Nieuwsbrief. Verhalen van scholen Pedagogische begeleiding van leerkrachten van FOPEM-scholen. Wat vind je in deze nieuwsbrief?
|
|
- Gert de Wilde
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nieuwsbrief FO PEM vzw tweemaandelijks tijdschrift nummer 1 - twaalfde jaargang - september 2005 Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen Verhalen van scholen Pedagogische begeleiding van leerkrachten van FOPEM-scholen Op 20 april kwamen meer dan 110 leerkrachten van FOPEM-scholen bijeen om van elkaar te leren. Voor de leerkrachten was dit, eigen aan de filosofie van FOPEM, een eigen-wijze manier om een nascholing te volgen. Leren van elkaar doe je immers niet alleen met je verstand, maar met je hele zijn. Dit initiatief was meteen het sluitstuk van de pedagogische begeleiding die vorig schooljaar startte met bezoeken aan scholen. Door het verhaal van de school en van de leerkrachten kreeg men voeling met hun behoeften en expertises. Het gaf aanleiding tot het formuleren van een tiental thema's die teruggespeeld werden aan teams en leerkrachten. Op basis van hun reacties en keuzes bleven vijf kwesties over om samen aan te werken tijdens de uitwisselingsdag op 20 april Het was bovendien een mijlpaal in de nog jonge geschiedenis van FOPEM. Voor de leerkrachten en de begeleiders van de workshops was het een zeer geslaagd initiatief dat voor het eerst werd georganiseerd. Het verslag van deze dag vind je in deze nieuwsbrief. En we zijn ook een beetje trots dat de overheid onze aanvraag voor een nieuw project heeft goedgekeurd. De (ietwat moeilijke) titel van het project is het ontwikkelen van tools of instrumenten voor zelfregulerend leren. Het komt er op neer dat we willen nagaan op welke wijze leerkrachten kinderen er toe aanzetten om hun leerproces zelf in handen te nemen. Om dit project tot een goed einde te brengen zullen twee nieuwe medewerkers nauw samenwerken met leerkrachten van FOPEMscholen. Maar soms lopen de dingen niet zoals we het hopen of wensen. Reeds in vorige nieuwsbrieven hebben we jullie gemeld dat dit schooljaar een nieuwe methodeschool zou starten in Borgerhout. Maar het heeft niet mogen zijn. Najbaro - zo heet het initiatief - is niet uit de startblokken geraakt. We hopen van harte dat het op een later ogenblik wel kan. En dan nog iets, vorig schooljaar bleven jullie op jullie honger zitten wat het aantal nieuwsbrieven betreft. Beloofd, dit jaar rollen er vier nieuwsbrieven van de persen. Het volgende komt er begin december. Veel leesplezier, Kris Denys Wat vind je in deze nieuwsbrief? Verhalen van scholen Dossier Leerkrachten leren van elkaar Een uitwisselingsdag in t Speelscholeke... 2 Geplukt uit Het Schoolkrantje van De Waterval te Ekeren... 7 Actueel Interessant om weten
2 Dossier FO PEM vzw Leerkrachten leren van elkaar Een uitwisselingsdag in t Speelscholeke Op 20 april 2005 vond er in de ervaringsgerichte school t Speelscholeke te Deurne een uitwisselingsdag plaats voor leerkrachten van alle scholen van FOPEM. Ruim 120 leerkrachten waren present. Een aantal scholen kwam met het volledige team opdagen. Deze dag was het sluitstuk van de pedagogische begeleiding tijdens het afgelopen schooljaar. Leerkrachten,ouders en kinderen van t Speelscholeke zorgden voor een gastvrije ontvangst met ludieke muziek, heerlijke soep en lekkere gezonde broodjes. Gedurende de dag konden leerkrachten in kleine groepjes elkaar leren kennen, ervaringen, tips en anekdotes uitwisselen. Daarnaast konden leerkrachten kiezen tussen 5 kwesties : ICT, wat doe je er mee?, Ontwikkelen en optimaliseren van kindvolgsystemen, Het spanningsveld tussen ouders en leerkrachten: hoe voer je het gesprek met ouders?, Het spanningsveld tussen ervaringsgericht werken en structuur aanbieden en tenslotte leren zelfstandig denken en leren samenwerken. Verrassend waren de intermezzo's met eutonie, tai chi, stemexperimenten, drama, dans, Japanse krijgskunst. Ze waren een aanzet tot een ervaring'. Ze zetten een nieuwe kwestie op de agenda: het verkennen en verdiepen van leren is lichamelijk'. Kwestie 1 ICT 1,wat doe je er mee? werd begeleid door Eddy Daniëls, ouder in de Zevensprong te Leuven en kritisch waarnemer van het Freinetonderwijs in Vlaanderen. Ook Carlijne, die zich toelegt op onderzoek over de gevolgen van ICT voor opvoeding en onderwijs én oud-leerling van t Speelscholeke, nam deel aan deze kwestie. In een verkenningsronde gingen de leerkrachten na in welke mate en hoe ICT gebruikt wordt in de klas en in de school. Hieruit bleek dat er nogal wat verschillen zijn tussen leerkrachten en scholen. Voor de éne leerkracht is de computer een onmisbaar instrument in de klas; een andere leerkracht daarentegen heeft helemaal geen behoefte om ICT op te nemen in de werking van de kleuterklas. Van een echt ICT-beleid is in de meeste scholen (nog) geen sprake. Over het 1 ICT staat voor Informatie- en communicatietechnologie 2 algemeen wordt de computer in klassen van de derde graad (5 de en 6 de leerjaar) gebruikt om spelletjes te spelen, muziek af te spelen, te mailen, een eigen website te maken, Een leerkracht van een kleuterklas vindt het een nadeel dat kinderen de computer meestal als een TV gebruiken, zoals het bekijken van een CD-rom met een tekenfilmpje. In dit geval is de meerwaarde van ICT heel beperkt. Op basis van deze verkenningsronde maakt Eddy een onderscheid tussen vier mogelijke functies van ICT in de klas en in de school. 1. het opzoeken van informatie 2. de creatieve functie 3. het communicatieve aspect 4. het functioneel gebruik In deze kwestie beperkten de deelnemers zich tot de eerste, de derde en de vierde functie. Wat het opzoeken van informatie betreft, stelt een leerkracht van de derde graad vast dat de zoekmachine google het documentatiecentrum van school verdringt. Dit heeft tot gevolg dat kinderen meer moeilijkheden hebben met het gericht opzoeken van informatie. Toch plaatst deze leerkracht bewust geen filter bij het opzoeken van informatie, ondanks de soms tegenstrijdige resultaten bij het opzoeken van dezelfde informatie. Dit negatieve aspect van internet poogt hij met zijn leerlingen positief aan te wenden, namelijk door het probleem in groep te bespreken. Het niet gericht wild opzoeken van informatie via google poogt hij te ondervangen door aan de leerlingen een aantal vragen te stellen, zoals wat wil ik precies weten?, waar kan ik het vinden?, hoe zal ik het zoeken, met welke sleutelwoorden?. Door een kritisch bronnenonderzoek wil hij leerlingen het onderscheid leren maken tussen bruikbare en niet-bruikbare informatie op het internet. Als je bijvoorbeeld weersvoorspellingen wil kennen voor de komende dagen is het weerbericht van het KMI waardevoller als dat van een zeilclub van een aantal maanden geleden. Een leerkracht verwijst naar de inbreng van de filosoof Ad Verbruggen naar aanleiding van de themaweek Verleiding van de commerce in de school. Zo pleit Verbruggen ervoor om - naar analogie van het chatten - geen drankautomaat toe te laten op school.
