Landmacht. Falcon Autumn. Afscheid nemen is lastig Common Effort in Munster. Generaal Bertholee:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Landmacht. Falcon Autumn. Afscheid nemen is lastig Common Effort in Munster. Generaal Bertholee:"

Transcriptie

1 Landmacht Personeelsblad van de Koninklijke Landmacht nummer 7 oktober 2011 Falcon Autumn Generaal Bertholee: Afscheid nemen is lastig Common Effort in Munster Landmacht 1

2 Landmacht Colofon Landmacht nummer 7 oktober 2011 Inhoud Adreswijzigingen: onder meer uw militaire registratie nummer is afgedrukt (voorafgegaan door de letter T ) dan heeft het geen zin om een adreswijziging aan de redactie van het blad Landmacht te sturen. Je dient in dat geval zelf via redactie is niet geautoriseerd om adressen te wijzigen. selfservice hun adreswijziging door te geven, kunnen het formulier wijzigen adres en/of gegevens naar: minuut) of via de website voor abonneren, adreswijzigingen en overige vragen. 10 Falcon Autumn Alles komt samen in Assen Colofon Landmacht is een uitgave van de Koninklijke Landmacht, geproduceerd door het Dienstencentrum Defensiemedia. Hoofdredactie: Kolonel Joland Dubbeldam Eindredactie: Kapitein Roel van de Wiel Vormgeving: Grafisch Bedrijf Audiovisuele Dienst Defensie Den Haag Druk: OBT bv Den Haag, ISSN: Oplage: stuks Redactieadres: Kromhoutkazerne MPC 55A Postbus AA Utrecht MDTN * KPN redactielandmacht@mindef.nl Bij geen gehoor: Dienstencentrum Defensiemedia Adreswijzigingen: Zie linkerkolom Leeuwarden 10 Bezuinigingen: Eén visie, één mening 32 Personeelsberichten Ik ben een onverbeterlijke 1GNC in Common Effort dezelfde touwtjes trekken

3 Dank Met trots en vol overgave heb ik de afgelopen jaren leiding mogen geven aan het Commando Landstrijdkrachten en al zijn medewerkers. Het waren voor mij zeer bijzondere en ongelooflijk waardevolle jaren, die zowel over toppen als door dalen leidden. Er wordt momenteel veel gediscussieerd en hard nagedacht over de toekomst van de landmacht. Ik weet zeker dat onze organisatie ook in de toekomst gezond zal zijn, daadkrachtig en waardevol voor de Nederlandse én internationale samenleving. Dankzij uw tomeloze inzet en samenwerking! Het afscheid doet me pijn, maar ik draag mijn commando met een gerust hart over. Het gaat u allen goed! Luitenant-generaal Rob Bertholee Commandant Landstrijdkrachten Lees het interview met generaal Bertholee vanaf pagina 16. Landmacht Korte berichten landmacht, luchtmacht, marine en marechaussee de Herinne in Kunduz. Ruim 250 militairen op de vloer, ongeveer vierhonderd trotse partners, ouders en kinderen op de tribune. De uitreiking van de Herinneringsmedaille in de Houtense evenementenhal was niet Het Regionaal Platform Midden valt onder het landelijk Platform Defensie-Bedrijfsleven. Tijdens de bijeenkomst gaf generaal-majoor Mart de Kruif, (co-)voorzitter van het Regionaal Platform Midden een uiteenzetting over de gevolgen van de komende bezuinigingen voor de KL en voor de regio. Onder zijn gehoor bevonden zich ongeveer veertig vertegenwoordigers van werkgealleen voor de militairen zelf een mooi, ceremonieel sluitstuk van hun uitzending. Ook hun relaties maakten, al applaudisserend en fotograferend, van het moment gebruik de gepasseerde missie feestelijk af te ronden. Het thuisfront kreeg via de militair Het Roosje uitgereikt, een speld met een verzilverde roos. Ik wil u hartelijk danken voor uw bijdrage aan deze missie, richtte generaal Van Uhm zich tijdens de ceremonie dan ook tot de relaties op de tribune. Dankzij u konden wij zoveel van onze mensen vragen. U zult ongetwijfeld trots zijn. Nou, dat ben ik ook. Militairen van vier verschillende eenheden stonden vanochtend voor de Commandant der Strijdkrachten opgesteld: het Deployment Element, het Genie Taakteam, de Redeployment Taskforce en de National Support Element. Generaal van Uhm:. Een deel van u is hier vanwege uw bijdrage aan het begin van de missie in Noord-Afghanistan, een ander deel vanwege het einde van de missie in Zuid-Afghanistan. Afbreken en opbouwen tegelijkertijd; het is bijna onmogelijk, maar u heeft het mogelijk gemaakt. Het grootste deel van de mensen die hun missie afsloten in Houten, bouwden de afgelopen maanden op Kunduz en Mazar-e- Sharif infrastructuur, computernetwerken en telecommunicatiestructuren op en stelden er voertuigen, wapens en overig materieel gereed. Van Uhm: Het werk van een manoeuvre-eenheid lijkt misschien interessanter dan het werk van een ondersteunende eenheid. Een Support Element voert een logistieke strijd in de achterhoede. Het zal niet snel in het nieuws komen, maar dat doet niets af aan het belang van dat werk. doel heeft de samenwerking tussen Defensie, onderwijsinstel Commandant Landstrijdkrachten, de kans zich sterk te maken versorganisatie VNO-NCW Midden, van Defensie en van onderwijsinstellingen uit de regio. Generaal De Kruif benadrukte in zijn betoog de kwaliteiten van het Defensiepersoneel dat als gevolg van de bezuinigingen wellicht noodgedwongen naar een andere baan moet uitkijken. Het is voor werkgevers verstandiger een ervaren militair van 24 jaar aan te nemen, dan iemand die rechtstreeks uit het onderwijs komt, gezien de toegevoegde waarde die Defensie heeft op het gebied van competentievergroting. Ook de categorie onderofficieren opgeleid om onder sterk wisselende omstandigheden op te kunnen treden als instructeur, vakman en leider weet zich verzekerd van een uitstekende uitgangspositie op de civiele arbeidsmarkt, aldus de generaal, die zich verder een warm pleitbezorger toonde voor een stevige samenwerking met en tussen Onderwijs, Overheid (i.c. Defensie) en Ondernemers in de regio Midden.

