Jaarverslag 2009 Annual Report 2009

Transcriptie

1 Jaarverslag Annual Report FATUM Schadeverzekering N.V. FATUM Levensverzekering N.V. FATUM Investments N.V. Hoofdkantoor / Head office Noorderkerkstraat 5-7, Paramaribo Telefoon: (+597) Fax : (+597) Bijkantoren / Branche-offices Kwattaweg 405, Paramaribo Telefoon: (+597) Fax : (+597) Landingstraat 14, Nieuw Nickerie, District Nickerie Telefoon: (+597) Fax : (+597) fatum@sr.net Website:

2 INHOUDSOPGAVE Algemene informatie Missie en Profiel Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers Prae-advies van de Raad van Commissarissen Verslag van de Directie Jaarrekening - Geconsolideerde balans ná winstbestemming per 31 december - Geconsolideerde winst- en verliesrekening over - Geconsolideerd kasstroomoverzicht Toelichting algemeen - Grondslagen voor consolidatie, waardering, voorzieningen en resultaatbepaling - Toelichting op de geconsolideerde balans - Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening - Vennootschappelijke balans ná winstbestemming per 31 december - Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over ná winstbestemming - Toelichting op de vennootschappelijke balans - Toelichting op de vennootschappelijke winst- en verliesrekening Overige gegevens - Accountantsverklaring 36 English version - Summary of the annual report 39 Jaarverslag / Annual Report 2

3 ALGEMENE INFORMATIE Raad van Commissarissen Mr. Ch. A. Calor - Voorzitter Mr. A. R. Baarh M. Goede Prof. Dr. R. Lai A Fat Directie N.W. Lalbiharie Sectorleiders en daaraan gelijkgestelden G. Laigsingh Mr. R. E. F. Parsan-Lalbiharie M. V. Parsan, MBA Mr. M. M. Pitti D. P. Sakiman Accountants BDO Assurance N.V. Medisch adviseur Drs. F. C. Chan Pin Jin Herverzekeringsadviseur A.I.H. Witteveen Juridisch adviseur Mr. S. Mangroelal 3 Jaarverslag / Annual Report

4 MISSIE EN PROFIEL Visie FATUM is de meest service gerichte financiële dienstverlener voor elke inwoner van Suriname. Mission Statement FATUM biedt zekerheid aan personen en bedrijven. Door de financiële gevolgen van de alledaagse risico s aan ons over te dragen, kunnen onze klanten met meer zekerheid ondernemen, wonen, werken, leven en zich ontwikkelen. Wij zijn ondernemend, integer en gericht op samenwerking, waarbij wij rekenschap geven aan de maatschappelijke omgeving waarin wij wonen. Profiel FATUM is een dynamische financiële dienstverlener met een ruim pakket aan verzekerings- en beleggingsproducten voor de Surinaamse markt. De middelen die uit de onderneming worden gegenereerd, worden voornamelijk geïnvesteerd in de lokale economie. Wij zijn als oudste verzekeringsmaatschappij in Suriname een stabiele factor en een vertrouwde financiële partner. Met de enthousiaste inzet van onze deskundige medewerkers en tussenpersonen willen we uitblinken door een excellente kwaliteit van onze dienstverlening. Ons handelen wordt bepaald door drie kernwaarden: Ondernemend Vroegtijdig kansen of mogelijke risico s signaleren en op grond hiervan adequaat handelen. Integer Hanteren van sociale en ethische normen die algemeen aanvaard zijn. FATUM onderschrijft de tien principes van The Global Compact. Teamwork Gebruik maken van elkaars kennis en van die van partners om een solide resultaat voor de klant te bereiken. Reeds meer dan 128 jaar uw betrouwbare financiële partner Wat er ook gebeurt... Jaarverslag / Annual Report 4

5 VIJF JAAR GECONSOLIDEERDE KERNCIJFERS Bedragen in duizenden SRD 1 m.u.v. de gegevens per aandeel Balans Balanstotaal Beleggingen Verzekeringstechnische- en overige voorzieningen Eigen vermogen Resultaten Premie inkomen schade Premie inkomen leven Opbrengst beleggingen Bedrijfslasten Herverzekeringspremies Toevoeging premiereserve Netto geleden schade Provisie en kosten Winst en winstverdeling Resultaat technische rekening Andere baten / lasten Winst vóór belastingen Belastingen Nettowinst te verdelen - In bedrijf gehouden - Dividend (309) (362) (248) (7) (78) (56) Gegevens per aandeel van nominaal SRD 0,025 Nettowinst Dividend Eigen vermogen 55,41 4,50 326,98 35,85 2,50 288, ,50 302,22 40,55 1,00 257,03 23,70 0,63 144,49 1 SRD = Surinaamse Dollar 5 Jaarverslag / Annual Report

6 6 PRAE-ADVIES VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van FATUM Schadeverzekering N.V. Ter voldoening aan het bepaalde in artikel 29, lid 4 van de statuten doet het ons een genoegen u terzake van de geconsolideerde jaarrekening van FATUM Schadeverzekering N.V. het volgende te berichten. Wij hebben conform het bepaalde in de statuten van FATUM Schadeverzekering N.V., de balans per 31 december en de winst- en verliesrekening over het boekjaar, alsmede de daarbij behorende toelichting, laten onderzoeken en adviseren u de onderhavige jaarrekening, zoals deze tezamen met de verklaring van BDO Assurance N.V., door de directie ter behandeling is aangeboden, conform vast te stellen. Deze vaststelling strekt tot décharge van de directie voor het bestuur en beheer en de Raad voor het gehouden toezicht. Met het voorstel van de directie om van de uit de jaarrekening blijkende nettowinst een bedrag van SRD te reserveren en het restant ten bedrage van SRD in de vorm van dividend in contanten uit te keren, hebben wij ons kunnen verenigen. Volgens het door de Raad van Commissarissen opgemaakt rooster van aftreden, zoals bepaald in artikel 20 van de statuten van FATUM Schadeverzekering N.V., is aan de beurt om af te treden de heer Mr. A. R. Baarh. Wij stellen u voor de aftredende commissaris, die zich herkiesbaar stelt, te herbenoemen. De Raad bedankt de directie voor de wijze waarop zij de belangen van de vennootschap in het afgelopen boekjaar heeft behartigd. Wij danken verder de medewerkers alsook de tussenpersonen voor hun bijdrage in het afgelopen boekjaar Paramaribo, mei 2010 Raad van Commissarissen: Mr. Ch. A. Calor - Voorzitter Mr. A. R. Baarh M. Goede Prof. Dr. R. Lai A Fat Jaarverslag / Annual Report 6

