Marktmonitor verse groenten en fruit Estland, Letland en Litouwen 2008 / 10

Transcriptie

1 Marktmonitor verse groenten en fruit Estland, Letland en Litouwen 2008 / 10 Zoetermeer, februari Peter van der Salm Productschap Tuinbouw, Afdeling Markt & Innovatie

2

3 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever of auteur. Productschap Tuinbouw, Postbus 280, 2700 AG Zoetermeer Telefoon (079) Internet Auteur Peter van der Salm Telefoon

4

5 Inhoudsopgave Samenvatting 7 1 Inleiding 9 2 Estland Areaal en productie Invoer van verse groenten Invoer van vers fruit Uitvoer van verse groenten Uitvoer van vers fruit Invoer van Nederlandse groente en fruit Conclusie 17 3 Letland Areaal en productie Invoer van verse groenten Invoer van vers fruit Uitvoer van verse groenten Uitvoer van vers fruit Invoer van Nederlandse groente en fruit Conclusie 26 4 Litouwen Areaal en productie Invoer van verse groenten Invoer van vers fruit Uitvoer van verse groenten Uitvoer van vers fruit Invoer van Nederlandse groente en fruit Conclusie 37 5 Ontwikkelingen in het grootwinkelbedrijf Estland Letland Litouwen 40 Bronnen 41 5

6

7 Samenvatting Zowel Estland, Letland als Litouwen zijn landen met een kleine bevolking en een tuinbouwsector van beperkte omvang. Estland Estland is het kleinste van de drie landen. Het heeft ook de kleinste productie van groenten en fruit en speelt slechts een geringe rol in de handel. In de buurt van de grote steden is wat glastuinbouw. Uit de handelsstatistieken valt niet op te maken dat het land een grote rol speelt in de doorvoer van tuinbouwproducten naar Rusland. Nederland en Spanje zijn de belangrijkste buitenlandse leveranciers van groente en fruit aan Estland. De invoer uit Nederland bestaat vooral uit glasgroenten, uien, conference en jonagold. Letland Letland is groter dan Estland en heeft ook meer inwoners. De productie van groente en vooral fruit is een stuk hoger dan in Estland. De belangrijkste groenten zijn kool, wortelen, bieten en uien. De fruitproductie bestaat voor 70% uit appels. Uit de handelsstatistieken kan opgemaakt worden dat het land een bescheiden rol speelt in de doorvoer van tuinbouwproducten (met name fruit). Nederland en Spanje zijn de belangrijkste buitenlandse leveranciers van groente en fruit aan Letland. De invoer uit Nederland bestaat vooral uit tomaat, conference en jonagold. Litouwen Litouwen is het grootste van de drie Baltische landen en heeft ook de meeste inwoners. De belangrijkste groenten zijn kool, wortelen, bieten en uien. Bij de fruitteelt domineert de appel. Litouwen produceert bijna twee keer zo veel appels als Letland. Nederland is het belangrijkste aanvoerland voor geïmporteerde groenten. In 2005 en 2006 is de invoer in Litouwen van groente uit Polen opeens sterk gestegen. Tot 2005 was Nederland ook het belangrijkste aanvoerland van importfruit in Litouwen, maar in 2006 is de fruitimport uit Polen zo sterk gestegen dat het Nederland ruim is gepasseerd. De uitvoer van groente en fruit uit Litouwen is in 2005 en 2006 spectaculair gestegen, met name naar Rusland. De conclusie is duidelijk: vanwege het invoerverbod van Poolse producten in Rusland is Litouwen een belangrijke rol gaan spelen als doorvoerland van met name Poolse producten. Daarnaast kan de Litouwse appelsector zelf natuurlijk ook hebben geprofiteerd van meer afzetmogelijkheden in Rusland. 7

8

9 1 Inleiding In 2004 zijn Estland, Letland en Litouwen tot de Europese Unie toegetreden. Wat zijn nu de gevolgen geweest voor de afzet van verse groenten en fruit in deze landen en hoe groot is de handelspositie van deze landen de Europese Unie? In dit PT-rapport zijn voor Estland, Letland en Litouwen de ontwikkelingen op het gebied van de productie, invoer en uitvoer van verse groenten en fruit in kaart gebracht. Daarnaast is gekeken wat de rol van groenten en fruit uit Nederland in Estland, Letland en Litouwen is. Tevens is gekeken of de landen een rol spelen bij de doorvoer van groente en fruit naar Rusland. 9