4 Landmacht Korte berichten Landmacht Korte berichten nieuwe Commandant Landstrijdkrachten commando over de landstrijd 17 oktober bevorderd tot generaal Bertholee gaat na de overdracht met leeftijdsont slag. De overdrachtsceremonie Oldenbroek in t Harde. Generaal-majoor De Kruif begon zijn carrière in 1977 aan de Koninklijke Militaire Academie te Breda. In 1991 voltooide hij de Hogere Militaire Vorming en in 1994 volgde hij een opleiding aan de Führungsakademie van de Duitse Bundeswehr. Na een plaatsing bij de Directie Operaties van de landmachtstaf te Den Haag werd hij geplaatst in Seedorf, waar hij het commando voerde over 42 Pantserinfanteriebataljon Limburgse Jagers. In 2001 werd hij uitgezonden naar Bosnië om dit bataljon te leiden als onderdeel van SFOR 11. Na een studie aan de Amerikaanse US Army War College, vervulde hij verschillende functies aan de landmachtstaf en de Defensiestaf. In 2007 werd hij commandant van 43 Gemechaniseerde Brigade te Havelte. Van eind oktober 2008 tot begin november 2009 was De Kruif Commander Regional Command South in Kandahar, Afghanistan. In die functie was hij verantwoordelijk voor ISAF-manschappen. Sinds mei 2010 is Mart de Kruif Plaatsvervangend Commandant Landstrijdkrachten. Generaal-majoor Tom Middendorp volgt medio 2012 generaal Peter van Uhm op als Commandant der Strijdkrachten. Generaal van Uhm gaat dan met leeftijdsontslag. Ter voorbereiding op zijn functie als Commandant der Strijdkrachten wordt generaal-majoor Middendorp vanaf 4 januari 2012 belast met werkzaamheden en projecten bij de Defensiestaf en wordt hij bevorderd tot luitenant-generaal. Voor generaal Peter van Uhm komt een einde aan een militaire carrière die in 1972 begon. Hij werd op 17 april 2008 Commandant der Strijdkrachten. uitgezonden militairen Een belangrijke doelstelling van het buitenlands beleid is het bevorderen van democratische waarden en mensenrechten, en van stabiliteit en vrede in de wereld. De Nederlandse mannen daarvoor inzetten, verdienen onze grote steun en waardering. haar Troonrede. Militairen van land-, luchtmacht, marine en marechaussee, gestoken in de uniformen van weleer, zetten op Prinsjesdag met een erehaag de route af die de Gouden Koets van Paleis Noordeinde naar het Binnenhof aflegde. Zo n 2200 defensiemedewerkers waren bij de plechtigheden in de Hofstad betrokken, zoals elk jaar op de derde dinsdag van september. Onder meer detachementen van de Garde Grenadiers en Jagers en de cavalerie vormden een ere-escorte. De Koninklijke Militaire Kapel Johan Willem Friso en de Regimentsfanfare Garde Grenadiers en Jagers voerden de stoet aan. De Gele Rijders gaven traditiegetrouw met een saluutbatterij acte de présence. Zomerbivak Thuisfront-jeugd deelnemers waren stuk voor stuk relaties van momenteel uitgezonden militairen. De kinderen kregen een crash course in militaire vaardigheden als exercitie, kaartlezen en het nemen van de hindernisbaan. Het bivak viel soms best zwaar bij de jonge militairen. Lisette Daniëls, wiens broer momenteel dient in Kunduz, vond het bivak erg leuk maar merkte ook dat het leven van een militair niet altijd over rozen gaat. Het eten is erg droog. Klagen over kleine ongemakken hoort erbij, maar over het algemeen wordt er van het bivak genoten, legde majoor Peter Wieman, hoofd Thuisfrontcomité, uit. Het zomerbivak heeft een ludieke inslag. Toegevoegde waarde is er ook. Wieman: Bij thuisfrontdagen komen met name de jongere kinderen mee, tijdens het zomerbivak bereiken we ook de oudere kinderen. Door het contact met lotgenoten en de introductie in de militaire wereld van hun vader of moeder, broer of zus, krijgen de kinderen beeld bij het leven als militair. voor stafadjudant Slagers ontving de hoge Amerikaanse onderscheiding voor zijn buitengewone bijdrage aan de training en ontwikkeling van sergeantmajoors bij de United States Army Sergeants Major Academy op Fort Bliss in Texas. Slagers was van 1 mei 2008 tot 1 mei 2009 ingedeeld als faculty advisor. Hij gaf er een jaar lang les aan de