7 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Aan de aandeelhouders Bij de aanvang van het verslagjaar bevond de wereldeconomie zich nog in een diepe recessie. De stimuleringspakketten die wereldwijd werden ingezet, de significante daling van de energie- en grondstoffenprijzen en het ruime monetaire beleid leidden in de loop van tot enige stabilisatie van de wereldeconomie. Het jaar eindigde met goed economisch nieuws. Ultimo december was er goed nieuws vanwege de verhoging van de kredietwaardigheid van Suriname door Standard & Poor s. Bovendien werd aangegeven dat het eerstvolgende ratingniveau van BB- (double B minus) behaald kan worden indien het huidige stabiele economische beleid ook na 2010 wordt gecontinueerd en indien de resterende schuld aan de Verenigde Staten van Amerika wordt afgelost. De Surinaamse kredietwaardigheid is duidelijk aan het verbeteren. Echter, Suriname kampt nog met uitdagingen zoals de implementatie van FISO (Functie Informatie Systeem Overheid) welke negatieve effecten kan hebben op de inflatie. Mede door de stijgende prijzen van exportproducten in voorafgaande jaren is er een valutareserve opgebouwd. Het inkomen van Suriname is in hoge mate gecorreleerd met ontwikkelingen in de goud, olie en aluinaarde sectoren. Deze prijzen zijn volatiel en alhoewel wij het komende jaar verdere prijsstijgingen verwachten is er een risico dat de prijzen van grondstoffen beduidend lager kunnen worden waardoor het inkomen van Suriname snel kan verminderen. De uitdaging voor de nieuwe beleidsmakers in 2010 is daarom om beleidsmaatregelen te ontwikkelen die Suriname kunnen beschermen tegen lagere inkomsten uit de natuurlijke hulpbronnensector. Suriname heeft vooralsnog niet voldoende capaciteit en gebrek aan specialistische units om in te kunnen spelen op toekomstige ontwikkelingen in deze sectoren. Daarom is het essentieel instituten te bouwen die door specialisten worden bemenst. SECTOREN Rijstsector Door de grotere inzaai en de verbeterde productiviteit is in het verslagjaar de padieproductie met circa 25% toegenomen tot metrieke ton. Deze groei was het gevolg van een gunstige marktsituatie in waardoor vooral de grotere landbouwbedrijven besloten om meer in te zaaien. Vanwege de mondiale recessie, verslechterde de situatie in, met als gevolg mindere vraag en sterkere prijsdalingen. Om de continuïteit te garanderen heeft de regering een subsidie aan de rijstboeren verleend van ongeveer SRD 12,6 miljoen. Daarnaast heeft de beschikbaarstelling van krediet via het Agrarisch Krediet Fonds (AKF), welke onder beheer staat van de Landbouwbank N.V., een positieve invloed op de sector gehad. De Europese Unie (EU) bleef in het verslagjaar onze belangrijkste afzetmarkt, dit was ook in het geval. Van de productie werd 46% afgezet in de EU. In het najaar van verbeterde de wereldmarktsituatie weer enigszins waardoor de prijzen weer omhoog gingen. De verwachtingen op middellange termijn zijn gunstig, er wordt een toename van de vraag en een stijging van de prijs verwacht. De Stichting Machinale Landbouw (SML) in Wageningen is schuldvrij. Het bedrijf, in het verleden één van s werelds modernste rijstbedrijven, heeft eindelijk de schuldeisers kunnen uitbetalen. Staatsolie heeft voor een bedrag van USD 9 miljoen hectare landbouwareaal van het staatsbedrijf gekocht. Staatsolie zal het terrein aanwenden voor de productie van biobrandstof, namelijk Ethanol. Naast deze verkoop heeft het voormalig rijstbedrijf al eerder hectare onderverdeeld aan oud-arbeiders als onderdeel van een afvloeiingsregeling. De bananensector Ondanks ongekende productie- en exportcijfers en een record aantal gecreëerde arbeidsplaatsen de afgelopen jaren, bleef de Stichting Behoud Bananen Sector (SBBS) in het verslagjaar op verlies draaien. In het jaar zouden de eerste winsten geboekt moeten worden. Deze projectie werd tenietgedaan door de wereldcrisis. Hoewel Surinaamse bananen moeilijk de elite status kunnen bereiken, kan er wel drie extra euro per doos verdiend worden met certificering. SBBS heeft intussen al een minimale certificering, de Global GAP (voor goede agrarische praktijken), binnen. Dit moet het bedrijf dit jaar één euro extra per doos opleveren. 7 Jaarverslag / Annual Report