10 2 Estland 2.1 Areaal en productie Estland is het kleinste en meest noordelijk gelegen van de drie Baltische landen. Door de overwegend zuidwestelijke wind is het klimaat meestal relatief mild, maar bij een oostelijke wind kan de temperatuur incidenteel dalen tot minder dan 40 celsius. In 2006 had Estland 1,34 miljoen inwoners. Estland is grotendeels vlak, maar in het zuiden komt veel reliëf voor. De vruchtbaarste delen van het land liggen in het midden en het zuiden. Glasteelt, zowel voedingstuinbouw als sierteelt, komt vooral voor in het noorden en in de buurt van de oostelijk gelegen stad Tartu. Bessen- en aardbeienteelt komt verspreid door het hele land voor, met name in het zuiden. Boomteelt en groenteteelt vindt plaats in het gehele land. Appel- pruimboomgaarden zijn vooral te vinden op de vruchtbare gronden in het zuiden. Tabel 2.1 Areaal groenten en fruit in Estland, in hectare Bron: Eurostat Totaal groenten Totaal fruit Het areaal groente en fruit in Estland vertoont in de periode een dalende trend. De geproduceerde hoeveelheid groente heeft daar niet onder te lijden gehad want die vertoont in dezelfde periode een licht stijgende trend. De productie van fruit, met name appel, vertoont in de periode grote schommelingen. In 2004 was er duidelijke sprake van misoogsten in de fruitsector in Estland, evenals in Letland en Litouwen. Tabel 2.2 Productie van groenten in Estland, x kg Bron: Eurostat Totaal groenten waarvan Witte kool Wortelen Komkommer Tomaat Tabel 2.3 Productie van fruit in Estland, x kg Bron: Eurostat Totaal fruit waarvan Appel Aardbeien Overig zacht fruit Ongespecificeerde kleinschalige teelt

11 2.2 Invoer van verse groenten Tabel 2.4 Invoer van verse groenten in Estland, hoeveelheid x kg en waarde x Verse groenten Tomaat Komkommer Paprika Ui Knoflook Overige kool Champignon Bloemkool Wortelen en rapen Witte en rode kool Overige sla Krop- en ijsbergsla Prei Aubergine Courgette Eekhoorntjesbrood Plantui Overige groenten De invoer van verse groenten in Estland is zowel in hoeveelheid als in waarde gestegen in de periode De belangrijkste importgroenten zijn glasgroenten (tomaat, komkommer en paprika), uien, kool en wortelen. 11

12 Tabel 2.5 Invoer van verse groenten in Estland naar land van herkomst, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Nederland Spanje Polen Litouwen Letland Italië Hongarije Duitsland Finland Oekraïne Frankrijk Zweden België Moldavië Rusland China Overige landen Nederland is de grootste exporteur van verse groente naar Estland (inclusief doorvoer; zie tabel 2.12 voor de invoer in Estland van Nederlands product). Spanje is de tweede exporteur van groente naar Estland, gevolgd door Polen en de twee buurlanden van Estland, Litouwen en Letland. 12

13 2.3 Invoer van vers fruit Tabel 2.6 Invoer van vers fruit in Estland, hoeveelheid x kg en waarde x Vers fruit Fruit excl. citrus en exoten Druif Appel Blauwe bosbes Peer Nectarine Watermeloen Rode bosbes Meloen Perzik Aardbei Zoete kers Pruim Abrikoos Overig fruit Citrusfruit Mandarijn Sinaasappel Citroen Grapefruit Overig citrusfruit Exoten Banaan Kiwi Ananas Papaja Manga en guave Avocado Overige exoten Behalve citrusfruit en exoten importeert Estland ook druiven, appel, peer en bessen. 13

14 Tabel 2.7 Invoer van vers fruit in Estland naar land van herkomst, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Nederland Spanje Duitsland Zweden Italië Litouwen België Polen Letland Frankrijk Hongarije Oekraïne China Rusland Egypte Panama Turkije Ecuador Marokko Zuid-Afrika Costa Rica Overige landen Nederland is de grootste exporteur van vers fruit naar Estland (inclusief doorvoer; zie tabel 2.12 voor de invoer in Estland van Nederlands product). De invoer uit Spanje, Duitsland en Zweden is de laatste jaren sterker toegenomen dan de invoer uit Nederland. 14

