Gedragseconomie als Business case voor innovatie

Transcriptie

1 Gedragseconomie als Business case voor innovatie Op welke manier kan het lectoraat Gedragseconomie levensvatbaar gemaakt worden? Auteur: Leander Verkaik Studentnummer: Klas: BE49 Opleiding: Bedrijfseconomie Modulecode: FBEAFS0344 Begeleidende docenten: Dhr. Teeuwen Dhr. Schadewijk In opdracht van: Opdrachtgever: Locatie: Instituut: Datum, plaats: Lectoraat Gedragseconomie Dhr. De Wild Max Euwelaan Hogeschool Rotterdam , Rotterdam Deze scriptie is alleen beschikbaar voor lectoraten van de Hogeschool Rotterdam 0

2 Voorwoord Dit rapport is opgesteld door een student bedrijfseconomie die afstudeert bij het lectoraat Gedragseconomie. In het kader van de afstudeerstage is onderzocht op welke manier het lectoraat levensvatbaar gemaakt kan worden. Het lectoraat wil graag een antwoord op deze vraag en wil een inzicht verkrijgen in de verschillende mogelijkheden die het lectoraat heeft. Ik wil het lectoraat door middel van dit onderzoek een inzicht geven in de verschillende mogelijkheden die er zijn om het lectoraat levensvatbaar te maken. Ik wil de opdrachtgever, de heer De Wild, bedanken voor het in mij gestelde vertrouwen en Dhr. Teeuwen voor de begeleiding van de afstudeerperiode. Daarnaast wil ik de onderstaande mensen bedanken voor het verschaffen van informatie voor mijn scriptie. De heer De Wild lector Gedragseconomie, De heer Versluis medewerker lectoraat Gedragseconomie, De heer Van der Waal medewerker lectoraat Gedragseconomie, De heer Oostdijk medewerker lectoraat Gedragseconomie, Mevrouw Boslooper medewerker lectoraat Gedragseconomie, Mevrouw Van der Meule directeur centrum van lectoraten en onderzoek, De heer Delnooz lector aan de Avans Hogeschool, De heer Van Dam directeur Transfergroep en De heer Van der Star docent IFM. Rotterdam, Leander Verkaik

3 Executive Summary Introduction This investigative report is the result of a six-month placement at the research center of Behavioral Economics at Rotterdam University of Applied Sciences. The research center has changed her main research subject form Risk Management to Behavioral Economics. Also the professor of the research center has changed, because the former professor stopped working for the research center. The new professor wants to have a proper insight in the possibilities in this new situation. This report adresses that problem and focuses on a proper insight in the possibilities of the research center. Research question The research center Behavioral Economics wants an insight of her possibilities in products, the market and in generating enough finances to do good research. Those possibilities have been analysed and described in this report, the central research question being: Which products should the research center Behavioral Economics have to offer, in line with the mission of the knowledge center and her competences, to achieve her goal by generating enough money to provide good and quality research? Methods This investigative report is a descriptive study for which both desk research and field research were carried out. Desk research was used to gather internal and external information. Internal desk research was used to gather information from some documents of the Rotterdam University of Applied Sciences. External desk research was used to gather information about guidelines for research centers made by the government. Field research was used to gather information about the market to do a SWOT-analyses. Field research was carried out by means of interviews and internal quicktionnaires. Findings and recommendations The findings and conclusions of this study support the following recommendations : The research center has a lot of opportunities to work with other organisations, institutes etc. to do research on behavioral economics. The threats of the research center are controlable and can easily be reduced by improving their weaknesses. There are different thoughts about the weaknesses between the staff and the professor. The differences between the staff and the professor have to be resolved before the weaknesses can be reduced. The research center shows that their activities cope with almost all the key succes factors, objectives and functions of research centers in general. In conclusion, the research center has a good chance of being succesfull. When the research center properly responds to the opportunities and reduce their threats by improving their weaknesses, they can generate enough fundings to fulfill their task in providing good and quality research.

