Hoe ondersteun je als lerarenopleider de leraar-in-opleiding bij zijn of haar ontwikkeling als vakdidacticus? Een uitwerking voor de bètavakken
|
|
- Guido Bauwens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hoe ondersteun je als lerarenopleider de leraar-in-opleiding bij zijn of haar ontwikkeling als vakdidacticus? Een uitwerking voor de bètavakken Jan van Driel Inleiding Omdat de term vakdidactiek nogal breed en verschillend wordt gedefinieerd, spreek ik in plaats van vakdidactische kennis liever over pedagogical content knowledge (PCK), door Shulman omschreven als that special amalgam of content and pedagogy that is uniquely the province of teachers, their own special form of professional understanding (Shulman, 1987, p.8). Met de term amalgaam benadrukt Shulman de onlosmakelijkheid van de verbinding tussen de twee hoofdbestanddelen van PCK, te weten kennis van content en pedagogy. Het gaat bij PCK - kort gezegd - om inzicht in de manieren waarop leerlingen vakinhoudelijke zaken begrijpen (of niet!), en om kennis van doceeractiviteiten waarmee dit begrip bevorderd kan worden. Essentieel in PCK is het accent op het bevorderen van het leren van vakinhoud: een docent kan een groot arsenaal aan strategieën hebben om een bepaald concept (bijv. de wet van Ohm) uit te leggen, het gaat bij PCK om het inzicht welke strategie wanneer geschikt is, en voor welke leerling(en) (Van Driel & Verloop, 1998). Een ander belangrijk aspect van PCK is het idee dat het kenmerkend is voor de professionaliteit van vakdocenten ( their own special form of professional understanding ). PCK betreft een vorm van praktijkkennis van docenten (Verloop, Van Driel & Meijer, 2001), die vaak moeilijk door docenten zelf te expliciteren is. Vanuit het perspectief van PCK is een deskundige vakdocent in staat om te bepalen wanneer een groep leerlingen gebaat is bij klassikale instructie en wanneer de leerlingen de stof beter zelfstandig kunnen bestuderen, individueel of in een kleine groep, welke opdrachten in dat geval effectief zijn en hoe de leerlingen hierbij begeleid moeten worden. Deze gedachte maakt het werk van de vakdocent weliswaar complex maar ook uitdagend. Inmiddels is er heel wat onderzoek verricht naar de PCK van bètadocenten in het voortgezet onderwijs (Een voortreffelijk overzicht is te vinden in Abell, 2007). Kennisname van dit onderzoek geeft lerarenopleiders inzicht in de complexiteit van PCK, waardoor zij de ontwikkeling van PCK bij docenten (in-opleiding) beter kunnen begrijpen en zo nodig bijsturen.
2 De ontwikkeling van PCK Uit onderzoek naar PCK ontwikkeling bij beginnende bètadocenten blijkt dat dit een complex proces is, dat zich moeilijk laat plannen of voorspellen. Een belangrijke pijler voor de ontwikkeling van PCK is de vakinhoudelijke kennis van de beginnende docent. Gedegen vakkennis blijkt een belangrijke voorwaarde voor de ontwikkeling van PCK. Wanneer de vakinhoudelijke kennis van docenten (-in-opleiding) erg beperkt is, of veel misconcepties bevat, belemmert dit de ontwikkeling van PCK (Halim & Meerah, 2002). In zulke gevallen zijn docenten meestal sterk geneigd zich aan de lesmethode te houden, vooral klassikaal les te geven, en interactie over de stof te vermijden. Zodoende ontwikkelen zij nauwelijks of geen inzicht in de wijze waarop de leerlingen de vakinhoud verwerken, en welke moeilijkheden zij daarbij ondervinden. Indien docenten wel over een goede vakinhoudelijke kennisbasis beschikken, gaat de ontwikkeling van hun PCK gepaard met een verdere ontwikkeling van die vakinhoudelijke kennis. Onderzoek heeft laten zien dat de vakinhoud vanuit andere perspectieven geïnterpreteerd wordt en dat docenten meer verbanden gaan zien tussen elementen van de vakinhoud (Gess-Newsome & Lederman, 1999). Dit is in overeenstemming met de bekende wijsheid dat je de vakinhoud pas echt leert begrijpen door deze te onderwijzen. De andere bron voor de ontwikkeling van PCK is doceerervaring: PCK leer je niet uit een boekje of via een cursus, maar juist door lessen voor te bereiden, te geven en hierop te reflecteren, ontstaan inzichten in hoe leerlingen met de vakinhoud omgaan, en hoe je hierop als docent optimaal kunt inspelen. In de eerste fase van de lerarenopleiding blijken docentenin-opleiding nog weinig progressie op dit gebied te maken. Het blijkt dat zij eerst een aantal basale competenties (met name op het gebied van classroom management) en voldoende zelfvertrouwen moeten ontwikkelen, voordat de ontwikkeling van PCK op gang komt. In deze fase kan het effectief zijn om docenten-in-opleiding specifieke opdrachten te geven om hen te richten op de manieren waarop leerlingen met vakinhoud omgaan: observeren van gesprekken tussen leerlingen over de vakinhoud, analyseren van schriftelijk werk van leerlingen, gesprekken voeren met een leerling (één-op-één) over een specifiek vakinhoudelijk concept of probleem, etc. Doceerervaring opdoen is op zich niet voldoende; in de lerarenopleiding moet op gestructureerde wijze worden ingegaan op het verband tussen vakinhoud en wat er tijdens de lessen gebeurde. Indien dit achterwege blijft, blijft de ontwikkeling van PCK vaak impliciet, of fragmentarisch (Van Driel & Berry, 2010). Hoe dan