15 2.4 Uitvoer van verse groenten Tabel 2.8 Uitvoer van verse groenten uit Estland, hoeveelheid x kg en waarde x Verse groenten Krop- en ijsbergsla Komkommer Overige kool Knoflook Champignon Cantharel Witte en rode kool Erwten en peulen Tomaat Overige paddestoelen Paprika Wortelen en rapen Overige groenten De uitvoer van groente uit Estland is erg beperkt van omvang. Sla en komkommer zijn de belangrijkste producten. Tabel 2.9 Uitvoer van verse groenten uit Estland naar land van bestemming, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Litouwen Letland Finland Rusland Polen Nederland Denemarken Zweden Overige landen De uitvoer van groente uit Estland beperkt zich bijna uitsluitend tot landen in de directe omgeving: Litouwen, Letland, Finland, Rusland en Polen. 15

16 2.5 Uitvoer van vers fruit Tabel 2.10 Uitvoer van vers fruit uit Estland, hoeveelheid x kg en waarde x Vers fruit Fruit excl. citrus en exoten Appel Aardbei Zoete kers Blauwe bosbes Pruim Zure kers Peer Abrikoos Druif Framboos Overige bessen Overig Citrusfruit Citroen Grapefruit 7 3 Mandarijn Sinaasappel Exoten Banaan Kiwi 8 8 De uitvoer van fruit uit Estland is niet veel groter dan de uitvoer van groente. Appel, aardbei en kersen zijn de voornaamste producten. Tabel 2.11 Uitvoer van vers fruit uit Estland naar land van bestemming, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Finland Rusland Letland Litouwen Polen Spanje Overige landen Evenals de uitvoer van groente beperkt de uitvoer van fruit uit Estland zich bijna uitsluitend tot landen in de directe omgeving: Finland, Rusland, Letland, Litouwen en Polen. Er is wel sprake van een duidelijke toename van de export. 16

17 2.6 Invoer van Nederlandse groente en fruit Tabel 2.12 Export van Nederlandse groenten en fruit *) naar Estland, x kg Bron : PT/KCB Verse Groenten Tomaat Ui Paprika Komkommer Krop- en ijsbergsla Prei Witte en rode kool Peen Courgette Aubergine Knolselderij Bloemkool Overige groenten Vers Fruit Peer wv conference wv doyenné Appel wv jonagold wv golden delicious Aardbei Overig fruit *) Exclusief re-export Estland importeert vooral glasgroente, uien, appels en peren uit Nederland. In de periode was er een dalende trend in de invoer van Nederlandse groente en fruit. In 2007 is er weer sprake van herstel, vooral omdat er meer uien en conference naar Estland werden uitgevoerd. 2.7 Conclusie Estland is het kleinste van de drie Baltsiche landen en het speelt op tuinbouwgebied ook de kleinste rol. Het heeft een bescheiden productie van groente en fruit en speelt slechts een geringe rol in de handel. Uit de statistieken valt niet op te maken dat het land een rol speelt bij de doorvoer van tuinbouwproducten naar Rusland. Nederland en Spanje zijn de belangrijkste buitenlandse leveranciers van groente en fruit aan Estland. De invoer uit Nederland bestaat vooral uit glasgroenten, uien, conference en jonagold. 17

18 3 Letland 3.1 Areaal en productie Letland grenst in het noorden aan Estland en in het Zuiden aan Litouwen. De westenwind overheerst. In het westen is het klimaat milder dan in het oosten. In de winter kan de temperatuur dalen tot minder dan 30 celsius. In 2006 telde Letland 2,3 miljoen inwoners. Groenteteelt komt voor in het gehele land maar is vooral geconcentreerd rond de hoofdstad Riga. Fruitteelt, met name van appels, pruimen, aardbeien en zwarte bessen, komt eveneens in het gehele land voor, vooral in het westen. Tabel 3.1 Areaal groenten en fruit in Letland, in hectare Bron: Eurostat Totaal groenten waarvan witte kool vruchtgroenten wortelen bieten uien Totaal fruit waarvan appel peren zachtfruit aardbeien kersen pruimen Tabel 3.2 Productie van groenten in Letland, x kg Bron: Eurostat Totaal groenten waarvan witte kool wortelen bieten uien komkommer tomaat Witte kool, wortelen, bieten en uien zijn de belangrijkste producten van de groenteteelt in Letland. Na 2003 is sprake van een duidelijke dip is de groenteproductie. 18

