Verslag van het onderzoek. Ouderen in het vizier

Transcriptie

1 Versag van het onderzoek Ouderen in het vizier Marian Maaskant Hiair Basters Marion Kersten Met medewerking van epertpane Ouderen in het vizier Vians/VGN Utrecht 207

2 Coofon Ouderen in het Vizier is een productie van het Kennispein Gehandicaptensector betreft, in opdracht van ZonMw. Financier ZonMw/NPG Auteurs Marian Maaskant Hiair Basters Marion Kersten Vormgeving Studio Tween Datum van uitgifte januari 207 Foto s Kennispein Gehandicaptensector, fotowedstrijd Ouderen in het Vizier 2 Ouderen in het vizier

3 Inhoudsopgave Vooraf Ineiding Doe Methode Dataverzameing 5 Respons 6 Resutaten vragenijst Geeding 7 Directe begeeiders 7 Stafmedewerkers/gedragskundigen 0 Onderzoekers/medewerkers kenniscentra 2 Verwanten / naasten 5 Ouderenadviseurs / Ciëntenondersteuners (sociaa domein) 6 Resutaten vragenijst Methodieken 7 Vaidering 7 Resutaten 7 Beschouwingen Resutaten agemeen 23 Kennismanagement 27 Aanbeveingen 28 Tot sot 32 Referenties Bijagen Bijage Procesbeschrijving Ouderen in het vizier 36 Bijage 2 Inhoud van de vragenijsten: vragenijst 4 Bijage 3 Resutaten, nadere informatie 50 Bijage 4 Vaideringscriteria 52 Bijage 5 Casus 53 Samenvatting Ouderen in het vizier

4 Vooraf Met het project Ouderen in het vizier wien we kennis over de ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen ophaen, bundeen en beschikbaar maken voor zorgprofessionas en andere betrokkenen in de sector. Via diverse kanaen hebben we mensen uitgenodigd de onine vragenijst in te vuen, waaronder de website en Nieuwsfits van het Kennispein, de website en de nieuwsbrief van de VGN en reevante netwerken as NGO, Dementietafes, KansPus, kennishouders bij VGN-eden en onderzoeksconsortia. We hebben gekozen voor een open manier van respondenten werven. Dat heeft vee reevante kennis opgeeverd. De keerzijde is dat we niet ae geedingen in even grote mate bereikt hebben en de respondenten dus ook mogeijk niet representatief zijn voor hun geeding. Zo zijn het sociaa domein en de groep ouders/verwanten gering vertegenwoordigd, ondanks herhaade herinneringen en dringende oproepen. Hun inbreng is waardevo, maar nog verre van voedig. Dit onderzoek heeft bootgeegd dat de synergie tussen de VG-sector en het sociaa domein zeer waardevo is, maar nog steeds niet vanzefsprekend. Het epertpane deede deze concusie. Zowe de VG-sector as het sociaa domein moeten zich bewust worden van het beang van het thema. Het deen van informatie is urgent en moet verder worden ontwikked. Dit gedt ook voor de wissewerking met ouders en verwanten. Deze verkenning is een opmaat voor verder kenniswerving, kennisbundeing en kennisdeing vanuit én voor oudere mensen met verstandeijke beperkingen, ervaringsdeskundigen, verwanten en het sociaa domein. In dit icht dient het rapport dan ook te worden geezen en geïnterpreteerd. Ik ga niet bij de pakken neerzitten over wat ik niet kan, ik accepteer zo vee mogeijk en doe de dingen die ik we kan. Vrouw, 63, verstandeijke beperking Leeswijzer Dit rapport beschrijft fase van het project 'Ouderen in het vizier'. Eerst beschrijven we het doe en de methode van het project. Daarna vogen de resutaten van twee onine vragenijsten. De eerste vragenijst ging over kennis, kennisbronnen, goede praktijkvoorbeeden en weke kennis de ondervraagden nodig hebben die nu nog ontbreekt. In de tweede vragenijst hebben we specifiek gevraagd naar bruikbare methodieken en informatieve bronnen. In het hoofdstuk Beschouwingen besteden we aandacht aan de impicaties van de resutaten voor onder andere kennismanagement. Tot sot doen we aanbeveingen voor verdere acties. Ter iustratie staat in bijage 5 een aanta praktijkvoorbeeden. 2 Ouderen in het vizier

5 Ineiding Het project Ouderen in het vizier is onderdee van het Nationaa Programma Gehandicapten Gewoon Bijzonder. Het programma ontwikket en verspreidt kennis en past die kennis toe om de ondersteuning van mensen met verstandeijke beperkingen, meervoudige beperkingen of niet-aangeboren hersenetse te verbeteren. Het doe is dat deze mensen zefstandiger functioneren in de sameneving en meer zeggenschap ervaren. Binnen netwerken gaan wetenschappers, professionas in zorg en wezijn en onderwijs, (vertegenwoordigers van) mensen met een (verstandeijke) beperking, mantezorgers en andere betrokkenen aan de sag met een van de thema s: gezondheid, gedrag of participatie. (ZonMw, z.d.). Binnen de ondersteuning van mensen met verstandeijke beperkingen zijn ouderen een beangrijke doegroep. Hoewe veroudering pas in de jaren 80 van de vorige eeuw in de beangsteing kwam van ondersteuners, beeidsmakers en onderzoekers, is sinds die tijd a vee onderzoek verricht. Bekend zijn onder andere de grootschaige ongitudinae onderzoeken van (destijds) Rijksuniversiteit Limburg en Stichting Pepijnkinieken ( ) (Maaskant et a., 995) en het recente GOUD-onderzoek (Evenhuis, 204). Uit die onderzoeken bijkt dat het aanta oudere mensen met verstandeijke beperkingen is Betutteing wi ik niet meer, dat brengt mensen schade toe en aat ze indutten. Mensen zouden begeeiding moeten krijgen om onttutted te worden. Man, 67, visuee beperking toegenomen, mede door de toegenomen evensverwachting. Ook bijken verouderingskenmerken bij hen vaak op een jongere eeftijd te beginnen, resuterend in een sterk verhoogde kwetsbaarheid. De ondersteuning van ouderen is dan ook wezenijk anders dan van jongere mensen met verstandeijke beperkingen. Een goede kwaiteit van bestaan van oudere mensen met verstandeijke beperkingen vraagt dus om kennis over passende ondersteuning. ZonMw heeft aan het Kennispein Gehandicaptensector subsidie vereend om hiermee in het project 'Ouderen in het vizier' aan de sag te gaan (ZonMw, 206). Dit project kent twee deefases: één is gericht op het verzameen en wegen van kennisbronnen en kennisvragen en één op de bundeing en verspreiding van kennis. In het project Ouderen in het vizier hebben we een onine onderzoek uitgevoerd waarin we kennis(bronnen) en kennisbehoeften hebben geïnventariseerd. Ondersteunend hieraan hebben we een aanta activiteiten uitgevoerd. Hiervoor verwijzen we naar bijage. Voor dit onderdee zijn, naast de projectmedewerkers, ook deskundigen geraadpeegd. Zij vormden het epertpane (zie eveneens bijage ). Het uiteindeijke streven van 'Ouderen in het vizier' is dat ae betrokkenen zich inzetten voor een goede kwaiteit van bestaan van oudere mensen met verstandeijke beperkingen met de nadruk op het inzetten en deen van actuee kennis. Ae acties en aanbeveingen moeten dus direct of indirect gekopped zijn aan de kwaiteit van bestaan van deze mensen. Beangrijk uitgangspunt is een respectvoe bejegening. Embregts stede in haar oratie: Kwaiteit van zorg vindt in zijn meest wezenijke vorm paats in een betekenisvoe, goede reatie tussen de ciënt en de hupverener (Embregts, 20a, 20b). Die respectvoe bejegening en betekenisvoe reaties zijn wezenijk voor de grondhouding. As ogisch gevog daarvan gaat het om gezondheid, gedrag en participatie. Dit zijn ook de inhoudeijke pijers van het programma Gewoon Bijzonder. Bij de term gedrag merken we op dat gedrag atijd een uiting is van de beevingswered. Gedrag heeft atijd betekenis, of gedrag nu as wenseijk of onwenseijk wordt ervaren. Omdat in het Nationaa Programma Gehandicapten de pijers gezondheid, gedrag en participatie zijn gekozen en as zodanig genoemd, hanteren wij in dit rapport ook deze terminoogie. In het vervog op dit rapport worden deze pijers steeds weer genoemd. Ten sotte is ook aandacht nodig voor randvoorwaarden binnen organisaties. 3 Ouderen in het vizier

6 Lijst van afkortingen DCM DVZ GHZ GOUD LACCS LFB MCG MDS NAH NGO VG VGN Dementia Care Mapping Dementie Vragenijst voor Verstandeijk Gehandicapten Gezondheidszorg Gezond Ouder met een verstandeijke beperking Lichameijk Wezijn, Aertheid, Contact, Communicatie en Stimuerende tijdsbesteding Landeijke beangenorganisatie door en voor mensen met een verstandeijke beperking Meervoudige Compe Gehandicapt Minimae Data Set Niet Aangeboren Hersenetse Netwerk Gedragskundigen voor Ouderen met een verstandeijke beperking verstandeijk gehandicapten Vereniging Gehandicaptenzorg Nederand Doe Doe van het project Ouderen in het vizier is kennis over de ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen in de praktijk bij diverse geedingen op te haen, te bundeen en die informatie beschikbaar maken voor zorgprofessionas en andere betrokkenen in de verstandeijk gehandicaptenzorg. Fase resuteert in:. informatie/ingrediënten voor een eidraad Ouderen in het vizier en voor een onine kennisdossier; 2. criteria voor het wegen van kennis; 3. een ordeningskader; 4. een ontwikkeagenda. Je kunt we praten over eigen kracht, maar nu regeert het systeem. Door ae veranderingen en onduideijkheden in de zorg open mensen ervoor weg en raken in een isoement. We moeten terug naar meer tijd voor menseijke contact. Man, 67, visuee beperking 4 Ouderen in het vizier

7 Methode Dataverzameing Via een onine vragenijst hebben we mensen bevraagd die werken met oudere mensen met verstandeijke beperkingen of daar op een andere manier kennis van hebben. In een campagne-aanpak is dooropend en met inzet van verschiende middeen sectorbreed aandacht gegeven aan dit onderzoek voor een optimaa bereik. Via diverse kanaen hebben we mensen uitgenodigd de onine vragenijst in te vuen, waaronder de website en Nieuwsfits van het Kennispein, de website en de nieuwsbrief van de VGN en reevante netwerken as NGO, Dementietafes, KansPus, kennishouders bij VGN-eden en onderzoeksconsortia. Ook tijdens diverse bijeenkomsten is de oproep gedaan om de onine vragenijst in te vuen. Het meest verveend van ouder worden, zijn de aandoeningen. De beperkte motoriek van mijn handen vind ik erg hinderijk. Ik aat steeds dingen uit mijn handen vaen. Vrouw, 73, verstandeijke beperking In de vragenijst onderscheiden we de vogende geedingen: directe begeeider; stafmedewerker/gedragsdeskundige; verwant/naaste van oudere mensen met verstandeijke beperkingen; onderzoeker/medewerker kenniscentrum; ouderenadviseur/ciëntenondersteuner. Op een aanta momenten hebben we direct contact geegd met ouderen met verstandeijke beperkingen om hun visie op ouder worden op te haen. Deze informatie everde nieuwe inzichten op en is weer gebruikt in de communicatie. In de uitwerking zijn diverse acties uitgevoerd. Op 7 september 206 is de workshop In gesprek over ouder worden verzorgd tijdens een Denken en Tanken -dag van de LFB. Hier zijn contacten geegd voor vier zogenoemde Ouderenportretten, waarin ouderen met verstandeijke beperkingen aan het woord komen over hun visie op het verouderen. Ook was het Kennispein op 26 oktober 206 aanwezig tijdens een dag bij ASVZ voor de ouder wordende ciënt. ( Tekstkader : Overzicht van uitgevoerde acties bij In gesprek over ouder worden Via de vragenijst hebben we de respondenten verzocht om informatie te geven over kennis die zij hebben en wien deen, kennisbronnen die aanbeveen en goede praktijkvoorbeeden die zij kennen en wien deen. Ook hebben we gevraagd weke kennis zij wien hebben die nu nog ontbreekt. In bijage 2 zijn de vragen terug te vinden. De formuering van de vragen hebben we aangepast aan de taa en de contet van de te bevragen geeding. Ook hebben we eventuee non-respondenten gerappeeerd van wie aannemeijk was dat hun informatie van toegevoegde waarde zou zijn. De zo verkregen informatie is naar thema gecusterd in de paragraaf Resutaten. De resutaten zijn per geeding weergegeven, enerzijds gegroepeerd naar bestaande en gevraagde kennis en anderzijds naar onderwerp. Niet ae respondenten beantwoordden ae vragen. Het kan dus zijn dat het totaa aanta respondenten per geeding niet overeenkomt met het aanta maen dat een vraag daadwerkeijk beantwoord is. 5 Ouderen in het vizier

