Nieuwkoopse Plassen en De Haeck

Transcriptie

1 Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck Periode Toelichting en samenvatting

2 Colofon Dit is een uitgave van de provincie Zuid-Holland maart 2014 Provincie Zuid-Holland Postbus LP Den Haag Samenstelling en redactie Afdeling Projecten en Programma's, provincie Zuid-Holland

3 TOELICHTING Voor een uitleg over de gebruikte begrippen: zie de verklarende woordenlijst in het ontwerpbeheerplan (hoofdstuk 10). Wat is Natura 2000? Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden, bedoeld om geïsoleerd liggende natuur met elkaar te verbinden, zodat planten en dieren tussen gebieden kunnen migreren. Nederland telt 166 Natura 2000-gebieden. Bekende gebieden zijn de Waddenzee en de Biesbosch. Om dit netwerk van natuurgebieden te beschermen, zijn er richtlijnen opgesteld voor alle Europese lidstaten. Dit zijn de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn. Waarom Natura 2000? De biodiversiteit (soortenrijkdom) in Europa gaat al jaren snel achteruit. Duurzame bescherming van flora, fauna en hun leefgebieden (habitats) is hard nodig. Planten en dieren trekken zich weinig aan van landsgrenzen en het is daarom belangrijk om natuurbescherming in Europees verband aan te pakken. Zo wordt voorkomen dat de natuur in Europa en in Nederland steeds eenvormiger wordt. Investeren in Natura 2000 loont Beschermen, beleven en gebruiken. Daar draait het om in de Natura 2000-gebieden. Planten, dieren en hun leefgebieden krijgen er de bescherming die zij nodig hebben. Ondernemers en recreanten gebruiken de gebieden. Er kan worden gewandeld, gefietst, gevaren, gevist en geschaatst. Dit zorgt voor een prettig woongebied, een betere gezondheid en een gunstig vestigingsklimaat voor bedrijven. Kortom, Natura 2000-gebieden bieden veel, zowel voor de natuur als voor de lokale economie. Investeren in Natura gebieden levert dus wat op! Hoe wordt een natuurterrein een Natura 2000-gebied? Het aanwijzen van een Nederlands natuurterrein als Natura 2000-gebied gebeurt met een aanwijzingsbesluit van de staatssecretaris van Economische Zaken. Door het aanwijzen van Natura gebieden maakt de Nederlandse regering duidelijk welke natuur zij (extra) wil beschermen. Het aanwijzingsbesluit heeft betrekking op de begrenzing en de instandhoudingsdoelstellingen van het Natura 2000-gebied. Het Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck De Nieuwkoopse Plassen en De Haeck liggen in Zuid-Holland en Utrecht en hebben een totale oppervlakte van ongeveer hectare. Midden in het Groene Hart gelegen zijn zij een veilige haven voor veel zeldzame en kwetsbare dier- en plantensoorten. Als onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur vormen de uitgestrekte rietlanden, plassen en moerassen een uniek en gevarieerd natuurgebied. Zo huist er de op één na grootste kolonie purperreigers van Europa en groeit er veenmos. Daarom is het gebied op 10 september 2008 aangewezen als Natura 2000-gebied. De aanwijzing is definitief van kracht geworden op 6 januari In het aanwijzingsbesluit zijn 27 natuurwaarden met hun instandhoudingsdoelstellingen opgenomen. Beheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck Het beheerplan is een uitwerking van het aanwijzingsbesluit. In het beheerplan staat beschreven hoe de instandhoudingsdoelstellingen uit het aanwijzingsbesluit kunnen worden bereikt, binnen welke termijn en welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Dit geeft duidelijkheid aan de organisaties die verantwoordelijk zijn voor natuur- en waterbeheer, zoals Natuurmonumenten, waterschappen en de provincie. Overigens zijn veel maatregelen niet nieuw, maar borduren voort op bestaand beheer en beleid. Het beheerplan geeft eveneens duidelijkheid aan de mensen in en rond het natuurgebied, zoals agrariërs en recreatieondernemers. Zij lezen in het beheerplan welke activiteiten in en rond het gebied zijn toegestaan en waar voorwaarden van kracht zijn om de natuur te beschermen. Welke vormen van gebruik kunnen doorgaan, waar hebben zij een vergunning voor nodig? Het beheerplan heeft een looptijd van zes jaar. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 3

4 Wie stelt het beheerplan op? De provincie Zuid-Holland heeft het initiatief bij het opstellen van het beheerplan. Aan de totstandkoming van het beheerplan werken mee: het ministerie van Economische Zaken, de provincie Utrecht, lokale overheden en maatschappelijke organisaties in en rondom het Natura 2000-gebied. Wie stelt het beheerplan vast? Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland en de staatssecretaris van Economische Zaken zijn bevoegd het beheerplan vast te stellen. De staatssecretaris is medevaststeller aangezien een deel (23 hectare) van het Natura 2000-gebied, de Schraallanden langs de Meije in Zegveld, in eigendom en beheer is bij Staatsbosbeheer. Omdat dit deel tevens Utrechts grondgebied is, moeten Gedeputeerde Staten van Utrecht instemmen met het beheerplan. Inmiddels hebben Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland en de staatssecretaris van Economische Zaken het beheerplan in ontwerp vastgesteld en hebben Gedeputeerde Staten van Utrecht met het ontwerpbeheerplan ingestemd. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 4