4 Samenvatting De kenniskring Enterprise Risk Management is verder gegaan als lectoraat Gedragseconomie (Behavioral Economics). Het lectoraat wil graag een inzicht in de mogelijkheden die het heeft en in de wijze waarop het lectoraat financiën kan genereren. Tijdens dit onderzoek wordt daarom een antwoord gezocht op de vraag: welk aanbod van eindproducten moet het lectoraat Gedragseconomie aanbieden om, binnen het kader van haar opdracht binnen het KC en zijn competenties, zijn doelen op het gebied van het verwerven van een derde geldstroom te verwezenlijken? Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van zowel desk als field research. Bij desk research is gebruik gemaakt van zowel internal als external desk research. Internal desk research is toegepast door documenten van de Hogeschool Rotterdam te bestuderen, external desk research door documenten van de overheid en andere lectoraten te bestuderen. Voor field research is gebruik gemaakt van interviews en quicktionnaires. Daarnaast is de opdrachtgever veelvuldig geraadpleegd voor bepaalde belangrijk informatie. Ook is een SWOT-analyse uitgevoerd voor het lectoraat. Aan de hand van de desk en field research zijn een aantal resultaten naar voren gekomen. Met betrekking tot eindproducten heeft het lectoraat veel mogelijkheden. Voorbeelden zijn: minoropdrachten, innovation labs, ontwikkeling van cursussen, begeleiding van afstudeerders en dergelijke. Daarnaast zijn gedurende dit onderzoek kritische succes factoren, functies en doelstellingen van lectoraten geformuleerd aan de hand van documenten die door de overheid en de Hogeschool Rotterdam zijn opgesteld. Aan de hand van SWOT-analyse zijn de sterke en zwakke punten van het lectoraat geformuleerd. De sterke en zwakke punten zijn geformuleerd door de medewerkers van het lectoraat te raadplegen. De kansen en bedreigingen zijn geformuleerd aan de hand van een marktonderzoek. De sterke punten van het lectoraat geven aan dat het onderwerp erg actueel is, dat het team goed gedisciplineerd te werk gaat en dat er veel samenwerkingsmogelijkheden zijn. De zwakke punten geven aan dat het team bekendheid mist; dat binnen het Instituut voor Financieel Management de waarde van het lectoraat nog niet gezien wordt en dat er geen tweede persoon is die de lector volledig kan vervangen. Het lectoraat heeft daarnaast erg veel kansen die benut kunnen worden, vooral op het gebied van samenwerking en het onderwijs. Voor het lectoraat zijn ook een aantal bedreigingen aanwezig. De bedreigingen zijn echter goed beheersbaar en kunnen daarom geen grote schade aan het lectoraat aanrichten. Daarnaast zijn de activiteiten van het lectoraat vergeleken met de kritische succesfactoren, de functies en de doelstellingen van lectoraten. Aan de hand van die vergelijking kan geconcludeerd worden dat het lectoraat aan nagenoeg alle functieomschrijvingen en doelstellingen van lectoraten voldoet. Meer dan de helft van de kritische succesfactoren worden helemaal of bijna helemaal behaald. Al met al kan geconcludeerd worden dat het lectoraat veel mogelijkheden heeft in het aanbieden van eindproducten; dat er veel samenwerkingsmogelijkheden zijn en dat het onderwerp goed ingepast kan worden in het onderwijs. Verder kan geconcludeerd worden dat het lectoraat de zwakke punten moet proberen te verbeteren en dat het lectoraat voldoet aan nagenoeg alle doelstellingen, functieomschrijvingen en kritische succes factoren.

5 Inhoud Samenvatting... 3 Inleiding Probleembeschrijving Probleemstelling Afbakening Methodiek Desk research Quicktionnaire Opdrachtgever Theorie SWOT-analyse Theorie Interne analyse Theorie Externe analyse Achtergrondinformatie over de organisatie Het Kenniscentrum Entrepreneurship & Business Innovation Het lectoraat Gedragseconomie Landelijke doelstellingen lectoraten Mogelijke werkzaamheden/producten van het lectoraat Huidige activiteiten van het Lectoraat uit het jaarplan Interne en externe analyse Interne analyse Organisatiestructuur Marketingmix Externe analyse Afnemersanalyse Bedrijfstakanalyse Concurrentieanalyse Leveranciersanalyse SWOT-analyse Strengths Weaknesses Opportunities Threats Financieringsinstanties Extern Intern Resultaten Vergelijking: jaarplan met de landelijke doelstellingen van lectoraten Vergelijking: kritische succes factoren door de overheid met lectoraat Gedragseconomie Vergelijking: functies van lectoraten van de Hogeschool Rotterdam en lectoraat Gedragseconomie Vergelijking: sterke en zwakke punten van medewerkers van het lectoraat en de lector Conclusie en aanbevelingen Bronnenlijst (geraadpleegd) Bronnenlijst (aanbevolen)... 64

6 Bijlagen A: Procedure en Format Projectplan Innovatiefonds B: Informatiebronnen C: Schema voor interviews D: Quicktionnaire E: Uitkomsten Quicktionnaire F: Onderzoeksactiviteiten G: Interview Business Model H: Interview Avans Hogeschool Breda I: Interview Haagse Hogeschool J: Interview Transfergroep K: Interview Lector Gedragseconomie L: Interview Manager Bedrijfsvoering IOI

