Bijeenkomst Dementievriendelijke gemeente

Transcriptie

1 Bijeenkomst Dementievriendelijke gemeente Dementie is (nog) niet te genezen. De ziekte is een enorme opgave voor individuen, maar ook voor de gemeenschap. Hoe kunnen we de kwaliteit van leven behouden, ook gezien het feit dat mensen langer thuis willen en moeten blijven wonen? Veel gemeenten in Nederland zijn dementievriendelijk of op weg naar een dementievriendelijke gemeenschap, ook in Gelderland zijn er veel initiatiefnemers. Op maandag 28 november was de uitwisselingsbijeenkomst over de dementievriendelijke gemeenschap plaatsgevonden. Zo n 30 deelnemers waren aanwezig, projectleiders, beleidsadviseurs, uitvoerende medewerkers en vrijwilligers van gemeenten, welzijninstellingen, woningcorporaties, GGD, Radbouduniversiteit en onderzoeker van de Universiteit Nottingham (UK). Aan de hand van zes discussietafels zijn onderwerpen uitgediept en de ervaringen van de deelnemers uitgewisseld. Andrea Kuijpers van Spectrum schetste de ontwikkelingen van vele partijen in Gelderland naar een dementievriendelijke samenleving. Saskia de Jonge van Alzheimer Nederland en van het programma Samen Dementievriendelijk gaf een toelichting op de landelijke campagne Samen dementievriendelijk. Daphne Mensink van ZorginnovatieBureau DAZ samen met twee vrijwilligers Joop en Leen gaven een toelichting op DemenTalent. (zie hieronder voor meer informatie). De bijeenkomst werd georganiseerd door Spectrum, in samenwerking met de provincie Gelderland. In deze korte samenvatting, de opbrengsten van de zes discussietafels. De onderwerpen zijn: 1. Uitvoering geven aan het centraal zetten van mensen met dementie en hun mantelzorgers. 2. Het betrekken van de samenleving: inwoners, verenigingen en ondernemers. 3. Van dementievriendelijk naar andere doelgroepen. 4. Financiën, de verdeling van de kosten en de baten. 5. Borging en zorgen voor continuïteit. 6. Leefbare en veilige woningen.

2 Tafel 1: De behoefte van mensen met dementie en hun mantelzorgers staat centraal. Hoe geven we daar uitvoering aan? Hoe bereiken we mantelzorgers? Een brief sturen werkt niet. Mensen zien zich niet als mantelzorger en zijn daarnaast te druk me zorgen. Via het sociale wijkteam. Zij hebben de taak om mantelzorgers te betrekken. Door veel wisseling is het lastig om die expertise te behouden. Via huisartsen. Zij hebben vaak een vertrouwensband. Tegelijk herkennen ze dementie niet altijd direct. Het inzetten van buddy s en getrainde vrijwilligers. Via werkgevers. Zij kunnen mantelzorgers ondersteunen als zij zich bewust zijn van werknemers die mantelzorger zijn. In Lochem hebben vrijwilliger in supermarkten bloemen uitgedeeld aan mantelzorgers. Deze vrijwilligers kenden veel mensen waardoor ze mensen ook bewust konden maken van het feit dat ze mantelzorger zijn. In Lochem konden mensen anderen nomineren als mantelzorger en daar werden op de dag van de mantelzorgers bloemen gebracht. In Lochem is een mantelzorglunch georganiseerd. De lunch was een samenwerking met een restaurant. In ruil voor de lunch is het personeel geïnformeerd over het omgaan met mensen met dementie. Daarnaast kan een dementiecafé of mantelzorgcafé helpen. Daarbij is het belangrijk om te realiseren dat er wel een taboe kan liggen op bijv. dementie waardoor mensen niet durven komen. Vaak zijn activiteiten voor mantelzorgers gericht op alleen de mantelzorger en/of zorg. Het kan ook mooi zijn om mensen met dementie en mantelzorgers samen een leuke activiteit te laten ondernemen zoals samen iets te bakken. Hoe kunnen we meer praten mét mensen met dementie dan over? Een oplossing kan zijn door focusgroepen/klankbordgroepen/ambassadeurs in te zetten. Hierbij het wel belangrijk dat het laagdrempelig is. Dit kan door: - rekening houden met lage energie (niet twee dagen achter elkaar iets plannen): - meer beelden te gebruiken in plaats van tekst; - te werken in prikkelarme en kleinere groepen; - door het vervoer voor mensen te regelen. Het is belangrijk te realiseren dat elk probleem een andere oplossing vereist. Maatwerk is echt van belang. Mensen vragen vaak geen hulp en zijn erg loyaal naar degene die ze verzorgen. In vergelijking met het Verenigd Koninkrijk is er nog meer geld voor welzijn en vormen van dagbesteding. Dit schuift echter wel op met het risico op te laat signaleren van problemen. Het inzetten van (woon)technieken kan helpen om mantelzorgers te ontlasten.