5 SAMENVATTING Eigendom, beheer en gebruik van het Natura 2000-gebied Natuurmonumenten is eigenaar en beheerder van een groot deel van Nieuwkoopse Plassen en De Haeck. Staatsbosbeheer is eigenaar en beheerder van de Schraallanden langs de Meije. Een deel van het Natura 2000-gebied is in handen van particulieren. Drie waterschappen voeren het beheer en onderhoud uit van de hoofdwatergangen in het gebied. Het grootste deel van het gebied bestaat uit natuur. Het gebied heeft ook een duidelijke economische functie. Een deel van de Polder Westveen en de Meijegraslanden is in gebruik als landbouwgebied. Ook vinden er in het gebied andere economische activiteiten plaats, zoals rietteelt en visserij. Daarnaast is het gebied een bekend waterrecreatiegebied. Beschrijving van de instandhoudingsdoelstellingen Hieronder vindt u een overzicht van de 27 natuurwaarden met hun instandhoudingsdoelstellingen. U ziet dat een instandhoudingsdoelstelling kan zijn: behoud van de oppervlakte, behoud van de omvang en/of behoud van de kwaliteit, maar ook uitbreiding van de oppervlakte, uitbreiding van de omvang en/of verbetering van de kwaliteit. In de eerste beheerplanperiode ligt de nadruk op behoud van natuur. Overzicht van de Natura 2000-waarden en hun instandhoudingsdoelstellingen Habitattype Kranswierwateren Meren met krabbenscheer en fonteinkruiden Vochtige heiden (laagveengebied) Blauwgraslanden Instandhoudingsdoelstelling Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Ruigten en zomen (moerasspirea) Trilveen Veenmosrietland Galigaanmoerassen Hoogveenbossen Behoud oppervlakte en kwaliteit Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Behoud oppervlakte en kwaliteit Behoud oppervlakte en kwaliteit Soort (Habitatrichtlijn) Zeggekorfslak Gestreepte waterroofkever Bittervoorn Kleine modderkruiper Meervleermuis Noordse woelmuis Groenknolorchis Platte schijfhoren Instandhoudingsdoelstelling Behoud omvang en voor behoud populatie Uitbreiding omvang en verbetering voor uitbreiding populatie Behoud omvang en voor behoud populatie Behoud omvang en voor behoud populatie Behoud omvang en voor behoud populatie Behoud omvang en voor behoud populatie Behoud verspreiding, omvang en kwaliteit biotoop voor behoud populatie Behoud omvang en voor behoud populatie Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 5

6 Soort (Vogelrichtlijn) Broedvogels Roerdomp Purperreiger Zwartkopmeeuw Zwarte stern Snor Rietzanger Niet-broedvogels Grote zilverreiger Kolgans Smient Krakeend Instandhoudingsdoelstelling Uitbreiding omvang en/of verbetering met een draagkracht voor een populatie van ten minste 6 paren Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van ten minste 120 paren Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van ten minste 9 paren Uitbreiding omvang en/of verbetering met een draagkracht voor een populatie van ten minste 115 paren Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van ten minste 25 paren Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van ten minste 680 paren Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 60 vogels (seizoensmaximum) Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld vogels (seizoensmaximum) Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie gemiddeld vogels (seizoensmaximum ) Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 90 vogels (seizoensmaximum) Platte schijfhorens. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 6

7 Purperreiger. Smienten. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 7

8 Beschrijving van de kernopgaven Voor het Europese netwerk van beschermde natuurgebieden als geheel gelden overkoepelende doelstellingen, de zogenaamde kernopgaven. Voor de Nieuwkoopse Plassen en De Haeck heeft de rijksoverheid er vier bepaald. Dat zijn: evenwichtig systeem (verbeteren waterkwaliteit en waterkwantiteit), compleetheid in ruimte en tijd (opnieuw starten van verlandingsproces), overjarig riet (herstel grote oppervlakten overjarig riet en waterriet) en vochtige graslanden (vergroten oppervlakte blauwgrasland). Vervulling van deze kernopgaven is voorwaarde van het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen. Beschrijving van de ecologie nu en de ambities tot 2030 Hieronder is in een tabel te lezen hoe de beschermde natuur in de Nieuwkoopse Plassen en De Haeck ervoor staat, van habitattypen als kranswierwateren tot broedvogels als de roerdomp. Daarnaast laat de tabel zien welke ambities de provincie tot 2030 heeft en hoe zij deze in concrete doelen heeft uitgewerkt. De provincie heeft de instandhoudingsdoelstellingen die per type en soort zijn vastgesteld als ambities tot 2030 overgenomen. Veel van de beschermde natuur is voor zijn voortbestaan afhankelijk van de aanwezigheid van schoon en helder water. Het verbeteren van de waterkwaliteit in het plassengebied krijgt de komende jaren daarom extra aandacht. Habitattype Huidige toestand Kwaliteit leefgebied Ambitie tot 2030 Kranswierwateren Matig Uitbreiding Meren met krabbenscheer fonteinkruiden Vochtige heiden en Matig Grotendeels goed, een deel is verdroogd en verzuurd oppervlakte en verbetering kwaliteit Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Blauwgraslanden Matig Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Ruigten en zomen Goed Behoud oppervlakte en kwaliteit Trilveen Slecht Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Veenmosrietland Matig tot slecht Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Galigaanmoerassen Matig Behoud oppervlakte en kwaliteit Hoogveenbossen Matig tot slecht Behoud oppervlakte en kwaliteit Doelen Provincie Zuid-Holland tot 2030 Verbeteren waterkwaliteit Minder toevoer gebiedsvreemd water Verlanding weer op gang brengen Verbeteren waterkwaliteit Minder toevoer gebiedsvreemd water Verlanding weer op gang brengen Verbeteren door beheer Oppervlakte vergroten Gerichte beheermaatregelen Onderzoek herstelmogelijkheden Plaggen Meijegraslanden Regulier beheer Verbeteren waterkwaliteit Verlanding weer op gang brengen Plaggen Verlanding weer op gang brengen Stoppen met sluikbranden, spuiten en mostrekken Regulier beheer Regulier beheer Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 8