7 Inleiding De aanleiding voor het rapport Lectoraten zijn sinds 2001 ingevoerd in het hoger beroepsonderwijs. Het voormalige lectoraat Enterprise Risk Management heeft zijn gezichtsveld verbreed. Het lectoraat is gaan inzien dat het gedrag van ondernemers heel veel raakvlakken heeft met het nemen van risico en daardoor ook met risicomanagement. Vandaar dat het lectoraat verder gaat onder de naam lectoraat Gedragseconomie. Het lectoraat Gedragseconomie bevindt zich in de beginnende fase op het gebied van onderzoek naar gedrag in ondernemingen. Dit betekent dat het lectoraat geen duidelijk beeld heeft van welke activiteiten het kan uitvoeren en op welke manier het gelden kan genereren. Het lectoraat dient namelijk buiten de overheidsgelden die het ontvangt, ook zelf voor een deel van de financiën te zorgen. Daarbij is het belangrijk om te weten welke ideeën van het lectoraat Gedragseconomie geschikt zijn om uit te voeren en welke ideeën geld kunnen genereren. Daarbij zijn twee zaken belangrijk: waar kan het lectoraat Gedragseconomie in uitblinken (kritische succesfactoren, SWOT) en is er wel degelijk vraag naar onderzoek op het gebied van gedrag in organisaties? Daarnaast wil het lectoraat Gedragseconomie weten hoeveel gelden er gegenereerd dienen te worden en waar deze gelden vandaan gehaald kunnen worden. Het doel van het rapport Het doel van het onderzoek is inzicht te geven in het levensvatbaar maken van het lectoraat Gedragseconomie. Met de term levensvatbaar wordt hier bedoeld: waar kan het lectoraat Gedragseconomie in uitblinken en op welke manier is er vraag naar onderzoek op het gebied van gedrag in ondernemingen? Kan het lectoraat Gedragseconomie aan de vraag van de klanten voldoen en op welke manier? Het doel van dit rapport is een antwoord te krijgen op deze vragen. Het lectoraat Gedragseconomie krijgt dan een overzichtelijk beeld van de ideeën die het kan uitvoeren en welke ideeën geld kunnen opleveren. Er kan namelijk vanuit de markt ook vraag zijn naar onbetaalde activiteiten en onderzoeken. Datgene waar het lectoraat in kan uitblinken (kritische succesfactoren, SWOT) zal ook onderdeel van het onderzoek vormen. Ten slotte zal een advies gegeven worden over de wijze waarop het lectoraat Gedragseconomie hiermee om kan gaan. Opbouw van het rapport In het eerste hoofdstuk zal de probleemstelling van het onderzoek geformuleerd worden, met daarbij de deelvragen en de afbakening voor het project. Daarna zal in hoofdstuk twee de methode van onderzoek besproken worden, om vervolgens in hoofdstuk drie achtergrondinformatie te verschaffen. In hoofdstuk vier zal een marktonderzoek behandeld worden voor het lectoraat en in hoofdstuk vijf zal de SWOT-analyse getoond worden. Daarna zullen in hoofdstuk 6 de mogelijke financieringsinstanties aan de orde komen en in het zevende hoofdstuk zullen een aantal stukken met elkaar vergeleken worden en in de vorm van resultaten getoond worden. In het laatste hoofdstuk zullen de conclusies en aanbevelingen weergegeven worden. 5

8 1. Probleembeschrijving In dit hoofdstuk zal de probleembeschrijving worden weergegeven. Daarop zullen de deelvragen volgen, om vervolgens af te sluiten met de afbakening van het onderzoek. 1.1 Probleemstelling De doelstelling van dit project is als volgt geformuleerd: Welk aanbod van eindproducten moet het lectoraat Gedragseconomie aanbieden om, binnen het kader van haar opdracht binnen het KC en haar competenties, haar doelen op het gebied van het verwerven van een derde geldstroom te verwezenlijken? Aan de hand van de hoofdvraag zijn de volgende deelvragen geformuleerd: Wat zijn eindproducten waarmee het lectoraat financiën kan genereren, binnen zijn opdracht en competenties? o Welke grenzen stelt de opdrachtomschrijving van het Lectoraat? o Wat zijn huidige eindproducten van het lectoraat? o Welke ideeën heeft het lectoraat voor toekomstige eindproducten? o Wat is de sterkte van het lectoraat? (Kritische succes/faalfactoren, kansen (Swot)) o Wat is de zwakte van het lectoraat? (Bedreigingen (Swot)) Uit welke bronnen kan de derde geldstroom gegenereerd worden? o Welke partijen verzorgen de derde geldstroom? o Waar halen andere lectoraten hun derde geldstroom vandaan? 1.2. Afbakening Dit onderzoek heeft ook een aantal voorwaarden. Het onderzoek dient uitgevoerd te worden voor het lectoraat Gedragseconomie. Echter is het geen probleem als het onderzoek gedeeld wordt met andere lectoraten binnen de Hogeschool Rotterdam. De wens van de opdrachtgever is om de scriptie alleen voor de Hogeschool Rotterdam beschikbaar te stellen. 6