3 Tafel 2: Het betrekken van de samenleving: inwoners, verenigingen en ondernemers Hoe organiseer je dat? Hoe maak je mensen mede-participant en medeverantwoordelijk voor het proces? Belangrijk is dat mensen die dementie hebben en hun directe omgeving daarover open communiceren. Het taboe moet doorbroken worden. Wees open wat je overkomt, de schaamte voorbij. Als je weet wat er speelt kan de omgeving daar op inspelen. Elkaar kennen wordt belangrijk gevonden. Goed om contact te zoeken met bedrijven. Wees daar actief in. Kijk goed naar de aard van het bedrijf en de bedrijfscultuur. Sluit daarbij aan. Realiseer je wat het een bedrijf kost om bijvoorbeeld medewerkers te informeren of te trainen inzake dementie. Ieder uur telt. Belangrijk is op zoek te gaan naar personen binnen organisaties, verenigingen en bedrijven die feeling hebben met het onderwerp, het belang en de urgentie zien, ook voor hun eigen organisatie. Dat zijn je beste ambassadeurs. Zorg voor of maak gebruik warme contacten. Ga actief naar verenigingen, organisaties en bedrijven. Nodig jezelf uit. Locaties die zich als ontmoetingsplek vooral richten op mensen met dementie: haal de buitenwereld naar binnen. Men vindt het belangrijk dat in de buurt ontmoetingsplekken zijn waar ook mensen met dementie welkom zijn en goed ontvangen worden. Voorbeelden: 1. Renkum en Wageningen: ondernemers financieren Op de route naar de ontmoetingsplek faciliteiten als een bankje, de mogelijkheid om van het toilet gebruik te maken, etc. 2. Nijmegen: een buurttoneelvereniging maakt een stuk over dementie. 3. Een kaartclub speelt een uur op basis van de spelregels van iemand met dementie, daarna gaan ze echt spelen. Geven zo ruimte voor de demente deelnemer om actief mee te blijven doen. 4. Een seniorenvereniging nodigt het MKB uit om over dementie te spreken; 5. Een (Turkse) supermarkt heeft een afspraak met de familie van een Turkse vrouw. Deze mevrouw doet elke dag een paar boodschappen. Zij vergeet soms om af te rekenen. De rekening wordt dan opgestuurd of soms komt de dochter s avonds betalen. 6. Wijchen: met ondernemers en de Wijchense Omroep is een trainingsfilmpje Iedereen is Welkom in Wijchen gemaakt. 7. Op 22 december 2016 vindt de uitzending Alles voor Sophie (Gemeente Aalten) op Omroep Gelderland plaats 8. Konfetti im Kopf: goed Duits tv-programma over dementie.

4 Tafel 3: Van dementie- naar een de mensvriendelijke leefbare buurt, wijk en dorp Drie netwerken voorbeelden worden genoemd. Ten eerste noemt Marjolein vd Marck van Radbouduniversiteit dat dementienet een 1 e lijnssamenwerking is, dat generiek ingestoken is. Er zijn er 20 dergelijke netwerken in Nijmegen en omgeving. Ze zijn georganiseerd rondom de (geografische) schaal van huisartsenpraktijken. Betrokken zijn welzijn, mantelzorg, de zorg met o.a. een wijkverpleegkundige en de praktijkondersteuner huisartsen. Ten tweede geeft Vera Langendijk van SWL Lochem aan dat in haar gemeente ook soortgelijke netwerken actief zijn, maar dan ook met betrokkenheid van onder andere de woningcorporatie. Deze zijn zowel fysiek als sociaal ingestoken en gaan over daginvulling, een veilige woonomgeving en over toegankelijke informatie en adviezen. Ten derde geeft Marieke van Kesteren van woningcorporatie Oosterpoort aan dat deze netwerken er ook zijn in de gemeentes Berg en Dal en Heumen. Er wordt gestart en gedacht vanuit bewoners/cliënten en van daaruit wordt gekeken waar en wanneer verbindingen nodig zijn en zo te werken aan een meer inclusieve leefbare omgeving. Esther van Dorst van de gemeente Berg en Dal geeft aan dat er echter ook nog veel adhoc plaatsvindt. Dorien Pouwels vult aan dat de ondersteuning vanuit de gemeente Heumen meer ondersteunend is. Dit wordt ook beaamd. Een volgend vraagstuk dat wordt beetgepakt is hoe organisaties omgaan met initiatieven vanuit de samenleving op het gebied van de vergrijzing. In deze discussie kwam het snel op de mogelijkheid integraal te kunnen en mogen werken, en daarmee je organisatie te ontschotten. Ook financiering werd aangeraakt, die nu nog veelal individueel is ingestoken, maar meer richting collectieven zal moeten gaan. Daarnaast worden organisaties geacht de verschillende belangen die er zijn ten opzichte van elkaar af te wegen. Tot slot geeft een deelnemer aan dat iedereen aan tafel natuurlijk zelf ook een bewoner is in een eigen buurt. Ze geeft als voorbeeld aan dat in haar buurt er sinds vorig jaar elke twee weken op zondag twee uur lang een zogenaamd Wintercafe is. Elke keer een andere bewoner/huishouden stelt de woonkamer te beschikking, zodat de buurt langs kan komen. Hierdoor ontstaat in deze vergrijsde buurt op een zeer laagdrempelige en eigen manier meer binding en verbinding tussen bewoners door het gesprek met elkaar aan te gaan. De huisarts is op de hoogte, echter andere organisaties in de systeemwereld niet. Getipt wordt om een aantal van die partijen wel op de hoogte te stellen, zoals gemeente en corporatie.