9 Soort (Habitatrichtlijn) Huidige toestand Kwaliteit leefgebied Ambitie tot 2030 Doelen PZH tot 2030 Zeggekorfslak Vitale populatie Vermoedelijk goed Behoud omvang en Gestreepte waterroofkever voor behoud populatie In klein gebied Grotendeels goed Uitbreiding omvang en verbetering voor uitbreiding populatie Bittervoorn Beperkte verspreiding Matig tot goed Behoud omvang en Kleine modderkruiper Meervleermuis Noordse woelmuis Groenknolorchis Platte schijfhoren Waarschijnlijk verspreid door hele gebied Kraamkolonies in de buurt Verspreid door hele gebied Verspreid door hele gebied Verspreid door hele gebied Goed Goed Over het algemeen goed Goed In potentie goed voor behoud populatie Behoud omvang en voor behoud populatie Behoud omvang en voor behoud populatie Behoud omvang en voor behoud populatie Behoud verspreiding, omvang en kwaliteit biotoop voor behoud populatie Behoud omvang en voor behoud populatie Verbeteren waterkwaliteit Groter leefgebied Verbeteren waterkwaliteit Groter leefgebied Verbeteren kwaliteit leefgebied Verbeteren kwaliteit leefgebied Regulier beheer Terugdringen ruigte en riet Vernatting leefgebieden Beheer Verbeteren waterkwaliteit Terugbrengen veenmosrietland en moerasheide Verbeteren waterkwaliteit Soort (Vogelrichtlijn) Huidige toestand Kwaliteit leefgebied Ambitie tot 2030 Broedvogels Roerdomp Komt weinig voor Slecht Uitbreiding omvang Purperreiger Verspreid over drie kolonies (174 nesten) Matig tot slecht en/of verbetering met een draagkracht voor een populatie van ten minste 6 paren Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van ten minste 120 paren Doelen PZH tot 2030 Meer broed- en foerageergebied Nieuwe broedplekken creëren Kwaliteitsverbetering foerageergebied Zwartkopmeeuw 12 tot 15 paren Goed Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van ten minste 9 paren Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 9

10 Zwarte stern 62 paren Matig tot goed Uitbreiding omvang Snor (Relatief) grote aantallen Matig en/of verbetering met een draagkracht voor een populatie van ten minste 115 paren Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van ten minste 25 paren Rietzanger Grote aantallen Matig tot goed Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van ten minste 680 paren Niet-broedvogels Grote zilverreiger 60 tot 75 Matig Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 60 vogels (seizoensmaximum) Uitbreiden aantal nestplaatsen Verbeteren kwaliteit foerageergebied Kolgans Duizenden Goed Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld vogels (seizoensmaximum) Smient Grote aantallen Goed Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie gemiddeld vogels (seizoensmaximum ) Krakeend Grote aantallen Goed Behoud omvang en met een draagkracht voor een populatie van gemiddeld 90 vogels (seizoensmaximum) Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 10

11 Grote zilverreiger. Snor. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 11

12 Ronde zonnedauw. Groenknolorchis. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 12

13 Gestreepte waterroofkever. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 13

14 Beschrijving van het huidig gebruik Vanwege de natuurwaarden met hun instandhoudingsdoelstellingen is het van wezenlijk belang te bepalen welke activiteiten er nog kunnen plaatsvinden in en rond de Nieuwkoopse Plassen en De Haeck en waarvoor een vergunning nodig is. Om hierover duidelijkheid te scheppen, is al het huidig gebruik beschreven en beoordeeld. Het huidig gebruik is in dit beheerplan het gebruik dat op 1 januari 2012 plaatsvond. De reden voor deze peildatum is dat er goed zicht bestaat op de omvang van de activiteiten die op dat moment plaatsvonden. Er zijn in het beheerplan geen activiteiten opgenomen die na 1 januari 2012 zijn begonnen of gewijzigd. Het huidig gebruik bestaat uit: landbouw, rietsnijden, mostrekken, beroepsvisserij, recreatie, natuurbeheer, waterbeheer, overige bedrijfsactiviteiten (van asfaltcentrale tot timmerwerkplaats en van detailhandel en horeca tot groothandel en transport), professionele luchtvaart, woonschepen, wegen en sportparken. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 14