8 De onine vragenijst was zo ingericht dat respondenten a naar geang hun geeding werden doorgeeid naar de vragen die voor hun geeding van toepassing waren. 7 respondenten gaven hun geeding niet aan en konden dus geen verdere vragen beantwoorden. In de vragenijst hebben we onder andere gevraagd naar reevante tites van nasagwerken of websites. De respons op deze vraag was aag en de informatie was vaak weinig specifiek. Daarom hebben we een aanvuende onine vragenijst naar ae respondenten van vragenijst gestuurd, in bijage 2 zijn de vragen vermed. Met de antwoorden hebben we een ijst met reevante bronnen en methodieken opgested. Respons We hebben de vragenijst medio mei 206 onine uitgezet, de suitingsdatum was 5 juni. Na rappe van mogeijk reevante respondenten - onder wie voora mensen uit het sociaa domein - door eden van het epertpane is de suitingsdatum verengd tot augustus. Op de eerste suitingsdatum (5 juni) hadden 90 personen de vragenijst ingevud. Op de tweede datum ( augustus) was het uiteindeijk aanta respondenten 200. Vragenijst 2 (vragen over reevante tites van nasagwerken of websites) is in september 206 verstuurd. Op vragenijst 2 reageerden 29 personen. Deze beeden zijn door ouderen met een beperking gemaakt tijdens een workshop d.d. 7 september 206 van de LFB-denktank Denken en Tanken. De workshop ging over ouder worden, waar je dan tegenaan oopt en hoe je hierin ondersteund zou wien worden. Een dee van de workshop was een creatieve sessie, waarin antwoorden op de genoemde vragen door deenemers zijn verbeed. Over de betekenis van de termen methode en methodiek is vaak verwarring en de termen worden vaak door ekaar gebruikt. Het Genootschap Onze Taa ( geeft aan dat een methode een vaste, wedoordachte manier van handeen is om een bepaad doe te bereiken; een methodiek is samenhangende set methoden, of een overkoepeende methode die diverse submethoden omvat. We hebben ervoor gekozen om in dit rapport te spreken van methodieken. 6 Ouderen in het vizier

9 Resutaten vragenijst Geeding Verreweg de meeste respondenten zijn directe begeeiders (43%) of staf/gedragskundigen (34%). 7 Personen gaven hun geeding niet aan, maar we hun functie. Het ging onder andere om managers, huisartsen en paramedici. Ik hoopte dat er geegenheid zou zijn om ervaringen te deen bij de Dementietafe. Die geegenheid was er. Voora het onderwerp rouw en veries eende zich goed voor uitwisseing. Want wie heeft er geen verieservaring? Verwant en organisator Dementietafe Overzicht : Respondenten naar geeding (abs. en %) Geeding Aanta % Directe begeeider Staf / gedragskundige Onderzoeker / kenniscentra Verwant / naaste Ouderenadviseur / Ciëntenondersteuner (sociaa domein) Niet nader aangeduid Totaa Directe begeeiders In totaa hebben 85 respondenten aangegeven directe begeeider te zijn. Gebruikte informatie(bronnen) De begeeiders krijgen voora informatie via coega s en haen informatie uit protocoen, richtijnen en diagnostische instrumenten. Ook ondersteuningspannen worden vaak geraadpeegd, evenas visie, schoing en methodieken (zie bijage 3, overzicht ). Informatiedeing Desgevraagd gaven 73 van de 80 begeeiders aan dat zij de door hen gebruikte informatie aanbeveen aan anderen. De resterende begeeiders beantwoordden deze vraag niet. 7 Ouderen in het vizier

10 Reevante informatiebronnen Bijna 80% van de respondenten gaf nadere informatie over reevante informatiebronnen; zij konden in totaa drie bronnen noemen. Sommige informatie betrof agemene, niet-specifieke bronnen, zoas overeg met coega s, website, internet, artikeen, visie, interne protocoen, methodieken. Overeg met coega s werd het vaakst (6 maa) as reevante bron genoemd. Andere bronnen waren we specifiek. In bijage 3, overzicht 2 zijn deze specifieke bronnen terug te vinden. Daarbij zijn de drie gevraagde voorkeuren samengevoegd in één overzicht. Informatie uit ondersteuningspannen (incusief informatie van ciënten zef) wordt het vaakst (5 maa) genoemd. Ook Kik, Markant en Kennispein Gehandicaptensector zijn gewaardeerde informatiebronnen. Daarnaast worden diverse methodieken (Urings, omgevingszorg, vaidation, shantaa, haptonomie, Gente Teaching) gebruikt as informatiebronnen. Adviezen voor andere begeeiders Aan begeeiders is ook gevraagd om adviezen voor anderen. Twee derde van de respondenten gaf hierover informatie. Vier onderwerpen kwamen bij hen duideijk naar voren: deen van en vragen naar epertise van coega s; bijhouden en vernieuwen van kennis; goede bejegening van ciënten; methodisch werken vanuit een duideijk visie. Ook het betrekken van verwanten bij de ondersteuning van ciënten werd as beangrijk aangegeven. In Beschouwingen, matri, zijn de adviezen van ae geedingen samengevoegd. Vragen om werk (nog) beter te kunnen doen Begeeiders konden aangeven op weke vragen zij (betere) antwoorden wensen, zodat zij hun werk nog beter kunnen doen (Overzicht 2). 8 Ouderen in het vizier

11 Overzicht 2: Gewenste informatie door begeeiders naar thema en aanta (absouut, afopend) Thema Aanta* GEZONDHEID Lichameijke aandoeningen Activering ciënten Medicatie Paiatieve zorg Pijn Communicatie Hupmiddeen Mobiiteit Reguiere medische zorg Rouwverwerking GEDRAG Psychiatrische aandoeningen (dementie, depressie, differentiaa diagnostiek) 22 PARTICIPATIE Sociae netwerken Cuturee verschien 2 RANDVOORWAARDEN Toerusten begeeiders Beevingsgerichte ondersteuning Informatie veroudering Methodieken Informatie vanuit andere organisaties Beeid t.a.v. ouderen Huisvesting DOELGROEPEN Ondersteuning ouderen met (zeer) ernstige verstandeijke beperkingen 3 OVERIG Toekomstige ondersteuning Voorichtingsmateriaa agemeen Vrijheidsbeperkende maatregeen * meerdere thema s per respondent waren mogeijk Van de 85 begeeiders gaven 6 (72%) een antwoord. Sommigen gaven meerdere thema s aan. In matri 2 (paragraaf Beschouwingen) zijn de kennisvragen van ae geedingen samengevoegd en gegroepeerd. Onder de noemer gezondheid werden diverse onderwerpen genoemd, zoas ichameijke aandoeningen ( maa) en activering ciënten (8 maa). Het thema psychiatrische aandoeningen (dementie en depressie) werd 22 maa genoemd. Daarbij werd zowe dementie bij downsyndroom genoemd as dementie zonder downsyndroom. Ook over het signaeren, herkennen en omgaan van depressie (differentiaa diagnostiek depressie - dementie) wordt meer informatie gewenst. Daarnaast gaven begeeiders aan ( maa) dat zij meer handvatten wensen om hun werk goed te kunnen bijven doen, zoas goed omgaan met werkdruk. Begeeiders vinden het astig as hun coega s op een andere manier omgaan met oudere ciënten dan zij. Zij wensen nadere kennis over hoe te handeen ten aanzien van deze verschien in omgang met ciënten. kunnen bijven doen, zoas goed omgaan met werkdruk. Begeeiders vinden het astig as hun coega s op een andere manier omgaan met oudere ciënten dan zij. Zij wensen nadere kennis over hoe te handeen ten aanzien van deze verschien in omgang met ciënten. 9 Ouderen in het vizier

12 Beevingsgerichte ondersteuning van ciënten en andere ondersteunende methodieken zijn andere thema s waarover begeeiders meer informatie wensen. Dit gedt ook voor agemene informatie over veroudering bij mensen met verstandeijke beperkingen, paiatieve zorg, kennis over medicatie en ichameijke aandoeningen (zie overzicht 2). Gewenste manier van informatie ontvangen De vraag op weke manier begeeiders kennis wensen te nemen van informatie werd op drie na door ae begeeiders beantwoord. Mogeijke antwoorden waren: internet (websites, socia media, webinar, app); per video, e-earning; schrifteijk (brochure, foder, boek); mondeing (bijeenkomsten, zoas congres, training). De meeste begeeiders (65 maa) gaven een combinatie van mogeijke manieren aan. De resutaten aten zien dat de grootse voorkeur mondeing is (55 maa), gevogd door internet (48 maa), schrifteijk (42 maa) en video/eearning (34 maa). De meest voorkomende combinatie (0 maa) beek ae vier de opties (internet, video/e-earning, schrifteijk, mondeing). Tips voor begeeiders Bijf aert. Maak bespreekbaar wat je ziet, bijvoorbeed: ik zie dat je moe bent, kopt dat? Bouw bij oudere ciënten vaker zo n checkmoment in. Neem de oudere mee in je verhaa. Leg in keine stappen dingen uit. Pas informatie aan as dat nodig is en praat in begrijpeijke taa. Neem niet over maar activeer. Praat met mensen en niet over mensen. Neem niet te sne dingen uit handen, maar doe dingen samen. Dan maak je mensen actief. Benader mensen positief. Dus niet: dat ukt niet meer of dat weet je niet meer. Daar worden mensen erg onzeker van en ze moeten a zo vee ineveren. Denk mee hoe je het netwerk kunt inzetten. Wees duideijk over je ro. Verte waar je we en niet voor bent. Bedenk dat eigen regie soms ook betekent dat je het niet aemaa zef kunt. Mireie de Beer, ervaringsdeskundige Stafmedewerkers/gedragskundigen Van de respondenten werken er 68 as stafmedewerker/gedragskundige (zie Overzicht ). Goede voorbeeden van ondersteuning Aan deze respondenten is gevraagd weke goede voorbeeden van ondersteuning zij in hun organisatie kennen. Op vier na beantwoordden zij de vraag. Mogeijke antwoorden staan in overzicht 3 van bijage 2, met daarbij het aanta maa dat deze optie is aangegeven door de respondenten. Binnen organisaties bijken vee goede voorbeeden aanwezig te zijn. Van de 64 respondenten die deze vraag beantwoordden, gaven er 52 aan over reevante protocoen, richtijnen en diagnostische instrumenten te beschikken. Ook visiedocumenten (48 maa) en methodieken (4 maa) werden genoemd as goede voorbeeden. Behave ondersteuningspannen en vakiteratuur zijn ae andere opties in meerdere of mindere mate beschikbaar in de organisaties. Kennisdeing Twee derde van de respondenten zei bereid te zijn deze goede voorbeeden te deen met anderen. Het gaat dan voora om het deen van visiedocumenten, eergangen, zorgprogramma s en specifieke kennis (onder andere 0 Ouderen in het vizier

13 over visuee beperkingen, technoogie en ergotherapie). Kennisdeing gaat atijd in overeg. Ook zeiden diverse respondenten dat hun werk nog in ontwikkeing is en verdere verdieping op termijn wordt gereaiseerd. Adviezen voor andere organisaties Via de vragenijst gaven 47 stafmedewerkers/gedragskundigen adviezen (zie ook matri 2, paragraaf beschouwingen). De meest genoemde adviezen gingen over goede ondersteuning en visie. Zo werd door de respondenten benadrukt dat uitgaan van behoeften van ouderen essentiee is. Beevingsgerichte ondersteuning, maatwerk en aandacht voor individuen werden as kerntyperingen genoemd. Twee respondenten gaven aan dat dit ook gedt voor ouderen die ambuante diensten ontvangen. Aandacht voor en werken vanuit een hedere en gedragen visie werd door 9 respondenten geadviseerd. Ook kennisdeing (5 maa) werd geadviseerd, evenas goede opeidingen van begeeiders en aandacht voor eefstijen van ciënten (beide 4 maa). Andere adviezen, die minder vaak werden gegeven: goede diagnostiek, geëigende huisvesting, innovaties/technoogie, specifieke doegroepen (NAH) en samenwerking met ouderenzorg. Kennisvragen Aan deze geeding vroegen we: Weke kennisvragen zijn er binnen uw organisatie over zorg en ondersteuning voor ouderen met verstandeijke beperkingen?. Van de 68 respondenten gaven 48 aan dergeijke kennisvragen te hebben (zie overzicht 3). Voora zijn er vragen over dementie, depressie, gedrag en diagnostiek. Ook over het goed toerusten van begeeiders met kennis over oudere ciënten en geschikte of aangepaste huisvesting wordt nog kennis gemist. Over de beschikbaarheid en geschiktheid van ondersteuningsmethodieken bestaan eveneens vragen. Zie ook beschouwingen, matri. Overzicht 3: Kennisvragen naar thema en aanta (abs., opopend) aangegeven door stafmedewerkers/gedragskundigen Onderwerp Aanta* GEZONDHEID Diagnostiek Methodieken Paiatieve zorg Morbiditeit Werk/dagbesteding Neuroogie GEDRAG Psychiatrie (gedrag, dementie, depressie) 8 PARTICIPATIE Netwerk RANDVOORWAARDEN Huisvesting Toerusten begeeiders Vormgeven beeid Ambuante zorg Informatie vanuit andere organisaties Informatie veroudering Beevingsgerichte ondersteuning DOELGROEPEN (Zeer) ernstige verstandeijke beperkingen NAH * meerdere antwoorden per respondent mogeijk Ouderen in het vizier

14 Ook deze geeding vroegen we over weke onderwerpen zij informatie wensen. Dit gaf ogischerwijs enige overap met de voorgaande vraag (overzicht 3). Zij gaven aan voora meer informatie te wensen over diagnostiek, onder andere bij gedrag, depressie en dementie (3 maa). Ook gaven zij aan (5) nog meer informatie te wensen over veroudering in het agemeen en specifiek bij verstandeijke beperkingen (ichameijke aandoeningen, comorbiditeit, voeding en voedingsprobemen). Daarnaast beek omgaan met werk/dagbesteding in reatie tot beastbaarheid en activering een beangrijke vraag (6 maa). Ook is informatie gewenst over specifieke doegroepen, zoas Fragie X, NAH en mensen met ichte dan we (zeer) ernstige verstandeijke beperkingen. Ook huisvesting en schoing werden genoemd. Gewenste manier van informatie ontvangen In de vragenijst is ook bij deze beroepsgroep geïnformeerd op weke manier zij kennis wensen te nemen van informatie. Acht respondenten gaven hun voorkeuren niet aan. De meeste respondenten (45 maa) gaven een combinatie van mogeijke manieren aan. De resutaten aten zien dat internet favoriet is (49 maa), gevogd door schrifteijk (37 maa), mondeing (34 maa) en video/e-earning (32 maa). De meest voorkomende combinatie (7 maa) was ae vier de opties (internet, video/e-earning, schrifteijk, mondeing). Onderzoekers/medewerkers kenniscentra Aan de het onderzoek werkten 9 onderzoekers/medewerkers van kenniscentra mee. Onderzoeksonderwerpen Deze respondenten doen onderzoek naar diverse onderwerpen (zie overzicht 4), onder andere paiatieve zorg (meerdere maen), dementie, gezondheid en medicatie. 2 Ouderen in het vizier

