[Uitzending 386: Intro & 1 Koningen 1:1 t/m 2:2]

Transcriptie

1 [Uitzending 386: Intro & 1 Koningen 1:1 t/m 2:2] In de meeste uitgaven van de Bijbel zijn de boeken 1 en 2 Koningen aparte boeken. Binnen de Joodse traditie worden 1 en 2 Koningen als één boek gezien. Pas in de 15 e eeuw deed in de Hebreeuwse tekstoverlevering een verdeling in twee boeken zijn intrede, onder invloed van de Septuaginta en de Vulgaat (waar een indeling in twee boeken al langer gebruikelijk was). Inderdaad vertonen de boeken Koningen in opbouw, boodschap en thematiek een duidelijke eenheid. Deze eenheid wordt extra onderstreept door de plaats waar de tekst van 1 Koningen ophoudt en die van 2 Koningen begint. 2Kon.1:1 sluit zo naadloos aan op 1Kon.22:54, dat het er sterk op lijkt dat de tekst van de boeken Koningen uitsluitend vanwege de lengte over twee boeken is verdeeld. De aanduiding Koningen, die de boeken in het Nederlands gewoonlijk krijgen, is ontleend aan het eerste Hebreeuwse woord waarmee het Bijbelboek begint (dat inderdaad koningen betekent). De naam is een goede typering van de inhoud, aangezien de boeken heel de tijd van de koningen beslaan. Vanaf koning David tot aan de ondergang van het twee en Tienstammenrijk, een periode van in totaal zo n 400 jaar. In de Septuaginta worden de boeken 1 en 2 Koningen samengenomen met de boeken 1 en 2 Samuël. In de Hebreeuwse canon worden de boeken gerekend tot de eerste profeten, samen met Jozua, Richteren en Samuël. De christelijke traditie rekent Koningen tot de historische boeken, in navolging van de Septuaginta. Inhoudelijk ligt er een duidelijke relatie tussen 1 en 2 Koningen en 1 en 2 Kronieken, omdat beide betrekking hebben op dezelfde periode en vaak dezelfde gebeurtenissen beschrijven. Soms gebeurt dat in bewoordingen die sterk overeenkomen met woorden uit de Bijbelboeken Samuël en Kronieken. Aan de andere kant is in andere hoofdstukken sprake van verschillen, niet zelden omdat de boeken een ander accent leggen in de gebeurtenissen. Dit hangt ook samen met het gegeven dat Kronieken geschreven is in een latere periode. TTB - NL - TWR - CW 1

2 Bij de programma s van De Bijbel door gaan we uit van de veronderstelling dat 1 en 2 Kronieken aanvullende gegevens bevatten en in de uitleg zal ik regelmatig naar Kronieken verwijzen. Zoals ook de andere historische boeken van het OT is Koningen een anoniem werk. De Talmoed schrijft het toe aan de profeet Jeremia. Bij deze uitzendingen zullen we de schrijver aanduiden als de auteur van Koningen (of de Koningenschrijver ). Deze auteur heeft bij het schrijven van de boeken Koningen gebruik gemaakt van oudere bronnen, maar we zijn zeer terughoudend in het aannemen van hypothesen over veronderstelde redactielagen. Hoewel we over de identiteit van de Koningenschrijver in het duister tasten, kunnen we uit de tekst wel opmaken wanneer het boek geschreven moet zijn. De laatste gebeurtenis die in het boek genoemd wordt, vond plaats rond 560 v.chr. (de vrijlating van Jojachin in het eerste regeringsjaar van Ewil-Merodach). Juda was toen al in ballingschap weggevoerd naar Babylonië. Aangezien de terugkeer uit ballingschap (538 v.chr.) niet vermeld wordt, is het zeer waarschijnlijk dat 1 en 2 Koningen tussen 560 en 538 v.chr., dat wil zeggen tijdens de Babylonische ballingschap, geschreven zijn. Uit de tekst van 1 en 2 Koningen blijkt dat de auteur gebruik heeft gemaakt van verschillende bronnen. In ieder geval behoren de dagelijkse kronieken (die niet gelijk zijn aan het Bijbelboek Kronieken) van de koningen van Israël en Juda hiertoe (1Kon.14), alsmede een boek met de handelingen van Salomo (1Kon.11). Mogelijk gaat het in alle drie de gevallen om door de staat bijgehouden annalen, waarin van elke koning zijn troonsbestijging, militaire campagnes, bouwactiviteiten en andere belangrijke wapenfeiten of gebeurtenissen zijn vermeld. Ook andere volken in het oude Nabije Oosten hielden dergelijke annalen bij. Andere bronnen worden in de tekst niet met name genoemd, maar vaak neemt men aan dat 1Kon.6 t/m 8 grotendeels gebaseerd zijn op tempelarchieven. Dat de verhalen over Elia en Elisa eerder werden overgeleverd binnen de groepen van profeten. Daarnaast dat de veldslagen van Israël tegen de Arameeërs in 1Kon.20 en 22 al eerder zelfstandig circuleerden en dat 2Kon.18 t/m 20 bewerkt zijn uit een Jesaja-bron (vanwege de gelijkenis met Jes.36 t/m 39). TTB - NL - TWR - CW 2