15 Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 15

16 Beoordeling van het huidig gebruik Uit de beoordeling die is uitgevoerd door deskundigen blijkt dat vrijwel alle vormen van huidig gebruik geen gevaar vormen voor de instandhoudingsdoelstellingen. Deze zijn opgenomen in het beheerplan. Hierop zijn twee uitzonderingen: ballonvaart en mogelijkerwijs activiteiten met een negatieve invloed op de waterkwaliteit in de Binnenpolder. Ballonvaart mag daarom niet worden voortgezet. De activiteiten met een negatieve invloed op de waterkwaliteit in de Binnenpolder worden nog nader onderzocht. Hieronder ziet u een overzicht van de beoordeelde activiteiten en de uitkomsten van de beoordeling. Voor sommige activiteiten zijn maatregelen nodig om de instandhoudingsdoelstellingen niet in gevaar te brengen. Deze maatregelen zijn tevens voorwaarde voor de opneming van deze activiteiten in het beheerplan. Verklaring van de cijfers in de tabel: 1 = opgenomen in beheerplan zonder wijzigingen of maatregelen 2a = opgenomen in beheerplan met instandhoudingsmaatregelen 2b = opgenomen in beheerplan met wijzigingen of mitigerende (=verzachtende) maatregelen 3 = niet opgenomen in beheerplan; vergunningsprocedure. Overzicht beoordeelde vormen van huidig gebruik Activiteit Beoordeling Voorwaarde Binnen begrenzing Natura gebied Bestemmingsplannen 1 Stikstofemissie 2a Uitvoering herstelstrategieën (beheerplan hoofdstuk 5, bijlagenrapport voorbereidend onderzoek beheerplan bijlagen O4-2 t/m-o4-7) Waterbeheer Waterbeheer (inlaat a.g.v. wegzijging) 2a Uitvoeren bestaand KRW-maatregelen HHR beperken wegzijging vanuit De Haeck door HDSR Peilbeheer 2a Introduceren van flexibel peilbeheer in een deel van de Meijegraslanden. Peilbeheer in Polder Westveen is categorie 1 Overig waterbeheer 1 Land- en tuinbouw Veehouderij 2a Verminderen uitwisseling water Meijegraslanden naar rest plassengebied (KRW-maatregel isoleren) Bedrijven en commerciële activiteiten Mostrekken 2b Beëindigen mostrekken op habitattype Veenmosrietland en nieuwe percelen inrichten voor mostrekken (o.a. afspraken tussen gebruikers en Natuurmonumenten) Riet snijden 2b Afspraken m.b.t. spuiten van (m.n.) habitattype Veenmosrietland; Stoppen sluikbranden d.m.v. toename afvoer sluik op percelen Natuurmonumenten Overige bedrijven en commerciële activiteiten 1 Recreatie Activiteiten die een negatieve invloed hebben op de waterkwaliteit in de Binnenpolder 3 Nader onderzoek naar de factoren en activiteiten die de waterkwaliteit in de Binnenpolder bepalen is noodzakelijk Ballonvaart 3 Maatregelen om met zekerheid significant negatieve effecten te voorkomen, zijn niet mogelijk Overige recreatie 1 Natuurbeheer Bestrijding schadeveroorzakende 2b soorten Overig natuurbeheer 1 Zonering in ruimte en tijd van faunabeheer (bijlagenrapport voorbereidend onderzoek beheerplan, bijlage O4-1) Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 16