19 Tabel 3.3 Productie van fruit in Letland, x kg Bron: Eurostat Totaal fruit waarvan Appel Peren Zachtfruit Aardbeien kersen Pruimen De fruitproductie van Letland bestaat voor ongeveer 70% uit appels. In 2004 had de fruitsector in Letland, met name de appelteelt, te kampen met misoogsten. 3.2 Invoer van verse groenten Tabel 3.4 Invoer van verse groenten in Letland, hoeveelheid x kg en waarde x Verse groenten Tomaat Komkommer Paprika Knoflook Ui Bloemkool Wortelen en rapen Champignon Overige sla Aubergine Krop- en ijsbergsla Overige kool Witte en rode kool Prei Courgette Knolvenkel Plantui Peper Blad- en bleekselderij Knolselderij Sperzie- en snijbonen Overige groenten De invoerwaarde van groente vertoont een duidelijk stijgende lijn in de periode Letland importeert vooral glasgroenten, waarvan tomaat de belangrijkste is. 19

20 Tabel 3.5 Invoer van verse groenten in Letland naar land van herkomst, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Nederland Spanje Litouwen Polen Italië Turkije Estland Oekraïne Hongarije Duitsland Frankrijk België Macedonië Overige landen Nederland is de belangrijkste exporteur van groenten naar Letland (inclusief doorvoer; zie tabel 3.12 voor de invoer in Letland van Nederlands product). Spanje is de tweede exporteur naar Letland, gevolgd door Litouwen, Polen en Italië. 20

21 3.3 Invoer van vers fruit Tabel 3.6 Invoer van vers fruit in Letland, hoeveelheid x kg en waarde x Vers fruit Fruit excl. citrus en exoten Druif Appel Watermeloen Peer Nectarine Meloen Perzik Zoete kers Aardbei Abrikoos Pruim Zure kers Blauwe bosbes Framboos Overig fruit Citrusfruit Mandarijn Sinaasappel Citroen Grapefruit Lemmetje Overig citrusfruit Exoten Banaan Kiwi Ananas Avocado Manga en guave Passievrucht, etc Vijg Overige exoten De invoer van fruit in Letland is de laatste jaren, met name in 2006, flink gestegen. 21

22 Tabel 3.7 Invoer van vers fruit in Letland naar land van herkomst, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Nederland Spanje Polen Litouwen Italië Duitsland Turkije Egypte België Rusland Hongarije Frankrijk Ierland Estland Oekraïne Ecuador Overige landen Nederland is de grootste exporteur van vers fruit naar Letland (inclusief doorvoer; zie tabel 3.12 voor de invoer in Estland van Nederlands product). Spanje heeft, net als Nederland, de uitvoer van fruit naar Letland in de afgelopen jaren opgevoerd. 22

23 3.4 Uitvoer van verse groenten Tabel 3.8 uitvoer van verse groenten uit Letland, hoeveelheid x kg en waarde x Verse groenten Tomaat Komkommer Overige kool Cantharel Champignon Paprika Witte en rode kool Wortelen en rapen Bloemkool Knoflook Ui Aubergine Plantui Overige groenten Opvallend is dat tomaat en komkommer de belangrijkste exportgroenten van Letland zijn. Het is goed mogelijk dat dit voor een deel re-export is, bijvoorbeeld naar Rusland. Tabel 3.9 uitvoer van verse groenten uit Letland naar land van bestemming, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Estland Rusland Litouwen Zweden Noorwegen Polen Duitsland België Overige landen De belangrijkste bestemmingslanden voor de uitvoer van groente uit Letland zijn de buurlanden Estland, Rusland en Litouwen. 23

24 3.5 Uitvoer van vers fruit Tabel 3.10 Uitvoer van vers fruit uit Letland, hoeveelheid x kg en waarde x Vers fruit Fruit excl. citrus en exoten Appel Zoete kers Blauwe bosbes Druif Aardbei Peer Rode bosbes Pruim Zure kers Watermeloen Nectarine Perzik Meloen Overig Citrusfruit Sinaasappel Mandarijn Citroen Grapefruit Lemmetje Overig citrusfruit Exoten Banaan Ananas Kiwi Vijg Avocado Manga en guave Passievrucht, etc De uitvoer van fruit uit Letland is in 2006 fors gestegen. Deze toename is voor het grootste deel te danken aan uitvoer (inclusief doorvoer) naar Rusland (zie ook tabel 3.11). Appel is het belangrijkste exportfruit van Letland. 24