3 ook geldt dat een lerarenopleiding slechts een beperkte mate van praktijkleren kan omvatten. De ontwikkeling van PCK is dan ook een proces dat zich voortzet tijdens de beroepsbeoefening. Uit longitudinaal onderzoek blijkt dat verschillende componenten uit de kennisbasis van docenten in de loop van de tijd integreren tot een conglomeraat van praktijkkennis (Mulholland & Wallace, 2005). Concrete aanpakken binnen de bètalerarenopleiding Zelf heb ik enkele jaren onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van PCK bij scheikundedocenten-in-opleiding over het leren en onderwijzen van deeltjesmodellen: atomen, ionen, moleculen, en dergelijke. Dit betreft een centraal thema in het scheikundeonderwijs. Onderzoek naar het leren van deze modellen heeft talloze leermoeilijkheden en misconcepties aan het licht gebracht, welke vooral voortkomen uit de verwarring tussen de wereld van de waarneembare verschijnselen en die van de deeltjesmodellen (zie bijvoorbeeld Harrison & Treagust, 1996). Tijdens bijeenkomsten vakdidactiek lieten we de scheikundedocenten-in-opleiding eerst reflecteren op hun eigen ervaringen als leerling tijdens het begin van het scheikundeonderwijs. In aansluiting daarop lieten we hen artikelen uit de wetenschappelijke literatuur lezen over het leren van deeltjesmodellen. Vervolgens moesten ze nadenken over de lessen die ze recent gezien of zelf gegeven hadden vanuit de problematiek in de literatuur. Ook lieten we hen schoolboeken analyseren. Op deze manier hoopten we hen bewust te maken van de problemen die mogelijk zouden kunnen optreden bij het leren van deeltjesmodellen en van mogelijke spraakverwarring tussen hen, als vakexperts, en de leerlingen. Uit het onderzoek bleek dat dit grotendeels lukte. Uiteindelijk moesten de docenten-in-opleiding een reeks lessen ontwerpen en uitvoeren waarin zij -op grond van de verworven inzichten- zo goed mogelijk inspeelden op deze problematiek. Hierbij kwamen grote onderlinge verschillen tussen docenten-inopleiding naar voren. Op grond van de manier waarop zij over hun bevindingen in de praktijk rapporteerden, bleek dat sommigen erg goed waren geslaagd in het herkennen van en inspelen op specifieke leermoeilijkheden, terwijl anderen hierover slechts in zeer globale bewoordingen rapporteerden. Enkelen gaven aan dat ze zoveel aandacht nodig hadden voor het handhaven van een ordelijke situatie in hun klas dat ze nauwelijks oor en oog hadden gehad voor de manieren waarop hun leerlingen met de deeltjesmodellen waren omgegaan (Van Driel, De Jong & Verloop, 2002). De conclusie uit dit onderzoek is dat het leren van basale vakdidactische noties en vaardigheden slechts gedeeltelijk succesvol verloopt, zelfs als dit leerproces wordt georganiseerd in een gevorderd stadium van de lerarenopleiding
4 (Vergelijkbare conclusies werden getrokken in De Jong, Van Driel & Verloop, 2005 en Justi & Van Driel, 2005). Een andere aanpak is ontwikkeld en onderzocht in Australië, door John Loughran en collega s. In deze aanpak stellen docenten-in-opleiding voor centrale vakinhoudelijke concepten (zoals kracht of chemische reactie ) een Resource Folio samen. Eerst ontwikkelen zij een zogenaamde CoRe (Content Representation) aan de hand van een set vragen: wat moeten leerlingen over dit concept leren, waarom is dit concept belangrijk, welke leermoeilijkheden over dit concept ken je, welke doceerprocedures ken je, en wanneer of hoe zou je die willen toepassen, etc. Een CoRe kan het product zijn van een gezamenlijke exercitie van een groep docenten-in-opleiding tijdens een vakdidactiekbijeenkomst. Op basis van hun praktijkervaringen schrijven de docenten-in-opleiding vervolgens een PaP-eR (Pedagogical and Professional-Experience Repertoire). Hierin beschrijven zij hun individuele ervaringen met het onderwijzen en het leren van het betreffende vakinhoudelijke concept. Een PaP-eR kan verschillende vormen aannemen: een woordelijk uitgeschreven onderwijsleergesprek, gevolgd door een analyse of reflectie, een gedetailleerd en goed onderbouwd lesontwerp, een collectie van leerling-producten, -uitspraken en opvallende vragen die leerlingen tijdens de les stelden, gevolgd door een analyse in termen van specifieke leeropbrengsten en moeilijkheden, enzovoorts. Onderzoek naar het werken met Resource Folios bracht naar voren dat het zelf laten ontwikkelen van CoRes en PaP-eRs door docentenin-opleiding op basis van een mix van praktijkervaringen op school en instituutsonderwijs leidt tot een verdieping van hun vakinhoudelijke kennis enerzijds, en tot beter geëxpliciteerde PCK anderzijds. Een uitgebreid overzicht van deze aanpak, inclusief verschillende uitgewerkte praktijkvoorbeelden, is te vinden in Loughran, Berry & Mulhall (2006). Slot PCK is, zoals gezegd, bij uitstek een vorm van kennis die door vakdocenten in de loop van hun opleiding en beroepsbeoefening wordt ontwikkeld. Behalve vakinhoudelijke kennis en doceerervaring spelen persoonlijke en contextuele factoren een belangrijke rol bij deze ontwikkeling. Docenten met overeenkomstige vakkennis die ervaring hebben met hetzelfde curriculum, blijken soms sterk verschillende PCK te hebben ontwikkeld, bijvoorbeeld omdat hun persoonlijke opvattingen over effectief bètaonderwijs uiteenlopen (zie bijvoorbeeld Henze, 2006). Uit al het onderzoek op dit gebied blijkt dat het (leren) onderwijzen van vakinhouden een complex proces is, dat veel meer omvat dan het verwerven van een set
5 didactische vaardigheden. Lerarenopleiders zouden docenten (in-opleiding) vooral moeten richten op het kritisch (leren) kijken naar hun eigen praktijk, met name vanuit het leren van vakinhouden door hun leerlingen, en hen van daaruit helpen zoeken naar adequate doceerstrategieën. Voor de ontwikkeling tot volwaardig vakdocent moet het leerproces na de initiële opleiding worden voortgezet, tijdens de inductiefase en via voortgaande professionalisering, met name door middel van specifieke vakdidactische ontwikkel- en onderzoeksactiviteiten (Van Driel, 2010). Referenties Abell, S.K. (2007). Research on science teacher knowledge. In: Abell, S. & Lederman, N. (Eds.), Handbook of Research on Science Education (pp ). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. De Jong, O., Van Driel, J.H., & Verloop, N. (2005). Preservice teachers pedagogical content knowledge of using particle models in teaching chemistry. Journal of Research in Science Teaching, 42, Gess-Newsome, J. & Lederman, N.G. (1999). Examining pedagogical content knowledge. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. Halim, L. & Meerah, S.M. (2002). Science trainee teachers pedagogical content knowledge and its influence on physics teaching. Research in Science & Technology Education, 20, Harrison, A.G., & Treagust, D.F. (1996). Secondary students mental models of atoms and molecules: Implications for teaching chemistry. Science Education, 80, Henze, I. (2006). Science teachers knowledge development in the context of educational innovation (Dissertatie). Leiden: ICLON, Universiteit Leiden. Justi, R., & Van Driel, J.H. (2005). The development of science teachers knowledge on models and modelling : promoting, characterizing, and understanding the process. International Journal of Science Education, 27, Loughran, J.J., Berry, A. and Mulhall, P. (2006). Understanding and developing science teachers pedagogical content knowledge. Rotterdam, The Netherlands: Sense Publishers. Mulholland, J. & Wallace, J. (2005). Growing the tree of teacher knowledge: ten years of learning to teach elementary science. Journal of Research in Science Teaching, 42, Shulman, L.S. (1987). Knowledge and teaching: Foundations of the new reform. Harvard Educational Review, 57, Van Driel, J.H. van, & Verloop, N. (1998). Pedagogical content knowledge : een verbindend element in de kennisbasis van docenten. Pedagogische Studiën, 75, Van Driel, J.H., De Jong, O., & Verloop, N. (2002). The development of preservice chemistry teachers PCK. Science Education, 86, Van Driel, J.H., & Berry, A. (2010). The Teacher Education Knowledge Base: Pedagogical Content Knowledge. In B. McGraw, P.L. Peterson, E. Baker, (Eds.), International Encyclopedia of Education, 3rd edition; Vol. 7 (pp ). Oxford: Elsevier. Van Driel, J.H. (2010). Model-based development of science teachers pedagogical content knowledge. Bijdrage aan Research Seminar, Science Learning Centre, York, UK. Te vinden op:
6 Verloop, N., Driel, J.H. van, & Meijer, P. (2001). Teacher knowledge and the knowledge base of teaching. International Journal of Educational Research, 35, 5,
Van een lerende vakdocent leer je het meest
Tijdschrift voor Didactiek der β-wetenschappen 25 (2008) nr. 1 & 2 71 Van een lerende vakdocent leer je het meest Samenvatting van de oratie van Prof.dr. J.H. van Driel Universiteit Leiden; 7 maart 2008
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Dit proefschrift omvat vier deelstudies waarin de pedagogische vakkennis (pedagogical content knowledge ofwel PCK) van bètadocenten wordt onderzocht. PCK wordt omschreven als de
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Achtergrond,problemstelingendoelvanhetonderzoek Hetonderzoekdatin ditproefschriftwordtbeschrevengaatoverdeontwikkelingvan praktijkkennis van ervaren natuurkunde- scheikunde- en
Nadere informatieTPACK-NL vragenlijst een toelichting
TPACK-NL vragenlijst een toelichting Petra Fisser & Joke Voogt Universiteit Twente Curriculumontwerp & Onderwijsinnovatie http://www.tpack.nl In dit document is de Nederlandse versie van de TPACK vragenlijst
Nadere informatieHoe integreer je vakdidactiek en onderwijskunde binnen de opleiding? Perry den Brok
Hoe integreer je vakdidactiek en onderwijskunde binnen de opleiding? Perry den Brok Onderwijzen als multidisciplinair concept Er bestaat weinig discussie onder wetenschappers en lerarenopleiders over het
Nadere informatieVan een lerende vakdocent leer je het meest Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken.
Prof.dr. J.H. van Driel Van een lerende vakdocent leer je het meest Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken. Van een lerende vakdocent leer je het meest oratie uitgesproken door Prof.dr. J.H.
Nadere informatieOnderwijs in programmeren in het voortgezet onderwijs: een benadering vanuit de Pedagogical Content Knowledge
153 Samenvatting Onderwijs in programmeren in het voortgezet onderwijs: een benadering vanuit de Pedagogical Content Knowledge Informatica is een vak dat de laatste 20 jaar meer en meer onderwezen wordt
Nadere informatieRolverandering, bumpy moments en professionele identiteit van leraren in het technisch beroepsonderwijs
Rolverandering, bumpy moments en professionele identiteit van leraren in het technisch beroepsonderwijs Lectoraat Didactiek van het Techniekonderwijs, Pedagogisch Technische Hogeschool Kara Vloet & Sandra
Nadere informatieWELKOM! Wil je op je A4 opschrijven wat je nu weet over Lesson Study? Evelien van Geffen 12 mei 2016
WELKOM! Wil je op je A4 opschrijven wat je nu weet over Lesson Study? Evelien van Geffen e.c.van.geffen@hva.nl 12 mei 2016 1 UITKOMSTEN VORIG ONDERZOEK Een aantal conclusies uit het onderzoek van Amagir,
Nadere informatieLESSON STUDY IN DE TWEEDEGRAADS LERARENOPLEIDING
LESSON STUDY IN DE TWEEDEGRAADS LERARENOPLEIDING Evelien van Geffen, MSc. Lerarenopleider HvA e.c.van.geffen@hva.nl Bron: www.loesje.nl 1 TRENDS IN LERAREN OPLEIDEN Lesgeven is sterk situationeel en contextueel
Nadere informatieOverzicht curriculum VU
Overzicht curriculum VU Opbouw van de opleiding Ter realisatie van de gedefinieerde eindkwalificaties biedt de VU een daarbij passend samenhangend onderwijsprogramma aan. Het onderwijsprogramma bestaat
Nadere informatieDe ontwikkeling van pabostudenten tot professioneel gecijferde leerkracht
De ontwikkeling van pabostudenten tot professioneel gecijferde leerkracht Eric Ansems, Joost van Berkel, Vronie Disselhorst & Michel van Ingen Fontys Pabo s-hertogenbosch Werkgroep Presentatie onderzoek
Nadere informatieHet beroep en de professionele identiteit van de lerarenopleider. Anja Swennen, Vrije Universiteit Amsterdam
Het beroep en de professionele identiteit van de lerarenopleider Anja Swennen, Vrije Universiteit Amsterdam 10 januari 2013 1 Overzicht Korte geschiedenis van het beroep van de lerarenopleider De identiteit
Nadere informatieProfessioneel werken aan een kwaliteitsvolle vakdidactiek. SoE kernproject
Professioneel werken aan een kwaliteitsvolle vakdidactiek SoE kernproject 2009-2011 Projectdoelen (1) Kwaliteitsstandaard Vakdidactiek generiek, inspirerend, uitdagend (2) Twee sets vakdidactisch materiaal
Nadere informatieWe geven hier een definitie uit de school van de grote Amerikaanse vakdidacticus biologie Joseph Novak, gemaakt door Wandersee (2002) blz. 129.