3 Dossier - september 2005 Eddy stelt zich de vraag of alles ervaringsgericht moet zijn in het onderwijs. Zo is er in de geschiedenis veel gestolde ervaring. Om gericht te kunnen zoeken via google is het dan ook noodzakelijk dat je eerst gebruik kan maken van een documentatiecentrum met onder andere encyclopedieën. In een goed documentatiecentrum is er een kwaliteitslabel waar goede van slechte informatie wordt onderscheiden. Een leerkracht verwijst in dit verband naar de boekenpromotie in de derde graad van de school. Een ouder die in de bibliotheek werkt prijst die boeken aan die kinderen niet meteen verkiezen. Je zou dus op een website een virtuele bibliotheek kunnen samenstellen met een selectie van goede boeken. Eddy wijst er op dat een kritisch bronnenonderzoek niet voor de hand liggend is. Zo kun je met het sleutelwoord mensenrechten bij de website van de Amerikaanse sekte Scientology terechtkomen. Vandaar de overtuiging van Eddy dat het belang van de leerkracht toeneemt naarmate er meer gebruik wordt gemaakt van internet in de klas. Een leerkracht pleit er dan ook voor om met de leerlingen stap per stap de overgang naar de grote wereld te zetten; van een overrompeling mag geen sprake zijn. Daarvoor is het aangewezen om in het team afspraken te maken over wie welke poort openzet naar deze grote wereld. Met de communicatieve mogelijkheden van ICT wordt onder meer het mailen en chatten bedoeld. Carlijne stipt aan dat de noties nabijheid, afstand en authenticiteit ingrijpend gewijzigd worden door de communicatieve mogelijkheden van ICT. Dit wijzigt op zijn beurt verregaand het opvoedingsproces. Twee leerkrachten brengen maatschappelijke problemen aan bij het gebruik van ICT in de school. Ten eerste, het commerciële karakter van ICT in het onderwijs. In welke mate wordt het gebruik van ICT in de klas niet gestuurd vanuit commerciële belangen? Dienen scholen dit slaafs te volgen? Ten tweede, het aantal uren dat kinderen les volgen is de laatste decennia niet toegenomen. Maar de verwachtingen ten aanzien van onderwijs, en dus ook ten aanzien van de kinderen, zijn wel enorm gestegen. Denken we maar aan seksuele opvoeding, natuureducatie, ICT, verkeersopvoeding, Gaan we naar een 35-urenweek voor kinderen op school? Een leerkracht vergelijkt de opkomst van de nieuwe media met die van nieuwe produktiemiddelen in de loop van de geschiedenis (bijvoorbeeld machines tijdens de industriële revolutie). Dit leidt tot een nieuwe manier van denken. Tenslotte wijst deze leerkracht op het gevaar van het ongeselecteerd ingaan op ervaringen van kinderen. Een sturende leerkracht is zeker in de hedendaagse samenleving van belang. Zoniet komen maatschappelijke domeinen zoals bewegingsopvoeding niet langer aan bod in het onderwijs. 3 Met het functioneel gebruik van ICT wordt onder meer het typen van teksten bedoeld. Een algemene vaststelling is het verschil in ICT-vaardigheden tussen kinderen. Eddy is er van overtuigd dat dit probleem overroepen wordt. Het is namelijk niet bewezen dat kinderen meer leerkansen hebben als ze reeds vroeg ICT-vaardigheden hebben verworven. Hij maakt de vergelijking met kinderen die nog niet kunnen fietsen. Net zoals fietsen, leren kinderen - omwille van de grote fascinatie - heel snel omgaan met ICT. Een leerkracht organiseert geen aparte ICT-lessen, behalve voor kinderen die er nood aan hebben. Maar het aanleren van deze vaardigheden is geen doel op zich. Carlijne merkt op dat het schrijven op PC fundamenteel anders verloopt dan het schrijven met de hand; namelijk niet lineair maar in blokken. Ook het schrijven op PC wijzigt grondig het schrijfproces. Naar analogie met het gebruik van de computer sprak Ellen Bloom in 1987 over de opkomst van een gedachtenloze generatie als het resultaat van een TV-cultuur. Door het zappen op TV gaan mensen op een andere manier gaan denken. Eigenlijk is het surfen op het internet een soort verderzetting van dit zappen. Ellen Bloom stelde namelijk vast dat haar studenten niet langer in staat waren om in gehelen te denken. Vele studenten leerden fragmentair. Bloom pleit dan ook niet voor het invoeren van nieuwe media in het onderwijs, wel voor het aanleren van denkstructuren via de studie van klassieke auteurs (zoals Shaekespeare). De nieuwe media hebben namelijk een eigen ideologie die veelal kritiekloos wordt overgenomen. Eddy wijst tevens op het belang van het pedagogisch project bij de vraag over het al dan niet invoeren van nieuwe media. Het zou niet mogen zijn dat deze nieuwe media het pedagogisch project van de school gaan bepalen. Deze discussie heeft reeds plaatsgevonden in De Levensboom te Kortrijk waar leerkrachten een eigen ICT-leerlijn hebben uitgewerkt. Voor een andere leerkracht moet een school streven naar een gezond evenwicht tussen het opgedrongen aanbod van ICT en het niet verloochenen van een eigen pedagogisch project. Hier komt de vraag naar de beginleeftijd voor het starten met ICT aan bod. Eddy vindt het dan ook heel belangrijk dat deze vraag gesteld wordt, dit vanuit een afstand nemen van een ICT-hype. Eddy had dan ook een beangstigend gevoel bij de eerste ICT-hype ten tijde van PC KD in het basisonderwijs. Het gevolg was dat sommige goede leerkrachten die niet zo vaardig waren in ICT plots slechte leerkrachten werden, en omgekeerd. Met andere woorden, de waarde van de leerkracht mag niet bepaald worden door zijn/haar ICT-vaardigheden. In kwestie 2, het ontwikkelen en optimaliseren van kindvolgsystemen, was Patricia Otte de begeleider. Patricia combineert haar taak als
4 Dossier - september 2005 kleuterbegeleider in t Speelscholeke met die van pedagogisch begeleider van de FOPEM-scholen. In de praktijk van de verschillende scholen verstaat men doorgaans twee verschillende dingen onder de term kindvolgsysteem. In sommige scholen bedoelt men de verzamelmap met alle verslagen van de schoolloopbaan van één kind. In andere scholen bedoelt men één of ander overzichtsysteem waarin men een samenvatting van gegevens van een kind (één of twee maal per jaar) samenbrengt. In deze kwestie bedoelt men met kindvolgsysteem een overzichtssysteem. Enkele scholen gebruiken al een kindvolgsysteem. Ofwel hebben ze er zelf één uitgewerkt ofwel hebben ze een bepaald leerlingvolgsysteem aangepast aan de eigen schoolwerking. Andere scholen zijn op zoek naar een geschikt kindvolgsysteem. Een goed kindvolgsysteem weerspiegelt de ontwikkeling van het kind en is praktisch haalbaar. Hoe je de ontwikkeling van een kind in beeld brengt hangt samen met de visie van je school en de informatie die je in de praktijk verzamelt. Deze drie elementen vormen de fundamenten voor de keuze of opbouw van een kindvolgsysteem en bepalen welke rubrieken je wil opnemen in het kindvolgsysteem. De visie van je school bepaalt welke keuzes je hierin zal maken en op welke manier je daarover informatie verzamelt in het dagelijks leren. Voor de vaardigheden in verband met lezen,schrijven en wiskunde ligt het voor de hand dat je daar toetsen voor gebruikt. Maar daarmee is niet alles gezegd. Welke toetsen ga je gebruiken en op welke manier hanteer je ze? Het is minder voor de hand liggend om bijvoorbeel de totale en harmonische persoonlijkheidsontwikkeling in beeld te brengen. Welke elementen ga je opnemen en hoe benoem je die? Om de samenhang tussen de ontwikkeling van het kind, de visie van de school en de informatie uit de dagelijkse praktijk te verduidelijken bekeken de leerkrachten concrete voorbeelden. Een eerste voorbeeld gaat over de motorische ontwikkeling en het tweede illustreert het verzamelen van informatie over welbevinden en betrokkenheid. 