3 Ook op verschillende andere plaatsen vinden we aanwijzingen dat de Koningenschrijver bij het schrijven uit oudere bronnen heeft geput (2Kon.14). Met betrekking tot de Hebreeuwse tekst moeten we ons realiseren dat het Hebreeuws in de hoofdstukken over de bouw van de tempel (1Kon.6) en het paleis van Salomo (1Kon.7) uitzonderlijk ingewikkeld is. We vinden er veel technische en architectonische termen, waarvan er veel uitsluitend in deze hoofdstukken voorkomen, waardoor de betekenis van de woorden niet altijd goed is vast te stellen. Bovendien wekken veel zinnen de indruk incompleet te zijn en is ook in andere opzichten de grammatica niet altijd even duidelijk. Onze keuzes zullen we in de uitleg ter plaatse verantwoorden. Het thema van de Bijbelboeken vinden we 9x in 1Koningen. Het is de lijn van David en elke volgende koning wordt met hem vergeleken. Met betrekking tot de opbouw van 1 en 2 Koningen valt het op dat de regeringen van de koningen van Israël en Juda (na de scheuring van het rijk) telkens worden verteld in koningsverslagen. Deze koningsverslagen zijn telkens opgebouwd volgens een vast patroon. De opbouw van de koningsverslagen laat zien dat er kleine verschillen zijn tussen de verslagen van Israëls koningen en die van Juda. Bij Israëls koningen wordt de hoofdstad vermeld, wat zinvol is omdat het Tienstammenrijk verschillende hoofdsteden heeft gekend. Bij Juda is een dergelijke vermelding niet nodig, omdat Jeruzalem altijd Juda s hoofdstad is geweest. Bij de koningen van Juda wordt telkens de naam van de moeder van de koning vermeld, bij de koningen van Israël blijft die achterwege (Izebel is een uitzondering, 1Kon.16). Bij de koningen van Israël ontbreekt de vermelding van de dood, begrafenis en opvolging in het geval een koning is omgekomen als gevolg van een staatsgreep. Met betrekking tot het godsdienstig karakter van de koning valt op dat de koningen van Israël steeds vergeleken worden met Jerobeam, de eerste koning van Israël. Voor koningen van Juda is David de norm, al zijn er verschillende uitzonderingen op deze regel. Het godsdienstig karakter van de koningen van Israël wordt uitsluitend negatief beoordeeld, bij de koningen van Juda verschilt dit. TTB - NL - TWR - CW 3

4 Tussen het begin en het slot van een koningsverslag worden, in een aantal gevallen, gebeurtenissen uit de regeringsperiode van de koning in kwestie verhaald die in de ogen van de schrijver van belang zijn. In veel gevallen is dit redelijk beknopt, maar soms beslaan de gebeurtenissen meerdere hoofdstukken, zoals in het geval van Achab, Joram, Hizkia en Josia. In 1 en 2 Koningen lezen we dat Israël in twee rijken wordt verdeeld, door ontrouw tegenover de HERE en verachting van Zijn wetten. Het volk zakt steeds dieper weg, totdat het uiteindelijk in de ballingschap terecht komt. De boodschap van de Bijbelboeken 1 en 2 Koningen is het voorhouden van een spiegel. Het weggesleepte, diep vernederde volk dat nu beseft dat het zijn land kwijt is, wordt een spiegel voorgehouden, opdat het zijn schuld erkent en zich verootmoedigt voor de HERE en Hij Zijn volk kan terugbrengen naar de plaats die Hij verkozen heeft als woonplaats. 1 Koningen 1 vers 1: Op zijn oude dag was koning David aan zijn bed gekluisterd. Maar onder hoeveel dekens hij ook sliep, altijd had hij het koud. Aan het begin van 1 Koningen is de vraag aan de orde wie koning David mag opvolgen en hoe dit wordt beslist. David en Saul zijn door een profeet tot koning gezalfd, maar nu staat koning David zelf voor de moeilijke taak zijn opvolger aan te wijzen. David is een oude man geworden. De moedige herder, de psalmdichter die koning werd, die het leger aanvoerde, de man naar Gods hart, is in de avond van zijn leven. Zijn oude lichaam kan niet meer warm worden, hoe men hem ook met kleden toedekt. Hij is ongeveer 70 jaar oud (2Sam.5). Zijn ouderdom wordt benoemd zoals bij Abraham en Jozua. De dekens zijn mantels of bovenkleden, die ook als beddengoed werden gebruikt. In vers 2 t/m 4 stellen zijn dienaren voor om een jong meisje voor hem te zoeken, die hem kan verplegen en verzorgen. Ook kan ze het bed met de koning delen om hem zo te verwarmen. De dienaren zoeken in heel Israël en vinden een zeer mooi meisje, een Sunamitische, ze heet Abisag. Ze wordt bij de koning gebracht en ze is hem van dienst, maar de koning heeft geen gemeenschap met haar. TTB - NL - TWR - CW 4