7.6 Zorgen voor samenhang ecologie Conceptmap maken Marcel Kamp Het maken van een conceptmap is een werkvorm die bij uitstek samenhang in het denken bevordert. In Ecologie leren en onderwijzen wordt op
Nadere informatieOmgaan met Bumpy Moments in de context van Technisch Beroepsonderwijs
VELON/VELOV CONFERENTIE Brussel, 4-5 februari 2016 Omgaan met Bumpy Moments in de context van Technisch Beroepsonderwijs Fontys Hogescholen, Eindhoven Dr. E. Klatter, Dr. K. Vloet, Dr. S. Janssen & MEd
Nadere informatieTheorie en praktijk van leren en de leraar
Theorie en praktijk van leren en de leraar Liber Amicorum Theo Wubbels Theorie en praktijk van leren en de leraar Onder redactie van Jan van Tartwijk, Mieke Brekelmans, Perry den Brok en Tim Mainhard
Nadere informatieContent maps: Het meten en ontwikkelen van vakinhoudelijke kennis
VELOV Brussel, 2018 Content maps: Het meten en ontwikkelen van vakinhoudelijke kennis Peter Iserbyt & Rosalie Coolkens Doelstelling Weten wat vakkennis inhoudt en hoe je het kunt observeren/meten Een instrument
Nadere informatieVELOV-leergemeenschap Digitaal Leren
VELOV-leergemeenschap Digitaal Leren Welke richting slaan we in met de lerarenopleiding? Hoe is het om in 2020 in de lerarenopleiding te studeren? Hoe ziet de leraar van de toekomst eruit? Zijn mobiele
Nadere informatieDe Pedagogical Content Knowledge (PCK) van scheikundedocenten-in-opleiding over het gebruik van deeltjesmodellen
De Pedagogical Content Knowledge (PCK) van scheikundedocenten-in-opleiding over het gebruik van deeltjesmodellen J. H. van Driel, O. de Jong en N. Verloop 1 Samenvatting In deze bijdrage wordt gerapporteerd
Nadere informatieLESSON STUDY: professionalisering van beginnende en ervaren scheikundedocenten op één school
LESSON STUDY: professionalisering van beginnende en ervaren scheikundedocenten op één school FER COENDERS VAKDIDACTICUS SCHEIKUNDE ELAN In deze presentatie Beginnende docenten PCK Lesson Study Gebruikte
Nadere informatieHoe integreer je vakdidactiek en onderwijskunde binnen de lerarenopleiding? den Brok, P.J.
Hoe integreer je vakdidactiek en onderwijskunde binnen de lerarenopleiding? den Brok, P.J. Gepubliceerd: 01/01/2011 Document Version Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record Please check the document
Nadere informatieMichel
Michel Boer @michelboer Voorstelronde Theorie TPACK TPACK The game TPACK toepassen Michel Boer - 10 jaar ervaring in de ICT-branche maar nu - Leerkracht groep 5 Theo Thijssenschool / plusklas - Bovenschools
Nadere informatieBetekenisvol Leren Onderwijzen in de werkplekleeromgeving
Betekenisvol Leren Onderwijzen in de werkplekleeromgeving Kempelonderzoekscentrum Jeannette Geldens, lector Monique van der Heijden, promovenda-docentonderzoeker Herman L. Popeijus, erelector Doelen en
Nadere informatieBetekenisvol Leren Onderwijzen in de werkplekleeromgeving
Betekenisvol Leren Onderwijzen in de werkplekleeromgeving Kempelonderzoekscentrum Jeannette Geldens, lector Monique van der Heijden, docentonderzoeker Herman L. Popeijus, erelector Popeijus, H. L., & Geldens,
Nadere informatieVakdidactische kennis als perspectief op samenwerking tussen gammavakken
Vakdidactische kennis als perspectief op samenwerking tussen gammavakken Hanneke Tuithof: Universiteit Utrecht en Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Tuur de Beer, Jefta Bego, Tim Simonse, Eefje Smit en Annemieke
Nadere informatieStudiedag VELON. 11 november 2016
Studiedag VELON 11 november 2016 Lerarenopleiders: wordt academisch? Of niet? Anja Swennen, Vrije Universiteit Amsterdam Doel Versterken van de positie van onderzoek van lerarenopleiders Bijvoorbeeld door
Nadere informatieJoTondeur (VUB), Koen Aesaert & Johan van Braak (UGent)
JoTondeur (VUB), Koen Aesaert & Johan van Braak (UGent) Inhoud Context en theorie ICT-competenties studentleraren Strategieën lerarenopleiding (SQD) Probleemstelling Methode Survey Multilevel analyse Resultaten
Nadere informatieProefschrift Ellen Rohaan Testing teacher knowledge for technology teaching in primary schools
Tijdschrift voor Didactiek der -wetenschappen 28 (2011) nr. 2 49 Proefschrift Ellen Rohaan Testing teacher knowledge for technology teaching in primary schools Bespreking door: Marc J. de Vries Science
Nadere informatieOpleiden op school. nieuw denken. nieuw doen?