1. Een voorbeeld uit de praktijk van t Speelscholeke illustreert de verbanden visieontwikkeling-informatie uit het dagelijks leren. Bij de kleuters observeert men twee maal per jaar de motorische vaardigheiden. Als men de visie over leren beschouwt zoals leren is zelf doen, leren is lichamelijk en leren is eigen antwoorden geven dan kan men zich niet beperken tot het aankruisen van een aantal vaardigheden in een lijst: op één been staan, benen open en toe springen, bal tienmaal kunnen vangen tussen de handen, Motorische ontwikkeling is veel meer dan dat. Het is ook de bedoeling dat kinderen zelf voelen hoe het gaat, voelen of iets verandert, er 4 bij stilstaan hoe het voelt als iets niet lukt, zelfstandig aan de slag kunnen, voelen welke hand hun voorkeurhand is,zien dat iedereen verschillend ontwikkelt, De leerkrachten hebben gezocht naar manieren om dat vorm te geven in de praktijk en zo informatie te verzamelen over de ontwikkeling van de kinderen. Dus worden de oefeningen op kaarten getekend, besteedt de leerkracht aandacht aan de eigen beleving en de eigen ervaren vooruitgang van de kinderen, 2. Een voorbeeld uit het kindvolgsysteem van de Witte Merel te Ekeren. De leerkrachten maken er gebruik van de concepten betrokkenheid en welbevinden van het Ervaringsgericht Onderwijs. Om een concreet beeld te krijgen over het welbevinden en betrokkenheid van de kinderen heeft het leerkrachtenteam vragenlijsten opgesteld gebaseerd op de axenroos. Belangrijk is dat zowel het kind, de ouders en de leerkracht de vragenlijst invullen. Op die manier heeft men een vertaling gemaakt van de visie van de school naar informatie verzamelen over het dagelijks leren om de ontwikkeling van de kinderen in beeld te brengen. Het leerkrachtenteam van t Speelscholeke had behoefte aan een systeem dat in één oogopslag een overzicht biedt over de geschiedenis van de moeilijkheden die een kind bij het leren ondervindt doorheen zijn schoolloopbaan. Tijdens een navormingsweekend heeft het team eerst een lijst gemaakt van alle concrete moeilijkheden die ze zien bij kinderen. De leerkrachten stelden vast dat ze voor kinderen van alle leeftijden dezelfde kenmerken als moeilijkheid aanhaalden (zoals tempo, zich niet vanzelfsprekend betrekken op de context of leerkracht, ). Het team heeft toen gepoogd om die kenmerkende moeilijkheden te groeperen, te benoemen en in een overzichtelijk schema te gieten. Nadien heeft het team daarover feedback gevraagd aan twee deskundigen waarmee het team ook regelmatig samenwerkte en die beiden ook vertrouwd waren met de mediatietheorie van Feuerstein. Het kindvolgsysteem had oorspronkelijk de bedoeling om de moeilijkheden in kaart te brengen. Maar na verloop van tijd gebruikten leerkrachten dat schema ook als leidraad voor het observeren van kinderen en voor het schrijven van verslagen. Oorspronkelijk was het de bedoeling om een handleiding met verduidelijking van de verschillende begrippen toe te voegen aan het kindvolgsysteem, maar dat is nog niet op papier gezet. Het kindvolgsysteem is aan evaluatie toe, vooral de benaming van een aantal rubrieken kan duidelijker. Hiermee is duidelijk dat leren en onderwijzen een dynamisch gegeven is en dat het bijna niet anders kan dat de ontwikkelde instrumenten mee evolueren.
5 Dossier - september 2005 Kwestie 3, het spanningsveld tussen ouders en leerkrachten: hoe voer je het gesprek met ouders? werd begeleid door Herlinde Anthonissen. Herlinde is bedrijfsconsulent en begeleidt mensen naar hun eigen leiderschap en management via persoonlijke coaching en teamwerking. Zij is vertrouwd met de problematiek van kinderen met leerproblemen door haar jarenlange ervaring als psychomotorisch therapeute. In deze kwestie kwam het gesprek met ouders aan bod, maar tevens communicatie in het algemeen. In het bijzonder kwam het focussen van je aandacht tijdens communicatie aan bod. In deze workshop werd niet zozeer gesproken over communicatie, maar eerder geoefend in communicatie. Tijdens een inleidend rondje werd aan de deelnemers gevraagd om na te gaan waar je aandacht naar toe gaat tijdens een gesprek; naar jezelf of naar de spreker? Bij de nabespreking bleek dat de deelnemers vaak bij eigen gedachten terechtkomen tijdens het luisteren naar de spreker. Als je met je eigen gedachten bezig bent, mis je woorden en zinnen van de spreker. Maar ook als spreker kan je met je aandacht vooral bij jezelf zijn, of je kan je bewust richten op de luisteraars. Tijdens een oefening in deze kwestie voerde Herlinde een gesprek met één leerkracht uit de groep over een moeilijk gesprek dat plaatsvond op school. Zij stelde telkens dezelfde vragen: vanuit welke overtuigingen beleefde je deze situatie? Hoe weet je dat jouw overtuigingen waar zijn? De andere leerkrachten observeerden het gesprek en trokken er een kadertje rond. Bij de nabespreking bleek dat het niet vervelend was voor de leerkracht om antwoord te moeten geven op telkens dezelfde vragen. Het effect van steeds dezelfde vragen voorgeschoteld te krijgen is dat de situatie,de overtuigingen in de diepte bevraagd werden en als het ware gescand werden. De leerkrachten die observeerden gingen soms mee in de beleving van de éne persoon. Als je echter teveel meegaat in de beleving of probleemsituatie van de andere,wordt het mee jouw beleving. Je eigent jezelf het probleem deels toe. Je hebt op die manier geen aandacht meer voor het eigenlijke probleem van de andere. Waar wij het altijd zo belangrijk vinden om ons in te leven in de ander, blijkt nu dat je afstand moet bewaren en niet moet meegaan in de emoties van de ander. Zo krijg je veel meer verheldering van de situatie voor beide partijen. In plaats van mee te gaan in de beleving van ouders tijdens een gesprek over hun kind, kan je veel beter samen op onderzoek uitgaan: hoe komt het dat we dit ervaren met jullie kind? In een volgende oefening gingen de leerkrachten na hoe ze een boodschap overbrengen naar ouders. Tot slot van deze kwestie gaf Herlinde nog een aantal randopmerkingen. Ten eerste, als mensen je feedback geven, vertelt dit evenveel over hen als over jou en ten tweede, als je goed leiding geeft aan jezelf, dan heeft dit ook effect op de andere. De andere willen veranderen is niet altijd zinvol. 5 Kwestie 4 handelde over het spanningsveld tussen 'ervaringsgericht werken' en 'structuur'. Het is een kwestie die veel leerkrachten bezighoudt. Hier werd gewerkt in drie groepen met als begeleiders Anne Vanquaethem, coördinator in De Buurt en medewerkster aan het VELOO-navormingsprogramma (Feuerstein), Marleen Van der Beken, leerkracht zesde klas in 't Speelscholeke, in middelbare school Groenhout en medewerkster ervaringsgerichte HIVOopleiding voor leerkrachten basisonderwijs en Luc Bastiaensen, lesgever in de lerarenopleiding en vertrouwd met het ervaringsgericht onderwijs. De drie groepen zijn gestart met het invullen van de betekenis van beide begrippen ervaringsgericht werken' en structuur'. De groep met Luc Bastiaensen ging daarna verder met het uitdiepen van enkele cases. De groep van Anne Vanquaethem en Marleen Van der Beken boden vervolgens een kader aan, geïnspireerd door de mediatietheorie van Feuerstein waarin duidelijk wordt hoe structuur juist het ervaren' helpt ontwikkelen en kan verruimen. In de groep van Luc Bastiaensen kwamen volgende definities voor 'structuur' uit de bus: een beginvoorwaarde die duidelijkheid en veiligheid schept binnen de leef- en leeromgeving; een middel om te ordenen, te plaatsen, te komen tot een eindproduct en om het proces te begeleiden; je bereikt structuur door regels en afspraken te maken in overleg tussen leerkrachten en leerlingen; zichtbare en onzichtbare grenzen die kinderen en leerkrachten overleggen en aanvaarden om tot een goede leer- en leefomgeving te komen die vrijheid garandeert. Voor ervaringsgericht werken gaven de leerkrachten de volgende definities: werken vanuit de totaliteit van het kind (context, leefwereld, capaciteiten); werken vanuit de leefwereld van het kind. In een volgende sessies werkten de leerkrachten een aantal cases uit. Naar aanleiding van deze oefening kwamen een aantal interessante vragen en gedachten naar boven: sluipen er niet te veel structuurtjes of methodes onze school binnen? Denken we maar aan de axenroos, schrijfdans, een rekenmethode, Zijn we hierdoor nog een Freinetschool of een ervaringsgerichte school? Een belangrijke opmerking is dat het structuren van het denken ontbreekt in de gemaakte definities. Als denkende mens structureer je immers voortdurend je omgeving. In de groep van Marleen Van der Beken komt men alvast tot het besluit dat leren en leven onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. In je leven doe je immers niet anders dan alles structureren. Met andere woorden er worden voortdurend verbanden gemaakt en gelinkt met wat we reeds weten en hoe dat we de nieuwe gegevens kunnen integreren in ons toekomstig handelen. We verhogen dus ons vermogen