8 SBBS exporteerde ruim 57 metrieke ton bananen in, het drievoudige van de 21 ton die bij de herstart in 2004 werd gehaald. Bij SBBS werken momenteel ruim arbeiders, te Jarikaba en Nickerie. In verband met de privatisering van het bedrijf zijn onderhandelingen gaande met de Belgische multinational Univeg, s werelds grootste handelaar in agrarische producten. Indien er echter geen financiële steun van de EU komt voor de sector, staan ruim arbeidsplaatsen van de SBBS en nog eens een substantieel aantal bij de toeleveringsbedrijven op de tocht. Ook het privatiseringsproces van de SBBS komt nog verder onder druk te staan. Dit gezien het feit dat potentiële kopers momenteel geen zicht hebben op het terugverdienen van hun investering. Bauxietsector De productie van bauxiet en aluinaarde is in het verslagjaar afgenomen. De wereldmarktprijs ging in het verslagjaar omlaag, waardoor ook een daling van de exportwaarde van aluinaarde merkbaar was. In werd ook het vertrek van BHP-Billiton (BMS) aangekondigd, wat een gevoelig verlies voor Suriname is geweest. Alcoa heeft de aandelen van BHP-Billiton, van de joint-venture in de aluinaarderaffinaderij, overgenomen. Het is de bedoeling dat de activiteiten in Oost-Suriname, die gericht zijn op bauxietwinning, zullen bijdragen aan de versteviging van de rol van deze sector in de Surinaamse economie. Als randvoorwaarde kan wel gesteld worden dat een aantrekkende wereldeconomie en een stijgende prijs van aluinaarde hiervoor aan de basis dienen te staan. Goudsector De totale goudproductie in Suriname - geregistreerde en kleinschalige goudwinning - bracht in ruim 740 miljoen USD op. Hoewel de kleinschalige goudwinning de hoogste productie kent, ontvangt de staat hieruit maar een miniem aandeel. De productie van Rosebel Goldmines (thans IAMGOLD) bedroeg in dat jaar circa kilo hetgeen circa 278 miljoen USD opleverde. Suriname ontving daaruit vijftig miljoen USD aan royalties en bedrijfs- en loonbelasting. Nu de goudprijs op de wereldmarkt records verbreekt en IAMGOLD haar productie opvoert, zijn de verwachte netto inkomsten van de staat circa 150 miljoen USD. Naast het aandeel uit de goudwinning geniet de staat nog ontvangsten uit de levering van 3 megawatt hydroenergie via Afobaka en 16 megawatt thermische energie vanuit de Energie Bedrijven Suriname N.V. Uit de hydroenergie wordt door de aanpassing van de energieovereenkomst ongeveer 2,5 miljoen USD meer aan inkomsten verwacht tot In de pijplijn is een nieuw pakket investeringen bij Surgold N.V., een joint venture tussen Alcoa en Newmont, dat ruim 150 nieuwe banen moet scheppen. De geschatte investering bedraagt ruim 450 miljoen USD. Indien Suriname hierin participeert zal dus een deel van deze kosten gedragen moeten worden. De keuze is de financiering te putten uit staatsmiddelen of door het mobiliseren van Private Capital. Voor de regulering van de goudsector wordt nu een staatsbesluit voorbereid dat het bezit en gebruik van kwik reguleert. De Geologische Mijnbouwkundige Dienst en deskundigen van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) hebben in 1998 reeds een proefproject uitgevoerd in het gebruik van het milieuvriendelijke retort-systeem. Bij dit systeem wordt nagestreefd dat kwik wordt hergebruikt en niet in de aardbodem komt. In maart 2010 wordt een rapport verwacht met beleidspunten van het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen en de World Wildlife Fund voor de ordening van de goudsector. Aardoliesector Door de sterke daling van de aardolieprijs op de wereldmarkt is het resultaat van Staatsolie N.V. in het verslagjaar negatief beïnvloed. De gemiddelde netto verkoopprijs per barrel daalde met 26% ten opzichte van. Het productievolume bleef wel gelijk, deze bedroeg in het verslagjaar 5,86 miljoen barrels. De bruto-omzet daalde met USD 115 miljoen ofwel 22% tot USD 425 miljoen. Het resultaat vóór belastingen liep terug en wel met USD 200 miljoen (52%) tot USD 180 miljoen. De bijdrage aan de betalingsbalans bedroeg USD 170 miljoen en die aan de staatskas USD 130 miljoen. De afname in de productie van aluinaarde heeft geleid tot sterk verminderde aankopen door Suralco. Deze namen met 50% af tot USD 115 miljoen. Een toename van de export leidde echter niet tot afzetproblemen. De raffinaderij had een goede benuttingcapaciteit, zij verwerkte 2,74 miljoen barrels ruwe olie, 8% meer dan in. De raffinagecapaciteit zal op middellange termijn worden verdubbeld tot barrels terwijl ook derivaten als gasoline, premium diesel, zwavelzuur en bitumen zullen worden geproduceerd. De haalbaarheidsstudie Jaarverslag / Annual Report 8

9 is in afgerond en de onderhandelingen met binnenlandse en buitenlandse financiers zijn gestart. Het is erg belangrijk dat voldoende nieuwe voorraden ruwe olie worden aangetroffen, daarom worden de exploratieactiviteiten voortgezet. DE VERZEKERINGSBRANCHE Invoering Algemene Ziektekosten Verzekering (AZV) De regering is geruime tijd voornemens om een AZV in te voeren. Het wetsontwerp is ingediend bij de Raad van Ministers en nog in behandeling. In De Nationale Assemblee is gesproken over de invoering van bedoelde verzekering, echter zonder dat duidelijkheid is verkregen in het reeds eerder geconstateerde en in principe belangrijkste knelpunt namelijk de financiering van de invoering. Het wetsontwerp is aangehouden en is er op dit moment nog geen zicht op de eventuele invoering van de AZV. Verkeersveiligheid Wij moeten helaas wederom constateren dat ondanks de vele maatregelen die door de Minister van Justitie en Politie zijn ondernomen om de verkeerscriminaliteit terug te dringen deze blijft toenemen. In zijn er in totaal 112 verkeersdoden gevallen. Dat zijn er 21 meer dan in. Een stijging van 18%, ondanks de verkeersveiligheidscampagnes, maatregelen voor te hard rijden, seat belts en mobiel bellen. En dan hebben wij het slechts over de verkeersdoden, terwijl het aantal personen dat slachtoffer van een verkeersongeval is geworden velen malen groter is. In navolging van het in gehouden verkeerscongres heeft de Stuurgroep Verkeersveiligheid, onder voorzitterschap van de heer D. Lo Fo Sang, uitgebreid een aantal voorstellen uitgewerkt, welke zich thans in de uitvoeringsfase bevindt. Bij de uitvoering wordt nauw samengewerkt met de andere belangrijke actoren binnen de samenleving. Een van de opvallende zaken die in dit verband genoemd kan worden is de oprichting van de Vereniging van Verkeersslachtoffers. Egalisatiereserve Uit studies is gebleken dat de faciliteit welke de mogelijkheid biedt aan de verzekeringsmaatschappijen om een buffer te vormen voor calamiteiten, de egalisatiereserve, zal worden opgeheven. Hiervoor in de plaats komt een forfaitaire heffing op de inkomsten van de maatschappijen. In overleg met de externe accountant en een fiscalist is hiertegen protest aangetekend aangezien de bedrijfsvoering c.q. de continuïteit van de verzekeringsmaatschappijen met dergelijke wetgeving ernstig in gedrang komt. Er is een voorstel gedaan om de huidige faciliteit aan een evaluatie te onderwerpen en te komen tot het stellen van aangepaste normen (plafond), evenals het inbouwen van een overgangsregeling. DE FATUM GROEP ISO-Certificering Het ISO-traject dat in maart van start ging is in het vierde kwartaal van het verslagjaar in de afrondende fase beland. De documentatie en de handboeken zijn gefinaliseerd; er is een pre-audit geweest om de registratie te verifiëren. In december is de implementatie-fase gestart. De interne audit zal worden verricht in februari 2010 en de externe audit, om na te gaan of het bedrijf gereed is voor ISO-certificering, zal plaatsvinden in maart Ten tijde van het schrijven van dit verslag is bekend geworden dat ons bedrijf de externe audit goed heeft doorstaan en nu ISO-9001 gecertificeerd is. Dit is een geweldige mijlpaal welke wij met de inzet van al onze medewerkers hebben bereikt. Branche Motorrijtuigen Bij het schadebedrijf is het resultaat van de autobranche ten opzichte van het vorig boekjaar lichtelijk verbeterd. Het aanpassen van de aangeboden dekking welke heeft geresulteerd in een toename van de premieopbrengsten wordt echter tenietgedaan door een meer dan evenredige stijging van de schadelasten. Ondanks de stijging van het aantal schaden is de premie voor de autoverzekering al jaren niet verhoogd. Wij streven ernaar verzekerden bewust te maken van het feit dat het voorkomen en beperken van schade niet alleen een zaak is voor de verzekeraar maar ook voor henzelf. Zoals eerder aangegeven is het aantal verkeersdoden in gestegen met 21 ten opzichte van het vorig boekjaar. 9 Jaarverslag / Annual Report

