Handleiding Ultimate ontwerpprincipes

Transcriptie

1 Handleiding Ultimate ontwerpprincipes IPC is de rode draad door deze handleiding. De volgende principes zijn in deze handleiding opgenomen: 1. De drie pijlers van cultuuronderwijs; 2. De feedback cyclus; 3. Opbrengstgericht werken; 4. Ouderparticipatie. Zo bereid je een vakgeïntegreerde les/project voor. Onderwerp De leerling is het uitgangspunt. Bepaal of de gekozen thema s aansluiten bij de leef- en belevingswereld van de kinderen. Bij iedere les die volgt in het thema diep je steeds een onderwerp uit. Stap 1 doelen stellen (feed up) Vaststellen van doelen (feed up) is essentieel in de eerste stap van deze cyclus. Hoe stel je een doel: - Denk na over wat een doel bijvoorbeeld is? Een doel is iets wat je behaalt, niet iets wat je doet. - Stel jezelf elke les de vraag 'Wat gaan ze leren?'. - Concrete doelen formuleer je door ze SMART te formuleren. - Concrete doelen kunnen geformuleerd worden op basis van inputgegevens, zoals kerndoelen & leerlijnen(tule.slo.nl), toets gegevens en observaties. - Stel concrete beoordelingscriteria die duidelijk zijn voor de kinderen. Leerwand Voordat ieder thema begint wordt de leerwand klaargemaakt voor het nieuwe thema. Ieder domein en de daarvoor gestelde doelen worden erbij gehangen. Na iedere les wordt de leerwand aangevuld met de gemaakte werkstukken van de kinderen. Dit kunnen tekeningen zijn, maar ook verslagen, foto s enz. Zo kun je a.d.h.v. de werkstukken samenvatten wat de kinderen gedaan en geleerd hebben. Bij het begin van iedere les wordt er stil gestaan bij de leerwand en wordt er teruggeblikt op de vorige les(sen). Hierbij hebben de kinderen een leidende rol. 1

2 Een activiteit ter introductie van het thema, het is bedoeld als inleiding op de activiteiten die gaan volgen. Hierdoor worden de kinderen betrokken en geënthousiasmeerd. Het startpunt kan van één uur tot één week duren, dit is afhankelijk van de aard van de activiteit en de leeftijd van de kinderen. Voorbeeld: Je kunt gebruik maken van een theatrale inleiding. Aan de hand van een toneelstuk kun je op een overdreven manier het thema introduceren. De kinderen raken hierdoor geboeid. Zorg dat je aansluit bij de leef- en belevingswereld van de kinderen. Dit is gelukt als je bij de kinderen het Wow-effect bereikt hebt, dus dat de kinderen naar huis rennen om te vertellen wat ze vandaag bij deze les hebben gedaan. Bij kennisoogst ga je de voorkennis van de kinderen ophalen. De kinderen kunnen laten zien wat ze al weten over het thema. De leerdoelen kunnen aangepast/afgestemd worden op hetgeen van wat de kinderen al weten. Voorbeeld: Mindmaps stellen de kinderen in staat om verbanden te leggen tijdens het maken van aantekeningen. Bij jonge kinderen kun je gebruik maken van afbeeldingen. De kinderen kunnen dit eventueel zelf tekenen. Maak het visueel voor de kinderen, hang het in de klas. De mindmap kan later eventueel aangevuld worden. Het is makkelijker om een puzzel te maken als je eerst the big picture gezien hebt dan als dat je het stukje voor stukje doet. Bij uitleg van het thema wordt the big picture uitgelegd. Als leerkracht moet je voorzien zijn van genoeg informatie. Zorg ervoor dat de informatie zo duidelijk mogelijk gepresenteerd wordt. Ook de doelen komen hierbij aan bod. Het moet voor de kinderen duidelijk zijn aan welke criteria zij moeten voldoen. Laat deze criteria vallen in de zone van de naaste ontwikkeling. De vakinhoudelijke doelen hebben betrekking op de kennis, de vaardigheden en het begrip. Deze doelen zijn er voor taalvaardigheid, rekenen en wiskunde, natuur en techniek, ICT, ontwerptechnologie, geschiedenis, aardrijkskunde, muziek, lichamelijke opvoeding, kunstzinnige vorming en mens en samenleving. De persoonlijke doelen hebben betrekking op de individuele kwaliteiten en karaktertrekken die voor leerlingen in de 21e eeuw van belang zijn. Deze doelen zijn er voor onderzoek, aanpassingsvermogen, veerkracht, communicatie, moraliteit, samenwerking, respect en zorgzaamheid. 2