5 1 Koningen 1 vers 5 en 6: Ongeveer in diezelfde tijd besloot Adonia, de zoon van David en Chaggit, zichzelf tot koning uit te roepen. Hij huurde rijtuigen en wagenmenners en zorgde voor 50 mannen die als koninklijke voetknechten de straten voor hem vrijmaakten. Zijn vader, koning David, had hem zijn hele leven nooit eens goed onder handen genomen of de waarheid gezegd. Hij was bovendien een erg knappe jongeman en een jongere broer van Absalom. Adonia besluit om zichzelf tot koning uit te roepen en zorgt voor wagens en ruiters, een escorte van vijftig man. Een dergelijke optocht is niet ongebruikelijk voor bekleders van hoge posities die zo hun gezag tonen. Adonia lijkt een ideale kroonprins. Hij is nooit berispt door zijn vader David en hij is heel knap, net zoals Absalom. De zin lijkt een bewuste dubbelzinnigheid in zich te dragen. Betekent het dat Adonia een perfecte kroonprins is, omdat de koning hem nooit hoeft te berispen? Of heeft David eigenlijk weinig aandacht voor hem? David wordt hier vaderlijke zwakte verweten. Hij had hem zijn hele leven nooit eens goed onder handen genomen of de waarheid gezegd. Nu David oud is geworden vindt Adonia de tijd gekomen om zichzelf tot koning uit te roepen. Onwillekeurig moet ik aan de woorden van de Heiland denken uit Lucas 14:11. Jezus is uitgenodigd om bij een vooraanstaande Farizeeër te komen eten. Het valt hem op dat de gasten allemaal op de beste plaatsten willen zitten. In dat verband zegt Jezus: Want ieder die zichzelf meer eer geeft dan hem toekomt, zal worden vernederd. En wie zichzelf heel gewoon vindt, zal eer ontvangen. Het laatste was niet van toepassing op Adonia. 1 Koningen 1 vers 7: Adonia nam generaal Joab en de priester Abjatar in vertrouwen en zij beloofden hem te helpen koning te worden. Maar uit vers 8 blijkt dat niet elke invloedrijke leider aan Adonia s kant staat. De priester Sadok, Benaja, de zoon van Jojada, de profeet Natan, Simi, Reï en Davids legerbevelhebbers voegen zich niet bij hem. Adonia doet geen moeite iemand van hen te overtuigen om zijn kandidatuur te steunen en gaat meteen tot actie over. TTB - NL - TWR - CW 5