5 Sessie 2: 7 mensen aan tafel Afgetrapt wordt met de vraag wat het betekent als er meer bewoners betrokken zijn bij het gebruik en de toegankelijkheid van de openbare ruimte. Algemene reactie van de deelnemers; hier moeten ook organisatiecollega s en politici zich bewust van en betrokken bij zijn. Door het verder mogelijk maken en stimuleren van ontmoetingen kunnen mensen met dezelfde interesse en ideeën elkaar ontmoeten (common sense), maar je kunt ook het toeval haar werk laten doen of juist op een georganiseerde en geplande wijze ontmoetingen realiseren. In ieder geval is het een zaak van lange adem die gebaat is bij herhaling om mensvriendelijker buurten tot stand te brengen. Sylvia Lambrichs van de gemeente Wijchen geeft het voorbeeld aan dat ook winkels hier voortouw in kunnen nemen, zoals de HEMA in Wijchen. Het personeel is getraind om dementievriendelijk te zijn en ook dementie te herkennen. Voor Neil voelen dergelijke initiatieven meer als een bedrijfs-politieke agenda, omdat het ook kan worden ingezet voor elke ziekte en /of afwijking. Doorredenerend is de vraag hoe een mensvriendelijk concept werkt in buurten. Het start met het bewustzijn tot herkennen en signaleren en vervolgens mogelijkheden hebben daarop te reageren. Het moet dus ook duidelijk zijn waar je moet zijn na deze stappen. In ieder geval moeten bewoners laagdrempelige toegang hebben tot het aanleren en beheersen van signalerings- en aanspreekvaardigheden. Tafel 3: Financiën, de verdeling van de kosten en de baten In deze discussie namen deel: Minnie Walma, Hermien Stouwdam, Ard Kosters, Hans Zonneveld, Gerrie Bannink. De reacties van de deelnemers op dit onderwerp: Het opstarten van samen dementievriendelijk wordt als primaire verantwoordelijkheid van de gemeente zelf gezien. Het project kan mogelijkerwijs vanuit de budgetten preventie publieke gezondheid of uit algemene oplossingen/ algemene voorzieningen gefinancierd worden Ureninzet door netwerkpartners inzetten, bijv uit de dementienetwerken. Maar: dementienetwerkleden ( trajectbegeleiders/ casemanagers) als adviesraad benutten: alle voorstellen door hen laten beoordelen en advies op laten geven. Advies vragen voor specifieke inzet trajectbegeleiders ten behoeve van samen dementie vriendelijk: raadpleeg Hetty Top ( dementienetwerk Valei-Grebbe).