15 Overzicht 4: Onderzoekthema s, aangegeven door onderzoekers/medewerkers kenniscentra Onderzoekthema Gedrag Gezondheid Participatie Advance care panning De geeding en betekenis van groen en omgeving (heaing environment) De haabaarheid en toepasbaarheid van Dementia Care Mapping (DCM) t.a.v. kwaiteit van bestaan en arbeidstevredenheid, kennis en vaardigheden van de medewerkers De overgang van kwetsbaarheid naar paiatieve zorgbehoeften, identificeren van kwetsbaarheid in ouderen met verstandeijke beperkingen die in de wijk wonen Dementiee syndroom, ouderwordingsproces, stemmingsstoornissen, angst, zefredzaamheid, sociae contacten en vaardigheden, communicatie en observaties over pijnbeeving Demografie, rouwverwerking, dementie, ondersteuningsbehoeften Gezondheid (activiteit en fitheid) Herkenning van de behoefte aan paiatieve zorg Lichameijke en geesteijke gezondheid gedurende de evensoop en kwetsbaarheid. Preventie en vroege opsporing & interventie van vermijdbare gezondheidsrisico's. Voorkomen van vroege achteruitgang van gezondheid en zefstandigheid. Opzet en evauatie van zorgverbeteringsprojecten. Fysieke activiteit & fitheid, verhoogd risico op hart- en vaatziekte, preventie en behandeing van depressie, saapwaakprobemen en omgevingsicht Monitoren van de zefredzaamheid, zorgbehoefte en mogeijke dementie. Beedvorming en bejegening Ouder wordende zorgvrager in de GHZ Paiatieve zorg Paiatieve zorg en secht horen/ communicatie Paiatieve zorg, omgaan met ziekte en gezondheid, participatie, ervaringen van begeeiders Poyfarmacie en mutidiscipinaire medicatiebeoordeingen in de eerste ijn Prevaentie Gehoor Sikprobemen Dementie en communicatie Mondhygiëne Veroudering en dementie 3 Ouderen in het vizier

16 Deze beroepsgroep is ook gevraagd naar reevante tites van nasagwerken of websites. Omdat de respons op deze vraag aag was, is in een tweede ronde aan ae respondenten gevraagd naar hun top-3 van reevante bronnen. De zo verkregen informatie hebben we in dit rapport opgenomen (resutaten, dee II). Kennisproducten De kennis is vastgeegd in diverse producten (bijage 3, overzicht 4), waaronder schoingsmateriaen/eerijn/training, artike en boek/foder/kennisbunde. In de referentieijst van dit rapport zijn andere reevante bronnen aangegeven. Kennisdeing De respondenten gaven - op één na - aan bereid te zijn hun kennis te deen op het Kennispein. Gewenste manier van informatie ontvangen Acht respondenten gaven niet aan op weke manier zij kennis wensen te nemen van informatie. De meeste respondenten (4 maa) gaven een combinatie van mogeijke manieren aan. Internet is het vaakst genoemd (7 maa), gevogd door mondeing (2 maa), schrifteijk (6 maa) en video/e-earning (5 maa). De meest voorkomende combinatie (6 maa) was internet-mondeing. Gewenste informatie en ontbrekend onderzoek Onderwerpen waarover deze groep nadere informatie wenst: communicatie, eigen regie, pijnbeeving, sikprobemen en syndroom- en aandoeningspecifieke veroudering (zie Beschouwingen, matri 3 en overzicht 5, bijage ). Onderwerpen waarvoor nader onderzoek (overzicht 5) gewenst is zijn bijvoorbeed effectiviteit en impementatie. Ook vroegdiagnostiek, comorbiditeit, evenseinde en communicatie in reatie tot dementie zijn genoemd. Door samenwerking tussen onderzoeks- en zorgorganisaties zou zuk onderzoek gereaiseerd kunnen worden. Het enthousiasmeren van bestuurders is daarbij, vogens enkee respondenten, dringend gewenst. Ook geven zij aan dat het stimueren van studenten om onderzoek in deze sector te doen een goede optie is. Overzicht 5: Thema s van gewenst nader onderzoek, aangegeven door onderzoekers/ medewerkers kenniscentra Thema s van gewenst nader onderzoek Detectie, beoop en beïnvoeding van kwetsbaarheid Effectiviteitsonderzoek in brede zin Geschikte huisvesting Impementatie van onderzoek, inc. effectiviteit daarvan Interventie-onderzoek naar de effecten van bewegen op gezondheid Observatieijsten voor het ouderwordingsproces en veries van adaptieve en praktische vaardigheden Ondersteuning in reatie tot opeiding en opeidingsniveau Toegang tot gezondheidszorg en toegang tot de juiste hupmiddeen en technoogie voor de ouderen in de wijk Toenemend aanta ouderen in reatie tot organisatie van ondersteuning Vroegdiagnostiek, comorbiditeit, evenseinde, communicatie en dementie Zorg in het agemeen (comorbiditeit, dementie) 4 Ouderen in het vizier

17 Verwanten / naasten In totaa gaven 8 verwanten/naasten (verder aangeduid as verwanten) informatie via het invuen van de vragenijst. Zij hadden verschiende roen: beeidsmedewerker en ervaringsdeskundige, curator, mentor, ciëntvertegenwoordiger, agemeen opsporingsambtenaar, famiieid, thuisbegeeider/verzorgende psychogeriatrie of id ciëntenraad/verwantenraad. Gebruikte informatie(bronnen) As eerste vroegen we weke informatiebronnen zij gebruiken in de ondersteuning van hun verwanten met verstandeijke beperkingen. Deze groep maakt gebruik van ondersteuningspannen (6 maa), bijeenkomsten (5 maa), boek/foder/kennisbunde (4 maa), beangennetwerk (3 maa), artike (3 maa), website/webdossier/app (3 maa), zorgprogramma/kwaiteitskader (2 maa), visie (2 maa), handreiking ( maa), spe ( maa), video s/fims ( maa). As tites werden genoemd: de website van het Kennispein en de Handreiking Ondersteuningspan 203 (Buntin, Herps, & De Ruiter, 202). Adviezen voor andere verwanten De verwanten gaven ook adviezen aan andere verwanten: zorg voor activering, voor goede kwaiteit van ondersteuning en goede diagnostiek en voor een actuee en voedig evensverhaa. Tevens werd gepeit voor meer kennis over veroudering bij mensen met verstandeijke beperkingen. In Beschouwingen, matri 2 zijn de adviezen van ae geedingen gecusterd. Kennisvragen De verwanten missen in de ondersteuning kennis over respectvo omgaan met ouderen, kennis over hoe veroudering door mensen met verstandeijke beperkingen zef wordt ervaren, kennis bij begeeiders, gedragsveranderingen bij veroudering, ichameijke veranderingen bij veroudering en voorichting over veroudering. Gewenste manier van informatie ontvangen De respondenten wien graag informatie ontvangen via: internet (7 maa), mondeing, bijvoorbeed via bijeenkomsten (5 maa) en/of schrifteijk via boek, brochure of foder (3 maa). 5 Ouderen in het vizier

18 Ouderenadviseurs / Ciëntenondersteuners (sociaa domein) Ondanks gerichte rappeering hebben sechts drie ouderenadviseurs/ciëntenondersteuners (verder ouderenadviseurs genoemd) de vragenijst ingevud. Hun specifieke geedingen zijn: ciëntenondersteuner, consuent in opeiding, adviseur ondersteuning senioren. Gebruikte informatie(bronnen) en goede voorbeeden van ondersteuning Een ouderenadviseur gebruikt vee bronnen van informatie: visie, protocoen, richtijnen en diagnostische instrumenten, methodieken, schoingsmateriaen/eerijn/training, beeidsnota, spe boek/foder/kennisbunde, zorgprogramma/kwaiteitskader, ondersteuningspan, tookit, bijeenkomsten en coega s. Een andere raadpeegt voora coega s. De derde ouderenadviseur iet deze vraag onbeantwoord. Kennisdeing Twee van de drie ouderenadviseurs zijn bereid kennis te deen via het Kennispein. Zij noemden echter geen concrete tites. Adviezen aan andere organisaties De ouderenadviseurs gaven aan dat samenwerking tussen organisaties beangrijk is, evenas tijdig anticiperen op veranderende zorgvragen van oudere mensen met verstandeijke beperkingen. In beschouwingen, matri 2 zijn de adviezen van ae geedingen gecusterd. Kennisvragen Een ouderenadviseur gaf aan dat haar/zijn organisatie meer informatie wenst over het aanta oudere mensen met verstandeijke beperkingen en de toekomstige ontwikkeingen. Ouderenadviseurs zef wien worden geïnformeerd over veroudering in reatie tot autisme en in reatie tot dementie. Gewenste manier van informatie ontvangen De respondenten ontvangen de informatie bij voorkeur mondeing (2 maa) en/of schrifteijk ( maa). Deze beeden zijn door ouderen met een beperking gemaakt tijdens een workshop d.d. 7 september 206 van de LFB-denktank Denken en Tanken. De workshop ging over ouder worden, waar je dan tegenaan oopt en hoe je hierin ondersteund zou wien worden. Een dee van de workshop was een creatieve sessie, waarin antwoorden op de genoemde vragen door deenemers zijn verbeed. 6 Ouderen in het vizier

19 Resutaten vragenijst 2 Methodieken We vroegen de respondenten weke drie methodieken voor de ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen zij het bruikbaarst vinden. Naast methodieken noemden zij ook nog andere bronnen. De methodiek Urings (6 maa) werd het vaakst genoemd, gevogd door Beevingsgerichte zorg en Omgevingszorg (respectieveijk 6 maa en 5 maa). In overzicht 6 zijn de methodieken terug te vinden, in de referentieijst de nadere gegevens. Ik ben pas gaan even op mijn zestigste. Ik kreeg toen andere begeeiding, vanuit de ouderenzorg. Zij waren de eersten die naar mij keken as een oudere en niet as iemand met een verstandeijke beperking. Man, 67, visuee beperking Vaidering Voor de kennisbronnen methodieken, diagnostische hupmiddeen, theorieën, speen, cursussen, boeken en artikeen is een aanpak voor vaidering uitgewerkt: criteria op basis waarvan gewogen kan worden en de status kan worden bepaad. Per methodiek en bron is aangegeven in weke mate de inhoud zijn waarde heeft bewezen. Voor websites is deze weging achterwege gebeven, omdat duiding van vaiditeit daar nauweijks mogeijk is (zie bijage 4: vaideringscriteria). Resutaten Methodieken As eerste is gevraagd naar de ervaren bruikbaarheid van methodieken. De genoemde methodieken zijn, zoas hiervoor toegeicht, gewogen op basis van hedere criteria (zie bijage 4). Het gaat daarbij onder andere om we of geen erkenning as effectieve methodiek, a dan niet formee gepubiceerd of a dan niet genoemd in het Handboek van succesvoe methoden (Twint & De Bruijn, 204). Hiermee een basis is geegd om hederheid te verschaffen over de waarde en achtergrond van in de sector gebruikte en genoemde kennis. Overzicht 6 geeft de genoemde methodieken weer, onder andere Methode Vaskamp, Methode Urings en Methode Heijkoop. Aeen de Methode Vaskamp (officiee: Opvoedingsprogramma MCG) en Gente Teaching zijn inmiddes formee erkend as effectieve methodiek in de Databank interventies angdurende zorg. Zij hebben respectieveijk het predicaat effectief vogens goede aanwijzingen en theoretisch goed onderbouwd. Tripe C is in behandeing voor erkenning. De andere methodieken zijn (nog) niet erkend. Sommigen zijn we opgenomen in het handboek 24 Succesvoe Methoden (Twint & De Bruijn, 204), zoas Methode Urings (geen formee pubicaties), Competentiebenadering (met formee pubicatie) en Beevingsgerichte zorg (met formee pubicaties). Weer andere methodieken (zoas LACCS, Signaeringsbo voor verzorgenden) zijn (nog) niet erkend, in het Handboek beschreven of formee gepubiceerd. 7 Ouderen in het vizier

20 Overzicht 6: Aanbevoen methodieken naar vorm en vaidering Methodiek (met referentie) Vaidering* Methodieken Beevingsgerichte zorg (Van der Kooij, 200, 204) Competentiebenadering (Competentiebenadering, z.d.; Haspes & Geeraedts, 204) Dementia Care Mapping (DementiaCareMapping, z.d.) Dementie in Beed (Meeusen-van de Kerkhof & Geus, 2005) Gente Teaching (GenteTeaching, z.d.; Van de Siepkamp, 204) Heijkoop (Heijkoop, 2006) LACCS (De Geeter & Munsterman, z.d.) Levensverhaen (Beijk, 997; Van Oosterhout, Spit, & Van de Wouw, 998) Methodiek Warme zorg (WarmeZorg, z.d.) Muti-sensory storyteing (Ten Brug, Van der Putten, Penne, Maes, & Vaskamp, 202; Ter Brug, Van der Putten, & Vaskamp, 20) Omgevingszorg, methodieken Breincoectief (De Boer & Van der Paats, 204; Van der Paats et a., z.d.) Reaiteitsoriëntatietraining (ReateitsOriëntatieTraining, z.d.) Reminiscentie (Reminiscentie, z.d.) Signaeringsbo voor verzorgenden (IKNL, z.d.) Timmers-Huijgens (Timmers-Huigens, Timmers, & Winkeman, 2005) Tripe C (Van de Weerd & Van Wouwe, 205; Van Wouwe, 204) Urings - Respectvo en methodisch begeeiden (Urings, 204, z.d.) Vaidation (Fei, 2004) Vaskamp - Opvoedingsprogramma MCG (Vaskamp, 993, 204) What-to-Do Guides for Kids E2 M E2 M E2 M2 E2 M2 E Theoretisch goed onderbouwd M E2 M2 E3 M2 E2 M2 E2 M2 E2 M2 E2 M2 E2 M2 E2 M2 E3 M2 E2 M2 E2 (in behandeing voor erkenning) M E3 M E2 M2 E Effectief vogens goede aanwijzingen M E2 M2 Diagnostische hupmiddeen Dementie Vragenijst voor Verstandeijk Gehandicapten (DVZ) (Evenhuis, Kengen, & Eurings, 998) E2 M2 C# Spe Uit jezef zingevingsspe (ZorggroepAiade, 203) E3 M2 Theorie Domeinen Kwaiteit van Bestaan (Schaock & Verdugo) (Schaock & Verdugo, 2002) E2 M2 8 Ouderen in het vizier