beste Amerikaanse onderofficieren en gebruikte daarvoor een typische Nederlandse lesmethode. Amerikaanse militairen zijn gewend informatie toegediend te krijgen en aan het einde van de cursus een vinkje te scoren, zei de adjudant daar destijds over. Ik heb al in mijn eerste les gezegd dat het bij mij anders gaat. Ik wil dat ze meedoen: discussiëren en zich uitspreken. Dat vonden ze raar. Op mijn naambordje staat Patrick en zo wil ik ook graag worden genoemd. Nou, dan zie je ze kijken. Ik zei ze: Ik heb de waarheid niet in pacht, ik ben niets meer dan jullie. Ik heb alleen deze cursus al afgerond en daarom sta ik nu voor jullie. Let s talk. Het wilde er moeizaam in, maar nu ze het gewend zijn, vinden ze het prachtig. Adjudant Slagers is momenteel werkzaam bij het Opleidings- en Trainingscentrum Logistiek. t Landmacht 7

5 Landmacht Gezien Inspectie Bijzonder bezoek op de Generaal Winkelmankazerne in Harskamp, eind september. Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Willem-Alexander sluit aan bij de wapeninspectie van een groep Natresmilitairen, die klaar staan voor het onderdeel schieten tijdens de jaarlijkse Landelijke Schiet- en Vaardigheidswedstrijd van het Korps Nationale Reserves (Natres). De Prins van Oranje, in gevechtstenue, ging mee de schietbaan op, volgde ook een groep tijdens het onderdeel doorzoeken gebouw en sprak uitgebreid met reservemilitairen over hun inzetbaarheid en motivatie. Generaal-majoor Mart de Kruif, plaatsvervangend Commandant Landstrijdkrachten, Inspecteur Reservepersoneel van de landmacht en gastheer van de prins: We hebben de afgelopen jaren en dankzij missies als in Afghanistan geleerd dat de reservist de landmacht voorziet van extra kwaliteit. Reservisten zorgen voor diversiteit, zorgen met hun civiele vakkennis voor een meerwaarde, maar kennen intussen wel de mores van het militaire bedrijf. Het feit dat ze zich beschikbaar stellen in hun vrije tijd toont bovendien een bijzondere betrokkenheid. De kracht van de Natres is kortweg: snel, goed en veel.

6 Landmacht bezuinigingen Eén visie, één mening TEKST: Leo de Rooij FOTO S: sm Sjoerd Hilckmann Gezamenlijk uitdragen van één visie, één mening. Alleen dan kan er in de toekomst een landmacht blijven bestaan, die nog steeds beschikt over voldoende capaciteiten om haar taken uit te voeren. Met die boodschap besloot Commandant Landstrijdkrachten, luitenant-generaal Rob Bertholee, zijn briefing op 22 september aan zijn ondercommandanten over de laatste ontwikkelingen rond de bezuinigingen. 10 Landmacht Luitenant-generaal Rob Bertholee brieft zijn ondercommandanten over de bezuinigingen op de kromhoutkazerne in Utrecht. Generaal Bertholee gaf de reorganisatie letterlijk een gezicht met twee aansprekende dia s om te schetsen hoe enorm zwaar het Commando Landstrijdkrachten bij deze reorganisatie getroffen wordt. Op de eerste dia waren honderd gezichten van landmachtpersoneel te zien, op dia 2 wemelde het van de doorkruiste foto s. De hele landmacht gaat op de schop, er is geen eenheid of individu dat niet geraakt wordt. De reductie van circa zesduizend VTE en bedraagt zo n 25 procent van het CLAS en zelfs 50 procent van de totale reductie van defensie, stelde de generaal, die zei van zijn hart geen moordkuil te willen maken. Ik kan het helaas niet mooier maken dan het is. In zijn speech ging Bertholee kort in op zaken als de impact van de Numerus Fixus, het effect van de reorganisatieplannen op het personeel, de herinrichting van het opleidingsveld en de functieduurvervulling. Individuele duidelijkheid over de toekomst van mensen kon hij nog steeds niet geven, daarvoor spelen teveel onbekende factoren een rol. De reorganisatie is een fact of life, die draaien we niet meer terug. Maar kijk naar wat er over is: er staat nog steeds een landmacht met voldoende capaciteiten, we kunnen onze taken nog steeds aan. Laten we dat ook met zijn allen blijven uitstralen. Zijn oproep aan een ieder: Houd uzelf via alle mogelijke communicatiekanalen op de hoogte van de ontwikkelingen, denk mee en kom vooral met uw commentaar. Alles over de reorganisatie bij Defensie via intranet: Portaal > Snel naar > Startpagina reorganisatie Landmacht 11