9 2. Methodiek In dit hoofdstuk worden de verschillende methodieken die gedurende dit onderzoek gebruikt zijn uitgelegd. 2.1 Desk research Bij desk research worden gegevens en informatie verzameld uit literatuur, via internet of uit eerdere onderzoeken. Deze informatie wordt allereerst verzameld en geanalyseerd voordat het verwerkt wordt tot bruikbare informatie voor het onderzoek. Daarnaast worden allerlei websites over lectoraten geraadpleegd om een duidelijk beeld te krijgen over hoe andere lectoraten zichzelf profileren en wanneer bepaalde lectoraten bijeenkomsten organiseren. Doordat Desk Research snel is en er weinig kosten aan verbonden zitten is het een prettige manier van onderzoek. Er zijn twee verschillende vormen van Desk Research: 1. Interne Desk Research: Interne Desk Research kan worden beschouwd als het meest gangbare startpunt van een organisatie. Veel informatie kan intern worden gegenereerd binnen de organisatie zelf. Deze vorm is vaak erg toegankelijk doordat het om interne informatie gaat. Deze manier van onderzoeken zal vooral toegepast worden op het intranet om te kijken wat er geschreven is over lectoraten en hoe deze georganiseerd dienen te worden in de ogen van de Hogeschool Rotterdam zelf. 2. Externe Desk Research: Deze vorm gaat om het onderzoek dat buiten de organisatorische grenzen gedaan wordt, in het geval van dit rapport buiten de Hogeschool Rotterdam. (Management Study Guide) 1 De voordelen van Desk Research zijn: Dat het een relatief goedkope vorm van onderzoek is, de informatie is vaak gratis voor handen. De informatie is snel toegankelijk via het internet. De nadelen van Desk Research zijn: Sommige verzamelde informatie is niet meer actueel. Informatie die verkregen wordt is niet voldoende om een oplossing op het probleem te vinden. (Outsource Research 2009) 2 1 Management Study Guide, Internal and external desk research. 2 Outsource research, Desk research. 7

10 2.2 Interview Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van een speciale vorm van interviewen. Bij deze vorm van interviewen wordt van tevoren zo weinig mogelijk kennis vergaard, zodat een interview niet gekleurd wordt. Het interview heeft hierdoor een open karakter. Bij deze vorm van interviewen is het ook belangrijk dat de geïnterviewde zoveel mogelijk aan het woord blijft, zodat zo open en eerlijk mogelijk over het onderwerp gesproken wordt. Hierbij wordt in plaats van een vragenlijst vaak gebruik gemaakt van een schema met onderwerpen, waarmee toch aangegeven kan worden welke onderwerpen aan de orde dienen te komen. De geïnterviewde kan dan zelf aan de hand van het schema vertellen wat hij of zij kwijt wil over de verschillende onderwerpen en wordt dan niet gestuurd door vragen die vooraf opgesteld zijn. De persoon dient tijdens het interview uitvoerig zijn verhaal te kunnen doen en het is verstandig om het gesprek op te nemen. Deze kan daardoor later teruggeluisterd worden en dan kan er een gespreksverslag samengesteld worden. Het voordeel hiervan is dat alles wat de geïnterviewde zegt genoteerd staat (op audio). Nadat het gespreksverslag klaar is kan er een samenvatting van gemaakt worden om ervoor te zorgen dat de belangrijkste punten meegenomen worden in de scriptie. Achteraf worden de bevindingen uit de interviews vergeleken met wat er in de literatuur over gezegd en geschreven wordt. Hierdoor kan dit type van interview ook gezien worden als een wetenschappelijk onderzoek dat 180 graden is omgedraaid. Aangezien er breedte onderzoek gedaan wordt dat daarna wordt vergeleken met de literatuur, dat diepteonderzoek is. Deze manier van interviewen is gekozen, omdat er dan veel informatie vergaard kan worden van de personen die geïnterviewd worden. Door het interview zo min mogelijk te sturen wordt de geïnterviewde vrij gelaten om te vertellen wat diegene belangrijk vind om te vertellen. Om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over bepaalde onderwerpen is deze vorm van interviewen de beste vorm. De voordelen van een interview zijn: De antwoorden worden beter begrepen. Als een antwoord niet duidelijk is kan de vraag opnieuw gesteld worden De ondervraagde hoeft de antwoorden alleen uit te spreken en niet zoals bij een enquête de antwoorden opschrijven. De nadelen zijn: Interviews zijn erg tijdrovend. De sfeer van het gesprek kan invloed hebben, bijvoorbeeld als het gesprek niet lekker verloopt. Afspraken maken voor interviews is vaak erg ingewikkeld. (SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling 2003) 3 3 SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, Het houden van een interview. 8