21 *Vaidatie: Erkenning: E: Erkende (en dus gepubiceerde) methodieken (Erkenningscommissie Gehandicaptenzorg) E2: Niet-erkende, formee gepubiceerde methodieken E3: Niet-erkende, niet formee gepubiceerde methodieken Methodiekenboek (Twint & De Bruijn, 204): M: we opgenomen M2: niet opgenomen # Cotan-oordee: diverse onderdeen vodoende/goed, uitgezonderd normering (verouderd) Bronnen De respondenten noemden diverse bronnen, waaronder boeken, artikeen en websites. De websites van het Kennispein en VGN (Tookit Ouderen) werden respectieveijk 4 en 3 maa genoemd (Overzicht 7). In de referentieijst staan nadere detaieringen. In Overzicht 7 is aangegeven of deze pubicaties a dan niet formee zijn gepubiceerd. Overigens is een aanta van deze pubicaties positief beoordeed in de bunde Opeiden en Leren voor de gehandicaptenzorg op mbo- en hbo-niveau (Bij & Rutjes, 203), zie ook Overzicht 7. Overzicht 7: Aanbevoen bronnen naar vorm en vaidering Tite (met referentie) Vaidering Boek Handeiding bij Dementiespe 'Weten, vergeten en begeeiden (Uij, 202) Rapport GOUD-studie (Evenhuis, 204) 2 OLG OLG (deestudie) (in behandeing voor erkenning door Erkenningscommissie voor interventies in de angdurende zorg) Wi je we in mijn wered komen (Van der Kooij, 204) De dag door met dementie (Van der Paats & Kits, 204) Dementie in beed (Meeusen-van de Kerkhof & Geus, 2005) Diagnostic Manua Inteectua Disabiity (DM-ID), a Cinica Guide for Diagnosis of Menta Disorders in Persons with Inteectua Disabiity 2 Down en Oud (Moran, 205) Heathy aging (Berensson, Winfridsson, & Junström, 2006) Het demente brein (De Boer & Van der Paats, 204) Kwijt! Veries bij mensen met een verstandeijke handicap (Van Bomme, Maaskant, Meeusen, & Van de Wouw, 204) Medische zorg voor mensen met een verstandeijke beperking (Braam et a., 204) Artikeen 2 Artikeen in KLIK en Markant (Kik, z.d.; Markant, z.d.) Websites 9 Ouderen in het vizier Kennispein gehandicaptensector ( gehandicaptenzorg) -

22 Maaskant, Meeusen, & Van de Wouw, 204) Medische zorg voor mensen met een verstandeijke beperking (Braam et a., 204) Artikeen Artikeen in KLIK en Markant (Kik, z.d.; Markant, z.d.) Websites Kennispein gehandicaptensector ( gehandicaptenzorg) - VGN, waaronder Tookit ouderen van VGN ( Netwerk Gedragskundigen voor Ouderen met een verstandeijke beperking ( Gehandicaptenzorg-Netwerken.htm) - - Vians ( - Cursus/spe Methode Urings - Respectvo en methodisch begeeiden (Urings, 204, z.d.) Dementie in beed (Meeusen-van de Kerkhof & Geus, 2005) Dementiespe 'Weten, vergeten en begeeiden (Uij, 202) 2 2 *P(ubicatie)-2 (we niet formee gepubiceerd) OLG: positief beoordeed in Opeiden en Leren voor de gehandicaptenzorg 20 Ouderen in het vizier

23 Beschouwing Het doe van fase van 'Ouderen in het vizier' was kennis over de ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen in de praktijk bij diverse geedingen op te haen, te bundeen en die informatie in fase 2 beschikbaar te maken voor zorgprofessionas en andere betrokkenen. Daarom hebben we gevraagd naar bestaande kennis én gewenste kennis. Het gaat dan om zaken waarvan men weet dat men het weet (beschikbare kennis) en om zaken waarvan men weet dat men het (nog) niet of niet vodoende weet (kennisvragen; kennisbehoeften). Dit komt terug in de bekende eercirke Bewustheid-Bekwaamheid. Deze beschrijft de verschiende fases die men in een eerproces dooroopt en gedt voor ek eerproces. Figuur : Leercirke Bewustheid-Bekwaamheid Fase I, Onbewust en onbekwaam: men weet niet dat men iets niet kan. Bijvoorbeed ondersteunen van ouderen met verstandeijke beperkingen of signaeren of diagnosticeren van dementie. Fase II, Bewust en onbekwaam: men wi deze vaardigheden onder de knie krijgen. Men reaiseert zich dat daar aerei kennis en handeingen voor nodig zijn. Fase III, Bewust en bekwaam of aan het eren: men kan ouderen ondersteunen of aandoeningen signaeren/ diagnosticeren, maar er is nog vee inspanning voor nodig en het gaat met vaen en opstaan. Dit is meesta de astigste fase. Fase IV, Onbewust en bekwaam: men heeft geeerd ouderen te ondersteunen of aandoeningen te signaeren/ diagnosticeren. Het gaat meesta zonder inspanning; de kennis en vaardigheden zitten as het ware in het ruggenmerg. In 'Ouderen in het vizier ' gaat het dus voora om fases II, III en IV: het ophaen van bestaande kennis en kennisvragen. Maar beangrijk is dat we ook aan fase I werken. Pas dan heeft iedereen zijn vizier gericht op ouderen met verstandeijke beperkingen. Op dat moment zijn hupvereners gereed om in beweging te komen, te veranderen en bijvoorbeed nieuwe kennis of competenties te eren. Embregts gaf in haar oratie (Embregts, 20a) aan dat innerijke motivatie hiervoor een stimuans vormt. Voor hupvereners kan deze motivatie voortkomen uit hun interactie met hupvragers: Wanneer een hupverener eert zien dat agemene menseijke waarden en behoeften voor een ciënt dezefde zijn as voor hemzef, kan een hupverener bewogen raken (p. 86). Dan kan de hupverener toewerken naar de gewenste situatie, die er as vogt uitziet (Overzicht 8). As ik ees dat er bij gemeenten ged op de pank bijft iggen, denk ik: aat ze dat dan uitgeven voor de zorg, zodat mensen niet vereenzamen. Vrouw, 73, verstandeijke beperking 2 Ouderen in het vizier

24 Overzicht 8: Gewenste situatie naar geeding, aanwezige kennis en aanwezige competenties Geeding Aanwezige kennis Aanwezige competenties. Begeeiders 2. Staf en hoger opgeeide professionas ((para)medici en gedragskundigen) 3.Management. Kenmerken en probematiek bij ouderen met VB op het terrein van gezondheid, gedrag en participatie 2. Visie/basisattitude/bejegening 3. Hoe via passende ondersteuning en bejegening (=uitbreiding repertoire) in te speen op de bij de specifieke ciënten aanwezige probematiek op bovengenoemde terreinen )Kenmerken en probematiek bij ouderen met VB op het terrein van gezondheid, gedrag en participatie 2)Visie/basisattitude/bejegening 3) Hoe d.m.v. beedvorming en behandeing (=uitbreiding repertoire) in speen op de bij specifieke ciënten aanwezige probematiek op bovengenoemde terreinen. Kenmerken en probematiek bij ouderen met VB op het terrein van gezondheid, gedrag en participatie 2. Visie/basishouding/bejegening 3. Wek handeingsrepertoire is beschikbaar voor professionas om in te speen op bij specifieke ciënten aanwezige probematiek op bovengenoemde terreinen 4. Benodigde randvoorwaarden (w.o. bijschoing, huisvesting) Aandacht voor zorgprogrammering. Passende bejegening 2. Meer signaeren van probematiek en waar nodig inschakeen coega s (mutidiscipinair inc. management) en verwanten 3. Beter inspeen op specifieke kenmerken en vraagstukken van ouderen 4. Nieuwsgierig zijn 5. Vragen steen 6. Leren 7. Kennis deen Staf:. Opsteen specifiek ouderenbeeid Hoger opgeeide professionas:. Passende bejegening 2. Meer diagnostisch onderzoek en behandeing 3. Toerusting begeeiders 4. Nieuwsgierig zijn 5. Vragen steen 6. Leren 7. Kennis deen. Passende bejegening 2. Inzetten impementatietraject eidraad / zorgprogramma 3. Voorzien in de benodigde randvoorwaarden (w.o. bijschoing, huisvesting) voor impementatie van het ouderenbeeid in de eigen organisatie 4. Nieuwsgierig zijn 5. Vragen steen 6. Leren 7. Kennis deen 4.Onderzoekers 5.Verwanten 6 Beeidsadviseurs sociaa domein Sociaa wijkteam. De kennisvragen 2. Het specifieke van ouder worden met een VB en gewenste ondersteuningsaanpak daarbij Veroudering en consequenties daarvan bij hun oudere verwant met VB. Waarin ouderen met VB zich onderscheiden van ouderen zonder VB 2. Waar benodigde kennis en deskundigheid te vinden is Uitvoering onderzoek en zorgen dat de uitkomsten verspreid worden. Meer hun eigen kennis en ervaring deen, bijdragen aan ondersteuningspan 2. Vragen steen 3. Leren. Passende bejegening 2. In ouderenbeeid specifieke aandacht voor ouderen met VB 3. Voorzien in / inschakeen van benodigde deskundigheid 4. Nieuwsgierig zijn 5. Vragen steen 6. Leren 7. Kennis deen 22 Ouderen in het vizier

25 Resutaten agemeen Hier bespreken we het agemene beed dat we in fase via de ingevude vragenijsten hebben gekregen. Dankzij de inzet en informatie van de respondenten en het epertpane konden we deze fase succesvo afsuiten. Deze fase is de opmaat voor fase 2. Gebruikte en geschikte informatie(bronnen) We hebben kennis opgehaad uit de praktijk bij diverse geedingen met ek hun eigen kennis en kunde. De respondenten gaven vee informatie over gebruikte en geschikte kennisbronnen. Met de verkregen informatie kunnen we een goede start maken met het rubriceren en wegen van bestaande en gewenste kennis. Daarmee is de basis geegd voor het verder ontwikkeen van de themapagina Ouderen op het Kennispein tot een informatief en bruikbaar onine kennisdossier. De respondenten haen hun informatie uit vee verschiende bronnen die ook worden aanbevoen as goede voorbeeden. Gobaa gaat het om informatie uit de eigen organisatie, vanuit andere organisaties en agemeen beschikbare informatie. Informatie via de eigen organisatie komt van coega s en documentatie (visie, protocoen, beeidsnota s, eerijnen, trainingen). Informatie vanuit andere organisaties betreft onder andere zorgprogramma s, methodieken en bijeenkomsten. Bij de agemeen beschikbare informatie gaat het om pubicaties (artikeen, boeken, fims, rapporten) en hupmiddeen zoas speen, apps en tookits. En uiteraard is ook internet een beangrijke bron van informatie. Er zijn diverse manieren om kennis op te haen. Matri : Gebruikte kennisbronnen naar mate van voorkeur (-4: grootse minste voorkeur) door respondenten naar soort bron en geeding Kennisbron Directe begeeiders Stafmedewerkers/ Gedragskundigen Onderzoekers/ medewerkers kenniscentra Verwanten/ naasten Ouderenadviseurs/ Ciëntenondersteuners (sociaa domein) Internet Schrifteijk Mondeing Video/e-earning De respondenten verschien naar voorkeur voor kennisbronnen. Internet is favoriet, behave bij directe begeeiders; zij hebben de voorkeur voor mondeinge kennisoverdracht (Matri ). Zij gaven aan dat zij vee opsteken van andere coega s. De respondenten weten dat er diverse methodieken zijn voor de ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen. Voor fase 2 van dit project is het zinvo om rekening te houden met de voorkeuren van gebruikers per geeding, zoas in matri is aangegeven. Kennisdeing Respondenten geven in grote meerderheid aan dat zij hun kennisbronnen met anderen en/of op het Kennispein wien deen, maar dan we gericht en na overeg. Sommige producten zijn nog in ontwikkeing en naar hun mening pas over enige tijd geschikt om te deen. De respondenten gaven concrete producten aan waaruit zij kennis haen. Adviezen We hebben de respondenten -behave de onderzoekers/medewerkers van kenniscentra- naar hun adviezen gevraagd. Zij gaven aan dat kennis deen en actuaiseren waardevo is. Unaniem adviseerden zij om ouderen respectvo en adequaat te ondersteunen, onder andere door methodisch te werken en het betrekken van verwanten. Ook werd een goede opeiding voor begeeiders, incusief signaerende vaardigheden, geadviseerd. Randvoorwaarden, zoas inzet van technoogie en goede huisvesting, werden door stafmedewerkers/gedragskundigen geadviseerd. In matri 2 zijn de adviezen gecusterd naar geeding en thema. Feiteijk gaat het dus om randvoorwaarden voor goede kwaiteit van ondersteuning en uiteindeijk voor goede kwaiteit van bestaan (Zie ook: Visiedocument Kwaiteitskader 2.0 (Bom, Driessen, Heijnen-Kaaes, & Toonen, 203)). 23 Ouderen in het vizier