25 Tabel 3.11 Uitvoer van vers fruit uit Letland naar land van bestemming, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Rusland Estland Litouwen Oostenrijk Duitsland Polen België Zweden Italië Nederland Overige landen De uitvoerwaarde van fruit naar Rusland is in 2006 explosief toegenomen. Deze toename zal voor een deel te danken zijn aan doorvoer van bijvoorbeeld fruit uit Polen, Nederland en Spanje. 25

26 3.6 Invoer van Nederlandse groente en fruit Tabel 3.12 Export van Nederlandse groenten en fruit *) naar Letland, x kg Bron : PT/KCB Verse Groenten Tomaat Ui Paprika Peen Radijs Komkommer Prei Aubergine Overige groenten Vers Fruit Peer wv conference wv doyenné Appel wv jonagold wv elstar wv golden delicious wv jonagored Overig fruit *) Exclusief re-export De uitvoer van Nederlandse tomaten naar Letland vertoont in de periode een duidelijk stijgende lijn, hoewel er in 2005 sprake is geweest van een dip. In dat jaar importeerde Letland meer tomaten dan normaal uit Turkije. De uitvoer van Nederlands fruit bestaat vooral uit peer en appel. In 2007 is de export van conference en doyenné explosief gestegen. 3.7 Conclusie Letland is niet alleen groter dan Estland, het speelt ook een grotere rol in de tuinbouw. De productie van groente en vooral fruit is er een stuk hoger. De belangrijkste groenten zijn kool, wortelen, bieten en uien. De fruitproductie bestaat voor 70% uit appels. Uit de handelsstatistieken kan opgemaakt worden dat het land een bescheiden rol speelt in de doorvoer van tuinbouwproducten (met name fruit). Nederland en Spanje zijn de belangrijkste buitenlandse leveranciers van groente en fruit aan Letland. De invoer uit Nederland bestaat vooral uit tomaat, conference en jonagold. 26

27 4 Litouwen 4.1 Areaal en productie Litouwen is het grootste, meest zuidelijk gelegen van de drie Baltische landen. Het heeft een overgangsklimaat, met zowel kenmerken van een zeeklimaat als een landklimaat. Het weer is vaak onstabiel, met perioden van dooi midden in de winter en koel, regenachtig weer in de zomer. Het klimaat is geschikt voor tuinbouw maar er kunnen problemen ontstaan door het onstabiele winterweer en een kort groeiseizoen. In 2006 telde Litouwen 3,4 miljoen inwoners. De meest vruchtbare gronden liggen in midden-litouwen. De grond in het westen is merendeels vochtig en zuur. In het oosten komen vooral zandgronden en bossen voor. Fruitteelt, vooral appels, komt vooral voor in het midden en noordoosten van het land. Aardbeienteelt concentreert zich vooral op de zandgronden in het oosten. Groenteteelt komt verspreid door het hele land voor. Tabel 4.1 Areaal groenten en fruit in Litouwen, in hectare Bron: Eurostat Totaal groenten waarvan witte kool wortelen bieten uien vruchtgroenten Totaal fruit waarvan appel peren zachtfruit aardbeien steenfruit Ongespecificeerde kleinschalige teelt Tabel 4.2 Productie van groenten in Litouwen, x kg Bron: Eurostat Totaal groenten waarvan witte kool wortelen bieten uien komkommer tomaat Ongespecificeerde kleinschalige teelt Witte kool, wortelen, bieten en uien zijn de belangrijkste groenten in Litouwen. Volgens de officiële Eurostat-gegevens is de productie van groente in Litouwen in de periode flink afgenomen. Met name in 2006 laten de statistieken een scherpe daling zien. 27

28 Tabel 4.3 Productie van fruit in Litouwen, x kg Bron: Eurostat Totaal fruit waarvan appel peren zachtfruit aardbeien kersen Pruimen Ongespecificeerde kleinschalige teelt De fruitteelt heeft het in de periode beter gedaan dan de groenteteelt, met uitzondering van In dat jaar waren er misoogsten in Litouwen, Letland en Estland, waar met name de appeloogst onder te lijden had. 28