7 Landmacht bezuinigingen Landmacht bezuinigingen Blijf vooral current Direct na de briefing van C-LAS aan zijn (onder)commandanten vroeg Landmacht enkele toehoorders naar hun reactie. Wat vonden ze van de boodschap, wat gingen ze hun personeel vertellen? Luitenant-kolonel Peter Maarse, commandant 400 Geneeskundig Bataljon, vond de bijeenkomst een goede manier om sentiment te delen, maar had inhoudelijk weinig nieuws gehoord. Ik heb zojuist de filmzaal die ik voor morgen had gereserveerd laten afbestellen, een dergelijke boodschap zou alleen maar teleurstellend zijn voor mijn mensen. Persoonlijk had ik wel iets meer verwacht ja, al begrijp ik dat er nog veel onzekere factoren meespelen. Zo n Numerus Fixus bijvoorbeeld, heeft gevolgen voor de hele organisatie en laten zich nog moeilijk vertalen. Naar zijn personeel toe heeft Maarse een dringend advies: Blijf toch vooral current in je vaardigheden en capaciteiten. Houd je eigen waarden hoog en bepaal voor jezelf de goede momenten. Altijd beter dan alleen maar zitten afwachten wat er gaat gebeuren. Ook luitenant-kolonel Ernst Dobbenberg, commandant 11 Pantsergeniebataljon, heeft nauwelijks nieuws gehoord. Het blijft toch een identiek verhaal, maar dat was ook de verwachting. Neemt niet weg dat het de bittere realiteit is, een harde en moeilijk te verteren boodschap. Bij mijn mensen komen er nu al veel vragen over de (on)mogelijkheden van doorstroom, maar antwoorden daarop heb ik ook nog niet. Rationeel is het allemaal te begrijpen dat die duidelijkheid er nog niet is, het is nou eenmaal een complexe materie, maar emotioneel is het voor velen toch een ander verhaal. Daar zullen we binnen de eenheid dan ook zeker aandacht aan schenken. Commandant KMS, kolonel Piet van der Sar, wist al langer dat zijn school in Weert zou moeten sluiten. Maar ik ben ook blij dat generaal Bertholee nogmaals het belang aanstipte van het behoud van een bakermat voor het opleidingsveld. Dat behoud is veel belangrijker dan de locatie waar die bakermat gevestigd is, al wil ik daarbij ook iets aantekenen. We moeten er voor waken dat we als opleiding straks te weinig zichtbaar zijn, dat we verzuipen op een grote legerplaats als bijvoorbeeld Ermelo. Onze kracht is het bieden van een veilige leeromgeving voor onze aankomende jonge leiders, waar ze ruimte hebben om al lerend fouten te maken. Dus liever niet onder het oog van operationele eenheden, maar op een beschermde locatie. De Jan van Schaffelaerkazerne zou in mijn ogen daarvoor uitstekend geschikt zijn. Het is mijn overtuiging dat de kwaliteit van instructie niet hoeft te lijden onder een verhuizing. Al zullen de in het zuiden wonende militairen de verhuizing natuurlijk wel betreuren. Bij 14 Afdeling Veldartillerie hebben ze een druk oefenschema en daarom is het volgens commandant luitenant-kolonel Peter Nieuwenhuis goed om af en toe eens even letterlijk stil te staan bij de zaken die rond de reorganisatie spelen. Anders laat je jezelf steeds maar meeslepen door de waan van de dag, druk-druk-druk. Morgen hebben we een gezamenlijke bijeenkomst, zal ik mijn mensen nogmaals de complexiteit van het geheel schetsen. Moet ik ze helaas vertellen dat er nog niet veel méér duidelijk is dan in april, maar dat het tijd kost om zorgvuldig te zijn. Ik ga proberen iedereen er van te doordringen dat er op P-gebied nu al allerhande zaken spelen, dat ze voor zichzelf dingen moeten afwegen of in gang zetten. Weet je wat het is? Mensen zeggen dat ze duidelijkheid willen, maar eigenlijk willen ze alleen maar zekerheid. En laat dat nou net datgene zijn wat de organisatie ze niet meer kan bieden. Jong? Denk mee over de toekomst van de landmacht De reorganisaties zijn van start en er wordt veel nagedacht over waar we naartoe willen met de landmacht. Waar liggen de kansen en wat moeten we doen om straks sterker uit de strijd te