6 Dossier - september 2005 om problemen op te lossen waardoor we intelligenter worden. Structuur heeft dus op zich niks te maken met leerstof (inhoud) maar wel met kapstokken ontwikkelen die multifunctioneel toepasbaar zijn. Het ervaringsgericht leren, natuurlijk leren komt dus pas na het mediëren. Het natuurlijk, ervaringsgericht leren dient opgetild te worden anders gaat er potentieel onder de kinderen verloren. We kunnen kinderen pas op een hoger niveau tillen als structuren en vaardigheden worden aangebracht waardoor kinderen zelfstandig in gelijkaardige situaties aan de slag kunnen en sneller tot oplossingen komen. Het kader dat Anne Vanquaethem heeft geboden was voor veel mensen een aanzet tot het volgen van een VELOO-nascholing (Verrijkende Elementen voor Leren, Opvoeden en Onderwijzen). Kwestie 5 behandelde het thema Leren zelfstandig denken en leren samenwerken. Omwille van het grote succes werd in drie groepen aan deze kwestie gewerkt. Een groep begeleiding van kleuters werkte op basis van de kapstokken aangereikt door het VELOO-programma (Verrijkende Elementen voor Leren, Opvoeden en Onderwijzen). Leerkrachten gingen op onderzoek naar de bouwstenen van het denken om het zelfstandig denken van de kleuters te stimuleren in de vele dagelijkse gebeurtenissen. Zij werkten als 'zelfsturende' groep. Een tweede groep werkte met Liliane Dockx, leerkracht in de derde klas en administratief coördinator in 't Speelscholeke. Zij vertelde hoe 'kinderen leren van kinderen' een manier van samenwerken kan zijn om kinderen bewuster te leren denken. Zij vertrokken van de ervaringen opgebouwd in 't Speelscholeke om kinderen te leren mediëren aan de hand van vijf mediatiekenmerken (Feuerstein). Een derde groep werkte met Barbara Torney. Barbara is leerkracht in t Speelscholeke en in Groenhout, de ervaringsgerichte middelbare school in Berchem. In een eerste sessie klaarden de leerkrachten het begrip samenwerken uit. Aan de hand van een draaiboek werden twee opdrachten uitgevoerd. In de eerste opdracht moesten leerkrachten per drie een definitie geven van samenwerken, een lijst opstellen met kenmerken van samenwerken én een lijst met voorwaarden tot samenwerken. De groepsleden kregen elk een kaartje waarop hun specifieke taak binnen deze samenwerking vermeld staat. In een tweede opdracht trachtten de leerkrachten vanuit de gegevens van de drie trio s een definitie te geven van samenwerken en een lijst op te stellen van kenmerken van samenwerken en tenslotte een lijst van de voorwaarden tot samenwerking. De voorlopige definities van samenwerken waren: in veiligheid en vertrouwen een opdracht uitvoeren waarbij je gebruik maakt van elkaars sterke punten zonder elkaars leerkansen af te nemen ; samen iets doen met eigen competenties. In een volgende sessie gaf Barbara aan 6 de hand van concrete voorbeelden uit de werking van de middelbare school Groenhout een toelichting over samenwerken. Het uitgangspunt hierbij is dat je moet kunnen samenwerken om groepswerk tot een goed einde te kunnen brengen. Dan pas gaan kinderen iets wezenlijks leren. Om deze samenwerking te bereiken moet je beschikken over een aantal vaardigheden. Twee ervan worden extra belicht in de sessie: het niet-egocentrisch communiceren en zelfevaluatie en evaluatie. In communicatie is het belangrijk dat je boodschap duidelijk gericht is naar iemand en zorgvuldig geformuleerd is. Dus, niet zomaar je ding in het midden gooien er je er niets van aantrekken hoe het aankomt of geïnterpreteerd wordt. Om dit te bereiken heeft Barbara de regel ingevoerd dat je een persoon bij zijn/haar naam noemt als je hem/haar aanspreekt. Dit helpt kinderen helder na te denken over de formulering van hun boodschap. Zelfevaluatie is een belangrijk onderdeel in de samenwerking. In de klaspraktijk merkt Barbara dat vele kinderen weinig zicht hebben op hun eigen kunnen. Nochtans is het besef van je eigen kwaliteiten en leerpunten zeer belangrijk,bijvoorbeeld om tot een keuze te komen met welke partner je wil samenwerken. In de samenwerking is het ook nodig dat je kritisch naar elkaar en elkaars werk blijft kijken. Je bent samen verantwoordelijk voor het eindresultaat. Zelfevaluatie,evaluatie van de andere(n) en van de samenwerking komt in Groenhout dan ook zeer regelmatig aan bod in de klaspraktijk. Alles begon met verhalen van scholen en leerkrachten. Gelukkig zijn de verhalen vloeibaar en kan het oorspronkelijk verhaal steeds een nieuwe versie van zichzelf worden. Het verhaal van deze dag brengt misschien een stroom op gang in scholen. Zo wordt het verhaal van deze dag weer een zee van verhalen. (zie nieuwsbrief nr. 1 van januari 2005) Tekst op basis van de verslagen van de workshops opgetekend door: Kris Denys Liesbeth De Dene Catherine Devos Ann Vancoppenolle Mieke Van Loon Klaas Vandommele Patricia Otte
7 FOPEM staat voor Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen en overkoepelt de volgende 17 basisscholen die vernieuwend onderwijs (Freinet-, ervaringsgerichte en projectscholen) aanbieden: Geplukt uit Het Schoolkrantje van De Waterval te Ekeren De Klaproos - Geraardsbergen De Klimboom - Wezemaal De Levensboom - Kortrijk De Levensboom - Wevelgem De Muze - Haacht De Torteltuin - Poperinge De Tuimelaar - Schoten De Waterval - Ekeren De Weide - Erpe-Mere De Witte Merel - Ekeren De Zevensprong - Leuven Freinetschool De Vier Tuinen - Oudenaarde Klimop - Oostkamp Methodeschool De Buurt - Gent t Schommelbootje - Alken t Speelscholeke - Deurne Zeppelin - Mortsel Meer informatie op Deze nieuwsbrief is het uitwisselingsblad van de FOPEM en richt zich naar leerkrachten en ouders. Iedere auteur is verantwoordelijk voor zijn/haar ingezonden stukken. Redactie: Catherine Devos Kris Denys Patricia Otte Wim D Hulster Evert Horn. Redactie-adres: Kartuizerlaan 20 te 9000 Gent Tel: 09/ Fax: 09/ redactie@fopem.be Website: 7
8 Actueel FO PEM vzw Interessant om weten Scholen en schoolgebouwen Heb je plannen om je school te verbouwen, of ben daar volop mee bezig, dan is een rondleiding langs scholen met een eigentijdse architectuur een aanrader. In de herfst organiseert het Vlaams Architectuurinstituut, kortweg het Vai, een reeks rondleidingen langs schoolgebouwen in Vlaanderen. En tijdens de rondleiding in West-Vlaanderen komt ook een school van FOPEM aan de beurt, de ervaringsgerichte Freinetschool de Levensboom te Kortrijk-Marke. De rondleiding vindt er plaats op 25 en 26 november Zeker de moeite waard! Voor een rondleiding betaal je 10 EURO. Inschrijven is noodzakelijk en kan via Oproep voor een nieuwe middelbare school Vorig schooljaar kwam een werkgroep van ouders en leerkrachten van verschillende FOPEM-scholen bij elkaar om van gedachten te wisselen over het oprichten van een nieuwe onafhankelijke middelbare methodechool. We gingen op bezoek bij Groenhout, de stedelijke middelbare ervaringsgerichte school te Berchem en we maakten verdere afspraken voor dit schooljaar. Uiteraard mogen ook andere enthousiaste ouders en leerkrachten meedenken over dit nieuw project. Dus, wil je meer weten over deze werkgroep, of voel je ook de kriebels om een nieuwe middelbare school uit de grond stampen, neem dan contact op met het FOPEM-secretariaat. Leerwinst bij kleuters in methodescholen In een rapport van het steunpunt Loopbanen doorheen onderwijs naar arbeidsmarkt werd de leerwinst van de derde kleuterklas onderzocht. Met leerwinst wordt de vooruitgang bedoeld die kinderen boeken voor een bepaald leerdomein. Alleen de leerwinst voor taal en rekenbegrip werd onderzocht. De onderzoekers waren namelijk geïnteresseerd of verschillen in pedagogische visie tussen scholen een effect hebben op de schoolloopbaan en de ontwikkeling van kinderen. Naast Steinerscholen en methodescholen uit het Gemeenschapsonderwijs en het stedelijk onderwijs namen ook 7 FOPEM-scholen deel aan dit onderzoek. Uit de resultaten bleek dat de leerwinst zowel voor wiskunde als voor taal groot was. Ook bleek dat er effecten zijn die eigen zijn aan de pedagogische praktijk van methodescholen. Zo werd vastgesteld dat als een methodekleuterklas anderstalige kleuters telt, ze er beter meer dan één of enkele kan tellen. Immers,dat komt de leerwinst voor taal van alle kleuters ten goede, of ze nu anderstalig zijn of Nederlandstalig zijn. Hieruit blijkt dat het groepseffect in de kleuterklas een positief effect heeft op de leerwinst voor taal voor alle leerlingen, ongeacht hun afkomst. Een ietwat verrassende vaststelling was dat in FOPEM-scholen kinderen met hoog opgeleide moeders voor wiskunde niet meer leerwinst maken dan kinderen van lager opgeleide moeders. Kleuters van moeders die geen diploma hoger onderwijs hebben dichten dus voor wiskunde de kloof met de kinderen met hoger opgeleide moeders. Toch nog een belangrijke opmerking die de onderzoekers maken. In dit rapport werden alleen taal en wiskunde onderzocht, andere aspecten van het leren in de kleuterklas (zoals sociale vaardigheden) kwamen niet aan de orde. Opletten dus om algemene uitspraken te doen over methodescholen. 8
Nieuwsbrief. Een nieuw jaar met goed nieuws en een droevig bericht. Arthur Van Dieren. Wat vind je in deze nieuwsbrief?