29 4.2 Invoer van verse groenten Tabel 4.4 Invoer van verse groenten in Litouwen, hoeveelheid x kg en waarde x Verse groenten Tomaat Cantharel Komkommer Paprika Overige kool Champignon Ui Wortelen en rapen Knoflook Bloemkool Krop- en ijsbergsla Witte en rode kool Overige sla Prei Aubergine Plantui Courgette Eekhoorntjesbrood Knolselderij Blad- en bleekselderij Mierik- of peperwortel Peper Overige groenten De invoer van groenten in Litouwen is in de periode fors gegroeid. Met name bij de glasgroenten, kool en champignon is er een toename van de import geweest. Als er gekeken wordt naar herkomst van de invoer (tabel 4.5) en de uitvoer van groenten uit Litouwen (tabel 4.8 en 4.9) dan is de conclusie duidelijk: Litouwen is een doorgangsland geworden voor producten uit Polen, die vanwege het invoerverbod van Poolse producten in Rusland niet meer direct uitgevoerd kunnen worden. Mogelijk is er ook sprake van doorvoer via Litouwen van producten uit Nederland en Spanje. 29

30 Tabel 4.5 Invoer van verse groenten in Litouwen naar land van herkomst, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Nederland Polen Rusland Spanje Wit-Rusland Oekraïne Italië Estland Hongarije Letland Duitsland Frankrijk België Overige landen Litouwen importeert de meeste groenten uit of via Nederland. De import uit Polen is in 2005 en 2006 explosief gestegen, waarschijnlijk omdat na het invoerverbod van Poolse producten in Rusland deze producten nu via Litouwen worden uitgevoerd. In 2006 is de invoer uit Nederland en Spanje flink gegroeid. Het is mogelijk dat deze toename gedeeltelijk te danken is aan doorvoer naar Rusland via Litouwen. 30

31 4.3 Invoer van vers fruit Tabel 4.6 Invoer van vers fruit Litouwen, hoeveelheid x kg en waarde x Vers fruit Fruit excl. citrus en exoten Appel Druif Blauwe bosbes Zoete kers Aardbei Nectarine Peer Watermeloen Perzik Pruim Meloen Abrikoos Framboos Overig Citrusfruit Mandarijn Sinaasappel Grapefruit Citroen Lemmetje Overig citrusfruit Exoten Banaan Kiwi Ananas Avocado Manga en guave Papaja Overige exoten Evenals de invoer van groente is de invoer van fruit in Litouwen in de periode fors gegroeid. Gezien de herkomst van deze invoer (zie tabel 4.7) en de uitvoer van fruit uit Litouwen (zie tabel 4.10 en 4.11) is de conclusie duidelijk: Litouwen is een doorgangsland geworden voor producten uit Polen, die vanwege het invoerverbod van Poolse producten in Rusland niet meer direct uitgevoerd kunnen worden. 31

32 Tabel 4.7 Invoer van vers fruit in Litouwen naar land van herkomst, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Polen Nederland Italië Spanje Duitsland Wit-Rusland Marokko Egypte Ecuador België Turkije Hongarije Griekenland Zuid-Afrika Letland Oekraïne Rusland Chili Argentinië Brazilië Colombia Overige landen De import uit Polen is in 2006 explosief gestegen, waarschijnlijk omdat na het invoerverbod van Poolse producten in Rusland deze producten nu via Litouwen worden uitgevoerd (zie ook tabel 4.9). De invoer uit Nederland, Spanje en Italië is toegenomen in de periode Het is mogelijk dat deze toename gedeeltelijk te danken is aan doorvoer naar Rusland via Litouwen. 32

33 4.4 Uitvoer van verse groenten Tabel 4.8 uitvoer van verse groenten uit Litouwen, hoeveelheid x kg en waarde x Verse groenten Champignon Cantharel Tomaat Overige kool Paprika Komkommer Krop- en ijsbergsla Eekhoorntjesbrood Bloemkool Wortelen en rapen Ui Witte en rode kool Aubergine Overige sla Courgette Asperge Plantui Prei Blad- en bleekselderij Knolselderij Overige groenten De uitvoer van groenten uit Litouwen is in de periode fors gestegen. Met name bij champignon, tomaat, kool, paprika en sla is de groei aanzienlijk. 33

34 Tabel 4.9 uitvoer van verse groenten uit Litouwen naar land van bestemming, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Rusland Duitsland Letland Zweden Frankrijk Estland Zwitserland Oostenrijk Wit-Rusland Italië Denemarken Polen Spanje Noorwegen Nederland VS van Amerika Overige landen De forse stijging van de uitvoer uit Litouwen is vooral te danken aan de export naar Rusland. De explosieve toename van de uitvoer naar Rusland kan verklaard worden door het invoerverbod van Poolse producten in Rusland: om dit verbod te omzeilen worden de Poolse producten via Litouwen uitgevoerd. 34