26 Matri 2: Gegeven adviezen door respondenten naar thema en geeding Adviezen Directe begeeiders Stafmedewerkers/ Gedragskundigen Verwanten/ naasten Ouderenadviseurs/ Ciëntenondersteuners (sociaa domein) ALGEMEEN Deen van ekaars epertise (binnen en buiten VG-sector) Actuaiseren kennis/vaardigheden ONDERSTEUNING OUDEREN Respectvoe bejegening / adequate ondersteuning ouderen Methodisch werken Verwanten betrekken bij ondersteuning BEGELEIDERS Goede opeiding begeeiders Goede signaering RANDVOORWAARDEN/BELEID Goede huisvesting Inzet technoogische hupmiddeen Aandacht voor specifieke doegroepen Kennisvragen en onderzoek De respondenten hebben op een aanta thema s behoefte aan kennisvermeerdering (matri 3). De onderwerpen zijn gecusterd, maar de inhoudeijke kennisvragen tussen de geedingen verschien. Dit komt door hun beroeps- en/of ervaringsgereateerde kennis en kunde. Zo zuen begeeiders zich voora richten op goede ondersteuning van ciënten door bijvoorbeed het goed signaeren van veranderingen bij ciënten en het daaraan aanpassen van hun begeeidingsstij. Zij zijn de oren, ogen en mond van ciënten voor gedragskundigen en verwanten wanneer ciënten onvodoende in staat zijn zef aan te geven wat hen scheet. Zij merken as eerste veranderingen op, omdat zij in frequentie en in de reatie het meest nabij zijn. Gedragskundigen moeten daarop kunnen koersen en begeeiders adviseren hoe hun ondersteuning aan te passen, mede gebaseerd op de resutaten van hun diagnostiek. Begeeiders wensen voora meer basae kennis, terwij gedragskundigen en onderzoekers zich meer richten op het verder ontwikkeen van bestaande kennis. Verwanten zijn de ogen, oren en mond van ciënten voor begeeiders en gedragskundigen. Zij kennen de ciënt en eveneens zij merken veranderingen vaak vroegtijdig op. Maar ook verwanten kunnen door professionas worden geadviseerd over hun omgang met de ciënt: zij hebben die kennis geeerd en a toegepast. De wissewerking tussen deze geedingen is essentiee en gebaseerd op ieders specifieke kennis en kunde. 24 Ouderen in het vizier

27 Ae geedingen noemen agemene kennis over veroudering bij mensen met verstandeijke beperkingen as gewenste of aan te vuen kennis. Specifiek is kennis over dementie en depressie genoemd, incusief gedragsveranderingen die daarbij horen. Daarnaast is er behoefte aan meer kennis over de ichameijke gevogen van veroudering. Om goede ondersteuning te bieden aan ouderen, is het goed toerusten van directe begeeiders, gedragskundigen en (para) medici van beang, vogens de respondenten. Ook de aatste evensfase en rouwverwerking worden door directe begeeiders, stafmedewerkers/gedragskundigen en onderzoekers/medewerkers kenniscentra vermed. Ook hier gedt dat iedere geeding daarover zijn eigen epertise heeft en dus ook zijn eigen precieze kennisvragen of wensen voor kennisvermeerdering. De respondenten benoemen ook dat zij meer wien weten over randvoorwaarden, zoas geschikte huisvesting en toekomstig beeid. Matri 3: Gewenste kennisvragen of -vermeerdering van respondenten (met aanta) naar thema en geeding Thema Directe begeeiders (n=85) Stafmedewerkers/ Gedragskundigen (n=68) Onderzoekers/ medewerkers kenniscentra (n=9) Verwanten/ naasten (n=8) Ouderenadviseurs/ Ciënten-ondersteuners (sociaa domein) (n=3) GEDRAG Psychiatrische aandoeningen: dementie, depressie, differentiaa diagnostiek Diagnostiek gedrag, dementie en/of depressie, vaardigheden Vrijheidsbeperkende maatregeen GEZONDHEID (ichameijk, psychisch, sociaa, spirituee) Lichameijke aandoeningen agemeen # Reguiere medische zorg Neuroogie Mobiiteit Medicatie Pijn Laatste evensfase (paiatieve zorg, rouwverwerking) Communicatie Activering ciënten Werk/dagbesteding PARTICIPATIE 25 Ouderen in het vizier Sociae netwerken Cuturee verschien

28 Laatste evensfase (paiatieve zorg, rouwverwerking) Communicatie Thema Activering ciënten Werk/dagbesteding Directe begeeiders (n=85) Stafmedewerkers/ Gedragskundigen (n=68) Onderzoekers/ medewerkers kenniscentra (n=9) Verwanten/ naasten (n=8) Ouderenadviseurs/ Ciënten-ondersteuners (sociaa domein) (n=3) PARTICIPATIE Sociae netwerken Cuturee verschien SPECIFIEKE DOELGROEPEN Ouderen met (zeer) ernstige verstandeijke beperkingen Ouderen met Niet Aangeboren Hersenetse Ouderen met Autisme Spectrum Stoornis RANDVOORWAARDEN/ KENNISDELING/BELEID Informatiedeing vanuit andere organisaties Toerusten begeeiders # Informatie veroudering # # Hupmiddeen Ambuante zorg Effectiviteit van ondersteuningsmethoden Ervaringen van ouderen met verstandeijke beperkingen zef Beevingsgerichte ondersteuning # Methodieken Voorichtingsmateriaa agemeen Beeid t.a.v. ouderen Huisvesting Toekomstige ondersteuning, toekomstig beeid # door meer dan 0 van de respondenten genoemd * i.h.b. beoop en interventie kwetsbaarheid De onderzoeken die nu worden uitgevoerd, gaan a in op een groot aanta van deze onderwerpen. 26 Ouderen in het vizier

29 Kennismanagement In deze paragraaf bekijken we de onderzoeksresutaten vanuit het perspectief van kennismanagement: het benaderen en gericht inzetten van informatie (kennis) as een bron om gestede (organisatie)doeen te reaiseren. De inventarisatie heeft daarvoor waardevoe informatie opgeeverd. De resutaten bieden nameijk ingangen, zowe naar inhoud as naar vorm, om kennis over ouder wordende mensen met verstandeijke beperkingen structuree te voeden en sectorbreed te deen. De bevindingen waren dees conform de verwachtingen. Dat is grotendees verkaarbaar, omdat de projectuitvoerders en het epertpane bewust en onbewust bekwaam zijn. Zij zijn op de hoogte van de actuee stand van zaken en van nog verder te ontwikkeen kennis. Het epertpane constateerde dan ook dat vee kennis a voorhanden is (bijvoorbeed op het Kennispein). Die informatie is echter nog onvodoende bekend en wordt daardoor nog onvodoende benut. Vervogens constateerden we dat vee respondenten niet op de hoogte zijn van beschikbaarheid van kennis, dan we dat zij verdere verdieping wensen. Het gaat dan minder over de inhoud, maar meer over de wijze waarop respondenten informatie zoeken en vinden. Ook inhoudeijk zijn er verbeteracties mogeijk. Vee respondenten (voora binnen de geeding directe begeeiders) wensen informatie over dementie, depressie, differentiaadiagnostiek en veroudering in het agemeen. De urgentie van deze kennisbehoefte is duideijk geuit. Echter, deze informatie is, zoas eerder a gested, grotendees a voorhanden. Zo zijn er hupmiddeen beschikbaar zoas de zefbeoordeingsijst Dementie (Schuurman & Maaskant, 202) en het spe Weten, vergeten en begeeiden (Uij, 202). Via deze hupmiddeen kan worden getest in hoeverre betrokkenen a dan niet op de hoogte zijn van benodigde kennis op hun vak- of interessegebied. Hun bewuste onbekwaamheid kan zo worden ontwikked tot bewuste en zefs onbewuste bekwaamheid. Informatie over andere ouderdomsaandoeningen met mogeijk vergaande gevogen, zoas zintuigijke beperkingen of mobiiteitsbeperkingen, werden vee minder vaak genoemd. Het zou kunnen dat dementie en depressie vaker of intenser tot forse gedragsveranderingen eiden en dus vee concretere gevogen heeft voor de ondersteuning. Directe begeeiders goed informeren vraagt dus om ondersteuningsmethodieken over dementie en depressie én aandacht voor andere verouderingsverschijnseen met mogeijk minder duideijke veranderingen in het functioneren. Het is beangrijk dat kennis dooropend, via meerdere kanaen, op toegankeijke wijze en in toegankeijke taa wordt ontsoten. Dit kan bijvoorbeed via de dementietafes. Ook kennisdeing met de reguiere ouderenzorg heeft hier meerwaarde. Uit de inventarisatie kwam heder naar voren dat respondenten graag bereid zijn hun kennis te deen. Van dat aanbod moeten we dan ook gebruik maken. Een aanta vee gebruikte en/of aanbevoen bronnen is (nog) niet of maar beperkt gevaideerd. Het is de vraag of deze kennis a dan niet wordt verspreid. Ook in het vervog van Ouderen in het vizier is het goed om epiciet te benoemen of het gaat om niet-erkende, niet-gepubiceerde methodieken en bronnen. Weicht is dan de methodieken- en bronnenweging zoas bij Opeiden en Leren voor de gehandicaptenzorg (Bij & Rutjes, 203) een goede optie. 27 Ouderen in het vizier

30 Aanbeveingen Fase van Ouderen in het vizier heeft vee informatie opgeeverd. Het was bedoed as een gobae verkenning van diverse onderwerpen. De verkregen informatie is daardoor niet hee diepgaand maar biedt we een basis om vee gerichter naar aanvuende informatie te vragen. Vee respondenten gaven aan dat zij bereid zijn om die aanvuende informatie te geven. Hiervoor is a een start gemaakt met een deskundigenpane Ouderen in het vizier. Mogeijk kan dit deskundigenpane worden uitgebreid en periodiek worden bevraagd over specifieke onderwerpen. Een onine vragenijst is daarvoor een zeer geschikt midde. Onderstaande aanbeveingen komen voort uit de anayse van de onderzoeksdata uit de vragenijsten én de refecties van het epertpane. Uit de inventarisatie bijkt dat ae geedingen nog vee wensen voor het vergroten van hun kennis hebben. Visie: Kwaiteit van bestaan Aanbeveing Koppe ae vervogactiviteiten, incusief de ontwikkeing van een eidraad, aan de notie kwaiteit van bestaan en het nieuwe kwaiteitskader. Duideijk is dat ae geedingen de kwaiteit van bestaan van oudere mensen met verstandeijke beperkingen essentiee vinden. In het verengde daarvan is aandacht nodig voor de kwaiteit van ondersteuning. Soms worden daarbij andere aandachtspunten benoemd (bijvoorbeed diagnostiek of morbiditeit). Dit is in ijn met het Visiedocument Kwaiteitskader 2.0 (Bom, et a., 203) dat sectorbrede ondersteuning geniet. Deze uitkomst is richtinggevend voor deeproject Ouderen in het vizier 2. Betrokkenheid sociaa domein en verwantenperspectief Aanbeveing 2 Organiseer bij vervogactiviteiten de inzet van het sociaa domein en verwanten met nog meer gerichte inspanning (na de brede insteek van Ouderen het vizier ). Betrek informatie vanuit diverse sectoren van de VG-sector. In deze inventarisatie was de inbreng vanuit het sociaa domein en vanuit verwanten beperkt, ondanks veevudige en herhaade acties. De verbinding met deze geeding is cruciaa, maar vraagt kenneijk om nog meer gerichte communicatie en actie. Dat beek binnen de ooptijd van deetraject noch reaistisch, noch af te dwingen. Ook in de epertgroep is dit besproken en beaamd: juist ook bij het ontwikkeen van een eidraad en de vormgeving van ontwikkeagenda s is inbreng vanuit het sociaa domein en verwanten buitengewoon waardevo. Inzetten minimae dataset Aanbeveing 3 Gebruik de minimae dataset as een aangrijpingspunt voor andeijke registratie van gegevens rond oudere mensen met verstandeijke beperkingen. Een vaak gehoorde vraag - hoewe in deze inventarisatie beperkt genoemd - is hoevee oudere mensen met verstandeijke beperkingen er zijn (in de residentiëe zorg en in het sociaa domein) en hoevee daarvan dementeren. Ook in de epertgroep is dit epiciet benoemd. Die vraag kan nu niet worden beantwoord, omdat de benodigde gegevens ontbreken. Binnen het ZonMw-programma Gewoon Bijzonder zijn inmiddes pannen ontwikked voor een minimae dataset (MDS) (Kunseer, Schuenge, Embregts, & Merger, 205). Met behup van dergeijke gegevens kunnen de vragen over omvang en aard van doegroepen in de VG-sector beter worden beantwoord en dat is noodzakeijk voor beeid, beeidsevauatie en beeidsvoorbereidingen. Voor ontwikkeagenda s zou dit hoge prioriteit moeten hebben. 28 Ouderen in het vizier