Opleiden op school nieuw denken en nieuw doen? 1 Leraren opleiden in twee contexten School Inst. Theo Thijssen Werkplekleren: Leren docent te worden door het te zijn, erover te praten en na te denken met
Nadere informatieReform in science education and science teacher learning
Reform in science education and science teacher learning Jan van Driel Seminar Melbourne University July 21, 2015 Some problems in science education Curricula are traditional and overloaded (e.g. De Vos
Nadere informatieSamen opleiden. Vlaanderen. Nederland. Leuven, 3 mei Jeannette Geldens Herman L. Popeijus
Samen opleiden in Vlaanderen en Nederland Jeannette Geldens Herman L. Popeijus Kempelonderzoekscentrum Helmond Tue-Eindhoven School of Education Leuven, 3 mei 2011 Doel en opbrengst Kennis en inzicht verwerven
Nadere informatieSamenwerking over lerarenopleidingen heen:
Samenwerking over lerarenopleidingen heen: Hoe aspirant-leraren voorbereiden op inclusief lesgeven? Debbie De Neve, Ellen Vandervieren Overzicht Context Doel van het inclusietraject Verloop van het inclusietraject
Nadere informatieDOCENTEN-IN-OPLEIDING ONDERZOEKEN DE PRAKTIJKKENNIS VAN ERVAREN DOCENTEN
DOCENTEN-IN-OPLEIDING ONDERZOEKEN DE PRAKTIJKKENNIS VAN ERVAREN DOCENTEN (deel 1) DOCENTEN-IN-OPLEIDING ONDERZOEKEN DE PRAKTIJKKENNIS VAN ERVAREN DOCENTEN Deel 1: het gebruik van concept mapping in de
Nadere informatieGaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen?
Gaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen? Sanneke Bolhuis emeritus lector Fontys Lerarenopleiding senior onderzoeker Radboudumc zetel praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek Stuurgroep
Nadere informatieDidactische aspecten van algoritmiek
Didactische aspecten van algoritmiek Erik Barendsen (Radboud Universiteit & Open Universiteit) Nascholing Algoritmisch Denken, TUD & RU, 2016-2017 Didactische aspecten leerdoelen (wat en waarom) begrip
Nadere informatie5,5. Betoog door S woorden 10 juli keer beoordeeld. Nederlands
Betoog door S. 1508 woorden 10 juli 2016 5,5 1 keer beoordeeld Vak Nederlands INSTITUTE FOR GRADUATE STUDIES & RESEARCH (IGSR) (email: igsr@uvs.edu) IGSR GEBOUW (STAATSOLIEGEBOUW), UNIVERSITEITSCOMPLEX,
Nadere informatieProjectdefinitie. Plan van aanpak
Projectplan DOT2 Projectdefinitie ICT is niet meer weg te denken uit ons onderwijs (Hasselt, 2014). Als (toekomstige) leerkracht is het belangrijk dat je daar op inspeelt en kennis hebt van de laatste
Nadere informatieWat zijn de kernen van een schoolvak of leergebied? Een uitwerking voor aardrijkskunde Joop van der Schee
Wat zijn de kernen van een schoolvak of leergebied? Een uitwerking voor aardrijkskunde Joop van der Schee Waar het over gaat Hoe ziet Nederland er in 2040 uit? Houden we droge voeten? Zijn de files opgelost?
Nadere informatieHet gekleurde vakje is het vereiste niveau voor het voltooien van de oriënterende stage, het kruisje geeft aan waar ik mezelf zou schalen
Daniëlle Ramp, competentie ontwikkeling, oriënterende stage 1. Interpersoonlijk competent Contact maken Stimuleren om op een eigen manier te leren Klimaat voor scheppen 2. Pedagogisch competent Begeleiding
Nadere informatieSamen sterk? Aspirant-leraren als partners in de klas
Samen sterk? Aspirant-leraren als partners in de klas VFO studiedag - 18 september 2014 Marlies Baeten & Mathea Simons Expertisenetwerk Lerarenopleidingen Antwerpen Universiteit Antwerpen Partners 2 Probleemstelling
Nadere informatieLESSON STUDY SUI LIN GOEI VU AMSTERDAM HOGESCHOOL WINDESHEIM DOOR SAMENWERKEN DE LES VERSTERKEN MAATSCHAPPELIJKE IMPACT ALFA- EN GAMMAWETENSCHAPPEN
LESSON STUDY DOOR SAMENWERKEN DE LES VERSTERKEN MAATSCHAPPELIJKE IMPACT ALFA- EN GAMMAWETENSCHAPPEN 7 DECEMBER 2017 SESSIE ONDERWIJS EN PEDAGOGIEK SUI LIN GOEI VU AMSTERDAM HOGESCHOOL WINDESHEIM nr. 1
Nadere informatieFase 1: Het opzetten en uitvoeren van een self-study onderzoek.