6 1 Koningen 1 vers 9: Adonia ging naar de bron Rogel, waar hij op de steen Zohelet schapen, ossen en vetgemeste jonge geiten offerde. Daarna nodigde hij al zijn broers de andere zonen van David en alle koninklijke hoogwaardigheidsbekleders van Juda uit voor de feestelijke offermaaltijd. Aanwezig zijn alle zonen van David, behalve uitgerekend die ene zoon, Salomo en dat kan geen toeval zijn. Adonia heeft vermoedelijk afgeweten van Davids voorkeur voor Salomo. David heeft er zelf nooit een officiële uitspraak over gedaan, er is onduidelijkheid. Adonia lijkt daar nu gebruik van te maken om zelf op de troon te komen. Maar Adonia nodigde de profeet Natan, Davids helden en Benaja niet uit. Het is een signaal: wie Salomo op de troon wil helpen, is met Salomo een rivaal. Adonia lijkt zelfverzekerd, maar is ook argwanend. 1 Koningen 1 vers 10 t/m 14: Maar Nathan, Benaja, de trouwe legerbevelhebbers en zijn broer Salomo nodigde hij niet uit. Toen ging de profeet Nathan naar Batseba, de moeder van Salomo, en vroeg haar: Beseft u wel dat Chaggits zoon Adonia zich tot koning uitroept en dat koning David daar niets van weet? Ik raad u aan uw eigen leven en dat van uw zoon Salomo te redden. Ga onmiddellijk naar koning David en vraag hem: U hebt toch beloofd dat Salomo u zou opvolgen? Waarom is Adonia dan nu koning? En terwijl u nog met hem spreekt, zal ik dan binnenkomen en alles bevestigen wat u hebt gezegd. Natan, die eerder een profetie over Salomo heeft doorgegeven (2Sam.12), ziet het gevaar, stapt naar Salomo s moeder Batseba en vertelt dat Adonia buiten Davids medeweten om probeert koning te worden. Natan heeft een plan en geeft Batseba instructies. 1 Koningen 1 vers 15 t/m 20: Zo ging Batseba naar de slaapkamer van de koning. Hij was al een erg oude man en Abisag zorgde voor hem. Batseba boog diep. Wat wilt u? vroeg hij haar. Zij antwoordde: U hebt mij bij de HERE, uw God, gezworen dat Salomo u zou opvolgen en uw plaats zou innemen op de troon. Maar nu is Adonia koning geworden zonder dat u het weet. TTB - NL - TWR - CW 6

7 Hij is zijn kroning aan het vieren met het offeren van ossen, vette geiten en schapen. Bovendien heeft hij daarvoor al uw zonen, de priester Abjatar en generaal Joab uitgenodigd. Maar Salomo is niet uitgenodigd. Nu wacht heel Israël op uw beslissing wie door u is aangewezen als uw opvolger. Batseba gaat naar David en spreekt hem dringend aan. Zij vertelt hem wat er gaande is en wijst hem op zijn nationale verantwoordelijkheid. Op David zijn alle ogen in Israël gericht. Laat hij de troonopvolger aanwijzen. 1 Koningen 1 vers 21 t/m 27: Als u niets doet, zullen mijn zoon Salomo en ik na uw overlijden worden beschuldigd van hoogverraad! Terwijl zij nog sprak, vertelden Davids dienaren hem dat de profeet hem wilde spreken. Natan kwam binnen, boog diep voor de koning en vroeg: Koning, hebt u Adonia aangewezen als troonopvolger? Hebt u hem uitgekozen om na u koning te worden? Vandaag viert hij zijn kroning met het offeren van ossen, vette geiten en vele schapen, terwijl hij uw zonen heeft uitgenodigd. Ook generaal Joab en andere hoofdofficieren en de priester Abjatar heeft hij uitgenodigd. Zij drinken en vieren feest en roepen: Lang leve koning Adonia. Maar de priester Sadok, Benaja, Salomo en ik zijn niet uitgenodigd. Is dit alles op uw aanwijzing gebeurd? Of hebt u soms al bekendgemaakt wie van uw zonen de volgende koning moet worden? David weet van niets. Maar ziet wel in dat door zijn persoonlijke onduidelijkheid over zijn opvolging Adonia nu probeert koning te worden. Daardoor komen zijn geliefden in gevaar en moet hij nu ingrijpen. 1 Koningen 1 vers 28 t/m 33: Roep Batseba, zei David. Zij kwam weer binnen en ging voor de koning staan. Toen zwoer de koning: Zo waar de HERE leeft, die mij van elk gevaar heeft gered, verklaar ik dat uw zoon Salomo de volgende koning zal zijn, precies zoals ik u al eerder onder ede heb gezworen bij de HERE, de God van Israël. TTB - NL - TWR - CW 7