11 2.3 Quicktionnaire De quicktionnaire is een vragenlijst die erg lijkt op de welbekende questionnaire. Echter het grote verschil is dat de quicktionnaire veelal bestaat uit een beperkt aantal vragen. De Quicktionnaire is erop gericht om snel antwoord te krijgen op vragen die spelen bij het onderzoek dat gedaan wordt. Vandaar dat het stukje quest veranderd is in het woordje quick dat snel betekend. De voordelen van een quicktionnaire zijn: Het neemt weinig tijd in beslag, maximaal 10 minuten. Er kunnen veel personen in een kort tijdsbestek bevraagd worden. De resultaten kunnen snel verwerkt worden. De nadelen van een quicktionnaire zijn: Doordat een quicktionnaire weinig tijd van de persoon die geïnterviewd wordt vraagt, kan het zijn dat er geen tijd meer is om uitleg te vragen. Dan treden er onduidelijkheden op. Doordat een quicktionnaire uit weinig vragen bestaat, kan het zijn dat bepaalde vragen onbeantwoord blijven. Hiervoor zou dan nogmaals een quicktionnaire afgenomen moeten worden en het kan voorkomen dat de geïnterviewde daar geen behoefte aan heeft. (Wild 2012) Opdrachtgever Bij dit onderzoek is de opdrachtgever voor bepaalde werkvormen gebruikt als informatiebron. Dit is verder geen specifieke onderzoeksmethode, echter is het wel belangrijk om te noemen. Er is namelijk voor bepaalde werkzaamheden die uitgevoerd kunnen worden informatie verschaft door de opdrachtgever. Bepaalde werkzaamheden zijn door de ideeën van de opdrachtgever ontstaan. Met sommige werkzaamheden is geëxperimenteerd. De opdrachtgever fungeert in die gevallen als informatiebron, aangezien de werkzaamheden voortgekomen zijn uit zijn ideeën. De hierboven genoemde quicktionnaire is eveneens een idee van de opdrachtgever als variant op de questionnaire. 4 A.F. De Wild, opdrachtgever Zie ook gespreksverslag in bijlage K: Gespreksverslag lector gedragseconomie. 9

12 2.5 Marktonderzoek Voor deze scriptie is gebruik gemaakt van een marktonderzoek. Marktonderzoek wordt gebruikt om in kaar te brengen wie de concurrenten zijn, welke vergelijkbare producten er al op de markt zijn, wat de prijs- en productverschillen zijn enz. Voor marktonderzoek kan gebruik gemaakt worden van verschillende vormen. Zo kan er gebruik gemaakt worden van een interne en externe analyse, een ABCD-analyse, SWOT-analyse, het vijfkrachtenmodel van Porter etc. Dit zijn allemaal hulpmiddelen waarmee de concurrentie, de prijs- en productverschillen en dergelijke markt informatie in kaart gebracht kan worden Theorie SWOT-analyse De SWOT-Analyse is een model dat gebruikt kan worden door een bedrijf om intern de sterktes en zwaktes te analyseren. Extern worden de kansen en bedreigingen geanalyseerd. SWOT staat dan ook voor Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats. In het Nederlands vertaalt sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De sterktes en zwaktes vallen onder de interne analyse die gericht is op de concurrentie. De kansen en bedreigingen vallen onder de externe analyse die gericht is op de markt en de klant. Hieronder wordt visueel de SWOT-Analyse weergegeven. Figuur 1, SWOT-Analyse (bron: wikipedia) 10

13 2.5.2 Theorie Interne analyse De interne analyse heeft als doel de sterke en zwakke punten van een organisatie te analyseren. Deze worden in drie verschillende onderdelen gesplitst, namelijk: Organisatiestructuur Marketingmix Financiële situatie Organisatiestructuur Het onderdeel geeft het profiel van de organisatie weer. Daarnaast wordt de structuur van de organisatie getoond aan de hand van een organigram. Hierdoor wordt inzicht verkregen in de structuur van de gehele organisatie. Marketingmix In het tweede onderdeel wordt de marketingmix behandeld door de vier p s uit te zetten voor de organisatie. De vier p s bestaan uit prijs, product, plaats en promotie. Het doel is om voor de organisatie te bepalen of de vier p s op de juiste wijze ingezet worden. Financiële situatie Bij de financiële situatie worden zaken als de rentabiliteit, solvabiliteit en liquiditeit behandeld. Het doel is om de financiële situatie van de organisatie te analyseren. (Intemarketing 2009) Theorie Externe analyse De externe analyse wordt gebruikt om te onderzoeken in wat voor omgeving een bedrijf zich bevindt. Door middel van de ABCD-analyse kan een organisatie een inzicht verkrijgen in de verschillende omgevingsfactoren. De letters ABCD staan voor; Afnemers; Bedrijfstak; Concurrenten; Distributeurs en leveranciers. Door deze vier factoren te analyseren kan de organisatie goed inschatten in welke omgeving ze zich bevindt. (Intemarketing 2009) 6 5 Intemarketing, Interne analyse 6 Intemarketing, ABCD-analyse. 11