17 Activiteit Buiten begrenzing Natura gebied Bestemmingsplannen 1 Beoordeling Voorwaarde Stikstofemissie 2a Uitvoering herstelstrategieën (beheerplan hoofdstuk 5, bijlagenrapport voorbereidend onderzoek beheerplan bijlagen O4-2 t/m O4-7) Waterbeheer 1 Bedrijven en commerciële activiteiten Land- en tuinbouw 1 Glastuinbouw 2a Inzetten afbouwen waterdoorvoer naar glastuinbouw Noordse Buurt (doorvoeren KRW-maatregelen) Overig land- en tuinbouw 1 Recreatie Evenementen 1 Recreatie 1 Luchtvaart (professioneel) 2a Het stikstofprobleem Kwetsbare planten zijn stikstofgevoelig Huidig gebruik in en rond het gebied veroorzaakt stikstof die in het gebied neerslaat (depositie). Veel natuur in de Nieuwkoopse Plassen en De Haeck is daar gevoelig voor. Kwetsbare planten groeien door een teveel aan stikstof niet goed. Andere planten (grassen, braam en brandnetel) groeien hierdoor juist sneller en verdringen beschermde plantensoorten. Het meest gevoelig voor stikstof is veenmosrietland. Het grootste deel van de stikstofdepositie in de Nieuwkoopse Plassen en De Haeck is afkomstig uit achtergronddepositie (neerslag uit stikstofbronnen op grote afstand) en het buitenland. Deze twee bronnen zijn verantwoordelijk voor ongeveer twee derde van de stikstofdepositie. De regionale landbouw (binnen 10 km-zone) is verantwoordelijk voor ongeveer 19% van de totale stikstofdepositie. Stikstof is een nationaal probleem Stikstof is een groot probleem voor het bereiken van instandhoudingsdoelstellingen van Natura gebieden in geheel Nederland. Van de 166 aangewezen Natura 2000-gebieden zijn er 133 stikstofgevoelig. Dit heeft te maken met het feit dat Nederland een dichtbevolkt land is, waar kwetsbare natuur en bijvoorbeeld (snel)wegen dicht bij elkaar liggen. Om de instandhoudingsdoelstellingen te kunnen behalen, moet de neerslag van stikstof uit vooral landbouw, verkeer en industrie minder worden. Stikstof is een rem op economische bedrijvigheid in en rondom natuurgebieden Tegen bovenstaande achtergrond is het steeds moeilijker vergunningen te verlenen voor nieuwe economische activiteiten die tot extra uitstoot van stikstof (kunnen) leiden in en rondom de natuurgebieden. Projecten kunnen alleen doorgang vinden als kan worden aangetoond dat er geen verslechtering van de kwaliteit in de habitats optreedt en de instandhoudingsdoelstellingen van een gebied niet in gevaar komen. Nationale maatregelen: de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) Daarom zijn er op landelijk niveau maatregelen in voorbereiding om het stikstofprobleem aan te pakken: de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). Met de PAS wil men de stikstofdepositie op landelijk, provinciaal en gebiedsniveau terugdringen om zo de achteruitgang van de biodiversiteit een halt toe te roepen. Daarbij moet tegelijkertijd een duurzame economische ontwikkeling mogelijk blijven. In dit verband is een rekenmodel ontwikkeld, Aerius geheten, waarmee onder meer per Natura 2000-gebied een stikstofanalyse kan worden uitgevoerd. Ook kan hiermee worden bepaald hoeveel ontwikkelingsruimte er is, dat wil zeggen ruimte voor nieuwe activiteiten of uitbreiding van bestaande activiteiten in en rondom het gebied. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 17

18 Herstelstrategieën Bij stikstofgevoelige habitattypes als blauwgrasland, trilveen en veenmosrietland zijn er aanvullende instandhoudingsmaatregelen nodig om de effecten weg te nemen of te vertragen die worden veroorzaakt door de verhoogde stikstofdepositie. Deze aanvullende instandhoudingsmaatregelen worden herstelstrategieën genoemd. Zie voor een overzicht van herstelstrategieën vóór 2019 en een overzicht van herstelstrategieën na 2019 hieronder onder het kopje Instandhoudingsmaatregelen en kosten. PAS op z n Plaats Onzeker was of de herstelstrategieën voor de habitattypen blauwgrasland en trilveen ook afdoende zouden zijn voor het habitattype veenmosrietland, dat zeer gevoelig is voor stikstofdepositie. Daarom zijn er voor veenmosrietland extra herstelstrategieën bedacht door een drietal werkgroepen bestaande uit vertegenwoordigers van gebiedspartijen (PAS op z n Plaats). Dit is gedaan om het behoud en de ontwikkeling van veenmosrietland in het Natura 2000-gebied veilig te stellen, maar ook om te voorkomen dat de economische bedrijvigheid in en rondom het gebied zou worden afgeremd. Vrijstelling van vergunningplicht Alle activiteiten die zijn opgenomen in het beheerplan zijn vrijgesteld van vergunningplicht op grond van de Natuurbeschermingswet Bij activiteiten die stikstof veroorzaken, is deze vrijstelling alleen van toepassing voor zover deze niet in strijd is met de PAS (zie hierboven). Daarnaast bestaat er voor stikstofveroorzakende activiteiten in het Utrechtse deel (Schraallanden langs de Meije) van het gebied nog een uitzondering. Als er (nog) geen vergunning is verleend, moet deze worden aangevraagd bij de provincie Utrecht als zij daarvoor het bevoegde gezag is. Dit geldt zolang de zogenaamde Stikstofverordening van kracht is. Tot slot: vergunningen die zijn verleend voordat het beheerplan is vastgesteld vervallen niet door de vaststelling van het beheerplan. Deze vergunningen blijven rechtsgeldig. Beschrijving van het toekomstig gebruik: ambities tot 2030 Naast de ambities tot 2030 voor de ecologie (zie hierboven) is het belangrijk om een beeld te hebben van de ambities tot 2030 voor de economie. Vertegenwoordigers van de belangrijkste regionale sectoren, landbouw, rietteelt, recreatie en natuurbeheer, hebben in het beheerplan verwoord wat zij als belangrijke ontwikkelingen zien. Deze visie is de basis voor een Gebiedsprogramma innovatie, onderzoek en maatregelen (zie hieronder). Landbouw Gezien het veranderende Europees landbouwbeleid zal een landbouwer het inkomen vooral uit de markt moeten halen. Behoud van een gelijkwaardige Europese en nationale concurrentiepositie in en rondom het Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck is van groot belang. Bij de Nieuwkoopse Plassen en de Haeck accepteert de sector dat er generieke milieumaatregelen genomen worden. Economische ontwikkeling en een positief rendement zijn noodzakelijk voorwaarden voor het kunnen investeren in die milieumaatregelen. De ligging van bedrijven in en om het Natura gebied vraagt volgens de ondernemers om extra aandacht voor hieraan gerelateerde vraagstukken, zoals de depositie van stikstof bij het houden van vee. De sector geeft aan, om deze taken en functies te realiseren, ruimte nodig te hebben om te ondernemen. Ruimte om te kunnen groeien en, niet onbelangrijk, zekerheid over behoud van de ruimte voor ondernemen. Rietteelt De beheerwerkzaamheden voor de rietsnijders veranderen de komende jaren. Mede als gevolg van het stikstofprobleem worden de komende jaren andere eisen aan het beheer gesteld. Deze veranderende maatschappelijke vraag betekent dat de sector zich moet voorbereiden op aanpassingen in zijn werkzaamheden: nieuwe oplossingen en investeringen. Recreatie De Nieuwkoopse Plassen zijn een uniek stuk natuur in de Randstad. De ontwikkeling van dit gebied biedt kansen voor de dagrecreatie. De kwaliteit van de natuur verbetert immers en daarmee de aantrekkelijkheid Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 18