31 Custer beschikbare informatie in een handzaam overzicht Aanbeveing 4 Breng informatie bij ekaar in een handzaam overzicht (een eidraad met beschikbare kennis). Orden dit op basis van de kennisdomeinen gedrag, gezondheid en participatie en houd rekening met in het onderzoek genoemde kennisacunes (agemene informatie, diagnostiek, behande- en verwijzingsmogeijkheden). Laat in fase 2 de ontwikke- en eeractiviteiten samengaan met sectorbrede verspreiding en communicatie. Agemene informatie over veroudering, specifiek over ichameijke aspecten, dementie en depressie, zijn door ae geedingen genoemd as basisthema s voor kennisvermeerdering. Voor een groot dee is deze kennis a beschikbaar. In de afgeopen decennia is ook in Nederand a vee onderzoek gedaan, zoas het onderzoek van (destijds) Rijksuniversiteit Limburg en Stichting Pepijnkinieken in de jaren 90 (Maaskant, et a., 995) en recent het grootschaige GOUD-onderzoek (Evenhuis, 204). Het is dan ook raadzaam om in fase 2, bij het ontwikkeen van de eidraad, een overzicht te maken waarin staat weke informatie waar bekend is en in het kort de inhoud van die kennis. Dit zou een eerste vervogvraag kunnen zijn bij het ontwikkeen van de eidraad in fase 2. As eerste stap zou het a waardevo zijn om een actuee ijst met referenties naar websites en iteratuur te maken met een korte inhoudeijke beschrijving. Dit is op korte termijn te maken. Vervogens is het wenseijk om over beangrijke thema s zorgstandaarden en mutidiscipinaire, domeinoverstijgende, evidence based richtijnen te maken of bestaande te actuaiseren. Dit kan onder andere eiden tot hupmiddeen voor verwanten en begeeiders om veranderingen in functioneren bij oudere mensen met verstandeijke beperkingen te signaeren en tot screeningsinstrumenten voor gedragskundigen en artsen. Bended informatie Aanbeveing 5 Werk, gegeven de diversiteit aan doegroepen, aan een gemengde aanpak in kennisdeing, met variatie in de vormen. Werk zowe on- as offine. De onderzoeksdata aten zien dat verschiende geedingen ook verschiende voorkeuren hebben voor de wijze waarop ze informatie wien ontvangen. Uitgangspunt moet zijn dat kennis dooropend, via meerdere kanaen op een toegankeijke wijze en in toegankeijke taa wordt ontsoten. Begeeiders wien informatie graag mondeing ontvangen en via coega s en interne documenten geïnformeerd worden. Dat kan bijvoorbeed via een of meerdere deskundigen per organisatie die weten waar weke kennis te haen is of een soortgeijk informatiepunt. De diverse geedingen, zoas gedragskundigen en opeidings- en aandachtsfunctionarissen, hebben hierin hun eigen ro van kennisoverdracht, mede op basis van hun kennis en kunde. Met andere woorden: zij hebben hun ro mede op basis van hun (on)bewuste bekwaamheid. Ae geedingen (behave ouderenadviseurs en ciëntenondersteuners) wensen informatie via internet op te haen. Video/e-earning wordt door ae geedingen as aagste geprioriteerd. Mogeijk suiten de huidige vormen van e-earning of de inzet hiervan onvodoende aan bij de behoeften en/of zijn de digitae mogeijkheden te beperkt. Deze vorm moet dus niet worden ingezet zonder ondersteuning van andere bronnen, tenzij eerst wordt achterhaad hoe video/e-earning passender (vorm en inhoud) kan worden aangeboden en daardoor beter aansaat. Het uniform ter beschikking te steen van kennis suit niet aan bij de specifieke kennis en kennisbehoeften van organisaties en personen. Een beter aternatief is het aanbieden van gecomprimeerde kennis in een samenhangend gehee, as haffabricaat, met verdieping of verbreding waar gewenst. Respondenten zijn wewiend om hun kennis te deen. Ook op dit terrein is hun inbreng zeer wenseijk. 29 Ouderen in het vizier

32 Stimueren van kennisdeen Aanbeveing 6 Creëer bewustzijn, suit aan op de bereidheid om kennis te deen en organiseer eigenaarschap. Vertrek vanuit de bewezen deskundigheid; waardeer het kennisniveau en suit aan op verdiepingswensen. Hierboven gaven we a aan dat vee van de gevraagde kennis reeds voorhanden is. We moeten dus inzetten op de bewustwording van die aanwezigheid. Ook is raadzaam om te achterhaen waarom deze kennis bijkbaar niet ae beanghebbenden heeft bereikt. Het kan zijn dat respondenten binnen deze thema s nog verdere verdieping wensen. Respondenten gaven aan dat zij, in grote meerderheid, bereid zijn hun kennis en wensen te deen. Het advies is dan ook om te achterhaen weke precieze informatie per onderwerp gewenst is. Dan kan ook worden gevraagd weke informatie zij wien deen. Dit is, met andere woorden, een verdere verdieping van deze inventarisatie. Dit zou bijvoorbeed een eerste vervogvraag aan het deskundigenpane Ouderen in het vizier kunnen zijn. Ook kan hiervoor een pane op de website van het Kennispein worden ingericht waar mensen op aagdrempeige wijze kennis (bronnen en vragen) kunnen deen. Vaiditeit van methodieken Aanbeveing 7 Ontwikke het nu gehanteerde wegingskader verder. Gebruik het wegingskader om mensen meer bewust te maken van het beang van brede beschikbaarheid van gevaideerde kennis. In de inventarisatie zijn vee kennisbronnen vergaard. Vervogens zijn de gekozen wegingskaders toegepast (overzichten 6 en 7). Het was de eerste keer dat deze wegingskaders werden toegepast. Ze moeten daarom worden geëvaueerd en zo nodig aangepast. Niettemin zijn zij as eerste kadering zeer bruikbaar. De weging zoas gebruikt voor Opeiden en Leren voor de gehandicaptenzorg (Bij & Rutjes, 203) is een goed voorbeed. Met de weging bijkt de gebruikte kennis voora practice based te zijn en nog maar marginaa evidence based. Vee gebruikte bronnen zijn nameijk (nog) niet erkend of niet formee gepubiceerd. Dit is een niet-wenseijke situatie, want juist in de ondersteuning van kwetsbare mensen is het van beang dat de gebruikte methodes bewezen bruikbaar zijn gebeken. De a eerder genoemde zorgstandaarden en domeinoverstijgende, mutidiscipinaire, evidence-based richtijnontwikkeing zijn daarom zeer wenseijk. Het zou a van meerwaarde zijn om na te gaan weke methodieken worden gebruikt, voor weke doegroepen, met weke beoogde resutaten en weke informatie (met nadruk op effecten) daarover formee is gepubiceerd. Inhoudeijke ordening Aanbeveing 8 Organiseer de kennis rond oudere mensen met verstandeijke beperkingen naar de indeing gedrag, gezondheid en participatie, vu dit aan met visie en randvoorwaarden en pas daar kennisbronnen, aanpakken en methodieken in. In dit rapport is aan de hand van thema s van Gewoon bijzonder een indeing naar thema s gemaakt: gezondheid, gedrag, participatie. Inhoudeijk zijn dit zeer reevante thema s in de ondersteuning van (oudere) mensen met verstandeijke beperkingen. In onze inventarisatie hebben we daaraan toegevoegd: randvoorwaarden en visie. Uiteraard moet aan de ondersteuning atijd een visie ten grondsag iggen en staat of vat ondersteuning met het a dan niet aanwezig zijn van goede randvoorwaarden. In bespreking met de epertgroep kwam dit epiciet naar voren. We steen dan ook voor om in de vogende fases van Ouderen in het vizier deze thema s steeds as kernthema s te handhaven. Daarbij is ook van beang: inhoud van de kennis (-vragen, -deing), de bronnen van deze kennis en de vaidering van die bronnen. 30 Ouderen in het vizier

33 Faciiteren van kennisdeing en -verspreiding; attitudedeing en verspreiding Aanbeveing 9 Bijf ook fysieke ontmoetingen organiseren en faciiteer deze vorm van kennis en attitude deen. In het voorgaande is a vee gezegd over kennisdeing. Gezien de resutaten is de verspreiding van kennis nog steeds niet optimaa, terwij er we vee kennis is. Een beangrijke bevinding uit deze inventarisatie is dat de digitae kennisdeing onvodoende is. Ook ekaar ontmoeten en zo kennis deen en verspreiden wordt door respondenten, in het bijzonder begeeiders, zeer gewaardeerd. Het advies is om juist deze manier van kennisdeing en verspreiding verder te eporeren. Kennis en kennisdeing is beangrijk. Dat staat buiten kijf. Daarnaast is ook een goede attitude van professionee begeeiders en verwanten van beang. Samen vormen ze de basis voor goede ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen. 3 Ouderen in het vizier

34 Tot sot Het doe van deze inventarisatie was om kennis over de ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen in de praktijk bij diverse geedingen op te haen, te bundeen en die informatie beschikbaar maken voor zorgprofessionas en andere betrokkenen in de verstandeijk gehandicaptenzorg. Die opzet is gesaagd. Ook zijn hedere ideeën ontstaan over hoe we deze kennis verder en beter kunnen verspreiden. De ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen in Nederand staat op een hoog pei. Met meer en gerichtere kennisdeing kan dit verder worden verhoogd zodat hun kwaiteit van bestaan nog verder wordt verbeterd. Je voet je niet oud, As je in jezef bijft geoven, En omdat je vanuit je vereden verder bouwt, Kom je tegensagen te boven. As je in jezef bijft geoven, Ga je je weer jonger voeen, Kom je tegensagen te boven, En bereik je je doeen. Ga je je weer jonger voeen, As je met anderen bijft samenwerken, En bereik je je doeen, Ondanks de dingen die je gaan beperken. As je met anderen bijft samenwerken, Je voet je niet oud, Ondanks de dingen die je gaan beperken, En omdat je vanuit je vereden verder bouwt Gerrit van de Berkt 32 Ouderen in het vizier

35 Referenties Beijk, T. (997). Het evensverhaa van mensen met een verstandeijke handicap. Hoe krijgen we het op schrift. Hoe aten we het verder even. Dwingeoo: Kavanah. Berensson, K., Winfridsson, G., & Junström, M. (Eds.). (2006). Heathy Ageing A Chaenge for Europe. Stockhom: The Swedish Nationa Institute of Pubic Heath. Bij, R., & Rutjes, M. (203). Bunde Opeiden en Leren ouder wordende ciënt in de gehandicaptenzorg; Samenvatting en duiding van actuee informatie voor schoing en opeiding. Utrecht: Kennispein Gehandicaptensector. Bom, M., Driessen, M. J., Heijnen-Kaaes, Y., & Toonen, R. (203). Kwaiteitskader Gehandicaptenzorg, Visiedocument 2.0. Utrecht: VGN. Braam, W., Van Duinen-Maas, M. J., Festen, D. A. M., Van Gederen, I., Huisman, S. A., & Tonino, M. A. M. (204). Medische zorg voor patiënten met een verstandeijke beperking. Houten: Preum. Buntin, W., Herps, M., & De Ruiter, M. (202). Handreiking Ondersteuningspannen 203. Utrecht: VGN. Competentiebenadering. (z.d.). ink=competentiebenadering. De Boer, G., & Van der Paats, A. (204). Het Demente Brein. Omgaan met probeemgedrag. De Wigen: De Boer / Van der Paats - Eigen beheer. De Geeter, K., & Munsterman, K. (z.d.). De LACCS-visie (zie ook: DementiaCareMapping. (z.d.). Embregts, P. J. C. M. (20a). Zien, bewogen worden, in beweging komen. Nederands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandeijke beperkingen, 37(3), Embregts, P. J. C. M. (20b). Zien, bewogen worden, in beweging komen. Oratie Tiburg University. Tiburg: Tiburg University. Evenhuis, H. M. (Ed.). (204). Gezond ouder met een verstandeijke beperking. Resutaten van de GOUD-studie Wetenschappeijk rapport. Rotterdam: Erasmus MC. Evenhuis, H. M., Kengen, M. M. F., & Eurings, H. A. L. (998). Dementie vragenijst voor verstandeijk gehandicapten. Lisse: Swets & Zeitinger. Fei, N. (2004). Vaidation. Dwingeoo: Kavanah. Fetcher, R., Loschen, E., Stavrakaki, C., & First, M. (Eds.). (2007). Diagnostic Manua-Inteectua Disabiity (DM-ID): A Cinica Guide for Diagnosis of Menta Disorders in Persons with Inteectua Disabiity. Kingston: NDD Press. GenteTeaching. (z.d.). Haspes, M., & Geeraedts, M. (204). Competentiebenadering. In B. Twint & J. De Bruijn (Eds.), Handboek verstandeijke beperkingen; 24 succesvoe methoden (pp ). Amsterdam: Boom. 33 Ouderen in het vizier

36 Heijkoop, J. (2006). Bewustwording + kennis = inzicht (zie ook: bewustwording+kennis=inzicht.pdf). Hübner, D. (z.d.). What-to-Do Guides for Kids (zie ook: IKNL. (z.d.). Kik. (z.d.). Kunseer, F. C., Schuenge, C., Embregts, P. J. C. M., & Merger, S. (205). Basis Minimae Dataset (MDS) verstandeijke beperking; handeiding. Amsterdam: Vrije Universiteit Amsterdam. Maaskant, M. A., & Hoekman, J. (20). DSVH, dementieschaa voor mensen met een verstandeijke handicap. Houten: Bohn, Stafeu, van Loghum. Maaskant, M. A., & Schuurman, M. I. M. (202). Wat is dementie? Utrecht: Kennispein Gehandicaptensector (zie ook: htm). Maaskant, M. A., Haveman, M. J., Van Schrojenstein Lantman-de Vak, H. M. J., Urings, H. F. J., Van den Akker, M., & Kesses, A. G. H. (995). Veroudering bij mensen met een verstandeijke handicap. Versag van een ongitudinaa onderzoek. Maastricht/Echt: RU Limburg/Stichting Pepijnkinieken. Markant. (z.d.). Meeusen-van de Kerkhof, R., & Geus, R. (Eds.). (2005). Dementie in beed, Landeijke Richtijnen met betrekking tot het vaststeen van dementie bij mensen met een verstandeijke beperking. Utrecht: LKNG/NIZW. Moran, J. (Ed.). (205). Down en oud; worden met downsyndroom. Meppe: Stichting Downsyndroom. ReateitsOriëntatieTraining. (z.d.). Reminiscentie. (z.d.). Schaock, R. L., & Verdugo, M. A. (2002). Handbook on quaity of ife for human service practitioners. Washington: American Association on Menta Retardation. Aandachtpuntenijst Ondersteuning aan dementerende mensen met een verstandeijke handicap. Utrecht: Uitgave van het Kennispein Gehandicaptensector (zie ook: Dementie-bij-mensen-met-een-verstandeijke-beperking.htm). Ten Brug, A., Van der Putten, A., Penne, A., Maes, B., & Vaskamp, C. (202). Journa of Appied Research in Inteectua Disabiities, 25(4), Ter Brug, A., Van der Putten, A., & Vaskamp, C. (20). Een goed verhaa. De vooreesmethode Muti-sensory storyteing. (zie ook: Markant-KennisKatern(5), 8-. Timmers-Huigens, D., Timmers, M., & Winkeman, E. (2005). Mogeijkheden voor mensen met een verstandeijke handicap. Maarssen: Reed Business. Twint, B., & De Bruijn, J. (204). Handboek verstandeijke beperking; 24 succesvoe methoden. Amsterdam: Boom. Uij, A. (202). Dementiespe 'Weten, vergeten en begeeiden'. Utrecht: Kennsipein Gehandicaptensector (zie ook: Urings, H. F. J. (204). Methode Urings. In B. Twint & J. De Bruijn (Eds.), Handboek verstandeijke beperkingen; 24 succesvoe methoden (pp ). Amsterdam: Boom. 34 Ouderen in het vizier