Nieuwsbrief FO PEM vzw tweemaandelijks tijdschrift nummer 1 - elfde jaargang - januari 2005 Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen Een nieuw jaar met goed nieuws en
Nadere informatieAABOD VORMING
NIEUWE SESSIES muzische vorming frans zorg ict AABOD VORMING 2009-2010 NIEUW AANBOD BASISSCHOOL!! CREATIEVE MUZISCHE VORMING!!! WIJ SPREKEN FRANS!!!! WERKEN MET FRANSE VERTELBOEKEN!! CREATIVITEIT IN FORMEEL!
Nadere informatieLeerlingen en scholen volgen: je kan er uit leren! Uitkomsten van het SiBO-onderzoek
Leerlingen en scholen volgen: je kan er uit leren! Uitkomsten van het SiBO-onderzoek Leuven, 29 april 2009 1 Leerlingen en scholen volgen: je kan er uit leren! Uitkomsten van het SiBO-onderzoek Jan Van
Nadere informatienr. 271 van ANN BRUSSEEL datum: 13 februari 2015 aan HILDE CREVITS Basis- en secundair onderwijs Levensbeschouwelijke vakken SCHRIFTELIJKE VRAAG
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 271 van ANN BRUSSEEL datum: 13 februari 2015 aan HILDE CREVITS VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS Basis- en secundair onderwijs Levensbeschouwelijke
Nadere informatieOpvoedingsproject. A. ONS OPVOEDINGSPROJECT p. 2. A.1 De christelijke identiteit p. 2. A.2 Gevarieerd en goed begeleiden p. 3
Opvoedingsproject A. ONS OPVOEDINGSPROJECT p. 2 A.1 De christelijke identiteit p. 2 A.2 Gevarieerd en goed begeleiden p. 3 A.3 Zorg voor elk kind = accent op talent p. 4 A.4 Een sterke teamspirit, een
Nadere informatieinfobrochure methodeonderwijs De Lotus
infobrochure methodeonderwijs De Lotus Mosselerlaan 62 3600 GENK 089 35 16 21 directie.middenschool@gocampusgenk.be Inhoudsopgave Inleiding Zelfgestuurd leren Kernteam Kringgesprek Coöperatieve werkvormen
Nadere informatieIn het officieel onderwijs bestaat bovendien de mogelijkheid om een vrijstelling aan te vragen voor het volgen van een levensbeschouwelijk vak.
SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 208 van ANN BRUSSEEL datum: 4 februari 2016 aan HILDE CREVITS VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS Basis- en secundair onderwijs - Levensbeschouwelijke
Nadere informatieHuistakenbeleid. 1. Visie op huistaken/lessen. 2. Concrete afspraken binnen de school. Samengesteld door WG Leren Leren, in samenwerking met het team.
Huistakenbeleid Samengesteld door WG Leren Leren, in samenwerking met het team. 1. Visie op huistaken/lessen Wij streven naar een zinvol huiswerkbeleid. Dit wordt op een kwaliteitsvolle en didactisch verantwoorde
Nadere informatieNieuwsbrief. Interactieve werkvormen in de klaspraktijk. Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk
Interactieve werkvormen in de klaspraktijk Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk Lia Blaton, medewerker Onderzoek naar onderwijspraktijk In het kader van de opdracht van het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen
Nadere informatieIdentiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter
Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter Onze ideologie We zien iedereen als uniek en waardevol. Ieder kind heeft talenten en samen gaan we die ontdekken en ontwikkelen. Hierdoor kunnen
Nadere informatieAchtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:
Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan
Nadere informatieACADEMIEJAAR LEREN OP SCHOOL ÉN OP DE WERKPLEK. Graduaat in Maatschappelijk werk.
ACADEMIEJAAR 2019-2020 OP SCHOOL ÉN OP DE WERKPLEK Graduaat in Maatschappelijk werk www.odisee.be Graduaat in Maatschappelijk werk Werk je graag met mensen, ook als ze kwetsbaar zijn? Wil je leren om ze
Nadere informatieGemeentelijk basisonderwijs: Pedagogisch project
: Het pedagogische project geeft de kenmerken aan die de school hanteert bij de opvoeding en het onderwijs van de kinderen. De missie en visie die het schoolbestuur, de directie en de leerkrachten nastreven,
Nadere informatieDON BOSCO GENK AANBOD EERSTE GRAAD. Meer dan je denkt!
DON BOSCO GENK Meer dan je denkt! AANBOD EERSTE GRAAD Dag nieuwe leerling, Dag ouder, In onze Don Boscoschool willen wij een kwaliteitsvolle vorming aanbieden. Vanuit ons opvoedingsproject leggen wij
Nadere informatieNieuwsbrief. Nieuwe scholen in zicht. Wat vind je in deze nieuwsbrief? Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen
Nieuwsbrief Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische Methodescholen Nieuwe scholen in zicht Met de nodige portie nuchterheid vatte collega Evert het gevat samen: om een onafhankelijke
Nadere informatieR U I MTE VI NDE N BINNE N DE KADE RS Een verslag van de workshops voor schoolleiders
Door Hartger Wassink R U I MTE VI NDE N BINNE N DE KADE RS Een verslag van de workshops voor schoolleiders De rol van de schoolleiders mag niet onderschat worden. Netwerkleren leidt, als het goed is, tot
Nadere informatie2. Spelen met de vier hoofdfasen per leerlijn Dagelijks observeren met het drieslagmodel Signaleren: zelf blokdoelen beoordelen 36
Inhoud 7 aanraders 1. Functionele gecijferdheid als doel 04 2. Spelen met de vier hoofdfasen per leerlijn 10 3. Dagelijks observeren met het drieslagmodel 18 4. Signaleren: zelf blokdoelen beoordelen 36
Nadere informatieleerling elke OBS de Bongerd Boomgaardlaan 102 1036 KJ Amsterdam T 020-3372192 M 06-57937370 E info@obsbongerd.nl W www.obsdebongerd.