10 Aantal verkeersdoden afgelopen 6 jaren Branche Brand Het afgelopen boekjaar was de brandportefeuille gevrijwaard van grote brandschaden. Zoals reeds aangegeven in dienen maatregelen van preventie en risicobeoordeling aangescherpt te worden. Bedrijven en woningeigenaren moeten nadrukkelijker voorgelicht worden over brandpreventie. Door ons is hierop ingespeeld door het inspectieapparaat alsook een geselecteerd deel van het agentenkorps te onderrichten in (brand) preventie en risicobeoordeling. Hierbij is met een toonaangevend bedrijf op dit gebied een samenwerking aangegaan waarbij niet slechts de grotere risico s een herkeuring hebben ondergaan maar ook de inspecteurs zijn begeleid bij het verrichten en beoordelen van bepaalde risico s. Dit proces zal worden herhaald in 2010 om zo een continu proces van kwaliteit te garanderen. Beleggen en beleggingsopbrengsten In zijn de beleggingsopbrengsten als gevolg van de internationale financiële crisis sterk afgenomen. In hebben de effectenbeurzen zich echter hersteld en een positief rendement opgeleverd. Ultimo was de uitbreiding van de Hermitage Mall in een afrondende fase. Dit zal de beleggingsopbrengsten voor 2010 gunstig beïnvloeden omdat dit object dan zal aanvangen met het genereren van inkomsten. In combinatie met de oplevering van het aangrenzende TBL Multiplex, welke eveneens in 2010 zal starten met activiteiten, zal met de uitbreiding van de Hermitage Mall kunnen worden ingespeeld op de toenemende behoefte aan shoppingmogelijkheden in combinatie met ontspanning en recreatie. Een ander project waar het bedrijf in participeert is het Twin Hotels N.V. welke haar deuren in augustus heeft geopend. Middels het deelnemen in de obligatielening van het Kersten Concern ten behoeve van het Bergendal Eco & Cultural River Resort toeristisch project is getracht de beleggingsopbrengsten voor de organisatie te diversificeren. in SRD duizend Balanstotaal In bovenstaande grafiek wordt het verloop van het balanstotaal over de periode weergegeven. Vanaf 2006 is er een significante toename waar te nemen welke te maken heeft met de introductie van het eerste beleggingsproduct van FATUM Investments N.V, het FATUM Suriname Fund, en de daarmee gepaard gaande investeringen waaronder uitbreiding van de Hermitage Mall en de hierboven genoemde investeringsobjecten. Jaarverslag / Annual Report 10

11 Premie-inkomen Beleggingsopbrengsten in SRD duizend In bovenstaande grafiek wordt het verloop van het premie-inkomen en de beleggingsopbrengsten over de periode weergegeven. Het premie-inkomen vertoont met uitzondering van het boekjaar 2006 een groei. De beleggingsopbrengsten over het boekjaar zijn als gevolg van de herstelde effectenbeurzen op het oude niveau i.c. als voor de financiële crisis. Verdeling van de omzet 67% 33% Van de omzet over bestaat 67% (: 79%) uit premie-inkomen en 33% (: 21%) uit beleggingsopbrengsten Het Levenbedrijf In is er een goed resultaat geboekt en is er actief gewerkt aan het tot stand brengen van een internationale strategische samenwerking om te komen tot een ruimer productaanbod en een betere bediening van de Surinaamse markt. De besprekingen zijn zinvol geweest en in 2010 zal de samenwerking met een buitenlandse partner worden bevestigd. Deze branche blijft een complexe en daarom is continue training en opleiding van zowel de binnen- als de buitendienst noodzakelijk. Tussenpersonen Voor elke verzekeraar geldt dat een belangrijk deel van de productie wordt gerealiseerd door tussenpersonen. Deze zijn onmisbaar in het dienstverlenend proces. In is het traject van evaluatie van ons korps voortgezet wat heeft geresulteerd in een hernieuwde indeling van ons korps onder nieuwe inspecteurs. Het doel hiervan was om met name de service en dienstverlening aan onze tussenpersonen en onze klanten te verbeteren. Het resultaat is dat een groot deel van onze tussenpersonen actiever zijn geworden in de verkoop van onze producten en beter contact hebben gekregen met de maatschappij. Alle tussenpersonen zijn in persoonlijk bezocht om de verzekeringsportefeuille te analyseren en te bespreken. Ook zijn de tussenpersonen gedurende het jaar individueel geïnformeerd over alle wijzigingen in de diverse verzekeringsproducten en de introductie van nieuwe. In december is er een uitgebreid opleidingsplan voor alle actieve tussenpersonen opgezet met als speerpunten: permanente educatie, kennisvergroting en verkooptechnieken. Onze klanten hebben recht op een goede service en die kunnen we alleen aanbieden middels professionele tussenpersonen en medewerkers. Corporate Social Responsibility In hebben wij, zoals gebruikelijk, de nodige steun verleend aan liefdadigheidsinstellingen. Ook sport, kunst en cultuur hebben wij financieel ondersteund. Wij proberen elk jaar de investeringen in nationale sociale activiteiten te ondersteunen en hierdoor een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van ons eigen land. 11 Jaarverslag / Annual Report