6 Financieren op activiteiten en organisatie ervan, maar niet op projectleiderschap. Of projectleider van een van de deelnemende instellingen financieren. Gemeente subsidiëren welzijnsorganisaties, binnen deze taakstelling kan ook de opdracht samen dementievriendelijk worden ondergebracht. (zie ook de tafel Borging) Bestaande netwerken, capaciteit en budgetten slim aan elkaar verbinden. Ketensamenwerking bevorderen rond kwetsbare burgers: vanuit de partners, en samen met de zorgverzekeraars. Een andere optie is het betrekken van serviceclubs voor financiering ( Lions, Rotary ed). Tafel 4: Borging: Hoe zorgen we ervoor dat initiatieven blijven voortbestaan en niet een eenmalige actie wordt? Enkele vragen bij de borging: hoe houdt je een DementieWijzer actueel? Waar breng je een project dementievriendelijk gemeenschap onder? Kijk naar wie de grootste belanghebbende partij is voor het geven van informatie aan mantelzorgers (DementieWijzer). Voor de borging en dus actueel houden van informatie is de natuurlijke partner het steunpunt mantelzorg. Alle succesvolle trajecten hebben voor het borgen en levend houden van het project een bevlogen trekker, aanjager en verbinder. Een belangrijke randvoorwaarde dus voor niet alleen de start van het project maar ook voor het vervolg. In Wijchen is een projectgroep opgestart met zes werkgroepen met deelnemers vanuit verschillende organisaties (werkgroep vroegsignalering, bewegen, wonen en dementie, iedereen welkom, meer meedoen waaronder DemenTalent). De werkgroepleden en organisaties doen die activiteiten die onder hun eigen verantwoordelijkheid passen Gemeente Wijchen heeft de uitvoering van het project geborgd binnen de welzijnorganisatie. Met de organisatie zijn prestatieafspraken gemaakt. In Beuningen is een meerjarig budget beschikbaar voor mantelzorgondersteuning van waaruit voor meerdere jaren dementievriendelijke gemeenschap aangejaagd kan worden (door de gemeente). De borging ligt bij de uitvoerende welzijnsorganisatie samen met de sportcoaches. er zit veel betrokkenheid en energie in de samenleving; geef ruimte aan initiatieven, faciliteer deze en laat de samenleving de dementievriendelijke gemeenschap zelf uitvoeren en borgen.

7 Genoemde instrumenten voor het vastleggen van afspraken: prestatieafspraken tussen gemeente en partners; aandachtspunten opnemen in subsidie-voorwaarden van bijvoorbeeld (sport)verenigingen (voorlichting over dementie, inzet ikv meedoen, etc); verhalen blijven vertellen expliciet benoemen; gewoon benoemen dat je dementievriendelijk bent; meerjarenbeleids- en uitvoeringsplannen van de woningcorporatie. Aan deze discussie namen deel: Daphne Mensink, Joop en Leen, vrijwilligers uit Apeldoorn, Yvonne Kuijpers, Jolande Schevers, Wilma Barendsen Tafel 5: Slim verbinden van ( professionele) netwerken Rapport wat knelt - juni 2016 raadplegen: geeft zicht op sociale netwerken rond kwetsbare burgers en wat de hiaten daarin zijn. Eerst netwerken in beeld brengen, voordat je ze kunt verbinden. Spelregels afspreken in samenwerkingsrelaties binnen netwerken Ook accepteren dat er altijd groepen/ organisaties zullen zijn die hun eigen opvattingen en manieren van doen hebben. Pijnpunten onderling benoembaar maken door een onafhankelijke ( technisch) voorzitter Gaat het om preventie of indicatie? Duidelijk hierover zijn, omdat dit andere drijfveren met zich mee brengt. Vraagstukken en dus netwerken kleiner maken door ze in wijken of buurten te verbinden Belang van mensen met dementie voorop stellen en dat ook als maatlat bespreekbaar houden Ook oog hebben voor informele en persoonlijke relaties en deze ook kunnen benutten De GGD; kan optreden als gezondheidsmakelaar en een onafhankelijke functie vervullen. Gemeenten kopen uren bij de GGD in, dit kan verschillend per gemeente en per GGD zijn, waarvoor deze inzetbaar zijn. Ff checken dus. Aan deze discussie namen deel: Ard Kosters, Hermien Stouwdam, Barbara de Meijer, Daphne Mensink, Petra D Hont, Marjan Rameijer, Hans Hermes