35 4.5 Uitvoer van vers fruit Tabel 4.10 Uitvoer van vers fruit uit Litouwen, hoeveelheid x kg en waarde x Vers fruit Fruit excl. citrus en exoten Appel Druif Zoete kers Aardbei Pruim Peer Nectarine Perzik Abrikoos Zure kers Framboos Blauwe bosbes Meloen Watermeloen Overig Citrusfruit Mandarijn Sinaasappel Citroen Grapefruit Lemmetje Overig citrusfruit Exoten Banaan Kiwi Ananas Manga en guave Avocado Vijg Overige exoten De uitvoer van fruit uit is nog sterker gegroeid dan de uitvoer van groenten. Van bijna alle fruitsoorten is de uitvoer genomen. De toename van de appeluitvoer is het meest opvallend: in één jaar tijd van 14 miljoen naar 168 miljoen kilo. De appelexport is veel meer gestegen dan de appelimport. Waarschijnlijk is de registratie van de uitvoer vollediger dan die van de invoer, een probleem dat wel vaker opduikt bij de handelsstatistieken van Eurostat. De uitvoer van peren is toegenomen van 0,9 miljoen kilo naar 5,6 miljoen kilo. 35

36 Tabel 4.11 Uitvoer van vers fruit uit Litouwen naar land van bestemming, hoeveelheid x kg en waarde x TOTAAL Rusland Letland Wit-Rusland Estland Polen Duitsland Nederland Zweden Hongarije Overige landen De toename van de fruitexport komt bijna volledig voor rekening van Rusland, hoewel ook de uitvoer naar Letland, Wit-Rusland en Estland is toegenomen. De explosieve toename van de uitvoer naar Rusland kan verklaard worden door het invoerverbod van Poolse producten in Rusland: om dit verbod te omzeilen worden de Poolse producten via Litouwen uitgevoerd. 36

37 4.6 Invoer van Nederlandse groente en fruit Tabel 4.12 Export van Nederlandse groenten en fruit *) naar Litouwen, x kg Bron : PT/KCB Verse Groenten Tomaat Ui Peen Komkommer Paprika Prei Aubergine Knolselderij Krop- en ijsbergsla Courgette Overige sla Overige groenten Vers Fruit Appel wv jonagold wv golden delicious wv jonagored Peer wv conference wv doyenné Aardbei Overig fruit *) Exclusief re-export In de periode vertoont de uitvoer van zowel Nederlandse groente als Nederlands fruit naar Litouwen een duidelijk stijgende lijn. Met name bij tomaat en conference is in 2007 een flinke toename zichtbaar. 4.7 Conclusie Litouwen is het grootste van de drie Baltische landen en speelt ook de grootste rol op tuinbouwgebied. De belangrijkste groenten zijn kool, wortelen, bieten en uien. Bij de fruitteelt domineert de appel. Litouwen produceert bijna twee keer zo veel appels als Letland. Nederland is het belangrijkste aanvoerland voor geïmporteerde groenten. In 2005 en 2006 is de invoer in Litouwen van groente uit Polen opeens sterk gestegen. Tot 2005 was Nederland ook het belangrijkste aanvoerland van importfruit in Litouwen, maar in 2006 is de fruitimport uit Polen zo sterk gestegen dat het Nederland ruim is gepasseerd. De uitvoer van groente en fruit uit Litouwen is in 2005 en 2006 spectaculair gestegen, met name naar Rusland. De conclusie is duidelijk: vanwege het invoerverbod van Poolse producten in Rusland is Litouwen een belangrijke rol gaan spelen als doorvoerland van met name Poolse producten. Daarnaast kan de Litouwse appelsector zelf natuurlijk ook hebben geprofiteerd van meer afzetmogelijkheden in Rusland. 37