37 Urings, H. F. J. (z.d.). Respectvo en methodisch begeeiden van oudere en dementerende mensen met verstandeijke beperkingen (zie ook: Van Bomme, H., Maaskant, M., Meeusen, R., & Van de Wouw, W. (204). Kwijt! Veries bij mensen met een verstandeijke handicap. Vedhoven/Echt: Severinus/Pergamijn. Van de Siepkamp, P. (204). Gente Teaching. In B. Twint & J. De Bruijn (Eds.), Handboek verstandeijke beperkingen; 24 succesvoe methoden (pp ). Amsterdam: Boom. Van de Weerd, D., & Van Wouwe, H. (205). Het gewone even ervaren; Tripe-C in theorie en praktijk. Siedrecht: ASVZ. Van der Kooij, C. H. (200). Geïntegreerde Beevingsgerichte Zorg. Denkbeed, oktober, Van der Kooij, C. H. (204). Wi je we in mijn wered komen? Beevingsgericht begeeiden van mensen met een verstandeijke beperking in de evensfase van het ouder worden. Apedoorn: Zorgtaentproducties. Van der Paats, A., De Koning, S., Luiken, I., Van de Veerdonk, E., Sutter, J., & e.a. (z.d.). Van der Paats, A., & Kits, D. (204). De dag door met dementie. Gorkum: Kroese Kits Uitgeverij. Van Oosterhout, A., Spit, T., & Van de Wouw, W. (998). Mensen met een verhaa. Een narratief-pastorae benadering van mensen met een verstandeijke handicap. Hoeveaken: SGO. Van Wouwe, H. (204). Tripe C. In B. Twint & J. De Bruijn (Eds.), Handboek verstandeijke beperkingen; 24 succesvoe methoden (pp ). Amsterdam: Boom. Vaskamp, C. (993). Een kwestie van perspectief: methodiekontwikkeing in de zorg voor ernstig meervoudig gehandicapten. Groningen: proefschrift R.U. Groningen. Vaskamp, C. (204). Methode Vaskamp. In B. Twint & J. De Bruijn (Eds.), Handboek verstandeijke beperkingen; 24 succesvoe methoden (pp ). Amsterdam: Boom. WarmeZorg. (z.d.). ZonMw. (206). Honoreringsbrief 0 maart 206; dossiernummer ; kenmerk 206/0475. Den Haag: ZonMw. ZonMw. (z.d.). Programma: Gewoon Bijzonder, Nationaa Programma Gehandicapten. Retrieved 7 november 206, from ZorggroepAiade. (203). Zingevingsspe Uit jezef'. Heerenveen: ZorggroepAiade. 35 Ouderen in het vizier

38 Bijagen Bijage Resutaten, nadere informatie Overzicht : Bronnen van informatie voor begeeiders naar aanta (abs., opopend) Bronnen van informatie voor begeeiders Aanta* MONDELINGE OVERDRACHT Coega s CLIENTGERELATEERDE BRONNEN Ondersteuningspan PROFESSIONELE KADERS EN AANWIJZINGEN Protocoen/richtijnen/diagnostische instrumenten Visie Methodiek Zorgprogramma Checkist Beeidsnota Handreiking SCHRIFTELIJKE ACHTERGRONDINFORMATIE Artike (bijvoorbeed Kik, Markant) Boek, foder, kennisbunde Spe Tookit BIJEENKOMSTEN Bijeenkomsten (bijvoorbeed congres, Dementietafe) LEERLIJNEN Schoingsmateriaen/eerijn/training E-earning DIGITALE BRONNEN / AUDIOVISUELE BRONNEN Website/webdossier/App Video s/fims * meerdere thema s per respondent waren mogeijk 36 Ouderen in het vizier

39 Overzicht 2: Aanbevoen bronnen van informatie door begeeiders naar soort en aanta (abs., opopend) Aanbevoen bron Aanta* CLIENTGERELATEERDE BRONNEN Ondersteuningspan METHODIEKEN Methodiek Urings Moderne dementiezorg / omgevingszorg (Van der Paats) Beevingsgerichte zorg Breinzicht (Lambrechts) Gente teaching Gezond en zeker - ergocoaches Haptonomie Methodiek werken PDL training POS pan Presentiebenadering (Baart) Repos; pijnherkenning RET (rationee emotieve therapie) Shantaa Vaidation benadering Zorgprogramma Senioren binnen Sherpa PROFESSIONELE KADERS EN AANWIJZINGEN Checkist somatische probematiek SCHRIFTELIJKE ACHTERGRONDINFORMATIE Kik / Markant Dementie bij mensen met een verstandeijke handicap (Maaskant/Schuurman) Dementiespe 'weten, vergeten en begeeiden' Het Azheimermysterie (Van der Fier) In voor zorg - nieuwsbrief Innovatie in de ouderenzorg- nieuwsbrief NHG richtijnen BIJEENKOMSTEN Congres Samen Wijzer Dementietafe Symposium Het Venijn zit in de staart SITES Kennispein Gehandicaptensector Vians (website, documenten) Site nursing.n Site vgn.n Voedingscentrum.n Zorgvoorbeter.n LEERLIJNEN 37 Ouderen in het vizier E-earning dementie van V&VN DIGITALE BRONNEN / AUDIOVISUELE BRONNEN

40 Vians (website, documenten) Site nursing.n Site vgn.n Voedingscentrum.n Zorgvoorbeter.n LEERLIJNEN E-earning dementie van V&VN DIGITALE BRONNEN / AUDIOVISUELE BRONNEN Yammer, kennisgroep ouderen Twitter over what s new in de zorg Dementie app 5 * meerdere thema s per respondent waren mogeijk Overzicht 3: Goede voorbeeden naar soort en aanta (abs., opopend), aangegeven door stafmedewerkers/gedragskundigen Goed voorbeed Aanta* CLIENTGERELATEERDE BRONNEN Ondersteuningspan PROFESSIONELE KADERS EN AANWIJZINGEN Protocoen/richtijnen/diagnostische instrumenten Visie Methodiek Beeidsnota Zorgprogramma / kwaiteitskader Checkist Competentieprofie Handreiking SCHRIFTELIJKE ACHTERGRONDINFORMATIE Spe Boek, foder, kennisbunde Tookit Onderzoeksrapport Vakiteratuur (artike, proefschrift) BIJEENKOMSTEN Bijeenkomsten (bijv. Dementietafe, Leerkaravaan) LEERLIJNEN Schoingsmateriaen / eerijn / training E-earning DIGITALE BRONNEN / AUDIOVISUELE BRONNEN Video s/fims Website/webdossier/App OVERIG Overig *Meerdere antwoorden per respondent mogeijk 38 Ouderen in het vizier

41 Overzicht 4: Producten naar pubicatiesoort en aanta (abs., opopend), aangegeven door onderzoekers/medewerkers kenniscentra Product Aanta* CLIENTGERELATEERDE BRONNEN Ondersteuningspan PROFESSIONELE KADERS EN AANWIJZINGEN Protocoen/richtijnen/diagnostische instrumenten Methodiek Beeidsnota Visie Zorgprogramma / kwaiteitskader SCHRIFTELIJKE ACHTERGRONDINFORMATIE Artike Boek / foder / kennisbunde Onderzoeksrapport Proefschrift Checkist Handreiking Tookit Spe LEERLIJN Schoingsmateriaen / eerijn / training E-earning DIGITALE BRONNEN / AUDIOVISUELE BRONNEN Video s/fims Website/webdossier/App OVERIG Overig *Meerdere antwoorden per respondent mogeijk 39 Ouderen in het vizier

42 Overzicht 5: Thema s waarover informatie gewenst is naar thema, aangegeven door onderzoekers/ medewerkers kenniscentra Thema s waarover informatie gewenst is GEZONDHEID Bewegen/fitheid en gezondheid Communicatie Diagnostiek en behandeingen Dreigende kwetsbaarheid Medische kennis, co-morbiditeit Paiatieve zorg: ervaringen in de praktijk Pijnbeeving Sikprobemen Syndroomspecifieke en aandoeningspecifieke veroudering GEDRAG Stemmings- en angststoornissen Diagnostiek en behandeingen PARTICIPATIE Eigen regie Dementie in maatschappeijke contet RANDVOORWAARDEN Beeid t.a.v. ondersteuning Kennisdeing met ouderenzorg Met wek onderzoek zijn anderen mee bezig? Toegang tot de juiste hupmiddeen en technoogie Toegang tot gezondheidszorg Toepassing heaing environment Voorichting over veroudering 40 Ouderen in het vizier

43 Bijage 2 Inhoud van de vragenijsten: vragenijst Achtergrondgegevens Naam Organisatie/ocatie Functie ) Directe begeeiders 2) Staf / gedragskundige 3) Verwante / naaste 4) Onderzoeker / kenniscentra 5) Ouderenadviseurs, ciëntondersteuners (sociaa domein) Maiadres: Ik geef toestemming om gemaid te worden in het kader van dit project Doegroep directe begeeiders Dee A: dee je kennis en tips As begeeider maak je bij jouw zorg en ondersteuning van ouderen met verstandeijke beperkingen vaak gebruik van vakkennis. Denk bijvoorbeed aan: praktijkervaringen van jezef, coega s en/of verwanten; wat je geeerd hebt op de opeiding/naschoing; informatie uit jouw eigen organisatie, uit tijdschriften, websites, fimpjes en andere media. Vragen. Weke informatie(bronnen) gebruik jij in je dageijkse werk? Antwoordcategorieën: Visie Methodiek Beeidsnota Spe Boekje, foder, kennisbunde Website/webdossier/App Artike (bijv. Kik, Markant) Tookit Coega s Protocoen/richtijnen/diagnostische instrumenten Schoingsmateriaen / eerijn / training Video s/fimpjes E-earning Zorgprogramma Ondersteuningspan Handreiking Bijeenkomsten (bijv. congres, Dementietafe) Checkist Overig 4 Ouderen in het vizier

44 Zou je deze informatie ook aan anderen aanbeveen? Ja Nee 2. Zo ja: geef jouw top 3 van informatiebronnen (namen) die je anderen aanbeveet Weke tip(s) wi je andere begeeiders meegeven? Dee B: dee je vragen / behoeften Vragen. Op weke vragen zoek jij antwoord om je werk (nog) beter te kunnen doen? 2. Over weke onderwerpen zou je meer informatie wien hebben om je werk (nog) beter te kunnen doen? 3. Op weke manier zou je informatie het iefst ontvangen: via internet (websites, socia media, webinar, app) per video, e-earning schrifteijk (brochure, foder, boek) mondeing (bijeenkomsten, zoas congres, training) 4. Ruimte voor opmerkingen 42 Ouderen in het vizier

45 Doegroep staf/gedragskundigen e.d. Dee A: dee uw kennis en tips Vragen. Weke good practices over zorg en ondersteuning voor ouderen met verstandeijke beperkingen zijn er in uw organisatie? Antwoordcategorieën: Visie Methodiek Beeidsnota Spe Boekje, foder, kennisbunde Website/webdossier/App Vakiteratuur (artike, proefschrift) Onderzoeksrapport Competentieprofie Checkist Protocoen/richtijnen/diagnostische instrumenten Schoingsmateriaen / eerijn / training Video s/fimpjes E-earning Zorgprogramma / kwaiteitskader Ondersteuningspan Handreiking Bijeenkomsten (bijv. Dementietafe, Leerkaravaan) Tookit Overig 2. Is uw organisatie bereid deze kennis op de website van het Kennispein Gehandicaptensector met anderen te deen? Ja Nee Zo ja: weke kennis, thema s of onderwerpen wit u deen? 3. Weke adviezen heeft u voor andere organisaties ten aanzien van ondersteuning van ouderen met verstandeijke beperkingen? 43 Ouderen in het vizier

46 Dee B: dee uw kennisvragen en behoeften Vragen. Weke kennisvragen zijn er binnen uw organisatie over zorg en ondersteuning voor ouderen met verstandeijke beperkingen? 2. Over weke onderwerpen wenst/wit u meer informatie? 3. Op weke manier zou u informatie het iefst ontvangen: via internet (websites, socia media, webinar, app) per video, e-earning schrifteijk (brochure, foder, boek) mondeing (bijeenkomsten, zoas congres, training) 4. Ruimte voor opmerkingen 44 Ouderen in het vizier