8 Tafel 6: Leefbare, veilige woningen realiseren De vragen die aan tafel gesteld: Wat zijn de mogelijkheden in de woning? Wie geeft informatie aan huis? Wie zorgt voor de training van de vrijwilligers? wat is de rol van de woningcorporatie? Andrea Kuijpers geeft een korte toelichting op de trajecten wonen met dementie is Lochem, Wijchen en Beuningen. de kenmerken: doelstelling van het project is het op maat informeren en adviseren van mantelzorgers en mensen met dementie over de specifieke mogelijkheden in huis om langer thuis te kunnen blijven wonen. Hierbij gaat het onder meer om bouwkundige aspecten, inrichting en beschikbare woontechnieken of domotica. informatie is op schrift en een persoonlijk woonadvies thuis door getrainde vrijwilligers advies is toegespitst op de persoonlijke situatie van de bewoner met dementie (er is geen blauwdruk van een dementieproof woning ) hierbij wordt verdieping aangebracht aan de huistest die door meerdere gemeenten wordt gebruikt en ingezet. procesafspraken zijn gemaakt met de woningcorporatie, welzijnorganisatie als coördinator van de vrijwillige woonadviseurs, zorgtrajectbegeleiders/ casemanagers dementie, consulenten van het wmo-loket en andere relevante betrokkenen. Meer informatie is te vinden op Spectrum kan ondersteunen bij het implementeren van dit traject. Aan deze discussie namen deel: aan tafel: Marieke van Kesteren ((Oosterpoort Wooncombinatie), Joop, vrijwilliger uit Apeldoorn, André Fukkink. Interessante informatie en links Spectrum Spectrum biedt procesbegeleiding, advies & training en het meten van effecten. We doen niet alleen procesbegeleiding met en voor professionals maar we begeleiden ook bewonersgroepen of burgerinitiatieven. Kijk hiervoor ook bij Dorp als verzorgingshuis. Spectrum ondersteunt, begeleidt en adviseert gemeenten, woningcorporaties en welzijninstellingen bij de implementatie van het verdiepingsproject langer thuis wonen met dementie. Meer weten over Langer thuiswonen, Langer Thuiswonen voor mensen met dementie en/of Langer thuiswonen en migranten in uw gemeente? Neemt u dan contact op met Spectrum Carla van Dijk of René Stern tel

9 In opdracht van de provincie Gelderland en samen met VerkroostAdvies heeft Spectrum de Leidraad Langer thuis wonen ontwikkeld. De Leidraad brengt de resultaten in beeld van tien jaar samenwerken aan langer thuiswonen in Gelderland. Inspirerende voorbeelden, praktische instrumenten, cijfers en handvatten om zelf mee aan de slag te gaan. Of het nu alleen om wonen gaat of juist om een meer integrale aanpak, zoals een dementievriendelijke gemeenschap, u vindt het in de Leidraad. Andere relevante publicaties: Magazine Het geheim van de Schatkist en de website: Het geheim van de schatkist Handreiking comfortabel wonen Evaluatie Wonen met dementie in Gorssel Placemat: Wonen met dementie Nu kunnen we hier blijven wonen DemenTalent Bij DemenTalent gaat het over het in hun kracht zetten van mensen met dementie. Kijk naar hun talenten, naar wat zij wel kunnen. Zet deze talenten in in de maatschappij door hen er als vrijwilliger bij te betrekken. Hierdoor voelen zij zich nuttig en waardevol, en dit gevoel is extra belangrijk omdat het gevoels-en emotieleven van mensen met dementie erop vooruitgaat. Door gebruik te maken van hun talenten in de maatschappij, blijft de aansluiting met de maatschappij behouden en kunnen zij langer zelfstandig blijven functioneren. Zorginnovatiebureau DAZ is het kenniscentrum dat vanuit zijn visie en ervaring de landelijke implementatie van DemenTalent coördineert en faciliteert. Zorginnovatiebureau DAZ, verzorgt in het hele land trainingen over Moderne Dementiezorg. Voor medewerkers van zorg-, woon- en welzijnsorganisaties en gemeenten, familieleden en vrijwilligers. Alle trainingen van DAZ zijn praktisch, met veel oefeningen en veel aandacht voor de dagelijkse praktijk, maar ook gebaseerd op de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Zij werken met gemengde trainingsgroepen waarin zowel professionals als familie en vrijwilligers meedoen. Informatie over trainingen:hier.

10 Samen Dementievriendelijk De campagne 'Samen maken we Nederland dementievriendelijk' is een initiatief van Alzheimer Nederland, PGGM, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport(VWS) en het Deltaplan Dementie. De initiatiefnemers willen de komende vijf jaar Nederlanders bewust maken van de impact van dementie. Doel van de campagne is vóór 2020 iedereen in Nederland meer te laten weten van dementie én iets kan betekenen voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Met meer oog voor wat iemand met dementie nog wel kan, in plaats van te letten op wat hij niet meer kan. Ook wil de campagne mantelzorgers meer waardering en steun geven. Kortom: in 2020 is dementie geen taboe meer en durven we elkaar gewoon om hulp te vragen én hulp te bieden. Op de website zijn video s te bekijken om te zien hoe verschillende mensen en bedrijven dementievriendelijk zijn voor hun ouders, vrienden, familieleden of klanten met dementie. Een gratis online training GOED omgaan met dementie. is beschikbare op de website. Tips over: Wat kan ik doen in mijn buurt? Wat kan ik doen voor mantelzorgers? Wat kan ik doen in mijn bedrijf?