OBS de Bongerd Elke leerling leert anders Boomgaardlaan 102 1036 KJ Amsterdam T 020-3372192 M 06-57937370 E info@obsbongerd.nl W www.obsdebongerd.info leerling elke leert anders Onze school is een gemeenschap
Nadere informatieGIBO HEIDE. pedagogisch project
GIBO HEIDE pedagogisch project gemeenteraadsbesluit van 26 mei 2015 Het pedagogisch project is de vertaling van de visie van directie en leerkrachten die betrekking heeft op alle aspecten van het onderwijs
Nadere informatieVragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO
Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO 1. Persoonlijke gegevens Naam school:.. Provincie school: o Antwerpen o Limburg o Oost- Vlaanderen o Vlaams- Brabant o West- Vlaanderen Wat is je functie?
Nadere informatieDeel 1 Opvoedingsproject
Deel 1 Opvoedingsproject 1 Beste ouders, Welkom aan onze school. U kiest onze school voor het onderwijs en de opvoeding van uw kind. Wij zijn blij en dankbaar voor het vertrouwen in onze school. De directie
Nadere informatieOnderzoeksvraag Uitkomst
Hoe doe je onderzoek? Hoewel er veel leuke boeken zijn geschreven over het doen van onderzoek (zie voor een lijstje de pdf op deze site) leer je onderzoeken niet uit een boekje! Als je onderzoek wilt doen
Nadere informatieRol van de leerkracht
Rol van de leerkracht Beweging Doormiddel van interessante vragen oriënteer je samen met de leerlingen op het onderwerp van de les. Samen met de leerlingen bekijk je wat er zou gebeuren tijdens de les.
Nadere informatieWanneer moeten we dat nog doen? We hebben vandaag, tijdens een andere vergadering, ons de vraag gesteld : waar moeten we naar toe om te melden dat
Wanneer moeten we dat nog doen? We hebben vandaag, tijdens een andere vergadering, ons de vraag gesteld : waar moeten we naar toe om te melden dat het programma in het eerste leerjaar te zwaar is We raken
Nadere informatieProgramma. DINSDAG 22 augustus Ontvangst met koffie en koeken. Sla je eerste slag
Programma DINSDAG 22 augustus 2017 9.00 9.30 Ontvangst met koffie en koeken Sla je eerste slag 9.30 10.45 Lezing door Ludo Heylen (directeur CEGO) Een krachtige leeromgeving doet ertoe. Wat werkt! En wat
Nadere informatiedialooghouding We stellen u onze visie even voor.
schoolvisie Als katholieke basisschool willen we zorg dragen voor de opvoeding van elk kind. We zien onze school als een huis met een tuin waarin we de basis leggen voor de toekomst, om later met de beste
Nadere informatieINTERDIOCESANE PROEVEN
INTERDIOCESANE PROEVEN 25-26 Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 14 Brussel Ges. Vrije Basisschool (Gemengd) straat 4 1 Brussel 1 VVKBaO, 26 Deze brochure is een intern document.
Nadere informatieInhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89
Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op
Nadere informatieaanstekelijk onderwijs
aanstekelijk onderwijs Als coöperatieve school werken leerlingen, hun ouders en het schoolteam democratisch samen. We geven leerlingen inspraak over hun leertraject en betrekken hen bij het hele schoolproject.
Nadere informatieEvaluatierapport. Workshop ADHD. Fontys PABO Limburg. Drs. Arno de Poorter Drs. Anne van Hees
Evaluatierapport Workshop ADHD Fontys PABO Limburg Drs. Arno de Poorter Drs. Anne van Hees Inhoudsopgave Pag. 1. Inleiding 2 2. Deelnemers/respondenten 2 3. Opzet en inhoud evaluatie 2 4. Resultaten 2
Nadere informatieHerinrichting Schoolplein mavo 3
Herinrichting Schoolplein mavo 3 Pagina 1 van 7 Inleiding Binnenkort ga je aan de slag met het project Herinrichting van het schoolplein. Alle leerlingen van het derde leerjaar gaan ervoor zorgen dat ons
Nadere informatieLatijn-wiskunde Latijn-moderne talen wetenschappen economie-wiskunde economie-moderne talen humane wetenschappen
Tweede graad aso In de tweede graad aso kies je voor een bepaalde richting. Ongeacht je keuze, blijft er een groot gemeenschappelijk basispakket van 26 lesuren algemene vakken. Het niveau van deze vakken,
Nadere informatieINTERDIOCESANE PROEVEN
Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel INTERDIOCESANE PROEVEN 2012-2013 Ges. Vrije Basisschool (Gemengd) Savaanstraat 118 9000 Gent 6e leerjaar 1 VVKBaO, 2013 Deze
Nadere informatieHET FENOMEEN VAN DE METHODESCHOLEN. Sofie Mertens & Liesbeth Stevens
HET FENOMEEN VAN DE METHODESCHOLEN Sofie Mertens & Liesbeth Stevens Het begin Rond de eeuwwisseling 19 de 20 ste eeuw: leeren schoolplicht Begin 20 ste eeuw: O. Decroly, R. Steiner, K. Boeke, C. Freinet,
Nadere informatieWord meester in het evalu(l)eren: op weg naar een hernieuwd evaluatiebeleid
Word meester in het evalu(l)eren: op weg naar een hernieuwd evaluatiebeleid Workshop 14 mei 2014 Marie Seghers & Piet Van Avermaet (SDL) Wat mag u verwachten? Principes van breed evalueren Aan de slag
Nadere informatieACTIEF STUDEREN IN 6 STAPPEN
ACTIEF STUDEREN IN 6 STAPPEN Stap 1 Weet wat je moet leren Stap 4 Leerstof instuderen Stap 2 Leerstof verkennen Stap 5 Leerstof controleren Stap 3 Leerstof verwerken Stap 6 Leerstof herhalen ACTIEF STUDEREN
Nadere informatieWorkshops voor Scholengemeenschappen. PE-DIC-idee PE-DIC-initiatief PE-DIC-in orde!
Ines Vandoorne (Beeldopvoeding) - Bernadette De Geest (Muzikale Opvoeding) Kathleen Pisman (Dramatisch Spel - Bewegingsexpressie) - Liliane Steppe (Muzisch taalgebruik) Muzo - Workshops voor scholengemeenschappen
Nadere informatieCollectief aanbod Jeugd Houten
Collectief aanbod Jeugd Houten Groepsmaatschappelijk werk Santé Partners in Houten 2018-2019 1 Inhoud Blz. Training Sterk staan 9-12.... 3 Zomertraining Plezier op School (aankomende brugklassers). 4 Assertiviteitstraining
Nadere informatieD E K LE OPVOEDINGSPROJECT T E. Werken met een visie. R K
D E K LE U TE T E R K OPVOEDINGSPROJECT Werken met een visie. O UT T E R OMDAT JE MET POËZIE ZOVEEL MEER ZEGT... Werken met visie Is als kijken in een spiegel. Als je in een spiegel kijkt, kijk je meestal
Nadere informatieOm de school te helpen bij het voeren van een zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid
Een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid Leidraad bij het stappenplan Sinds 1 september 2012 is elke school verplicht een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid te voeren. Dit
Nadere informatieBegrippenkader Studieloopbaanbegeleiding en Reflectie
Begrippenkader Studieloopbaanbegeleiding en Reflectie Kariene Mittendorff, lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs Studieloopbaanbegeleiding Binnen scholen wordt op verschillende manieren gewerkt aan
Nadere informatieThema schoolontwikkeling
Ik geloof heel sterk in visie hebben en ik vind dat visie gebaseerd moet zijn op wetenschap. Visie is natuurlijk veel ruimer dan wetenschap alleen, dat gaat ook over een mensbeeld, over een toekomstbeeld,
Nadere informatieSamengevat door Lieve D Helft ICT-coördinator Scholengemeenschap InterEssen
Samengevat door ICT-coördinator Scholengemeenschap InterEssen Eindtermen ICT Vanaf het schooljaar 2007-2008 zijn er eindtermen voor ICT in het lager onderwijs, dus zal men ICT meer en meer moeten integreren
Nadere informatieIVV Sint-Vincentius. Welkom in de eerste graad! Eerste en tweede jaar A-stroom
IVV Sint-Vincentius Welkom in de eerste graad! Eerste en tweede jaar A-stroom Voor jou is de overgang van de lagere school naar een eerste graad A-stroom heel zeker een grote verandering. Geen paniek,
Nadere informatiemuzische vorming in kleuterschool
muzische vorming in kleuterschool Inleiding: muzisch werken met kleuters Daar waar vroeger enkel leerkrachten uit de lagere school konden inschrijven voor de navorming komen we nu ook tegemoet aan de noden
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieVormingsavond inclusief onderwijs
Vormingsavond inclusief onderwijs Op dinsdagavond 5 december was het dan eindelijk zo ver: de langverwachte vormingsavond over inclusief onderwijs kon uiteindelijk toch nog plaatsvinden. En tot onze grote
Nadere informatieONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT
ONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT - SCHOOLBROCHURE - Basisonderwijs DE LINDE, Overpelt ONS EIGEN OPVOEDINGSPROJECT In ons Eigen opvoedingsproject (EOP) kan u lezen hoe wij als school onze opvoedingstaak zien.