Praktijkvoorbeeld Mijn ervaringen met self-study Janneke Geursen, Universiteit Leiden Toen ik me in 2006 aansloot bij het eerste self- study traject dat in Nederland werd georganiseerd op de Vrije Universiteit
Nadere informatieExpertisenetwerk School of Education. Zomerschool Praktijkgericht Onderzoek voor lerarenopleiders. 5-7 september 2012 Leuven
Expertisenetwerk School of Education Zomerschool Praktijkgericht Onderzoek voor lerarenopleiders 5-7 september 2012 Leuven Drie stenen in de kikkerpoel Situering, omschrijving en belang van praktijkgericht
Nadere informatieEEN LANDELIJKE OPLEIDING LERARENOPLEIDER
EEN LANDELIJKE OPLEIDING LERARENOPLEIDER Jurriën Dengerink Bob Koster VELONCongres Amsterdam 2017 j.j.dengerink@vu.nl Waarom een opleiding lerarenopleider Meer inzicht in specifieke karakter (2 e orde
Nadere informatieMeerwaarde voor onderwijs. De Pijlers en de Plus van FLOT
Meerwaarde voor onderwijs De Pijlers en de Plus van FLOT De vijf Pijlers: Cruciale factoren voor goed leraarschap Wat maakt een leraar tot een goede leraar? Het antwoord op deze vraag is niet objectief
Nadere informatieHoe ondersteun je als lerarenopleider de leraar-in-opleiding bij zijn of haar ontwikkeling als vakdidacticus? Een uitwerking voor geschiedenis
Hoe ondersteun je als lerarenopleider de leraar-in-opleiding bij zijn of haar ontwikkeling als vakdidacticus? Een uitwerking voor geschiedenis Carla van Boxtel Goed geschiedenisonderwijs is zinvol en aantrekkelijk
Nadere informatie4 juni conferentie vakvernieuwingen
4 juni 2010 conferentie vakvernieuwingen doelen van de vernieuwing Maatschappelijke ontwikkelingen aandacht en ruimte voor actuele ontwikkelingen in wetenschap en technologie toename instroom in bèta-
Nadere informatieTIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN
TIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN INLEIDING Onderwijs over tolerantie kan soms uitdagend zijn. Naast het ontwikkelen van kennis over tolerantie en gerelateerde begrippen zoals vrijheid en identiteit, is het
Nadere informatieRecht doen aan verschillen binnen de flipped class
Recht doen aan verschillen binnen de flipped class Marianne Lok & Anneke Smits, Hogeschool Windesheim Zwolle Samenvatting De flipped classroom biedt veel mogelijkheden om studenten tijdens de les actief
Nadere informatieBBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Persoonlijke ontwikkeling Studievaardigheden
BBL-4, topklinisch traject RdGG Pagina 1 van 7 Inleiding en leerdoelen Leren en studeren is een belangrijk onderdeel in je opleiding tot verpleegkundige. Om beter te leren studeren is het belangrijk niet
Nadere informatieFabel Positieve feedback in het schrijfschrift zorgt ervoor dat kinderen leesbaar leren schrijven.
Fabel of feit? Auteurs: Annelies de Hoop & Johannes Noordstar Goed zo! Kinderen leren leesbaar schrijven door positieve feedback. Kerndoel van het schrijfonderwijs is dat leerlingen gedurende de basisschool
Nadere informatieVoorwaarden voor effectieve formatieve toetsing
Voorwaarden voor effectieve formatieve toetsing Kim Schildkamp, Bernard Veldkamp, Maaike Heitink, Fabienne van der Kleij, Anne Dijkstra, Inge Hoogland, Wilma Kippers Het gebruik van toetsresultaten Review
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Docenten in het hoger onderwijs zijn experts in wát zij doceren, maar niet noodzakelijk in hóe zij dit zouden moeten doen. Dit komt omdat zij vaak weinig tot geen training hebben gehad in het lesgeven.
Nadere informatie1. Doel en probleemstelling
Verbetering van de educatieve minor ter versterking van de instroom in de eerstegraads lerarenopleiding voor wis-, natuur- en scheikunde en informatica Onderzoeksvoorstel bèta-didaktiek Universiteit Leiden,
Nadere informatieMEMO DIGITAAL INZIEN TENTAMEN
MEMO DIGITAAL INZIEN TENTAMEN Digitaal inzien tentamens 1. Introductie Al lange tijd is digitalisering een belangrijk onderwerp binnen het academisch onderwijs. Op het gebied van digitalisering zijn er
Nadere informatieVakdidactiek: inleiding
Vakdidactiek: inleiding Els Tanghe 1 1. Inleiding Een specialist in de wiskunde is niet noodzakelijk een goede leraar wiskunde. Een briljant violist is niet noodzakelijk een goede muziekleraar. Een meester-bakker
Nadere informatieFlipped classroom: hoger onderwijs op zijn kop?
Flipped classroom: hoger onderwijs op zijn kop? Wilfred Rubens http://www.wilfredrubens.com LEARNING LAB 1 Sessieleider: Wilfred Rubens 14.15 17.15 uur / zaal E-1.20 http://www.slideshare.net/wrubens http://www.wilfredrubens.com
Nadere informatieProfessionele netwerken: van leertheorie naar uitvoeringspraktijk. Ellen van den Berg VELON-studiedag, Deventer, 10 november, 2017
Professionele netwerken: van leertheorie naar uitvoeringspraktijk Ellen van den Berg VELON-studiedag, Deventer, 10 november, 2017 Hoe leren professionals in netwerken? Kennis en leren vanuit een collectief
Nadere informatieGeaccepteerd voorstel Onderwijs Research Dagen 28, 29 en 30 juni 2017 te Antwerpen
Geaccepteerd voorstel Onderwijs Research Dagen 8, 9 en 0 juni 017 te Antwerpen Melline Huiskamp (Iselinge Hogeschool), Emmy Vrieling (Open Universiteit) en Iwan Wopereis (Open Universiteit) Titel: Waardevol
Nadere informatie1.3. Ron Bertisen: Nadenken over onderwijs ontwerpen
.3. Ron Bertisen: Nadenken over onderwijs ontwerpen Ron Bertisen is als medeprojectleider verantwoordelijk geweest voor de ontwikkeling van het curriculum van de Nieuwste Pabo samen met zijn collega s
Nadere informatieHierbij bied ik jullie het advies aan over de invulling van de cao-afspraak (zie bijlage).
Drs. S.J. de Groot Muntstraat 5 3512 ET Utrecht inlichtingen Drs. S.J. de Groot telefoon 030-230 69 60 e-mail s.degroot@onderwijscooperatie.nl bijlage(n) 1 briefnummer projectcode datum 26.09.2015 Onderwerp
Nadere informatieVerantwoordelijke opleidingsonderdeel
Specifieke lerarenopleiding ECTS-fiches ECTS-Fiche opleidingsonderdeel: VAKDIDACTISCHE STUDIE Code: 10377 Academiejaar: 2017-2018 Aantal studiepunten: 3 Studietijd: 75 a 90 uur Deliberatie: Mogelijk Vrijstelling:
Nadere informatieLesson Study: leren van je leerlingen
10-11-2017 1 Lesson Study: leren van je leerlingen Dag van de Vakdidactiek 8 november 2017 Siebrich de Vries, s.de.vries@rug.nl dd-mm-jj 2 Inhoud presentatie Wat is Lesson Study: kernaspecten en oorsprong
Nadere informatieRekenen: ook in de andere vmbo vakken
Rekenen: ook in de andere vmbo vakken verdiepingsconferenties Freudenthal Instituut Korte inhoud werkgroep Het onderhouden en uitbreiden van rekenvaardigheden is een belangrijk thema in klas 3 en 4 van
Nadere informatieInteractieve sessie. Leraren als change agents. Leraren als change agents
Interactieve sessie Leraren als change agents drs. Monique van der Heijden, Hogeschool de Kempel dr. Jeannette Geldens, Kempelonderzoekscentrum dr. mr. Herman Popeijus, Kempelonderzoekscentrum prof. dr.