12 Bijkantoor Nickerie In het verslag over het boekjaar werd vermeld dat het niet doorgaan van de samenwerking tussen BHP Billiton en de Suralco ook een negatieve invloed zou hebben op de economie van Nickerie. In is deze invloed inderdaad bij een aantal toeleveringsbedrijven merkbaar geworden. De positieve ontwikkeling ten aanzien van de prijs voor padie welke in begon, heeft zich helaas niet voortgezet. Een mindere vraag internationaal en sterke prijsdalingen hebben de inkomsten voor deze sector, welke een belangrijke rol speelt voor Nickerie, onder druk gezet. Dit zal resulteren in een afname van investeringen in deze sector. Ondanks de hevige concurrentie in dit district is het ons niet alleen gelukt om ons marktaandeel te behouden maar ook lichtelijk te vergroten. Organisatie en medewerkers Goed human resources beleid is een van de belangrijkste pijlers binnen een bedrijf. Het is immers de kwaliteit van de medewerkers die het succes van de organisatie in belangrijke mate bepaalt. In het verslagjaar hebben wij aan opleiding en training wederom de nodige aandacht besteed. Er zijn interne trainingen verzorgd en wel in professioneel omgaan met klanten en professionele zakelijke correspondentie. Een aantal van onze medewerkers heeft tevens een externe management opleiding gevolgd. Het opleiden en professionaliseren van onze medewerkers op diverse niveau s behoort tot de prioriteiten van ons human resources beleid. Tijdens het verslagjaar is met name gewerkt aan het versterken van de kwaliteit en klantgerichtheid van onze organisatie. Toenemende concurrentie, globalisatie en voortschrijdende technologische ontwikkeling verplichten ons om onze medewerkers te wijzen op het belang van klantgericht denken en handelen om zo de continuïteit van onze onderneming te bevorderen. Immers een tevreden klant komt altijd terug. Het personeelsbestand van de FATUM Groep telde 87 medewerkers per ultimo, (: 83), en bestond uit 43 vrouwen en 44 mannen. Medewerker van het jaar en meest belovende medewerker van het jaar In het verslagjaar is de heer G. Tjon Aman gekozen tot medewerker van het jaar en Mevr. N. Radjkoemar-Jhauw tot meest belovende medewerkster. Wij feliciteren beide medewerkers met deze prestatie. Pensioen In het verslagjaar zijn twee medewerkers met pensioen gegaan. De heer B. Gangaram Panday per 1 december, na een dienstverband van 38 jaar, en de heer D. Sakiman, eveneens per 1 december na een dienstverband van 24 jaar. Wij spreken onze hartelijk dank uit aan deze trouwe medewerkers voor hun inzet en de toewijding waarmee zij het bedrijf in de afgelopen jaren hebben ondersteund. Jubilarissen In hebben wij een aantal jubilarissen mogen huldigen. Het betrof in deze de dames S. Sontodimedjo- Ramnarain, J. Paulus en S. Premchand, allen met een dienstverband van 12,5 jaar, en de heer W. Hek met een dienstverband van 30 jaar. Wij zijn de jubilarissen zeer erkentelijk voor hun jarenlange trouwe inzet. Resultaat Het bruto geconsolideerde premie-inkomen is in het verslagjaar toegenomen van SRD 23,2 miljoen in tot SRD 24,7 miljoen. De verdiende premies zijn tevens toegenomen en wel van SRD 18,1 miljoen naar SRD 19,1 miljoen. Het netto rendement op de beleggingen is als volgt samengesteld: In duizenden SRD SRD % SRD % Bruto rendement beleggingen , ,2 Af: rentelasten financiering beleggingen , ,3 Netto rendement , ,9 Jaarverslag / Annual Report 12

13 In het bruto rendement zijn tevens de beleggingsopbrengsten welke voortvloeien uit de activiteiten van het FATUM Suriname Fund opgenomen, namelijk de huuropbrengsten van de Hermitage Mall en dividend alsmede hypotheekrente. De beleggingsopbrengsten zijn toegenomen door de in herstelde effectenbeurzen. Tevens heeft in de afwaardering plaatsgevonden van de depositobelegging bij CLICO Life Insurance Company Suriname N.V. De interestlasten aan de beleggers in het FATUM Suriname Fund zijn opgenomen als rentelasten financiering beleggingen. Na aftrek van het herverzekeringsaandeel en te betalen schaden (mutatie technische verplichting) is het eigen aandeel in de schadelast ten opzichte van met ca 9% toegenomen. De bedrijfslasten zijn ten opzichte van over de gehele linie toegenomen met 25%. De bedrijfswinst vóór belasting is toegenomen van SRD 7,2 miljoen in tot SRD 11 miljoen in. in SRD duizend Nettowinst De nettowinst over het boekjaar toont ten opzichte van een stijging van 19%; dit als gevolg van het herstellen van de buitenlandse effectenbeurzen welke een stijging van de beleggingsopbrengsten teweeg bracht. Vooruitzichten In hebben de effectenbeurzen zich lichtelijk hersteld en hebben de stimuleringspakketten geresulteerd in enige stabilisatie van de wereldeconomie. Het ziet er echter, om uiteenlopende redenen, niet naar uit dat deze stabilisatie van blijvende aard zal zijn. Bij het schrijven van dit rapport zijn de voorbereidingen voor de op 25 mei 2010 te houden Algemene, Vrije en Geheime Verkiezingen in volle gang. Het is van eminent belang dat de beleidsmakers er zorg voor zullen dragen dat de thans bereikte resultaten tenminste geconsolideerd zullen worden en zo mogelijk verder worden uitgebouwd. Onze dank Wij betuigen onze bijzondere dank aan het personeel, waartoe wij ook ons agentenkorps rekenen, voor hun inzet en loyaliteit in het afgelopen boekjaar. N.W. Lalbiharie Directie 13 Jaarverslag / Annual Report

14 Jaarverslag / Annual Report 14

15 JAARREKENING Jaarverslag 15 / Annual Report Jaarverslag / Annual Report

16 GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER (ná winstbestemming) In duizenden SRD A c t i v a Beleggingen Onroerende goederen Overige financiële beleggingen Vorderingen Vorderingen uit directe verzekeringen en beleggingen Overige vorderingen Overige activa Bedrijfsmiddelen Liquide middelen Overlopende activa Overlopende rente Totaal activa P a s s i v a Groepsvermogen Aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Algemene reserve Voorzieningen Langlopende schulden Schulden Schulden aan kredietinstellingen Te betalen schaden R/C Schuld aan pensioenfonds Overige schulden Overlopende passiva Totaal passiva Jaarverslag / Annual Report 16