3 Bij het IPC curriculum maken ze gebruik van de multidisciplinaire aanpak. Dit betekent dat de vakken los van elkaar worden aangeboden, maar het heeft wel hetzelfde thema. Voeg je meerdere vakken samen, stel dan doelen voor beide domeinen. Zorg ervoor dat er niet teveel doelen gesteld worden. Het moet haalbaar zijn. Onderwerp De leerling is het uitgangspunt. Bepaal of de gekozen thema s aansluiten bij de leef- en belevingswereld van de kinderen. Bij iedere les die volgt in het thema diep je steeds een onderwerp uit. Stap 2 Leeractiviteiten ontwerpen Leeractiviteiten zijn activiteiten die bewust of onbewust leiden tot een verandering in kennis en/of gedrag. Leeractiviteiten zijn bedoeld om leerlingen te laten leren. Welke leeractiviteiten effectief zijn, valt niet van tevoren te zeggen. De verschillende manieren van leren: - Bij het leren van inzichten past een sociaal-constructivistische aanpak (ontdekken, experimenteren, verbanden leggen), - Bij het leren van feiten een cognitivistische aanpak (memoriseren en afleiden) - Bij het leren van vaardigheden en attitudes een behavioristische aanpak (inslijpen en oefenen). Bij vakgebieden wordt gebruik gemaakt van onderzoeks- en verwerkingsactiviteiten. Onderzoeksactiviteiten De onderzoeksactiviteiten gaan altijd vooraf aan de verwerkingsactiviteiten. Hierbij gebruiken de kinderen een breed scala aan manieren om dingen uit te vinden en werken ze in groepjes van verschillende groottes om allerlei informatie te vinden. Met het stellen van toepasselijke vragen moeten kinderen aangemoedigd worden om op onderzoek uit te gaan. Een essentieel onderdeel van het IPC is de mogelijkheid om alleen, in paren en in groepen te werken. Verwerkingsactiviteiten Hierbij zetten de kinderen op een rijtje wat ze van hun onderzoeken hebben geleerd en krijgen ze de kans om hun bevindingen over te brengen op anderen. Kinderen moeten in de gelegenheid gesteld worden om hun onderzoek te overdenken en om het met gebruik van meervoudige intelligenties (MI) te werken. Het is niet nodig om iedere intelligentie altijd in alle vakken te gebruiken, maar het moet mogelijk zijn om met verschillende intelligenties te werken. Bij het ontwerpen van een leeractiviteit is het belangrijk dat je vertrekt vanuit het doel dat je ermee hebt. 3

4 Cognitieve basisvaardigheden In de lessen maak je gebruik van de cognitieve basisvaardigheden. Deze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Gebruik figuur 1 ter ondersteuning. Waarnemen De zintuigen spelen hierbij een grote rol. Kinderen observeren, ervaren en lokaliseren. Jonge kind het besef dat het thuis anders ruikt dan bij de buren of dat feestelijk eten vaak lekkerder is dan alledaagse hap. Oudere kind bekijken van en het luisteren naar een nieuwsbericht over een oorlog. Verbeelden stelt kinderen in staat situaties te bedenken en te scheppen. Hierdoor kunnen herinneringen met elkaar gedeeld worden. De kinderen maken, construeren, voorstellen en spelen hierbij. Jonge kind laat kinderen een tekening maken over hun herinnering van de vakantie. Oudere kind vormgeven van de indrukken die het hiervoor genoemde nieuwsbericht bij hen oproept d.m.v. een collage, toneelstuk, gedicht enz. Conceptualiseren De kinderen geven betekenis aan wat ze hebben waargenomen d.m.v. abstracte begrippen. Dit is mogelijk dankzij de Taal. De kinderen gaan waarderen, interpreteren en classificeren. Jonge kind leert culturele verschijnselen of aspecten van cultuur onder woorden te brengen. Wat is een huis? Wat is een straat? Wat is een wijk? Oudere kinderen houden een debat over bijv. een oorlog waarin ze een standpunt innemen en beargumenteren. Analyseren is een kwestie van ontdekken. De kinderen gaan concluderen, verbanden leggen en testen. Jonge kinderen kun je uit laten zoeken waarom een feesttafel anders gedekt wordt dan een ontbijttafel of wat zijn de verschillen tussen deze twee tafels? Oudere kinderen kun je onderzoek laten doen naar oorzaken van recente oorlogen en of er overeenkomsten en verschillen zijn. Zijn er steeds terugkerende oorzaken? De vaardighedencirkel kan gebruikt worden om de verschillende cognitieve basisvaardigheden te gaan herkennen. Als kinderen iets gaan inschatten dan weet je dat het bij verbeelden hoort. Gebruik werkwoorden uit de cirkel of alternatieven bij het bedenken en herkennen van leerlingactiviteiten in een les/project. 4