47 Doegroep verwanten Dee A: dee uw kennis en tips Vragen. Weke informatiebronnen gebruikt u in de ondersteuning van uw verwante met verstandeijke beperkingen? Antwoordcategorieën: Visie Methodiek Beeidsnota Spe Boekje, foder, kennisbunde Website/webdossier/App Artike Tookit Video s/fimpjes Beangennetwerk Checkist Bijeenkomsten (bijv. Dementietafe) Zorgprogramma / kwaiteitskader Ondersteuningspan Handreiking Schoingsmateriaa Overig 2. Kunt u de tites hiervan aangeven? Ja, nameijk: Nee 3. Weke adviezen heeft u voor andere verwanten en/of begeeiders ten aanzien van ondersteuning van ouderen met verstandeijke beperkingen? Dee B: dee uw vragen en behoeften Vragen. Weke kennis rondom veroudering mist u over de zorg en ondersteuning van uw verwante met verstandeijke beperkingen? 2. Op weke manier zou je informatie het iefst ontvangen: via internet (websites, socia media, webinar, app per video, e-earning schrifteijk (brochure, foder, boek) mondeing (bijeenkomsten, zoas congres, training) 3. Ruimte voor opmerkingen 45 Ouderen in het vizier

48 Doegroep onderzoekers/kenniscentra Dee A: dee uw kennis Vragen. Over weke onderwerpen in de zorg en ondersteuning van ouderen met verstandeijke beperkingen doet u onderzoek? 2. In weke (kennis)producten is deze kennis vastgeegd? Antwoordcategorieën: Artike Onderzoeksrapport Methodiek Beeidsnota Visie Boekje, foder, kennisbunde Website/webdossier/App Handreiking Checkist Proefschrift Protocoen/richtijnen/diagnostische instrumenten Schoingsmateriaen / eerijn / training Video s/fimpjes E-earning Zorgprogramma / kwaiteitskader Ondersteuningspan Tookit Spe Overig 3. Kunt u tites hiervan aangeven? Ja, nameijk: Nee 4. Bent u bereid kennis met anderen te deen op de website van het Kennispein Gehandicaptensector? 46 Ouderen in het vizier

49 Dee B: dee uw vragen en behoeften Vragen. Over weke onderwerpen ten aanzien van de zorg en ondersteuning van ouderen met verstandeijke beperkingen wenst/wit u meer informatie? 2. Op weke manier zou u die informatie het iefst ontvangen: via internet (websites, socia media, webinar, app) per video, e-earning schrifteijk (brochure, foder, boek) mondeing (bijeenkomsten, zoas congres, training) 3. Wek (soort) onderzoek over zorg en ondersteuning van ouderen met verstandeijke beperkingen ontbreekt nog naar uw mening? 4. Heeft u suggesties hoe in deze acune te voorzien? 5. Ruimte voor opmerkingen 47 Ouderen in het vizier

50 Doegroep Ciëntondersteuners, ouderenadviseurs en overige professionas in sociaa domein Dee A: dee uw kennis en tips Vragen. Weke informatiebronnen en good practices over zorg en ondersteuning voor ouderen met verstandeijke beperkingen zijn er in uw organisatie? Antwoordcategorieën: Visie Methodiek Beeidsnota Spe Boekje, foder, kennisbunde Website/webdossier/App Artike Tookit Checkist Protocoen/richtijnen/diagnostische instrumenten Schoingsmateriaen / eerijn / training Video s/fimpjes E-earning Zorgprogramma / kwaiteitskader Ondersteuningspan Handreiking Bijeenkomsten (bijv. Dementietafe) Coega s Overig 2. Is uw organisatie bereid deze kennis op de website van het Kennispein Gehandicaptensector met anderen te deen? Ja Nee Zo ja: graag tite(s) aangeven 3. Weke adviezen heeft u voor andere organisaties t.a.v. ondersteuning van ouderen met verstandeijke beperkingen? 48 Ouderen in het vizier

51 Dee B: dee uw kennisvragen en behoeften. Weke kennisvragen even er binnen uw organisatie over zorg en ondersteuning voor ouderen met verstandeijke beperkingen? 2. Over weke onderwerpen wenst u meer informatie? 3. Op weke manier zou je informatie het iefst ontvangen: via internet (websites, socia media, webinar, app) per video, e-earning schrifteijk (brochure, foder, boek) mondeing (bijeenkomsten, zoas congres, training) 4. Ruimte voor opmerkingen Vragenijst 2 Weke drie methodieken voor de ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen vindt u het bruikbaarst? Weke drie bronnen (boek, artike, internetsite, DVD) over ondersteuning van oudere mensen met verstandeijke beperkingen vindt u het informatiefst? 49 Ouderen in het vizier

52 Bijage 3 Procesbeschrijving Ouderen in het vizier In het project igt het zwaartepunt op een onine onderzoek waarin state of the art kennis(bronnen) en kennisbehoeften zijn geïnventariseerd. Ondersteunend hieraan is een aanta activiteiten uitgevoerd, as uitwerking van fase zoas beschreven in het projectpan. Uitgevoerde activiteiten hebben ten doe om in het werkved breed aandacht te generen voor de doegroep ouderen en het project Ouderen in het Vizier in het bijzonder. En om daarmee breed draagvak te generen. Er is gekozen voor een campagnematige aanpak met onderstaande activiteiten: Samensteing van een epertgroep die is geconsuteerd in de fase van anayse van data uit de vragenijst. De samensteing van het epertpane is nu as vogt: - Arianne Uij-Bijenberg, Orthopedagoog Generaist en GZ-psychooog bij ASVZ, voorzitter Netwerk Gedragskundigen Ouderen; - Dickie van der Kaa, directeur Beangennetwerk KansPus; - Jettie Dubbed, manager bij Gemiva-SVG Groep; - Conny Kooiman, ervaringskundige beeidsmedewerker bij LFB; - Maroes Thaen, professiona en onderzoeker bij Stichting Phiadephia Zorg; - Gaby van Goo, beeidsmedewerker bij Ipse de Bruggen; - Ay Waninge, ector bij Noordeijke Hogeschoo; - Dederieke Festen vanuit consortium GOUD, Erasmus MC; - Liesbeth Pantinga, vertegenwoordiger MEE Groningen. Ontwikkeing van een campagnestrategie, - Inrichting van een onine-fotowedstrijd om breed aandacht te generen voor het werken met de doegroep de ouder wordende ciënt. Hierbij is een fyer ontwikked en verspreid. kennispeingehandicaptensector.n/gehandicaptenzorg/670-thema-gewoon-bijzonder/fotowedstrijdpassie-voor-ouderen-met-verstandeijke-beperking.htm. - Gerichte communicatie (communicatiepan; persbericht; mutimedia) om het werkved te motiveren om dee te nemen aan de brede onine inventarisatie gehandicaptenzorg/npo-gehandicapten-ouderen-in-het-vizier-kennis-deen.htm. - Regematige/dooropende communicatie uitingen via onine de kanaen van het Kennispein Gehandicaptensector (website, facebook, twitter, LinkedIn, Nieuwsfits). - 0 mei 206; redactionee bij de Vokskrant-bijage, met daarin ook aandacht voor het Kennispein en het project 'Ouderen in het vizier'. Deename aan vedbijeenkomsten rondom de ouder wordende ciënt, waar op diverse wijze aandacht is gegeven aan Ouderen in het vizier : - 5 apri 206, NGO bijenkomst; workshop uitgevoerd en babbebo fimpjes geproduceerd apri 206, actieve bijdrage aan de Dementietafe van Abrona, Amerpoort, Bartiméus, Reinaerde, Sherpa, Zideris en VGU - 8 juni 206, deename aan campagneovereg Zorg tegen eenzaamheid - 4 jui 206; materiaa (fyer) geeverd bij andeijke studiedag Studie Arena dementie bij mensen met een verstandeijke beperking - 7 september 206, uitvoering workshop LFB bijeenkomst ouder worden - 26 oktober 206; deename aan ASVZ Ontmoetingsdag voor ouder wordende ciënten regio Waardenand - 2 november 206, informatie verstrekt tijdens Kennismarkt VN het verdrag samen waarmaken - 5 november 206, andeijke bijeenkomst Dementietafes Utrecht - 29 november 206, andeijke netwerkbijeenkomsten Kennismanagers VGN - februari 207: oogstbijeenkomst Ouderen in het vizier (VGN) Ontwikkeing van (vijf) ouderenportretten, om het ervaringsperspectief zichtbaar te maken. 50 Ouderen in het vizier

53 Deze beeden zijn door ouderen met een beperking gemaakt tijdens een workshop d.d. 7 september 206 van de LFB-denktank Denken en Tanken. De workshop ging over ouder worden, waar je dan tegenaan oopt en hoe je hierin ondersteund zou wien worden. Een dee van de workshop was een creatieve sessie, waarin antwoorden op de genoemde vragen door deenemers zijn verbeed. 5 Ouderen in het vizier

54 Bijage 4 Vaideringscriteria Weging kennisbronnen( hoogste waarde, 3 aagste waarde). Formee gepubiceerde bronnen (tijdschrift met redactie, boek met uitgever, proefschrift) 2. Niet-gepubiceerde bronnen Weging methodieken, Erkenningentraject (E-3). Erkende (en dus gepubiceerde) methodieken (Erkenningscommissie Gehandicaptenzorg) 2. Niet-erkende, formee gepubiceerde methodieken 3. Niet-erkende, niet formee gepubiceerde methodieken Weging methodieken, opgenomen in Handboek verstandeijke beperking (Twint & De Bruijn, 204) 4 (M-2). Gepubiceerd in Handboek verstandeijke beperking 2. Niet gepubiceerd in Handboek verstandeijke beperking Weging methodieken, beoordeed door Cotan. Cotan-beoordeing (met toeichting) Weging goede voorbeeden. Formee gepubiceerde goede voorbeeden 2. Niet-gepubiceerde goede voorbeeden, onine is informatie vindbaar 3. Niet-gepubiceerde goede voorbeeden, onine is geen informatie vindbaar Weging internetsites: niet van toepassing 4 In het Handboek verstandeijke beperking; 24 succesvoe methoden vindt de ezer een overzicht van een groot aanta zowe gangbare as meer recent ontwikkeede methoden. (p.3). De methoden zijn op inhoud geseecteerd en niet op bewezen bruikbaarheid of effectiviteit. 52 Ouderen in het vizier

55 Bijage 5 Casus Dementie differentiaa diagnostiek Casus, gebaseerd op Maaskant & Schuurman, 202 De broers en begeeiders van mevrouw Jacobs maken zich zorgen: hun zus reageert vee minder goed dan voorheen. Soms reageert ze adequaat en soms heemaa niet. Gezien haar eeftijd (78), oppert een van de broers dat er misschien sprake is van beginnende dementie. De huisarts wordt geconsuteerd. Zij verricht eerst ichameijk onderzoek bij mevrouw Jacobs. Dan bijkt dat haar gehoorgangen verstopt zijn. Na een grondig oortoiet bijkt dat mevrouw weer even goed reageert as voorheen. Ondersteuning bij dementie Casus, gebaseerd op Maaskant & Schuurman, 202 Na de verhuizing bijkt dat meneer Smits zich binnenshuis niet goed kan oriënteren. Hij kan dan ook secht wennen aan zijn nieuwe huisvesting. Bij hem was vak voor de verhuizing beginnende dementie vastgested. Om hem te hepen met oriëntatie, wordt op de deur van zijn kamer zijn ieveingsfoto van hemzef in zijn jonge jaren bevestigd. Tevens worden toeichtende pictogrammen op de deuren van agemene ruimtes aangebracht. Zowe in zijn kamer as in de gezamenijke woonkamer is een duideijk eesbare anaoge kok opgehangen. Ook worden de dagen van de week consequent met een specifieke keur en pictogram aangeduid en onder de kok gehangen. Dit aes hept meneer Smits om zich thuis te gaan voeen in zijn nieuwe woning. Hechting Mevrouw Huizinga woont a jaren in een woonvoorziening. Ze komt uit een famiie met beperkte draag- en veerkracht. De andere kinderen uit het gezin hebben eveneens verstandeijke beperkingen. Hierdoor heeft mevrouw zich niet veiig kunnen hechten. De contacten met haar famiie zijn schaars, maar we harteijk. Zoas in iedere woonvoorziening is er in de oop der jaren ruim veroop van medebewoners en begeeiders. Ook dat is weinig bevorderijk voor veiige hechting. Omdat mevrouw graag op stap gaat maar niet verkeersveiig is, worden contacten geegd met een vrijwiiger die er samen met haar op uit gaat. Bij het eerste contact aat mevrouw duideijk merken geen trek te hebben in wéér een nieuwe begeeider. Maar het contact wordt doorgezet. In de eerste jaren van het contact wordt de vrijwiiger door mevrouw met: he jij daar, mevrouw, juffrouw of zij daar. Na ruim tien jaar begint mevrouw de vrijwiiger met haar voornaam aan te spreken en na veroop van tijd is dat aeen nog maar met die naam. Bijkbaar vertrouwt ze er eindeijk op dat deze vrijwiiger een bijver is en een eigen naam waard. Sociaa netwerk Meneer Hermens heeft vogens eigen zeggen geen naaste famiie. Zijn ouders overeden toen hij 2 was. Zijn zussen werden bij famiie ondergebracht, hijzef verhuisde naar een woonvoorziening. Het contact met zijn zussen verwaterde a sne. Het huidige sociae netwerk van meneer Hermens is kein en bestaat aeen uit huisgenoten, begeeiders en twee oud-begeeiders. Bij het opsteen van zijn sociae netwerkkaart kwam het bestaan van zijn zussen naar voren. Een van de oud-begeeiders struinde Facebook af en vond de twee zussen van meneer Hermens. Met instemming van meneer Hermens werden contacten geegd. Na een ietwat onwennige herontmoeting, werd de famiieband aangetrokken. Iedereen was daar uiteindeijk hee bij mee. Meneer Hermens is nu de bonus-opa van de keinzoon van zijn zus. 53 Ouderen in het vizier