17 GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER In duizenden SRD B a t e n Verdiende premies eigen rekening Opbrengst beleggingen L a s t e n Schadelasten Mutaties technische voorzieningen Bedrijfskosten incl. acquisitiekosten Resultaat technische rekening Andere baten en lasten Resultaat vóór belastingen Belastingen Operationele winst RECAPITULATIE WINSTVERDELING In contanten: Toevoeging Algemene reserve: Jaarverslag / Annual Report

18 GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT In duizenden SRD Kasstroom uit operationele activiteiten Winst vóór belasting Belasting over het resultaat Resultaat na belasting Afschrijvingen Gerealiseerde herwaardering beleggingen Vermeerdering verzekeringstechnische voorzieningen Mutatie kortlopende schulden Mutatie vorderingen Kasstroom uit investerings- en beleggingsactiviteiten Investeringen en verstrekkingen in: Bedrijfsmiddelen Beleggingen Desinvesteringen, aflossingen en verkopen Belegde middelen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Langlopende schulden Bankkrediet en overige financiers Mutatie overige bezittingen Dividend Mutatie liquide middelen Bovenstaand kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de zogenoemde indirecte methode. Alleen die mutaties zijn verwerkt die een wijziging in de liquide middelen tot gevolg hebben gehad. Herwaarderingen zijn buiten beschouwing gelaten. Het effect van valutaverschillen op de saldi van liquide middelen genoteerd in vreemde valuta is als koersverschil in het resultaat verwerkt. Jaarverslag / Annual Report 18

19 TOELICHTING ALGEMEEN Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen FATUM Schadeverzekering N.V. en haar nagenoeg 100% dochterondernemingen FATUM Levensverzekering N.V. alsmede FATUM Investments N.V. Belangen van derden in het vermogen en de resultaten van de deelnemingen worden afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening vermeld. De vennootschappelijke jaarrekening van de moedermaatschappij is afzonderlijk in dit verslag opgenomen. De jaarrekeningen van FATUM Levensverzekering N.V. en FATUM Investments N.V. zijn separaat uitgebracht. Het vastgoed Hermitage Mall, dat deel uitmaakt van het FATUM Suriname Fund, is ondergebracht in de N.V. SUVAM, een 100 % deelneming van FATUM Investments N.V. Het FATUM Suriname Fund wordt, zijnde een beleggingsproduct van FATUM Investments N.V., niet als afzonderlijke entiteit in de consolidatie betrokken. De door FATUM Investments N.V. uitgegeven participaties in het FATUM Suriname Fund worden als schuld in de geconsolideerde jaarrekening verwerkt. Anderzijds worden de - wat betreft de vergoeding van interest en waardemutaties - aan de deelgerechtigden van het fonds toekomende beleggingen (het fonds), die allen eigendom zijn van de FATUM Groep, als bezittingen in de geconsolideerde balans opgenomen. Vreemde valuta waarderingsgrondslagen Activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de onderstaand vermelde koersen per balansdatum. Baten en lasten uit hoofde van transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koersen op transactiedatum. De verschillen verband houdende met wijzigingen van wisselkoersen worden afzonderlijk in de winst- en verliesrekening verwerkt onder de post Andere baten en lasten. De voor omrekening in lokale valuta gebruikte koersen per balansdatum zijn als volgt: US Dollar Euro (EUR) SRD 2,80 4,10 SRD 2,80 3,90 WAARDERINGSGRONDSLAGEN Algemene waarderingsgrondslagen Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij hierna een andere waarderingsgrondslag wordt vermeld. Waar nodig is een voorziening voor oninbaarheid in mindering gebracht. SPECIFIEKE WAARDERINGSGRONDSLAGEN Onroerende goederen De onroerende goederen, met uitzondering van aanschaffingen in het lopend boekjaar, zijn opgenomen tegen de actuele waarde verminderd met lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte economische levensduur. De actuele waarde van de onroerende goederen, m.u.v. de Hermitage Mall, is in 2005 gebaseerd op extern verrichte taxaties. De in gebruik zijnde fasen I en II van de Hermitage Mall zijn geherwaardeerd op basis van externe taxaties verricht op 17 december 2007, terwijl de uitbreidingsfasen tegen de bestede kosten zijn opgenomen. De aanschaffingen in het lopend jaar alsmede de investeringen in bestaande onroerende goederen worden tot aan de eerstvolgende taxatie tegen de verkrijgingswaarde opgenomen. Het vermogenssurplus voortvloeiende uit de vorenvermelde herwaarderingen wordt toegevoegd aan de onder het eigen vermogen opgenomen Herwaarderingsreserve, terwijl het herwaarderings-surplus van de Hermitage Mall, gegeven het beleggingskarakter, onder de beleggingsopbrengsten onder de post huuropbrengsten is verantwoord. Over de herwaardering van het hoofdkantoor en filialen wordt geen voorziening voor latente inkomstenbelasting gevormd daar het niet verwachtbaar is dat deze gedesinvesteerd zullen worden. Bedrijfsgebouwen worden in 20 jaar lineair afgeschreven. 19 Jaarverslag / Annual Report