19 als recreatiegebied. Lokale ondernemers kunnen hiervan profiteren. De aantrekkelijkheid voor de waterrecreatie vraagt wel de nodige aandacht. Natuurbeheer Voor de ontwikkeling van de natuur in de Nieuwkoopse Plassen en de Haeck zijn nu en in de toekomst beheeractiviteiten en nieuwe investeringen nodig. Het instandhouden van de natuur met de Natura doelstellingen vraagt een voortzetting van het huidig beheer door Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer en een uitbreiding van het beheer op particuliere gronden en wateren. Instandhoudingsmaatregelen en kosten Maatregelen In onderstaand overzicht ziet u alle instandhoudingsmaatregelen en hun kosten in deze beheerplanperiode. Instandhoudingsmaatregelen zijn maatregelen die noodzakelijk zijn voor het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen. In deze beheerplanperiode staat behoud van natuur in de Nieuwkoopse Plassen en De Haeck centraal: ten minste behoud van de huidige kwaliteit van de bestaande natuur en waar mogelijk kwaliteitsverbetering van de bestaande natuur, of, als dat nodig is, vervanging van bestaande natuur. Ook gaat veel aandacht uit naar maatregelen die de waterkwaliteit verbeteren. Hiervoor zijn de komende jaren al stappen nodig, omdat anders mogelijk een onherstelbare situatie ontstaat. Overzicht van de instandhoudingsmaatregelen en hun kosten ( ) Nr Omschrijving Verantwoordelijke instantie(s) uitvoering Financier Begrote kosten 1 Kosten beheer Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer PZH (budget Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL)) 2 KRW-maatregelen Hoogheemraadschap van Rijnland HSvR (Watergebiedsplan) KRW-maatregelen Hoogheemraadschap De Stichtse HDSR (Watergebiedsplan) PM Rijnlanden 4 Herstelplan Natuurmonumenten en provincie Zuid- Ministerie van EZ, provincie Zuid Natuurmonumenten Holland Holland, Natuurmonumenten (deels via Life +) 5 Agrarisch gebruik met Natuurmonumenten n.v.t. (op basis van afspraken n.v.t. beperkingen in Meijegraslanden Natuurmonumenten met agrariërs) 6 Herstelstrategieën Provincie Zuid-Holland PZH (SNL, budget Programmatische Aanpak Stikstof) 7 Afspraken over spuiten van Natuurmonumenten (voor zover eigenaar n.v.t. (geen kosten aan n.v.t. (met name) habitattype veenmosrietland gronden) verbonden) 8 Beëindigen mostrekken op habitattype veenmosrietland en nieuwe percelen Natuurmonumenten (voor zover eigenaar gronden) Gezamenlijke financiering door Natuurmonumenten en gebruikers n.v.t. (al uitgevoerd) inrichten voor mostrekken 9 Bestrijding Omgevingsdienst Haaglanden n.v.t. Geen schadeveroorzakende soorten 10 Monitoring Provincie Zuid-Holland PZH (budget SNL- Monitoring). EZ (PAS-monitoring) Handhaving Beheerders, omgevingsdienst Zuid- Holland Zuid, gemeenten, waterschappen ODZHZ (Regulier budget) PM Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 19

