheer, waarbij een ilieueffectrapport oet worden overgelegd is niet toegestaan. Een Milieueffectrapport bestaat uit eerdere delen, wordt gedrukt en oet in eerdere aantallen bij de aanvraag worden aangeleverd. Indienen van de aanvraag sec via het E-loket heeft geen toegevoegde waarde en leidt tot toenae van de foutkansen. Ad 3 O de control op de uitvoering van de te neen besluiten te waarborgen oet een aantal aatregelen worden genoen: 1. Voor ieder via het E-loket aan te bieden product oet een risico-analyse worden geaakt en geverifieerd. eze bevat de volgende eleenten: a. Is voor het aan te bieden product een elektronische handtekening vereist? Zo ja: biedt voor dit product de gewone elektronische handtekening voldoende waarborgen? Antwoord nee > product niet aanbieden via E-loket b. Is er voor het aan te beiden product sprake van een noodzaak of wettelijke eis tot het overleggen van fysieke bijlagen? Zo ja: 1. Moeten het originele bijlagen zijn? Antwoord ja > product niet via E-loket Antwoord nee: 2. Bestaat de kans op isbruik van vervalste bijlagen? Antwoord ja > product niet via E-loket 2. aarna oet het voorstel aan de concernjurist worden voorgelegd voor een juridische toets. Als deze akkoord gaat zet hij een paraaf en kan het product ter goedkeuring aan de verantwoordelijke directeur worden aangeboden. Als hij niet akkoord gaat vindt overleg plaats et de directeur en het E-tea. Als de eningen blijven verschillen beslist de A. 3. e verantwoordelijke directeur oet voor ieder product zijn handtekening onder de ingevulde risico-analyse zetten, waaruit blijkt dat aan de gestelde criteria wordt voldaan. aarna kan het product via het E-loket worden aangeboden. 10

13 Geen oplossing Ter voorkoing van isverstanden ook een paar operkingen over handelwijzen die geen oplossing zijn: 1. Het per E-loket laten indienen van aanvragen voor een product of dienst en die uitgeprint aan de aanvrager terugsturen et het verzoek o alsnog een handgeschreven handtekening te plaatsen is geen oplossing. 2. Het per E-loket laten indienen van aanvragen voor een product of dienst en deze in een later stadiu van de procedure alsnog handatig laten ondertekenen is geen oplossing. 3. Het per E-loket laten indienen van aanvragen voor een product of dienst waarbij bijlagen per gewone post oeten worden aangeleverd is geen oplossing. In al deze gevallen heeft de functionaliteit geen toegevoegde waarde en leidt dit slechts tot een toenae van de bureaucratie en tot een hogere foutkans. Saenvatting 1. Met ingang van 21 ei 2003 heeft de elektronische handtekening een forele juridische status 2. e wet aakt onderscheid tussen de gewone elektronische handtekening en de geavanceerde elektronische handtekening 3. Voor de vraag welk van beide soorten elektronische handtekeningen in een bepaalde aangelegenheid is vereist, wordt in de wet een relatie gelegd et het doel waarvoor de handtekening wordt gebruikt en alle overige ostandigheden van het geval. 4. Bij het doel waarvoor de handtekening wordt gebruikt spelen twee factoren een rol, nl. isbruik en wettelijke vereisten. 5. Misbruik vort slechts in beperkte ate een risicofactor voor de toepassing van een gewone elektronische handtekening in de norale geeentelijke dienstverlening. 6. Wettelijke vereisten voren wel een risicofactor voor het gebruik van een gewone elektronische handtekening, et dien verstande dat in het wetsvoorstel elektronisch bestuurlijk verkeer aan het vorvereiste van ondertekening wordt geacht te zijn voldaan indien de authentificatieethode van de elektronische handtekening voldoende betrouwbaar is gelet op de aard en inhoud van het elektronische bericht en het doel waarvoor het wordt gebruikt. 7. Het gebruik van een pincode in cobinatie et een sofi-nuer voor natuurlijke personen en een KvK-nuer voor rechtspersonen is voor geeentelijke producten waarbij geen sprake is van een wettelijk verplichte ondertekening een bruikbaar iddel. 8. e ogelijkheid o gebruik te aken van een pincode in cobinatie et een sofi-nuer voor natuurlijke personen en een KvK-nuer voor rechtspersonen, voor geeentelijke producten, waarbij wel sprake is van een wettelijk vereiste handtekening, zal voor ieder concreet geval apart oeten worden afgewogen aan de hand van de wettelijke criteria en andere, door de geeente te hanteren aanvullende criteria. Beslispunten Ik stel u voor als volgt te beslissen: 1. Het gebruik aken van een elektronische handtekening voor het aangaan van overeenkosten wordt niet toegestaan 2. Het gebruik aken van een gewone elektronische handtekening voor producten en diensten, waaronder het indienen van aanvragen en bezwaarschriften, wordt niet toegestaan in de volgende gevallen: a. Er is sprake van belangrijke rechtsgevolgen b. Er is sprake van een aanzienlijk financieel risico c. Er is sprake van een verplichting voor het indienen van fysieke originele bijlagen of van bijlagen waarbij de kans op isbruik te grote risico's et zich eebrengt. 3. In alle overige gevallen wordt per concreet geval door een edeparaaf van de concernjurist en door ondertekening van het voorstel door de verantwoordelijke directeur, schriftelijk vastgelegd dat geen sprake is van: a. Belangrijke rechtsgevolgen b. Een aanzienlijk financieel risico c. Een verplichting voor het indienen van fysieke originele bijlagen of van bijlagen waarbij de kans op isbruik te grote risico's et zich eebrengt en d. Wordt zeker gesteld dat de back-office goed is geregeld, voordat wordt besloten tot het openstellen van een geeentelijke dienst of geeentelijk product waarbij gebruik wordt geaakt van een elektronische handtekening. 11