14 DRETS-analyse De DRETS-analyse is een alternatief voor de DESTEP analyse. De DRETS is ontstaan doordat de DESTEP-analyse niet voor iedere onderneming nodig is. Niet iedere onderneming heeft met alle omgevingsfactoren van DESTEP te maken. Hier is voor DRETS gekozen, doordat deze analyse het meest aansloot op de omgevingsfactoren die invloed hebben op het lectoraat. DRETS staat voor: Demografische Regulerende Economisch Technologisch Sociaal-maatschappelijk Door deze vijf onderdelen goed te bestuderen kan meer inzicht verkregen worden in de markt waar een organisatie in actief is. Hoewel deze factoren niet of nauwelijks te beïnvloeden zijn door de organisatie, kan het wel degelijk helpen voor het nemen van bepaalde beslissingen. De kritiek op DRETS is echter dat omgevingsfactoren die niet belangrijk geacht worden, toch invloed kunnen hebben op ondernemingen. Door DRETS worden die omgevingsfactoren vergeten. (B.Verhage 2005) 7 7 B. Verhage, Inleiding in de marketing, p

15 3. Achtergrondinformatie over de organisatie In dit hoofdstuk zal allereerst achtergrondinformatie aan de orde komen. Hier zal aan de orde komen wat het kenniscentrum Entrepreneurship & Business Innovation en het lectoraat Gedragseconomie willen bereiken. 3.1 Het Kenniscentrum Entrepreneurship & Business Innovation De regio Rotterdam heeft een aantal sterke troeven in handen, namelijk: de haven, de onderwijsinfrastructuur en de ondernemende cultuur. Op andere onderdelen is het echter veel minder gesteld binnen dezelfde regio. De economie is onvoldoende vernieuwend; het innovatief vermogen ligt te laag en de beroepsbevolking is te laag opgeleid. (Schoemakers 2011) 8 Deze zaken zijn precies het snijvlak dat het kenniscentrum aan wil grijpen. Het kenniscentrum wil inspelen op de bevorderende en belemmerende factoren rond innovatie in de regio Rotterdam met de gedachte: Turning Business into Innovation & Turning Innovation into Business. Er is namelijk behoefte aan een slimmere manier van ondernemerschap. Het kenniscentrum kent zes lectoraten, waar het lectoraat Gedragseconomie er één van is. Het kenniscentrum EBI richt zich op Entrepreneurial capital, dat raakvlak heeft met cultural, financial en human capital. Het lectoraat Gedragseconomie houdt zich in grote mate bezig met de human capital side. Daarbij heeft het wel enkele raakvlakken met de cultural en financial side. (Kenniscentrum Entrepreneurship & Businnes Innovation 2011) Het lectoraat Gedragseconomie Het lectoraat Gedragseconomie, voorheen kenniskring Enterprise Risk Management, doet onderzoek naar risk taking en ondernemerschap. Het lectoraat gaat door met de werkzaamheden die het voorheen uitvoerde op het gebied van Risk Management (risk taking), maar neemt daarbij als nieuw onderwerp het ondernemerschap en het daarbij horende gedrag van ondernemers mee in zijn onderzoek. Lectoraten zijn in 2001 in het HBO geïntroduceerd om het onderwijs en het bedrijfsleven beter op elkaar te laten aansluiten, zodat studenten de kennis meekrijgen die in het bedrijfsleven nodig is. Het onderwijs en het bedrijfsleven diende beter op elkaar aan te sluiten en met elkaar samen te werken. Lectoraten en kenniskringen hebben vier doelen: verbetering van de externe oriëntatie, curriculumvernieuwing, professionalisering van docenten en versterking van kenniscirculatie en kennisontwikkeling binnen hbo-instellingen. (Forum voor praktijkgericht onderzoek 2010) 10 8 Schoemakers, Innovatie in Nederland: Jan Egberts, Rene Kuijten en Douwe Breimer in discussie. 9 Kenniscentrum Entrepreneurship & Business Innovation, Onderzoeksprogramma , p Forum voor praktijkgericht onderzoek,

16 Daarbij is het handig om te kijken wat volgens het landelijke beleid het doel is van lectoraten en welke invulling lectoraten dienen te geven binnen de Hogeschool Rotterdam. Het lectoraat dient zich namelijk aan die voorschriften te houden in de werkzaamheden die het verricht. Daarna zullen de huidige eindproducten van het lectoraat worden weergegeven en de ideeën die het heeft voor de toekomst. 14