20 Overige financiële beleggingen De overige financiële beleggingen, met uitzondering van effecten, worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. Effecten zijn tegen de beurskoers ultimo van het boekjaar gewaardeerd. Koerswaarde mutaties zijn in het resultaat verwerkt onder de post Beleggingsopbrengsten. Overlopende rente van depositobeleggingen is onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid, dividend van aandelen en hypotheekrente opgenomen onder de post Overlopende activa. Vorderingen De hieronder opgenomen vorderingen uit directe verzekeringen hebben betrekking op tussenpersonen uit hoofde van afgesloten verzekeringen en op de nog te ontvangen bedragen van hypotheekdebiteuren uit de verstreken aflossingstermijnen die zijn opgenomen tegen de nominale waarde verminderd met een voorziening voor oninbaarheid. Onder de vorderingen zijn eveneens opgenomen de overlopende huurvorderingen van de Hermitage Mall en overlopende inleggelden van participanten, die gewaardeerd zijn tegen de nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor dubieusheid. Bedrijfsmiddelen De bedrijfsmiddelen worden opgenomen tegen aanschafwaarde verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de economische levensduur van de objecten. Het afschrijvingspercentage bedraagt voor voertuigen, automatiseringsapparatuur en overige bedrijfsmiddelen respectievelijk 20%, 33 1/3 % en 10% per jaar. Liquide middelen De liquide middelen betreffen kas- en direct opvraagbare banktegoeden en zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. De onder de liquide middelen begrepen vreemde valuta tegoeden zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende koersen zoals vermeld onder de vreemde valuta waarderingsgrondslagen. De verschillen verband houdende met wijzigingen van wisselkoersen worden, zoals eerder vermeld onder de vreemde valuta waarderingsgrondslagen, afzonderlijk in de winst- en verliesrekening verwerkt onder de post Andere baten en lasten. Algemene reserve De algemene reserve ontstaat uit toevoegingen uit de winst, terwijl er met goedvinden van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders ook onttrekkingen daaruit kunnen plaatsvinden ten bate van de winst. De fiscale egalisatiereserve maakt deel uit van de algemene reserve. De fiscale egalisatiereserve dient tot egalisatie van de aan het verzekeringsbedrijf verbonden risico s. De omvang van deze reserve beloopt bij het schadebedrijf niet meer dan tweemaal het bedrag van de jaarlijkse netto verdiende premies, terwijl bij het levenbedrijf de egalisatiereserve 10% van de netto premiereserve dient te bedragen. VOORZIENINGEN Premiereserve De premiereserve van het schadebedrijf betreft een voorziening voor het nog niet verdiende gedeelte van de geboekte premies van reeds aangevangen en nog niet verstreken risicotermijnen, verminderd met de provisies. De voorziening wordt vastgesteld op basis van het zogeheten vierentwintigste systeem. Voorziening voor verzekeringsverplichtingen De voorziening voor verzekeringsverplichtingen van het levenbedrijf wordt actuarieel becijferd volgens de nettomethode, zijnde de verzekeringstechnische waarde van de toekomstige uitkeringen verminderd met de contante waarde van de toekomstige premies. De vaststelling van de voorziening heeft plaatsgehad met inachtneming van een rekenrente van 4% en sterftetafel voor mannen en vrouwen gedurende De aldus berekende voorziening voor verzekeringsverplichtingen is vermeerderd met een voorziening voor administratiekosten, gebaseerd op 0,25% van de contante waarde van het verzekerd kapitaal voor premievrije- en koopsommenverzekeringen en 5% van de voorziening voor verzekeringsverplichtingen tegen premiebetaling. Voorts wordt een voorziening gevormd Jaarverslag / Annual Report 20

21 voor het verhoogd actuarieel risico in verband met beperkte ouderdom van de levenportefeuille. Voorziening voor post employment benefits De voorziening voor zogenoemde post employment benefits is gevormd ter dekking van de medische kosten tot het overlijden van de gepensioneerden en is bepaald als de contante waarde van de benodigde voorziening. Eveneens wordt een voorziening gevormd voor actieven waaraan gedurende de resterende diensttijd tot hun pensionering wordt gedoteerd, rekening houdende met verdere actuariële ontwikkelingen. Tevens is voor uitbetalingen door de onderneming een pensioenvoorziening gevormd gebaseerd op het eindloon beginsel, als aanvulling op de regulier ten laste van het pensioenfonds uitgekeerde (te lage) pensioenen. De voorziening uit deze hoofde is ultimo eveneens geschat op basis van de, actuariële uitgangspunten ultimo. De dotatie over en is in het resultaat verwerkt onder het hoofd personeelskosten. De actuariële vaststelling van de voorziening is o.a. gebaseerd op de geschatte medische kosten, inflatie verloop, ontslag- en invaliditeitskansen, beleggingsrendement en een discontovoet van 0,93%. Voorziening voor onderhoudskosten Ter egalisatie van de groot-onderhoudskosten wordt een voorziening gevormd gebaseerd op 1,25% van de aanschafwaarde van de verhuurde bedrijfsgebouwen van de Hermitage Mall. De betreffende onderhoudskosten zullen, naast de jaarlijkse dotatie, worden geïndexeerd op basis van de ontwikkeling van de bouwkosten en periodiek op basis van taxaties van het groot-onderhoud. Langlopende schulden De waarde van de hieronder opgenomen participaties van deelgerechtigden in het FATUM Suriname Fund is tot stand gekomen door verwerking van agio c.q. disagio op de inleggelden in diverse valuta-klassen en de herwaardering van de in vreemde valuta genoteerde participaties tegen de balanskoers. Het waarderingsverschil is tezamen met de agio- c.q. disagio-verwerking en de nominale rentevergoeding op de participaties in het resultaat verwerkt onder de post Opbrengst beleggingen. Zowel de nominale inleg als de minimale rente van de deelgerechtigden in alle klassen van het FATUM Suriname Fund zijn gegarandeerd door de FATUM Groep. De eveneens onder de langlopende schulden opgenomen vreemde valutabank- en overige investeringsleningen voor financiering van de Hermitage Mall en andere vastgoedbeleggingen zijn opgenomen tegen de nominale waarde en gewaardeerd tegen de per balansdatum vermelde omrekeningskoersen voor vreemde valuta. De koersverschillen uit hoofde hiervan zijn als financieringskosten van de Hermitage Mall in mindering gebracht op de beleggingsopbrengsten van de Hermitage Mall. Grondslagen van resultaatbepaling De premies, provisies, en schade-uitkeringen zijn verantwoord onder aftrek van het aandeel van herverzekeraars en worden tezamen met de opbrengst uit beleggingen verantwoord in het boekjaar waarop zij betrekking hebben. De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde grondslagen van waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. De afschrijvingen geschieden tijdsevenredig op basis van de verwachte economische levensduur. Op aanschaffingen gedurende het jaar wordt naar tijd gelang afgeschreven. De belastingen worden in de winst- en verliesrekening opgenomen op basis van het fiscale resultaat, rekening houdend met toevoegingen of onttrekkingen aan de fiscale egalisatiereserve, fiscaal vrijgestelde posten, en respectievelijk geheel of gedeeltelijk niet - aftrekbare kosten. 21 Jaarverslag / Annual Report