20 12 Secretariaat Begeleidingscommissie Provincie Zuid-Holland PZH (Budget Natura 2000) Gebiedsprogramma Innovatie, onderzoek en maatregelen Gebiedspartijen en financiers o.a. PZH (budget Uitvoeringsprogramma Groen) + andere financiers PM Totaal In het bovenstaande overzicht worden KRW-maatregelen genoemd. Dit zijn maatregelen die moeten worden genomen op grond van de KRW, de Kaderrichtlijn Water. Dit is een Europese richtlijn die ervoor moet zorgen dat de kwaliteit van het Europese oppervlakte- en grondwater in 2015 op orde is. Hieronder leest u alle KRW-maatregelen van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Overzicht van de KRW-maatregelen van het Hoogheemraadschap van Rijnland Maatregelenpakket Status Opmerking Behoud natuurvriendelijk oevers In uitvoering Gaat om behoud en herstel van legakkers Compartimenteren en isoleren In uitvoering Isoleren van aalscholverkolonie in de Pot van de rest van het gebied. Bouw defosfateringsinstallatie langs de Uitweg. Isoleren In uitvoering; wordt in 2013 afgerond. Gaat om isoleren van de Meijegraslanden van de rest van het plassengebied: lekkende sloten worden afgesloten met dammen of stuwen. De Meijegraslanden vormen een bron van voedingsstoffen, uitgespoeld uit naburige percelen. Reguleren recreatievaart Voorlopig opgeschort tot 3 e maatregelenperiode Bestaande zonering voldoet op dit moment KRW ( ) Verminderen doorvoer vanuit de Nieuwkoopse Plassen naar omringende polders In planfase (meeliftend op RO-ontwikkelingen) Afname van doorvoer water uit plassen naar omringende polders, zodat de inlaatbehoefte en daarmee de inlaat van voedingsstoffen naar de Nieuwkoopse Plassen afneemt. Doorvoer water naar Noordse Buurt Hangt samen met gemeentelijk besluit om kassen gedeeltelijk te verwijderen. Beperken schut- en lekverliezen Beperken lekverliezen uitgevoerd; Beperken schutverliezen: voorlopig opgeschort tot 3 e maatregelenperiode KRW ( ) Renovatie Ziendesluis (is uitgevoerd) en Slikkendammersluis om lekverliezen te beperken. Aanleg vispassage In onderzoek Bij Ziendesluis ligt een passage van boezem naar Polder Nieuwkoop en Noorden. Peilverruiming In procedure (vaststelling verwacht in september 2013) In peilbesluit (in 2013 in procedure) is opgenomen dat peil met 4 cm wordt verruimd (+/- 2 cm t.o.v. het huidige vaste peil): inlaat om ondergrens te behouden, uitmalen om bovengrens te behouden. Actief Biologisch Beheer Voorlopig opgeschort tot 3 e maatregelenperiode KRW ( ) Gaat om wegvangen van bodemwoelende vis. Ook het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden heeft een pakket van KRW-maatregelen voor de Nieuwkoopse Plassen en De Haeck: Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 20

21 Maatregelenpakket Status Opmerking Realiseren bufferzone in Achttienhoven Planvorming is gestart in combinatie met het verbeteren van de landbouw structuur Polder Achttienhoven, financiering op basis van waterschapsmiddelen en Nota Ruimte Onderzoek verplaatsen waterinlaat De Haeck Haalbaarheidsstudie wordt uitgevoerd Gezamenlijk met Natuurmonumenten Verder zijn Natuurmonumenten begin 2012 gestart met een groot natuurherstelproject in de Nieuwkoopse Plassen. Dit behelst vooral het graven van 50 hectare aan mogelijke nieuwe petgaten, zodat daar het verlandingsproces opnieuw op gang kan komen. Voor de stikstofgevoelige habitattypen blauwgrasland, trilveen en veenmosrietland zijn de volgende aanvullende instandhoudingsmaatregelen (herstelstrategieën, zie hierboven onder het kopje Het stikstofprobleem) bedacht: Herstelstrategieën Maatregelen Proef met aanrijken van den bodem met basen in Schraallanden langs voor de Meije, mogelijk d.m.v. winterinundatie blauwgrasland Plaggen 30 hectare in Hazeleger, als blijkt dat aanrijken van de bodem met basen niet effectief is. Kosten Maatregelen voor trilvenen Maatregelen voor veenmosrietland Graven 6 hectare nieuwe petgaten (in combinatie met Herstelplan Natuurmonumenten Plaggen 1 hectare in combinatie met aanvoer van basenrijk oppervlaktewater Graven 6 hectare nieuwe petgaten (in combinatie met Herstelplan Natuurmonumenten) Rooien 1,35 hectare bosranden langs watergangen Via maatregelen voor veenmosrietland Diep plaggen van 3 hectare veenmosrietland Ondiep plaggen van 21 hectare veenmosrietland Maaien (jaarlijks) in 183 hectare veenmosrietland en pijpenstrootjerietland Omschakelen van winter- naar zomermaaien in pijpenstrootjerietland over 25,2 hectare (4,2 ha/jaar) Via SNL Totaal Maatregelen na 2019 Hieronder leest u voorgenomen instandhoudingsmaatregelen na 2019, die zijn gericht op uitbreiding en verdere kwaliteitsverbetering van de natuur. Uitvoering van deze maatregelen begint in overleg met de partners in het gebied. Overzicht van de instandhoudingsmaatregelen en hun kosten (na 2019) Nr Omschrijving Verantwoordelijke instantie(s) Dekking Begrote kosten 1 Herstelstrategieën - Uitbreiding blauwgrasland in de Meijegraslanden - Vochtige heiden - Overjarig rietland voor roerdomp in de Meijegraslanden Provincie Zuid-Holland SNL, budget Programmatische Aanpak Stikstof (totaalkosten PAS 14,1 minus kosten 4,7 in ) Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 21