8 Batseba boog opnieuw diep voor hem en riep uit: Dank u wel! Moge koning David voor eeuwig leven! Roep de priester Sadok, de profeet Nathan en Benaja hier, beval de koning. Toen zij bij hem binnenkwamen, zei hij tegen hen: Breng Salomo onder begeleiding van mijn lijfwacht naar Gichon. Salomo moet op mijn eigen muildier rijden. De koning laat Sadok, Natan en Benaja aantreden en beveelt hen de knechten te halen en Salomo op zijn persoonlijke muilezel te doen rijden naar Gichon. Dit is een openbaar en duidelijk teken dat koning David Salomo als troonopvolger aanwijst. Bij de bron van Gichon zullen Sadok en Natan Salomo tot koning zalven. Dan moet de trompet of de ramshoorn klinken en Salomo worden uitgeroepen tot koning. Daarna moet het gezelschap terugkeren naar het paleis waar Salomo op Davids troon plaats zal nemen. 1 Koningen 1 vers 38 en 39: Daarop brachten de priester Sadok, de profeet Natan, Benaja en Davids lijfwacht Salomo naar Gichon. Deze reed op Davids eigen muildier. Aangekomen in Gichon, pakte Sadok een hoorn met heilige olie uit het heiligdom en goot die over Salomo uit, daarna werd op de trompetten geblazen en riepen alle omstanders: Lang leve koning Salomo! Nu is het geen vraag meer wie David heeft uitgekozen om zijn opvolger te worden. Salomo is de volgende koning. 1 Koningen 1 vers 40 en 41: Vervolgens gingen zij allemaal met hem terug naar Jeruzalem. Onderweg werd de zalving van Salomo uitbundig met muziek gevierd. Adonia en zijn gasten hoorden het opgewonden geroep en het trompetgeschal, terwijl zij bijna met hun maaltijd gereed waren. Wat gebeurt daar allemaal? wilde Joab weten, Waarom heerst er zo n opwinding in de stad? Op dat moment komt Abjatars zoon Jonatan binnen. Helaas voor Adonia moet Jonatan vertellen dat David Salomo tot koning heeft gemaakt. Zij zijn net teruggekeerd uit Gichon en nu viert de hele stad feest. Daar komt al dat lawaai vandaan. TTB - NL - TWR - CW 8

9 1 Koningen 1 vers 46 t/m 48: Salomo zit intussen al op de troon en alle mensen feliciteren koning David met de woorden: Moge God Salomo nog meer zegenen en moge Salomo s bewind nog roemrijker worden dan het uwe! De Koning ligt nog op zijn rustbed en buigt zich daar in aanbidding neer, Hij heeft gezegd: Gezegend zij de HERE, de God van Israël, die één van mijn zonen heeft uitgekozen om op mijn troon te zitten, terwijl ik nog leef en er getuige van kan zijn. In de laatste verzen van 1Kon.1 lezen we hoe Adonia probeert zijn leven te redden. Aan koning Salomo werd gemeld: Adonia is bang voor u. Hij heeft een van de hoeken van het altaar vastgegrepen en uitgeroepen: Laat koning Salomo mij eerst zweren dat hij mij niet zal terechtstellen! Salomo zei: Als hij zich voortaan goed gedraagt, zal hem niets overkomen. Maar als hij dat niet doet, moet hij sterven. Salomo is edelmoedig tegenover Adonia. Toen hij voor de koning verscheen, boog Adonia diep voor hem neer. Salomo zei alleen tegen hem: Ga naar huis. Adonia onderwierp zich aan de nieuwe koning. 1 Koningen 2 vers 1 en 2: Toen Koning David zijn einde voelde naderen, gaf hij zijn zoon Salomo de volgende opdracht: Ik ga nu de weg waarlangs ieder mens op aarde eens moet gaan. Gedraag je als een man en zorg ervoor een krachtig en waardig opvolger te zijn. Nu Davids einde nadert, geeft hij zijn laatste wilsbeschikkingen door aan Salomo aan wie hij het koningschap definitief overdraagt. Deze overdracht legitimeert Salomo en geeft meteen het kader van Salomo s koningschap aan door de aanwijzingen van David. David gaat sterven en Salomo moet een sterke man zijn. Dat houdt in de eerste plaats in dat Salomo zijn leven lang de plichten tegenover de HERE nakomt. Hij moet zich houden aan alle verordeningen die in de wet van Mozes zijn geschreven (vooral Deutr.17), dan zal hij voorspoedig en succesvol zijn in wat hij onderneemt. Het Bijbelse koningschap is een geestelijke taak om Israël namens de HERE te besturen. TTB - NL - TWR - CW 9

10 Daarbij gaat het niet om eigen eer of positie, maar om gerechtigheid en barmhartigheid naar de onderdanen. De inhoud van dat koningschap komt naar voren in Ps.72 vers 12: De koning zal zeker de arme die om hulp roept bevrijden en ook de armzalige die door niemand wordt geholpen. In de volgende uitzending lezen we 1 Kon.2:2 t/m 3:5. TTB - NL - TWR - CW 10