komen? Verschillende groepen denken onder leiding van Staf CLAS mee over wat de doelen van de landmacht zouden moeten zijn, hoe we moeten werken, aan welke randvoorwaarden voldaan moet worden om een gezonde organisatie te zijn waar we trots op kunnen zijn. Uiteindelijk wordt dit een helder plan van aanpak, waarin duidelijk is wat er van de landmachters verwacht wordt. Eén van die groepen is Jong Landmacht. Het doel van dit forum is de ontwikkelingen en gedachten vanuit de top van de organisatie te spiegelen met de landmachters van de toekomst. Ben je jong (< 35 jaar) en wil je ook meepraten over de toekomst van de Landmacht en de kansen die we als Landmacht zeker moeten benutten, geef je dan op via Ae.celie.d.windt@mindef.nl. Wellicht word je dan binnenkort uitgenodigd voor het forum van Staf CLAS. 12 Landmacht Landmacht 13

8 CLAS trekt tussen vliegshows door belangstelling op Luchtmachtdagen TEKST: Arno Marchand FOTO S: René Ketting, AVDD Toegangspoort van het landmachtdeel op de staticshow. Toeschouwers kijken aandachtig naar de 'waaghalzen' op de paratoren. Een jonge 'infanterist' wordt gecamoufleerd. Welkom bij de Koninklijke Landmacht staat op een grote poort aan het begin van het bivak. In het oog springend is daar onder andere de paratoren. Dit is één van onze mobiele wervingsuitingen, zegt adjudant Ger van Rossum, Hoofd Wervingsondersteuning van 11 Luchtmobiele Brigade. De animo is boven verwachting. Zo veel zelfs dat ik mijn personeel af en toe even naar de container moet sturen om even te ontspannen, zegt hij terwijl tussen een aantal attributen in een donkere zeecontainer een militair inderdaad even bijkomt van de inspanningen. We hebben de bezoekers al dik boven de tweeduizend sprongen laten maken. Ze zijn onder de indruk van de strenge veiligheidseisen. Zowel onderaan de toren als bovenop voordat ze springen, wordt alles gecontroleerd. Het gaat heel professioneel. Van Rossum moet wel geregeld uitleggen waarom de landmacht op de Luchtmachtdagen aanwezig is. Het antwoord is voor ons simpel. Wij hebben heel nauwe banden met de luchtmacht. Wij kunnen binnen onze brigade zelfs niet zonder de helikopters en F-16 s. Modderbaan Naast de paratoren staat een andere publiekstrekker. Rondrit staat er heel gemoedelijk op het bord, maar vooral jong en oud in de rij, ziet dat de Light Support Vehicles een afgezet stuk gras in twee dagen tijd hebben omgeploegd tot een modderbaan. De paar buitjes op de zondag vergroten de modderpoel alleen maar. De lol van de meerijders is er echter niet minder om wanneer de bestuurders van de LSV s gas geven een paar rondjes crossen terwijl de klodders in het rond vliegen. Korporaal Lex van Tongeren is bij toerbeurt één van de chauffeurs. Daarnaast geef ik uitleg over het mortier en wat de landmacht doet. Het publiek komt naar de luchtmacht voor de Luchtmachtdagen, maar het is ook leuk interesse op te wekken voor andere onderdelen van Defensie. Een cursus hebben we hiervoor niet gehad, vult zijn collega richter soldaat Max Engelander aan, maar iedereen weet wat zijn werk inhoudt. Dat kunnen we zo uitdragen. Van Tongeren: Het is mooi dat we kunnen informeren en dat bezoekers na een rondrit met een blij gezicht weer verder gaan. Jammer natuurlijk dat er geen Landmachtdagen zijn, maar deze deelname aan de luchtmachtdagen vind ik een superoplossing. De paratoren van de Luchtmobiele Brigade. Tekst en uitleg bij één van de landmacht-stands. En een wedstrijdje 'uithangvermogen' voor de kids. Korporaal Lex van Tongeren als chauffeur in een LSV op de modderbaan net achter een paar helikopters op de staticshow. Door het ontbreken van een eigen Landmachtdag was het Commando Landstrijdkrachten dit jaar groter dan normaal vertegenwoordigd op de Marine- en Luchtmachtdagen. In september opende vliegbasis Leeuwarden haar poorten voor een tweedaags luchtvaartfestijn waar op de staticshow de landmacht een prominente plek innam. Recht tegenover de verkeerstoren was een klein bivak ingericht met tal van activiteiten voor jong en ouder.