5 Media Het lichaam De werkelijkheid waarnemen door zintuigen. Voorwerpen Hiermee worden de mogelijkheden van ons lichaam uitgebreid. Denk aan: gereedschappen, kleding, muziekinstrumenten enz. Ook het lichaam kan gebruikt worden als voorwerp door bijv. te zingen of uit te beelden. Taal (gesproken en geschreven) denk aan: liedjes (maken of zingen), gedichten en verhalen (maken of lezen) of gesprekken voeren. Grafische tekens stelt ons in staat informatie buiten ons hoofd op te slaan en door te geven. Denk aan geschreven taal, foto s, video s, digitale media enz. Media kun je dus vooral inzetten bij expressieve vakken, denk aan: dans, drama, muziek, maar ook bij wereld oriëntatie. Stap 3 Leeractiviteiten begeleiden Bij het begeleiden van leeractiviteiten kun je twee aspecten aan het gedrag van leerkrachten onderscheiden, namelijk het pedagogisch handelen en het didactisch handelen. Pedagogisch handelen zorgt ervoor dat een leerling goed in zijn vel zit, zich competent voelt en gemotiveerd is. Didactisch handelen zorgt ervoor dat leerprocessen plaatsvinden, leerlingen feedback krijgen en dat de ontwikkeling gestimuleerd en gemonitord wordt. Het geven van goede feedback gericht op het behalen van de doelen is hierbij een belangrijke procesvariabele. Leerlingen zijn meer betrokken en gemotiveerd. Feedback Focus op het leerproces en de leeropbrengsten. - Kijk samen naar de gestelde criteria. - Ga met de kinderen na wat ze al kunnen. Feed forward Ondersteuning bij de volgende stappen in het leerproces. - Geef gerichte aanwijzingen waarmee ze verder kunnen komen. - Ben duidelijk over wat beter kan en bespreekt hoe dit effectiever aan te pakken. - Denk na of je feed forward geeft op taakniveau, procesniveau of niveau van zelfregulering. 5

6 - Vragen voor de leerling die aan bod komen: Hoe ga je nu verder? Wat moet jij nog doen om het doel te bereiken? Welke stappen ga je zetten? Bij de afsluiting wordt er met iedere betrokkenen besproken en geëvalueerd wat er geleerd is. Er wordt teruggeblikt op het hele thema. Op de leerwand worden de gemaakte werkstukken van de kinderen bijhouden, aan de hand hiervan kan er geëvalueerd worden. Stap 4 Evalueren De laatste stap uit de cyclus is evalueren. Een belangrijke functie van evaluatie is de bijdrage die wordt geleverd aan de vorming van het zelfbeeld. Via een evaluatieproces kan de leerling informatie krijgen over zijn gedrag/leerproces. Deze feedback is van belang om te weten wie je zelf bent en hoe je functioneert (Alkema & Tjerkstra, 2011). - Zijn de doelen bereikt? - In welke mate zijn ze bereikt? - Welke consequenties heeft dit? - Er worden leerpunten geformuleerd die de opstart vormen voor een volgende opdracht of een volgend proces. De leerling heeft een actieve rol bij het bespreken van de doelen/beoordelingscriteria. Hierdoor maak je hen mede-eigenaar. 6

7 Figuur 2 is een overzichtelijke cyclus van de stappen van opbrenggericht werken. 7

8 Betrokkenen Externe instanties Externe instanties kunnen betrokken worden bij het project. Dit kan de school in gehaald worden, maar er kan ook een uitstapje gemaakt worden. Hierbij kunnen ouders betrokken worden. Leerling Ouders Door ouders bij het onderwijs te betrekken kunnen de thuis- en de schoolsituatie beter op elkaar worden afgestemd, waardoor kinderen beter gaan presteren. Ouders Betrokkenen Leerkracht Externe instanties In de volgende pagina vind je een format om je lessen in voor te bereiden. Iedere eerder genoemde ontwerpprincipe heeft een plaats gekregen in het format. Beschrijf in ieder vak hoe je gebruik gaat maken van de verschillende principes. Kom je er niet helemaal uit? Maak dan gebruik van de bovenstaande handleiding. 8

9 IPC International Primary Curriculum Thema: Kerndoelen Doelen (SMART) Organisatie/tijdsplanning Leerdoelen afstemmen Voorkennis ophalen The big picture Uitleg van doelen 9

10 Onderzoeksactiviteit Cognitieve basisvaardigheden (zie figuur 1) Onderwerp Verwerkingsactiviteit Media Betrokkenen: Terugblik Feed up Feedback Feed forward Leerwand 10