Nadere informatieBetreft: Praktijk 3 de jaar Bachelor Lager Onderwijs. Beste mentor
Groep lerarenopleiding - Kleuter- en lager onderwijs Campus Oude Luikerbaan, Oude Luikerbaan 79, 3500 Hasselt - T 011 18 05 00 Betreft: Praktijk 3 de jaar Bachelor Lager Onderwijs Het is eind mei. Het
Nadere informatieSOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Algemene vorming op het einde van de derde graad secundair onderwijs Voor de sociale
Nadere informatieSamenwerking. Betrokkenheid
De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school
Nadere informatieCKV Festival 2012. CKV festival 2012
C CKV Festival 2012 Het CKV Festival vindt in 2012 plaats op 23 en 30 oktober. Twee dagen gaan de Bredase leerlingen van het voortgezet onderwijs naar de culturele instellingen van Breda. De basis van
Nadere informatieMentor on the Move. 2 oktober 2015
Mentor on the Move 2 oktober 2015 Samen opleiden Kijk op leraarschap Holistische kijk op leraarschap Leraar is geen uitvoerder maar meester Kan verantwoordelijkheid opnemen voor: de klas en de kinderen,
Nadere informatieTechniek Explora leerplan GO! 2015
Techniek Explora leerplan GO! 2015 Wat wil ik u met deze presentatie vertellen? Techniek Explora conform nieuw leerplan: een analyse - Visie - Competenties - Ondersteunende kennis - Begrippen - Evaluatie
Nadere informatieCompetenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject
Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Deze lijst is het onderzoekresultaat van een PWO-traject binnen de lerarenopleidingen van de KAHO Sint-Lieven,
Nadere informatieolvp ieder1 telt Kies voor jouw talent juiste accent! het
olvp Beste ouder(s) Een school en studiekeuze maken na zesde leerjaar is niet gemakkelijk. U krijgt heel wat informatie en wilt met zoveel mogelijk zaken rekening houden. In deze kleine brochure maken
Nadere informatieop vrijwillige voeten over vrijwilligersbeleid en hoe dit opzetten
op vrijwillige voeten over vrijwilligersbeleid en hoe dit opzetten 1 OP VRIJWILLIGE VOETEN In het huidige vrijwilligerslandschap is het niet altijd gemakkelijk om vrijwilligers bij te houden als organisatie
Nadere informatieCultuureducatie met Kwaliteit
ontwerp fourpack Cultuureducatie met Kwaliteit Onze ambities 1 2 3 Stappenplan Het kwadrant Drie domeinen 1 Intake 5 Scholingsactiviteiten VERBREDEN 2 Assessment 6 Meerjarenvisie In huis 3 Ambitiegesprek
Nadere informatieVerslag aan de Provincieraad
directie Welzijn, Gezondheid, Wonen, Jeugd en Ontwikkelingssamenwerking --- dossiernummer:. 1303265 Verslag aan de Provincieraad betreft verslaggever NOORD-ZUIDSAMENWERKING: subsidiereglement voor programma's
Nadere informatieSamen over de drempel. Wisten jullie dat. Beste ouder,
Samen over de drempel Beste ouder, Vorige schooljaar lieten we jullie, ouders van de de kleuterklas en ste leerjaar, een vragenlijst invullen over verwachtingen, opvattingen en ervaringen over de overgang
Nadere informatieJouw weg naar het hoger onderwijs
Jouw weg naar het hoger onderwijs Inspiro_folder_v1.indd 1 INSPIRO COLLEGE.BE Ben je ook zo nieuwsgierig naar je nieuwe school? Hoe je er gaat leren en welke nieuwe vrienden en vriendinnen je gaat krijgen?
Nadere informatie(T)huiswerkbeleid onze visie van huiswerk naar thuiswerk, een groot verschil
(T)huiswerkbeleid onze visie van huiswerk naar thuiswerk, een groot verschil Een goed evenwicht vinden tussen huiswerk & hobby s, werk en privé, de organisatie van een gezin, het wordt er niet makkelijker
Nadere informatieInfoavond De kring. dinsdag 26 januari. Freinetschool De kring Samen de wereld ontdekken!
Infoavond De kring dinsdag 26 januari Freinetschool De kring Samen de wereld ontdekken! Freinetwerking Freinet Freinetonderwijs betreft een vorm van onderwijs volgens het gedachtegoed en de praktijk van
Nadere informatieVisie (Pedagogisch werkplan)
Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen
Nadere informatieSamenvatting. Context. Doelstellingen. Vaardigheden computationeel denken. Katholiek onderwijs. Gemeenschapsonderwijs
Music componist Samenvatting Leeftijd 10-12 jaar Vaardigheden algoritme en procedure decompositie van het probleem voorspellen Totale tijdsduur 150 minuten De leerlingen ontdekken hoe ze een liedje kunnen
Nadere informatieErno Mijland. De beste leraar is hij, die het meest van zijn leerlingen opsteekt. #smiho 100 direct toepasbare tips JEAN DE BOISSON
Erno Mijland De beste leraar is hij, die het meest van zijn leerlingen opsteekt. JEAN DE BOISSON #smiho 100 direct toepasbare tips Inhoud Leeswijzer Voorwoord Inleiding Wat zijn sociale media? 7 9 13 17
Nadere informatieTRAINING LEVENSBESCHOUWELIJK DENKEN EN COMMUNICEREN
TRAINING LEVENSBESCHOUWELIJK DENKEN EN COMMUNICEREN Doelen De student kan levensbeschouwelijk denken over gewone dingen van het leven. De student wordt zich bewust van zijn eigen levensbeschouwing en kan
Nadere informatieTaal, expressie en communicatie ondersteund met ICT-tools in de lerarenopleiding
Ronde 1 Geert Kraeye en Barbara Linsen Arteveldehogeschool, Gent Contact: geert.kraeye@arteveldehs.be barbara.linsen@arteveldehs.be Taal, expressie en communicatie ondersteund met ICT-tools in de lerarenopleiding
Nadere informatieHet onderwijs op de Bron: de onderbouw (groep 1-2)
Het onderwijs op de Bron: de onderbouw (groep 1-2) Het onderwijs op de Bron De opdracht van de basisschool Het onderwijs op de Bron per bouw Onderwijsinhoud op de Bron Wat komt er aan bod in groep 1-2
Nadere informatieInhoud. 1. Introductie Nederlands... 3
Functieopdracht Nederlands - Operator A en B Inhoud 1. Introductie Nederlands... 3 2. Opdrachten... 5 Opdracht 1. Verschillende meningen... 5 Opdracht 2. Luisteren naar een vergadering... 7 Opdracht 3.
Nadere informatieRONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het SECUNDAIR ONDERWIJS
CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen
Nadere informatieTOERISME. 1 Nascholing toerisme VVKSO Lessen toerisme laten leven. Dag beste collega
TOERISME Dag beste collega Hopelijk heb je genoten van een deugddoende vakantie! Een nieuw schooljaar staat in de startblokken. We zijn er klaar voor. Ik wens jullie allen alvast een boeiend schooljaar
Nadere informatieKlas-in-zicht Wat? Hoe gaan we tewerk? Aan de slag en verder?