9 Landmacht Interview Afscheid C-LAS Ik ben een onverbeterlijke TEKST: KAP Roel van de Wiel FOTO S: AVDD Luitenant-generaal Rob Bertholee draagt 25 oktober het commando van de landmacht over aan zijn plaatsvervanger en opvolger, dan luitenant-generaal Mart de Kruif. Vlak voor zijn afscheid vertelt de generaal over zijn tijd als commandant en militair. Het is altijd belangrijk geweest dat ik mezelf recht in de ogen kan kijken. Generaal Bertholee: Ik neem met gemengde gevoelens afscheid van de functie van Commandant Landstrijdkrachten. Ik ben er na bijna vier jaar een beetje mee vergroeid. Ik heb me er altijd enorm in thuis gevoeld. Ik aarzel met het gebruik van het woord plezier, omdat er ook hele vervelende kanten aan zaten. De mensen die om het leven zijn gekomen of door de dienst voor het leven beschadigd raakten, de bezuinigingen, het advies het tankwapen te schrappen. Daar tegenover staan genoeg leuke momenten: de werkbezoeken, het spreken met militairen, hun enthousiasme, inzet, vaardigheden en blinde loyaliteit te zien. De wekelijkse werkbezoeken en de bezoeken aan inzetgebieden heb ik nooit als een verplichting gezien. Daar kreeg ik de kleur in de plaatjes bij alle papieren informatie uit rapporten, commandantenmeldingen en stafberaden. En daar putte ik altijd weer energie uit. Nee, ik zou doodongelukkig zijn geworden als ik die werkbezoeken niet had mogen doen. Het is ook een eretaak. Natuurlijk is het een eer deze functie te mogen vervullen. Ik heb me altijd gerealiseerd dat de drie ereroffels tijdens een parade niet voor Rob Bertholee zijn, maar voor de Commandant Landstrijdkrachten. Ik vind trouwens dat we die militaire tradities moeten koesteren, omdat ze een functie hebben. Zeker in een tijd waarin omgangsvormen vervlakken, is dat belangrijk. Militairen zijn lid van een team met een complexe taak. Als we binnen dat team onze leider niet herkennen en erkennen, wordt het een bende. Dat geldt niet alleen voor C-LAS, maar voor commandanten op elk niveau, de senior en de junior leaders. Iedere leider heeft zijn eigen stijl. Ik heb bewust geprobeerd naar onze mensen te luisteren en van opdrachtgerichte commandovoering mijn mantra gemaakt. Ik geef mijn commandanten de kaders, maar daarbinnen ook de ruimte om zelf zaken verder in te vullen. Daarbij moet ik dan wel accepteren dat als zij fouten maken, ik verantwoordelijk ben. Dat is soms lastig, maar het hoort erbij. Ik heb ook in elke functie geprobeerd zaken vanuit een positieve invalshoek te benaderen. Zoals nu met de reorganisatie: ik ga liever keihard aan het werk om de organisatie op te bouwen en sterk te maken, dan dat ik de door de politiek bepaalde richting ga aanvechten. Het besluit is nu eenmaal genomen, fact of life, aan het werk. En ik vind: begin nou eens te benoemen wat goed is aan onze organisatie. Bij de landmacht vertellen we altijd eerst wat er beter moet. Maar als je je auto wilt verkopen, vertel je toch ook niet eerst wat er aan mankeert? Als ik over de landmacht vertel, hoef ik ook echt niet te liegen als ik zeg dat we ontzettend veel kunnen, dat we modern materieel hebben en Landmacht 17

10 Generaal Bertholee in Assen, tijdens Falcon Autumn. Foto: Evert-Jan Daniels uitstekend personeel. Ten slotte: klagen doe je naar boven, niet naar beneden. Dat alles bij elkaar zou je mijn stijl kunnen noemen. Het is een raar idee dat ik straks dat pak uit doe. Ik ben sinds 1975 verknocht aan het pak, aan de organisatie en alles waar het uniform voor staat. Ik heb me er altijd in thuis gevoeld en me er nooit voor geschaamd. Als ik terugkijk, ben ik vooral dankbaar. Ik heb zoveel mogen doen: ik heb gereisd, gestudeerd en leiding gegeven. Als jonge luitenant heel direct met m n mensen en m n vak, later indirecter. Maar de rode draad was: met en voor mensen. Ik heb me nooit verveeld. U heeft in uw tijd de wereld zien veranderen. Koude oorlog, De tijd van Srebrenica herinner ik me als erg bizar. Toen de enclave in 1995 viel, was ik commandant 41 Afdeling Veldartillerie. Ik zat in Seedorf en we kregen daar alles wel te horen, maar het was net alsof alles vertraagd tot ons doordrong. De omvang en de impact ervan ben ik me pas in een latere functie gaan realiseren. Ik ben trouwens pas vorig jaar voor het eerst in Srebrenica geweest, samen met de minister, voor een herdenking. Het heeft veel indruk op me gemaakt. Op kantoor bij de Defensiestaf. Ik werd gebeld door onze Militair Attaché in Duitsland nota bene, dat ik de tv aan moest doen. Ik heb met verbijstering zitten kijken en wist meteen dat de wereld nooit meer hetzelfde zou zijn. Dat het werk van de landmacht voor altijd zou veranderen? Zo ver dacht ik nog niet door. Maar als je me vlak voordat ik de tv aan deed zou zeggen dat wij twee jaar later een eenheid in Afghanistan zouden hebben, had ik je voor gek verklaard. Afghanistan heeft de landmacht uiteindelijk sterker ge maakt. Hoe vervelend soms