22 2 Afspraken vaarbeperking in noordoostelijk deel 3 Vaarbeperking Noordeinderplas 4 Natuurbeheer Polder Westveen Gemeente (APV) in overleg met vergunninghouders P.M. P.M. Gemeente (APV) in overleg met P.M. P.M. vergunninghouders Natuurmonumenten Natuurmonumenten P.M. Monitoring en handhaving Het nut van monitoring Monitoring is een belangrijk hulpmiddel om inzicht te krijgen in het behalen van de instandhoudingsdoelen. Monitoring is ook nodig om er achter te komen of en hoe (economische) activiteiten binnen het Natura 2000-gebied invloed uitoefenen op de ontwikkeling van de natuurwaarden. De monitoring biedt de noodzakelijke gegevens om na zes jaar (aan het eind van de beheerplanperiode) de resultaten van alle Natura 2000-inspanningen te evalueren. Waaruit bestaat de monitoring? De monitoring in de Nieuwkoopse Plassen en De Haeck bestaat voor de habitattypen uit het in kaart brengen van vegetaties, en het inventariseren van kwaliteitsbepalende flora en fauna. Ook de waterkwaliteit wordt gemonitord. Daarnaast worden voor de vogels en andere dieren de aantallen en verspreiding gemonitord. Verder wordt er gekeken of er in een leefgebied bijvoorbeeld voldoende rust en voedselaanbod zijn. Voor al deze monitoring wordt zoveel mogelijk gebruikt gemaakt van bestaande monitoringsprogramma s. Daarnaast zet de provincie een aanvullend monitoringsprogramma op. In het kader van de PAS wordt landelijk nog bepaald op welke wijze de effecten van stikstofdepositie worden gemonitord. Toezicht en handhaving De omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid stelt een handhavingsplan op. Noordse woelmuis. Aanzet tot een Gebiedsprogramma innovatie, onderzoek en maatregelen Wat is het Gebiedsprogramma innovatie, onderzoek en maatregelen? Het Gebiedsprogramma bevat wensen op het vlak van innovatie, onderzoek en maatregelen in de sectoren landbouw, rietsnijden en rietteelt, en recreatie. Het is een uitwerking van de beschrijving van het toekomstig gebruik: ambities tot 2030 (zie hierboven). Dit programma is geen onderdeel van de instandhoudingsmaatregelen, maar uitvoering ervan is wel belangrijk. Juist omdat in dit programma Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 22

23 innovatie en kwaliteitsverbetering een belangrijke rol spelen, is het een ondersteuning bij het behalen van de instandhoudingsdoelen. Onderdeel Landbouw Voor de korte termijn gaat het vooral om de toepassing van reeds ontwikkelde innovaties. Zo subsidieert de provincie Zuid-Holland onderwaterdrainage en steunt de provincie met o.a. het Productschap Zuivel de ontwikkeling van innovatieve mesttoedieningssystemen voor de veenweiden. Voor de langere termijn komt er een programma voor de ontwikkeling van systeeminnovaties in de gehele veenweiden. Onderdeel Rietsnijden en rietteelt Dit betreft de volgende onderzoeksvoorstellen: 1. Onderzoek naar de mogelijkheid voor particuliere eigenaren om beheersubsidies aan te vragen. 2. Onderzoek verdergaande professionalisering van de sector rietsnijden. 3. Nader onderzoek naar verdergaande mechanisering en naar investeringsvormen. 4. Onderzoek toekomst verwerking riet en sluik. Onderdeel Recreatie Dit betreft de volgende voorstellen: 1. Eenheid van bebording. 2. Voorzieningen voor watersport. 3. Verkenning van de mogelijkheid van een tweede doorvaart vanaf de Noorderplas naar de Meije. 4. Optimaliseren zwemgebied nabij het te ontwikkelen Meijepark. Middelen voor het Gebiedsprogramma Verschillende partijen, zowel bedrijfsleven als overheden, kunnen hun (financiële) bijdrage leveren voor de uitvoering van het Gebiedsprogramma. Begeleidingscommissie Voor de uitvoering van het beheerplan is een onafhankelijke begeleidingscommissie opgericht die de voortgang van de instandhoudingsmaatregelen bekijkt. De leden van de commissie vormen een brede afspiegeling van de betrokken partijen uit het gebied. De Begeleidingscommissie komt vier keer per jaar bijeen. Naast het volgen van de voortgang van de instandhoudingsmaatregelen, heeft de Begeleidingscommissie een belangrijke signaalfunctie: zij geeft eventuele knelpunten aan bij betrokken overheden. Ook kunnen bewoners en ondernemers uit het gebied bij de commissie terecht met vragen en opmerkingen. Vrijwaringsclausule Bij interpretatieverschillen tussen deze toelichting en samenvatting en het ontwerpbeheerplan is de tekst van het ontwerpbeheerplan doorslaggevend. Nog vragen? Als u nog vragen hebt over het ontwerpbeheerplan, kunt u contact opnemen met de heer C.G.M. van Kruining, telefonisch: , of per cgm.van.kruining@pzh.nl. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 23

24 Begrenzing van het Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 24

25 Deelgebieden binnen het Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck. Ontwerpbeheerplan Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen en De Haeck toelichting en samenvatting 25

26