Nadere informatieDidactische aspecten van algoritmiek
Didactische aspecten van algoritmiek Erik Barendsen (Radboud Universiteit & Open Universiteit) Nascholing Algoritmisch Denken, TUD & RU, 2016-2017, versie 23 II Didactische aspecten leerdoelen (wat en
Nadere informatieInterventieonderzoek als onderdeel van docentenprofessionalering Een good practice
Interventieonderzoek als onderdeel van docentenprofessionalering Een good practice Interventieonderzoek als onderdeel van docentenprofessionalisering: het stimuleren van een onderzoekende houding bij honoursdocenten
Nadere informatieFORMATIEF TOETSEN IN DE KLAS: BEVORDERENDE EN BELEMMERENDE FACTOREN
FORMATIEF TOETSEN IN DE KLAS: BEVORDERENDE EN BELEMMERENDE FACTOREN ONDERWIJS RESEARCH DAGEN, ROTTERDAM, 26 MEI 2016 CHRISTEL H.D. WOLTERINCK WILMA B. KIPPERS KIM SCHILDKAMP CINDY L. POORTMAN FORMATIEF
Nadere informatieDe mediawijze adolescent
De mediawijze adolescent Amber Walraven, 12 november 2014 ITS, Radboud Universiteit Nijmegen 1 Inhoud Wat kunnen adolescenten wel op het gebied van mediawijsheid? Wat kunnen adolescenten niet op het gebied
Nadere informatieDe uitdaging van goede begeleiding Michelle Helms-Lorenz
De uitdaging van goede begeleiding Michelle Helms-Lorenz Begeleiding Startende Leraren 2014-2019 9 regio s 447 vestigingen 3 tranches ~2250 beginnende docenten Agenda 1. Ontwikkel- en professionaliseringsbehoeften
Nadere informatieKiezen van werkvormen voor docentprofessionalisering:
Kiezen van werkvormen voor docentprofessionalisering: evidence-based en nieuwe ontwikkelingen NVMO werkgroep docentprofessionalisering Programma Inzichten in gebruik en effect van methoden voor docentprofessionalisering
Nadere informatieHoe is de relatie met de scholen georganiseerd? Jaap Buitink
Hoe is de relatie met de scholen georganiseerd? Jaap Buitink Inleiding Sinds eind jaren negentig is het beleid van het ministerie van OC&W om de school centraler te stellen bij het opleiden van leraren.
Nadere informatieDe rol van de beroepsstandaard van lerarenopleiders in het personeelsbeleid. Véronique van de Reijt en Quinta Kools Fontys Lerarenopleiding Tilburg
De rol van de beroepsstandaard van lerarenopleiders in het personeelsbeleid Véronique van de Reijt en Quinta Kools Fontys Lerarenopleiding Tilburg Context van de Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT)
Nadere informatieHet spel van de teacher leader in een veranderproces
Het spel van de teacher leader in een veranderproces Symposium CPO van de Master Leren en Innoveren (MLI), locatie Helmond We are all in the game 17 juni 2016 drs. Monique van der Heijden Academic Director
Nadere informatieBenodigde leerkrachtcompetenties voor het onderwijzen van W&T volgens de didactiek van onderzoekend leren. Ester Alake-Tuenter Manon Tiedink
Benodigde leerkrachtcompetenties voor het onderwijzen van W&T volgens de didactiek van onderzoekend leren Ester Alake-Tuenter Manon Tiedink Vragen stellen http://www.youtube.com/watch?v=47rqktpww2i Overview
Nadere informatieCompetentievenster 2015
Windesheim zet kennis in werking Competentievenster 2015 TWEEDEGRAADS LERARENOPLEIDING WINDESHEIM Inleiding 3 Het competentievenster van de tweedegraads lerarenopleidingen van Hogeschool Windesheim vormt
Nadere informatieOnderzoeksagenda cultuureducatie & cultuurparticipatie. Utrecht 28 november 2016 Sanne Scholten
Onderzoeksagenda cultuureducatie & cultuurparticipatie Utrecht 28 november 2016 Sanne Scholten 10 jaar onderzoek naar cultuureducatie en cultuurparticipatie Lenie van den Bulk Selectie artikelen Nederlands
Nadere informatieWerken met TPACK. Wilfred Rubens
Werken met TPACK Wilfred Rubens http://www.wilfredrubens.com Introductie TPACK Video TPACK Wat weten jullie over TPACK? Korte herhaling Werken met TPACK aan de hand van opdrachten Sterke en minder sterke
Nadere informatieHet weblog als instrument voor reflectie op leren en handelen: Een verkennende studie binnen de eerste- en tweedegraads lerarenopleiding 1
Weblogs 1 Het weblog als instrument voor reflectie op leren en handelen: Een verkennende studie binnen de eerste- en tweedegraads lerarenopleiding 1 Iwan Wopereis Open Universiteit Nederland Peter Sloep
Nadere informatieWiskunde en informatica: innovatie en consolidatie Over vragen in het wiskunde- en informaticaonderwijs
Tijdschrift voor Didactiek der β-wetenschappen 22 (2005) nr. 1 & 2 53 Oratie, uitgesproken op 11 maart 2005, bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar Professionalisering in het bijzonder in het onderwijs
Nadere informatie27 oktober Terugkomavond SLO-alumni
27 oktober 2011 Terugkomavond SLO-alumni SLO Liaison Officer: Mevr. C. Van Liedekerke Coördinator: Dhr. G. Walraevens Medewerkers SLO: Mevr. D. Bulckmans Mevr. T. Casteele Mevr. H. De Groote Dhr. O. Holz
Nadere informatieHet praktijkdeel in de ICLON lerarenopleiding
ding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing Afdeling Hoger Onderwijs Afdeling Voortgezet Onderwijs Praktijkgids Eerstegraads Lerarenopleiding Het praktijkdeel in de ICLON lerarenopleiding Universiteit Leiden.