Klas-in-zicht Wat? Een negatieve groepsdynamiek, leerlingen die niet met elkaar overeenkomen, een vertroebelde relatie tussen leerlingen en leerkrachten, moeilijk les kunnen geven door storend gedrag zijn
Nadere informatieVISIEWIJZER TALENTENKRACHT
VISIEWIJZER TALENTENKRACHT Doel: -schoolteam krijgt door middel van discussie inzicht over zaken rond Talentenkracht (kennis vergroten, eye-openers, vragen laten ontstaan) -schoolteam ontwikkelt visie
Nadere informatievaardigheden - 21st century skills
vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met
Nadere informatieVisiestuk. Waarden. De waarden die ik belangrijk vind op een basisschool zijn:
Visiestuk Deze foto past bij mij omdat ik altijd voor het hoogst haalbare wil gaan. Ook al kost dit veel moeite en is het eigenlijk onmogelijk. Ik heb doorzettingsvermogen, dat heb je ook nodig bij het
Nadere informatieSUCCESVOL LEREN. Tips voor studenten.
SUCCESVOL LEREN Tips voor studenten www.goleweb.eu Je krijgt de kans om de Lemo-vragenlijst in te vullen op www.goleweb.eu. Na deelname krijg je persoonlijke feedback over jouw motivatie en leervaardigheden.
Nadere informatieKIEZEN VOOR HET SECUNDAIR ONDERWIJS info ouders basisonderwijs 1, 2 en 3 april 2019
KIEZEN VOOR HET SECUNDAIR ONDERWIJS info ouders basisonderwijs 1, 2 en 3 april 2019 goed kiezen is als een puzzel maken zorg ervoor dat je alle goede puzzelstukjes verzamelt Kiezen voor het secundair onderwijs
Nadere informatieActualisering leerplan eerste graad - Deel getallenleer: vraagstukken Bijlage p. 1. Bijlagen
Bijlage p. 1 Bijlagen Bijlage p. 2 Bijlage 1 Domeinoverschrijdende doelen - Leerplan BaO (p. 83-85) 5.2 Doelen en leerinhouden 5.2.1 Wiskundige problemen leren oplossen DO1 Een algemene strategie voor
Nadere informatieACTIVERENDE WERKVORMEN. Pedagogische dag COLOMAplus Johan Fouquaert
ACTIVERENDE WERKVORMEN Pedagogische dag COLOMAplus 2013-03-01 LEERPLANREALISATIE Het handboek. is de bijbel voor vele leraars ik krijg mijn handboek niet uit Nochtans. Activerend onderwijs Wat? Ll verwerkt
Nadere informatieLeerlijn digitale geletterdheid
Leerlijn Digitale geletterdheid Onze visie: erkent de digitale ontwikkelingen en ziet het als haar opdracht om kinderen, samen met ouders, te leren bewust, autonoom, creatief, veilig en gezond met digitale
Nadere informatieRealiseren van VOET in Geschiedenis: leren leren I II III Leren leren
Realiseren van VOET in Geschiedenis: leren leren I II III Leren leren Welke afspraken worden gemaakt om geschiedenis te studeren? Wordt dit opgevolgd per graad en van graad tot graad? Leren leren blijft
Nadere informatiekempelscan P2-fase Studentversie
kempelscan P2-fase Studentversie Pedagogische competentie Kern 2.1 Pedagogisch competent Pedagogisch handelen Je draagt bij aan een veilige leef- en leeromgeving in de groep O M V G Je bent consistent
Nadere informatieSummerschool. Graad 1 Leerjaar 1
Summerschool Graad 1 Leerjaar 1 Een traject afleggen START werkwoord beeld verhaal Routeplanner De Laatste Ronde KNOOPPUNTEN 1. Literatuur en leesstops 2. Taal, taalsysteem en taalgebruik 3. Vaardigheden
Nadere informatieHieronder volgt een verslag van de ouderavond. Met vriendelijke groet, Team Daltonschool Corlaer
Geachte ouders/verzorgers, Op 10 mei j.l. is er een ouderavond geweest. We zijn heel blij met de opkomst en de bereidheid van ouders om met ons mee te denken over de voorbereiding van de leerlingen op
Nadere informatieBASECAMPvzw 2011. De missie van Basecamp vzw
BASECAMPvzw 2011 De missie van Basecamp vzw 1 Doel Basecamp vzw groeide vanuit een kerngroep van begeleiders met elk een eigen theoretische, technische en sociale achtergrond. Omwille van deze achtergronden
Nadere informatieStandpunt rapport in het basisonderwijs PBD Basisonderwijs (september 2015)
Standpunt rapport in het basisonderwijs PBD Basisonderwijs (september 2015) Pedagogische begeleidingsdienst Huis van het GO! Willebroekkaai 36 1000 Brussel Situering, probleemstelling en uitgangspunten
Nadere informatieDe Schoolwerkplaats school van nu
2015 De Schoolwerkplaats school van nu Visie en uitgangspunten Manon van der Linde Ilse Overzier Marjan van Baekel- Kan 1. Waar de Schoolwerkplaats voor staat Missie Wat we willen is dat alle kinderen
Nadere informatieStudieaanbod eerste jaar Heilig Graf
Studieaanbod eerste jaar Heilig Graf Je behaalde het getuigschrift van het basisonderwijs. Je behaalde een attest van het basisonderwijs. 1A 1A verdieping 1B Je wil je vooral focussen op de basisleerstof.
Nadere informatieZomercursus Het ABC van motiverend onderwijs
Zomercursus 2018 Het ABC van motiverend onderwijs ZOMERCURSUS 2018 - Het ABC van motiverend onderwijs 22 augustus & 23 augustus 2018 Een ruim aanbod met 2 centrale lezingen en 12 inspirerende praktijkverhalen
Nadere informatieSTRATEGISCH BELEIDSPLAN
STRATEGISCH BELEIDSPLAN 2016 2020 Strategisch beleidsplan PCO Gelderse Vallei Inleiding Voor u ligt het strategische beleidsplan (SBP) 2016 tot en met 2020. Bij het tot stand komen van dit SBP is als eerste
Nadere informatieH u i s w e r k b e l e i d
H u i s w e r k b e l e i d Voor maken. sommige een Voor kinderen aantal anderen kinderen een is complexe het levert huiswerk huiswerk taak echter waarbij geen een zij problemen bron een beroep van op,
Nadere informatieCOMMUNICATIE training. effectief communiceren met iedereen
COMMUNICATIE training effectief communiceren met iedereen Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij
Nadere informatieHoofdstuk 1 - Algemene wegwijzer Inhoud van de map
Hoofdstuk 1 - Algemene wegwijzer van de map Deel 1 overloopt een aantal voorwaarden om ICT in te zetten bij de aanpak van leerproblemen op school. Je vindt er tips en beschrijvingen van leerlingen en van
Nadere informatieHieronder volgt een beknopte uitleg van de begrippen die u in het rapport zult tegenkomen.
Onderbouwrapport In het onderbouwrapport waarderen wij alle genoemde aspecten ten opzichte van de leeftijd. Een waardering wordt uitgedrukt in een cijfer. U kunt via de beknopte omschrijvingen in het rapport
Nadere informatiePlanmatig samenwerken met ouders
Ouderparticipatie Team Planmatig samenwerken met ouders Samen vooruit! Tamara Wally Tamara Wally (MSc.) is werkzaam bij de CED- Groep. Ze werkte mee aan de publicatie Samen vooruit, over planmatig werken
Nadere informatieZOMERCURSUS 2019 KINDGERICHT DE TOEKOMST IN!
ZOMERCURSUS 2019 KINDGERICHT DE TOEKOMST IN! Donderdag 22 augustus & vrijdag 23 augustus 2019 Waar: CEGO Leuven Auditorium, Dijlezaal, Raadzaal en Loft Parking: CEGO Schapenstraat 34, 3000 Leuven Een inspirerende
Nadere informatieVersie 03/10/2016 em ( zorg )
Versie 03/10/2016 em ( zorg ) Schoolwerkplan Onderwijsstraat 2 1500 Halle Gemeenveldstraat 34 1652 Beersel (Alsemberg) (filiaal lagere graad, gelegen naast CC De Meent) Wie zijn wij? Onze academie is op
Nadere informatieBASISPLAN, PROCESFASENFORMULIER & OBSERVATIEFORMULIER BEELDENDE VORMING. Bloeiende bloemen. Lesvoorbereiding beeldende vorming
Bloeiende bloemen Lesvoorbereiding beeldende vorming Carlijn Luttikhuizen PEH16DA Basisplan : Les: Groep: Bron/Methode: Datum: Betekenis Wat zijn de inhouden en associatiemogelijkheden? Vorm Met behulp
Nadere informatie