ook, onze organisatie bestaat primair voor het toepassen van geweld. Om te vechten, dus. Door de missie in Afghanistan, maar ook in Irak, Kosovo en Libië, zijn we volwassen geworden. Op een harde manier soms, maar de landmacht is er professioneel beter door geworden. De rode draad was: met en voor mensen. Ik heb me nooit verveeld Dat weet ik niet. Ook zonder Taskforce Uruzgan was het een geweldige job geweest. Maar de missie heeft de functie in elk geval een bepalende dimensie gegeven. Ik heb al die jaren tegen iedereen gezegd: Laat geen twijfel bestaan over mijn prio. Liever drie auto s stil in Nederland, dan één in Afghanistan. De verantwoordelijkheid voor de gereedstelling van het landmachtpersoneel woog zwaar. Zijn de mensen voldoende getraind? Is het materieel goed? Hebben ze de juiste wapensystemen? Is de logistiek geborgd? Op al die vragen moest ik ja kunnen antwoorden voordat ik mijn mensen overdroeg aan de CDS. Die verantwoordelijkheid voelde ik 52 weken per jaar, 24 uur per dag. En als m n werkmobiel in het weekeinde begon te piepen, wist ik dat het vast geen goed nieuws was. Nog zo n omvangrijke missie : de bezuinigingen. Hoe heeft Bezuinigingen zijn nooit leuk. Ik heb sinds 1990 alleen maar bezuinigingen meegemaakt. Een bezuiniging is nooit een leuke opdracht, maar zeker niet als er al zoveel vet is weggesneden dat je echt vlees gaat raken. Als je dan tot de conclusie moet komen dat je niet kunt bezuinigen zonder dat je bepaalde zaken niet of niet lang meer kunt uitvoeren, dan is dat wel eens frustrerend. In mijn presentatie aan de secretaris-generaal heb ik dan ook gezegd dat ik vind dat de landmacht onevenredig zwaar getroffen wordt. We hebben de afgelopen jaren tachtig procent van de inzet geleverd, maar leveren nu vijftig procent van de functies in en 25 procent van onze eigen organisatie. Dat is loodzwaar. Het is zeker een zwarte alinea in mijn C-LAS-boek. Maar je moet ook reëel zijn: wij voeren uit wat de politiek ons opdraagt. De politiek vindt dat er minder inzet en slagkracht op de grond nodig is. Als burger vind ik dat onverstandig, als C-LAS vind ik het erg vervelend. Maar de politiek beslist. Als militair volg je, of moet je wat anders gaan doen. Door sommigen zult u herinnerd worden als de comman Mijn imago is volkomen ondergeschikt aan de argumenten waarop ik mijn advies heb gebaseerd om de Leopards af te stoten. Ik kijk elke ochtend in in de spiegel en vraag me af: Sneden die argumenten hout? Heb ik iets gedaan waar ik van overtuigd was? Heb ik mensen bewust benadeeld? Het is voor mij belangrijk dat ik anderen en mezelf recht in de ogen kan kijken. En dat kan ik. Natuurlijk weet ik ook dat het pijn doet het tankwapen weg te doen. En er zit zeker een operationeel risico aan vast. Maar er moesten harde keuzes gemaakt worden. Ik ben bewust naar het laatste tankschot in Bergen-Hohne gegaan. Ten eerste omdat ik wilde delen in de pijn die de cavalerie voelt. Maar ook omdat ik die mensen recht in de ogen moest durven aankijken en ze het waarom moest uitleggen. Ook dat hoort er bij. Nee. Het reorganisatiedossier is niet alleen maar negatief en zwaar. Het is een lastig dossier, maar we moeten niet blijven hangen in de ellende. Ik kan wel eindeloos zielig blijven doen, maar daar schiet de organisatie niets mee op. Ik zie en zeg het zo: we worden hard geraakt, dat is misschien niet te begrijpen, maar dat gezegd hebbend denken we vanaf nu voorwaarts. Dit dossier biedt enorm veel uitdagingen, maar in de uitvoering daarvan kun je ook professionele bevrediging vinden. U heeft trouwens ook wel wat gewonnen. Ik ben blij dat we de brigades hebben behouden, de hoeksteen van de landmacht. Het is het anker waarmee we de afgelopen jaren de gereedstelling en de staven van hoofdkwartieren en de TFU hebben laten draaien. Ik weet niet hoe we dat anders voor elkaar hadden moeten boksen. En het overeind houden van de infanteriebataljons, de kerncapaciteit van de landmacht. Juist met de gemechaniseerde en luchtmobiele infanterie hebben we de afgelopen twintig jaar overal meegedaan. Dat is ook de bijdrage die er toe doet. En die capaciteit past volgens mij ook bij de politieke ambities om op het wereldtoneel mee te blijven doen. Daar ben ik echt blij om. klus afmaken. Het is lastig zo n zwaar dossier onafgerond door te geven. Maar ik heb het volste vertrouwen in mijn opvolger. We hebben het afgelopen jaar nauw samengewerkt, juist ook waar het de bezuiniging en reorganisatie betreft. Hij weet alles wat ik weet. Bovendien, de landmacht heeft zoveel talent, jong en oud op alle niveaus. Ik laat de landmacht in goede handen achter. Ze redden het echt wel zonder mij. Je ziet; ik blijf een onverbeterlijke positivo. Ik vind afscheid nemen lastig, merk ik. Ik vind het eigenlijk absoluut niet leuk. Ik moet ook nog uitgebreid gaan bedenken wat ik ga doen. In elk geval niet stilzitten. Een voltijdbaan, kleine projecten, ik