Nadere informatieBijlage Reflectieopdracht Professionaliseren op de werkplek
Bijlage Reflectieopdracht Professionaliseren op de werkplek Doel van de opdracht Mensen leren tijdens het werken van alles. Maar wat dat leren nu precies is en waar precies tijd aan wordt besteed, is niet
Nadere informatieDe rol van de beroepsstandaard van lerarenopleiders in het personeelsbeleid. Voorloper Kwaliteit van lerarenopleiders
De rol van de beroepsstandaard van lerarenopleiders in het personeelsbeleid Voorloper Kwaliteit van lerarenopleiders Véronique van de Reijt en Quinta Kools Fontys Lerarenopleiding Tilburg Context van de
Nadere informatie52. Op weg naar rijkere breukenlessen
52. Op weg naar rijkere breukenlessen Op naar rijkere breukenlessen Maaike Koopman, Marieke Thurlings en Perry den Brok Onderzoek naar breukenlessen: introductie PROO onderzoek (411-10-703) De rol van
Nadere informatieMarlies Baeten Centrum voor Professionele Opleiding en Ontwikkeling en Levenslang Leren
STIMULEREN VAN LEREN IN STUDENTGERICHTE LEEROMGEVINGEN? Marlies Baeten Centrum voor Professionele Opleiding en Ontwikkeling en Levenslang Leren Probleemgestuurd leren Projectonderwijs Casusgebaseerd onderwijs
Nadere informatieDe docent als lerende professional
De docent als lerende professional Prof. dr. Jan van Driel Opening PENTA Academie 6 oktober 2011 De rol van de docent Leerlingen weten haarscherp te formuleren wat een goede docent is en welke rol de docent
Nadere informatieDifferentiëren en uitdagen met hele taak eerst hulp op maat
met speciale dank aan Gerben Koops & Laurin Thole en hun leerlingen met speciale dank aan Gerben Koops & Laurin Thole en hun leerlingen Praktisch basismodel Fred Janssen (ICLON) Praktisch basismodel Fred
Nadere informatieDe specifieke lerarenopleiding
geëngageerd onderzoekend communicatief talent ontwikkelend vakdeskundig leerling gericht samenwerkend De specifieke lerarenopleiding dynamisch leergierig master Jij bent... inspirerend creatief toekomstgericht
Nadere informatieOnderzoekend werken van lerarenopleiders. Hilda Paalman Opleiding Leraar Basisonderwijs 16 maart 2017
Onderzoekend werken van lerarenopleiders Hilda Paalman Opleiding Leraar Basisonderwijs 16 maart 2017 Lectoraat Leiderschap in het onderwijs Kenniskring docentonderzoekers uit hogescholen en onderzoekende
Nadere informatieCompetentiemeter docent beroepsonderwijs
Competentiemeter docent beroepsonderwijs De beschrijving van de competenties in deze competentiemeter is gebaseerd op: - de bekwaamheidseisen uit de Algemene Maatregel van Bestuur als uitwerking van de
Nadere informatieAnalyse van leeromgeving
Analyse van leeromgeving Blended learning project: Romeo and Juliet: tell the story through social media! Inleiding Ons BL project bestaat uit vijf lessen die gegeven zijn aan eerstejaars studenten HAVO/VWO
Nadere informatieICLON Powerpoint sjabloon
ICLON Powerpoint sjabloon Een voorbeeld van een ICLON presentatie Piet Presentator & Co Copresentator (ICLON) Coby Collega (Leiden University) Max Medewerker (Instituut voor Cooperatie) [Congresnaam, Plaats,
Nadere informatieStrategische noodzaak om te differentieren
Strategische noodzaak om te differentieren Studiemiddag ACTIS & APS 11 juni 2013 Vergroten deskundigheidsbevordering, professionaliteit en handelingsrepertoire onderwijspersoneel Het kabinet gaat bezuinigen
Nadere informatieDe leraar: meester over of slaaf van het leerplan
ARTIKEL De leraar: meester over of slaaf van het leerplan Leraren opleiden tot eigenaar van het leerplan De goede leraar voelt zich (mede-)eigenaar van het leerplan. Hij of zij gebruikt het schoolboek
Nadere informatiePublicaties en presentaties lectoraat Rich Media & Teacher Learning, periode
Publicaties en presentaties lectoraat Rich Media & Teacher Learning, periode 2012-2015 2015 Vervoort, M. & Berg, E. van den (in voorbereiding). Video cases and the role of the mentor teacher in PDS. Kemmeren,
Nadere informatieBijeenkomsten 2012-2013
Bijeenkomsten 2012-2013 Datafeedforward Intervisie Lezing/masterclass gekoppeld aan professionele leergemeenschap Werken in een Professionele LeerGemeenschap Motto: Professionals doen het samen en doen
Nadere informatieWordt Lesson Study lessenstudie? Onderzoek naar de effectiviteit en bruikbaarheid van Lesson Study in de Nederlandse context
Wordt Lesson Study lessenstudie? Onderzoek naar de effectiviteit en bruikbaarheid van Lesson Study in de Nederlandse context Siebrich de Vries, Gerrit Roorda & Klaas van Veen 9 mei 2017 Professionaliseringsaanbod
Nadere informatieSAMENVATTING ONDERZOEK "Van kwalificatiedossier naar aantrekkelijk onderwijs"
SAMENVATTING ONDERZOEK "Van kwalificatiedossier naar aantrekkelijk onderwijs" Doel- en probleemstelling SLO speelt als het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling een belangrijke rol in het vertalen
Nadere informatie