17 3.2.1 Landelijke doelstellingen lectoraten Uit het lectorenbeleid van de Hogeschool Rotterdam blijkt dat de volgende landelijke doelstellingen geformuleerd zijn voor lectoraten. De landelijke doelstellingen zijn bij het ontstaan van lectoraten geformuleerd. Van 2001 tot 2008 is de ontwikkeling van lectoraten geëvalueerd en begeleid door de stichting kennisontwikkeling HBO. (Stichting kennisontwikkeling HBO December 2008) 11 De stichting heeft de doelstellingen geëvalueerd en iets aangepast om ervoor te zorgen dat de doelstelling haalbaar zijn voor lectoraten. Dit heeft geresulteerd in de onderstaande doelstellingen die letterlijk geciteerd zijn vanuit het lectorenbeleid: Kennisontwikkeling: De lector is verantwoordelijk voor de systematische kennisontwikkeling door middel van een zelf samengesteld meerjarig onderzoeksprogramma. Dit is voor het uitbreiden van het kenniscentrum en de onderzoeksfunctie binnen het instituut; Kenniscirculatie van en naar economie en samenleving: Het onderzoek dat verricht wordt door het kenniscentrum, is gericht op de voorhoede van innovatieve praktijkontwikkeling en op de kennis die gevraagd wordt door de economische sector en de samenleving; Professionalisering van docenten: Docenten participeren rechtstreeks in het onderzoek, zodat de kennis uit het onderzoek direct wordt overgedragen in het onderwijs. Daarnaast bevorderen lectoraten een actueler kennisniveau van docenten; Doorwerking naar het (opleidings)curriculum: Kennis verworven in onderzoek wordt eveneens toegepast binnen andere onderwijs- of contractactiviteiten van het instituut (valorisatie); Succesvolle verwerving van externe middelen: Wordt vergroot door een sterk onderzoeksprogramma (wetenschappelijke werfkracht, tweede geldstroom) en een externe gerichtheid op economie en samenleving (maatschappelijke werfkracht, derde geldstroom). De laatste doelstelling ontbrak in de eerste jaren. De HBO-instellingen ontvangen van de overheid geld dat ze kunnen besteden aan lectoraten. In de eerste jaren van lectoraten is dat gebruikt om lectoraten op te bouwen. Nu de lectoraten de opbouw hebben gerealiseerd is het de bedoeling dat lectoraten financiering ontvangen van bedrijven, instanties en dergelijke waar onderzoek voor uitgevoerd wordt. (Hogeschool Rotterdam 2009) Stichting kennisontwikkeling HBO, Lectoraten in het hoger beroepsonderwijs , p Lectorenbeleid Hogeschool Rotterdam, p

18 In dit onderzoek is daarbij vooral de laatste doelstelling erg belangrijk: deze zal een leidraad vormen binnen het onderzoek. Het lectoraat wil namelijk buiten de financiën die ontvangen worden van de overheid, ook financiën genereren bij externe partijen (sluit aan bij de laatste doelstelling). Het lectoraat wil meer en beter onderzoek verrichten en heeft hiervoor meer financiering nodig. Doordat de financiering van de overheid vaststaat dient het lectoraat de financiering bij externe partijen te genereren. De andere doelstellingen zullen ook meegenomen worden bij de beoordeling van de huidige en toekomstige producten van het lectoraat. De producten dienen namelijk wel aan te sluiten bij de doelstellingen die landelijk gesteld zijn. De nadruk zal echter liggen op de doelstelling succesvolle verwerving van externe middelen, omdat deze doelstelling aansluiting vindt met de deelvragen. Daarnaast zijn er landelijk een aantal kritische succesfactoren geformuleerd voor lectoraten. Deze zullen hieronder letterlijk geciteerd worden vanuit het rapport van de Stichting Kennis Ontwikkeling: Kritische succesfactoren: 1. Lectoren zijn de vaandeldragers * van de hogeschool. Lectoraten nemen daarom een prioritaire positie in binnen de structuur en de organisatie van een hogeschool. Dit komt ook tot uiting in interne financiële ondersteuning van de lectoraten. 2. De instelling van een lectoraat maakt onderdeel uit van een centraal binnen de hoge school geformuleerd strategisch beleid. Lectoraten passen bij voorkeur in een centraal profiel van de hogeschool. 3. De keuze voor het domein van een lectoraat wordt gebaseerd op een grondige interne en externe analyse van de behoefte aan innovatie in het onderwijs en in de praktijk van bedrijven en instellingen. 4. Leden van een kenniskring krijgen een aanstelling van 0,4 fte voor een periode van 4 jaar en worden benoemd door middel van een sollicitatieprocedure. 5. Het lectoraat wordt intensief betrokken bij de ontwikkeling van curricula; studenten worden in hun afstudeerfase betrokken bij het onderzoek van de lectoraten. 6. Het professionele niveau van docenten wordt structureel bevorderd. 7. Het HRM-beleid wordt aangepast aan de instelling van lectoraten en de introductie van de onderzoeksfunctie. 8. De lectoraten beschikken over voldoende facilitaire en materiële voorzieningen binnen de hogescholen. 9. Het lectoraat voert een actieve communicatiestrategie zowel intern als extern. 10. Het lectoraat verbindt het onderzoek aan dat van nationale en internationale partners. (Stichting Kennis Ontwikkeling 2005) 13 * de lectoraten brengen de kennis van de hogescholen bij de ondernemingen, vandaar dat ze gezien worden als vaandeldragers van hogescholen. 13 Stichting Kennis Ontwikkeling, Succesfactoren voor lectoraten in het hbo, p. 6 16