38 5 Ontwikkelingen in het grootwinkelbedrijf 5.1 Estland Tabel 5.1 Groceryomzet *) van grootwinkelbedrijven in Estland in 2000 en 2007, x Bron: Planet Retail 2000 Aandeel (%) 2007 Aandeel (%) ETK , ,1 Ahold/ICA 3 0, ,8 Rautakirja , ,7 Maxima ,8 Kaubamaja 42 4, ,8 SOK 0,0 93 5,4 StatoilHydro 2 0,2 6 0,3 Lukoil 3 0,3 5 0,3 Kesko 22 2,2 0,0 Subtotaal , ,2 Overige , ,8 Totaal *) Grocery omvat onder meer levensmiddelen, dranken, tabak, kruidenierswaren en kleine huishoudelijke artikelen. Buiten deze categorie vallen zaken als kleding, boeken, cd s, elektronica en meubels. In de periode is de grocery-omzet (zie voetnoot bij de tabel) van het grootwinkelbedrijf in Estland met meer dan 70% gegroeid. Het grootste retailbedrijf is ETK, een Estlandse coöperatieve supermarkt. Het marktaandeel van ETK staat wel onder druk. Met name Ahold/ICA heeft zijn positie sterk uitgebreid. Deze expansie is aangestuurd vanuit de Scandinavische partner ICA. De belangrijkste winkelketens van Ahold/ICA in Estland zijn Säästummarket (discounts) en Rimi (hypermarkten en supermarkten). Rautakirja is een Fins bedrijf dat in Estland vooral actief is met de kioskketen R-Kiosk. Deze hebben een breed convenience-assortiment. Maxima is een supermarktketen uit Litouwen, met zowel superstores (Maxima) als supermarkten (T-Market). 38

39 5.2 Letland Tabel 5.2 Groceryomzet *) van grootwinkelbedrijven in Letland in 2000 en 2007, x Bron: Planet retail 2000Aandeel (%) 2007Aandeel (%) Ahold/ICA 41 6, ,5 Maxima ,5 Rautakirja 4 0, ,5 Casino ,3 Nelda 21 3,3 21 0,6 StatoilHydro 4 0,6 5 0,1 Lukoil 3 0,5 5 0,1 Subtotaal 73 11, ,6 Overig , ,4 Totaal *) Grocery omvat onder meer levensmiddelen, dranken, tabak, kruidenierswaren en kleine huishoudelijke artikelen. Buiten deze categorie vallen zaken als kleding, boeken, cd s, elektronica en meubels. In de periode is de grocery-omzet (zie voetnoot bij de tabel) van het grootwinkelbedrijf in Letland bijna verzesvoudigd. Ahold/ICA is het belangrijkste grootwinkelbedrijf in Letland. Evenals in Estland opereert Ahold via haar Zweedse partner ICA. De winkelketens van Ahold/ICA zijn Rimi (hyper- en supermarkt) en Supernetto (discount). Maxima is een supermarktketen uit Litouwen, met zowel superstores (Maxima), hypermarktes (Hyper Maxima) als supermarkten (Mini Maxima, T-Market). Het Finse Rautakirja is in Letland vooral actief met een keten van kiosken onder de naam Narvesen. Evenals in Estland hebben deze kiosken een breed convenience-assortiment. 39

40 5.3 Litouwen Tabel 5.3 Groceryomzet *) van grootwinkelbedrijven in Litouwen in 2000 en 2007, x Bron: Planet Retail 2000 Aandeel (%) 2007 Aandeel (%) Maxima , ,6 Norfa , ,3 Ahold/ICA 91 7, ,3 IKI 99 7, ,3 CBA ,3 Casino ,5 Rautakirja ,4 Lukoil ,8 StatoilHydro 3 0,2 8 0,3 Subtotaal , ,8 Overig , ,2 Totaal *) Grocery omvat onder meer levensmiddelen, dranken, tabak, kruidenierswaren en kleine huishoudelijke artikelen. Buiten deze categorie vallen zaken als kleding, boeken, cd s, elektronica en meubels. In de periode is de grocery-omzet (zie voetnoot bij de tabel) van het grootwinkelbedrijf in Litouwen meer dan verdubbeld. Maxima is een Litouws grootwinkelbedrijf. Het heeft zowel hypermarkten (Hyper Maxima, Maxima Baze), superstores (Maxima), supermarkten (Baze, Media, T-Market) als buurtwinkels (Minima). Norfa, eveneens een Litouws bedrijf, heeft zowel hypermarkten (Norfa Hyper), supermarkten (Norfa XL en Norfa XXL) als buurtwinkel en buurtsupers (Norfa L, Norfa S). Ahold/ICA is het belangrijkste buitenlandse grootwinkelbedrijf in Litouwen. Het heeft hypermarkten (Hyper Rimi), supermarkten (Rimi) en discounts (Supernetto). 40

41 Bronnen International Society for Horticultural Science: Eurostat: Planet Retail: Ecomische Voorlichtingdienst: 41