22 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS In duizenden SRD Beleggingen De beleggingen zijn als volgt onderverdeeld: Onroerende goederen Bedrijfsgebouwen en terreinen Overige onroerende goederen Overige financiële beleggingen Hypotheken Effecten Leningen op schuldbekentenissen Termijndeposito s Totale beleggingen Onroerende goederen Onder de onroerende goederen zijn opgenomen de Hermitage Mall, het appartementencomplex in aanbouw aan de Anton Dragtenweg, het kantorencomplex aan de Noorderkerkstraat en de Henck Arronstraat, in Nieuw Nickerie de dienstwoning voor de filiaalhouder, het recreatieoord te Saramacca, alsmede de onbebouwde terreinen. De Hermitage Mall maakt deel uit van het FATUM Suriname Fund. Het verloop in de onroerende goederen is als volgt: Beginsaldo boekwaarde Investeringen minus desinvesteringen Herwaardering Afschrijvingen Eindsaldo boekwaarde Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Historische boekwaarde Boekwaarde herwaarderingen Eindsaldo boekwaarde Hypotheken De hypothecaire vorderingen zijn verstrekt onder zekerheid van eerste hypotheek en zijn opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid. De interestpercentages van de per balansdatum uitstaande hypothecaire vorderingen in Surinaams courant varieren tussen de 17% en 26% per jaar en van de vreemde valuta uitzettingen tussen de 10% en 18% per jaar. Effecten De binnenlandse fondsen zijn gewaardeerd tegen de slotkoersen per ultimo van het boekjaar, zoals genoteerd door de Surinaamse Effectenbeurs, terwijl de buitenlandse fondsen zijn opgenomen tegen de door de vermogensbeheerders opgegeven beurskoersen. De toename van de buitenlandse effectenportefeuille, welke deel uitmaakt van het FATUM Suriname Fund, heeft voornamelijk betrekking op het herstel van de beurskoersen. Daarnaast zijn slecht renderende fondsen afgestoten en beter presterende fondsen aangekocht. Jaarverslag / Annual Report 22

23 Leningen op schuldbekentenis Het rentepercentage van leningen op schuldbekentenis beloopt voor SRD en vreemde valuta leningen respectievelijk 15% tot 23% en 9% tot 12 % per jaar. Termijndeposito s De onder deze post opgenomen beleggingen in termijndeposito s en spaarrekeningen luidende in locale valuta renderen tussen de 6,5% en 12,5% per jaar. De eveneens onder deze post opgenomen vreemde valuta termijndeposito s, met een tegenwaarde van in totaal ca. SRD duizend, ( ca. SRD 724 duizend) zijn belegd tegen rentepercentages van 3,94% - 7,25% per jaar. Het termijndeposito belegd bij CLICO Life Insurance Company Suriname N.V. (CLICO) dat op 13 maart, inclusief geaccumuleerde rente, zou verlopen is ultimo en uit voorzichtigheidsoverwegingen geheel voorzien, daar CLICO te kennen heeft gegeven dat door de financiële crisis bij de moedermaatschappij CLICO Trinidad, de uitbetalingen op polissen en van termijndeposito s aangetrokken in Suriname zijn aangehouden. De rechter in Suriname heeft aan CLICO Suriname N.V. surseance van betaling verleend tot ultimo Tot deze tijd is CLICO Suriname N.V. niet verplicht uitkeringen te doen aan haar schuldeisers. Van de uitstaande spaar- en depositobeleggingen bij bankiers is een bedrag van SRD 555 duizend gesepareerd ten behoeve van de Centrale Bank van Suriname uit hoofde van de solvabiliteitsvereisten. Vorderingen uit directe verzekeringen en beleggingen Vorderingen uit directe verzekeringen Overige vorderingen De vorderingen uit directe verzekeringen zijn als volgt opgebouwd: Agentensaldi Af: voorziening voor dubieuze vorderingen Balanswaarde De langer dan een jaar achterstallige agentenvorderingen zijn geheel voorzien tot een bedrag van ca. SRD 766 duizend (2007: ca. SRD 985 duizend) terwijl op de dubieuze vorderingen over een voorziening is getroffen van ca. SRD 134 duizend (: ca. SRD 173 duizend). Overige vorderingen De overige vorderingen hebben voornamelijk betrekking op huurvorderingen met betrekking tot de exploitatie van de Hermitage Mall alsmede personeelsvoorschotten. Bedrijfsmiddelen Het verloop van de bedrijfsmiddelen is als volgt: Boekwaarde begin van het jaar Investeringen Afschrijvingen Boekwaarde eind van het jaar Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde Jaarverslag / Annual Report

24 Liquide middelen De samenstelling van deze post ziet er als volgt uit: Kastegoeden Banktegoeden Totaal De kas- en banksaldi staan ter vrije beschikking van de in de consolidatie betrokken vennootschappen. Kas- en banksaldi in vreemde valuta, met een tegenwaarde ultimo en van respectievelijk ca. SRD 1,2 miljoen en SRD 1,3 miljoen, zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende koersen, zoals vermeld onder de vreemde valuta waarderingsgrondslagen. Overlopende activa Hieronder zijn overlopende rente en dividend opgenomen van: Effecten Hypotheken Leningen u/g Termijndeposito s Groepsvermogen Het maatschappelijk en geplaatst kapitaal bestaat uit aandelen elk groot SRD 0,025 nominaal. Het verloop in de reserves kan als volgt worden weergegeven: Balanswaarde begin van het jaar Bij: - resultaat ná belastingen - herwaardering - dividend - gerealiseerde herwaardering onroerende goederen Balanswaarde einde van het jaar Herwaarderingsreserve Algemene reserve Voorzieningen Het verloop in de voorzieningen is als volgt: Stand begin van het jaar Toevoeging in het jaar Stand eind van het jaar Onder de voorzieningen zijn naast de technische voorzieningen voortvloeiende uit het schade- en levenbedrijf ook opgenomen een voorziening voor post employment benefits en een voorziening ter egalisatie van de onderhoudskosten van de Hermitage Mall. Aan de voorziening voor technische verplichtingen van het levenbedrijf werd ten laste van het resultaat een bedrag van SRD 381 duizend toegevoegd terwijl de onttrekking aan de premiereserve van het schadebedrijf ca. SRD 141 duizend bedroeg. De voorziening voor post employment benefits houdende enerzijds de geneeskundige voorziening voor gepensioneerden en voor actieven na het bereiken van de gepensioneerde leeftijd is ultimo geschat op Jaarverslag / Annual Report 24