19 3.2.2 Doelstellingen lectoraten vanuit Hogeschool Rotterdam Ontwikkelingen Hogeschool Rotterdam De vier belangrijkste doelen van de Hogeschool Rotterdam zijn: Verbreden van participatie in het hoger onderwijs Het verzorgen van goed hoger beroepsonderwijs (attractief en intensief) Nauwe samenwerking met de omgeving ten behoeve van de kennisontwikkeling Het ontwikkelen van contractactiviteiten en maatwerktrajecten om levenslang leren te stimuleren. Met deze hoofdtaken ambieert de Hogeschool Rotterdam een kennisinstelling te zijn van en voor de regio. Lectoren met hun kenniscentra zorgen voor verbinding van de kennisinstelling met de regio. Zo leidt het Outside In Inside Out principe (op basis van dit principe ontwikkelt de Hogeschool Rotterdam haar relaties met bedrijven en instellingen in de omgeving, studenten leren hierdoor effectief en resultaatgericht vraagstukken in de beroepspraktijk op te lossen gedurende de gehele studietijd) samen met praktijkgericht onderwijs tot tal van innovatieve beroepsproducten die een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de beroepspraktijk. Onderzoeksactiviteiten van lectoraten voegen daar iets extra s aan toe doordat resultaten van onderzoek worden geanalyseerd en daaruit nieuwe theorie wordt ontwikkeld. Daarnaast is het van belang dat kennistransfer en kennisvalorisatie optreedt. Nieuwe kennis wordt overdraagbaar in het kennisgestuurde onderwijs* 1, zowel binnen bachelor- en masteropleidingen als in contractactiviteiten in de vorm van post-initieel onderwijs *, cursussen, onderzoek en consultancy. Die nieuwe kennis kan dan ook door studenten in het praktijkgestuurde onderwijs of door professionals uit de praktijk gebruikt worden bij het ontwikkelen van innovatieve beroepsproducten. Zo ontstaat meerwaarde door het onderzoekswerk van lectoraten. Functie van lectoraten binnen kenniscentra van de Hogeschool Rotterdam De functie wordt aangegeven met de volgende aspecten: Intern geworteld om externe meerwaarde te realiseren; interdisciplinair werken vanuit sterke kennis van disciplines; onderwijsgericht en onderzoeksgericht; vanuit onderzoek en postinitieel onderwijs* 2 impact op initieel onderwijs vergroten; think global, act local. (Hogeschool Rotterdam 2009) 14 *1 Kennisgestuurde onderwijs, onderwijsvorm waarbij studenten kennis wordt bijgebracht die ze nodig hebben om beroepssituaties op te lossen. Doordat lectoraten op basis van verricht onderzoek nieuw curriculum samenstellen wordt de kennis overdraagbaar binnen het kennisgestuurde onderwijs. *2 postinitieel onderwijs staat voor deeltijdonderwijs of voltijdonderwijs voor mensen die minimaal vijf jaar actief zijn geweest op de arbeidsmarkt. 14 Lectorenbeleid Hogeschool Rotterdam, p. 2 17

20 Hieronder zullen de vijf functies van lectoraten, zoals hierboven beschreven, nader uitgelegd worden.: Intern geworteld om meerwaarde te realiseren Dat vereist echter ook professionalisering van de externe oriëntatie van de staf: het aanpakken van concrete vraagstukken die voor de omgeving van belang zijn in samenwerking met opdrachtgevers en het inbedden daarvan in het onderwijs. Interdisciplinair werken vanuit sterke kennis van disciplines De maatschappelijke vraagstukken die het hoofdthema vormen van een kenniscentrum bestaan uit meerdere disciplines c.q. beroepen. Een integrale benadering vereist daarom een interdisciplinaire benadering. Onderwijsgericht en onderzoeksgericht Onderzoekscentra zullen herkenbare verbanden moeten leggen tussen onderwijs en onderzoek. De samenhang ontstaat wanneer afwisseling ontstaat tussen het zelf doen van onderzoek en het kennisnemen van resultaten van onderzoek. Dit krijgt vorm als binnen lectoraten docenten participeren in onderzoek en de kennis uit deze onderzoeken direct overdraagt aan hun studenten. Vanuit onderzoek en postinitieel onderwijs impact op initieel onderwijs vergroten Het kenniscentrum en de lectoraten spelen een nadrukkelijke rol in de opzet en uitvoering van professionele masters. Een lectoraat dat op het vlak van onderzoek veel resultaten boekt en waarbij de externe netwerkvorming een grote vlucht neemt heeft een grote kans een bijdrage te leveren aan de vernieuwing van het curriculum. Think global, act local Een van de speerpunten is het bevorderen van de rol van de hogeschool in de regionale kennisinfrastructuur. De onderzoeksprogramma s dienen aan te sluiten op internationale kwaliteitsstandaarden. (Hogeschool Rotterdam 2009) Lectorenbeleid Hogeschool Rotterdam, p. 2 18