weet het nog niet. Daar heb ik nog te weinig tijd en gelegenheid voor gehad. Ik word vooral betaald om de landmacht te leiden. Een autobiografie? Die komt er niet. Dat heb ik niet nodig om mijn ervaringen te delen met mensen die er wellicht wat aan hebben. Een boek over leiderschap, soms puttend uit eigen ervaring, dat misschien wel. Of misschien wel een echte thriller. Volgens mij is het veel werk, maar het lijkt me wel wat. Ik neem met pijn in het hart afscheid van de landmacht. Voor mezelf hoef ik niet weg, maar voor de organisatie is doorstroming goed. Ik maak met een gerust hart plaats. Ik ben blij dat we de brigades hebben behouden Generaal Bertholee over... de landmacht in 2020: De landmacht heeft de toekomst. De rol van het reservepersoneel neemt toe, we kunnen onverkort steunen op de loyaliteit van ons burgerpersoneel, de luchtmobiele component heeft haar meerwaarde en de samenwerking met luchtmacht is bijzonder en effectief. Bovendien blijft er absoluut vraag naar gemechaniseerde eenheden, pantser en vuursteun. Kijk om je heen in de wereld en je ziet: dat zijn echt geen koude oorlog-capaciteiten. Nog steeds worden de meeste conflicten op het land uitgevochten. Daar zijn wij van: het land. dag opnieuw op pad gaat, met gevaar voor eigen leven, om met zijn team z n werk te doen, verdient het grootste respect. de helden van de landmacht: We hebben de afgelopen tijd dapperheidsonderscheidingen uitgereikt. Ik heb alle aanvragen gezien. Van degene die ik heb ondertekend, was het altijd terecht, omdat die collega s zich persoonlijk hebben onderscheiden. Maar iedereen die elke aan alle landmachters: Realiseer je wat voor geweldige organisatie de landmacht is. En doe die organisatie en jezelf niet tekort. Ook al bedoel je het vaak nobel; wees niet te negatief. Kijk vooral eens naar wat er goed is aan onze organisatie. Je zult je verbazen.

11 Falcon Autumn samen Alles komt in Assen TEKST: tlnt Joost Ploegmakers FOTO S: sm Gerben van Es Genisten, infanteristen, logistiekelingen: in en onderweg naar Assen kwamen verschillende landmachtdisciplines samen, zoals bij de oversteek van het konvooi over de IJssel. 20 Landmacht Landmacht 21

12 Falcon Autumn is de codenaam voor de tweeweekse mega-oefening waarin 11 Air Manoeuvre Brigade met ondersteuning van diverse landmachteenheden haar geïntegreerde optreden trainde. Rondom Assen kwamen 2500 militairen samen voor de grootste oefening sinds jaren op Nederlandse bodem. Nog een minuut voordat de Chinook de landing inzet, geeft de loadmaster van achter zijn boordwapen door. De passagiers, militairen van 11 Air Manoeuvre Brigade, bereiden zich voor op de eerste actie op de grond. Door het raampje zijn de roodwitte curbstones plotseling duidelijk zichtbaar, vlak voordat de Chinook midden op het TT-circuit van Assen landt. De infanteristen rennen achter elkaar de heli uit, het asfalt van het circuit op, en nemen hun liggende posities in. Achter hen zoeken de drie Chinooks het luchtruim weer op, met een Apachegevechtshelikopter voor hun bescherming in hun kielzog. Nadat de heli s zijn vertrokken, richten de luchtmobiele infanteristen een rondom in bij een lange rij autobanden die normaal gesproken de raceauto s beschermt. Vanuit daar gaat de actie over de grond verder en wordt het TT-circuit op de 'rebellen' veroverd. De actie op het circuit in Assen trekt veel bekijks van nieuwsgierige Drentenaren, die zich met verrekijkers en fotocamera's hebben opgesteld rondom het raceterrein. Ze worden op hun wenken bediend met een spectaculaire Air Assault-operatie van 11 Air Manoeuvre Brigade (11 AMB). Die eenheid, een samenwerking van 11 Luchtmobiele Brigade en Defensie Helikopter Commando (DHC), traint tijdens de grote tweeweekse oefening Falcon Autumn haar geïntegreerde optreden. Ook luitenant-kolonel Harm van der Have is erg enthousiast over de initial entry. Fantastisch, zegt de overste, commandant van 12 Infanteriebataljon. Hij leidde de eerste aanval vanaf de grond. Al die middelen die je tot je beschikking hebt maken een Air Assault geweldig. Helikopters, para s, mortieren, infanterie: alles komt samen. Kracht Falcon Autumn is een oefening ter voorbereiding op de test waarbij 11 AMB zijn Operationele Gereedheidsstatus moet laten zien. Die test vindt volgend jaar plaats tijdens de oefening Peregrine Sword. De kracht van 11 Air Manoeuvre Brigade is dat die snel, flexibel en wereldwijd inzetbaar is. 11 AMB is onder andere in staat een object tot op 150 kilometer afstand in te nemen en 48 uur lang zelfstandig vast te houden. Dat scenario speelt zich ook af in Assen. Het TT-circuit wordt via een Air Assault ingenomen en vervolgens vastgehouden. Vanuit Schaarsbergen komt twee dagen later het konvooi aan. In het konvooi zitten de Ground Attack Convoy (gevormd door 13 infanteriebataljon) en de logistiek. Zodra het konvooi is gearriveerd, wordt het kamp opge- In staat Nederland te helpen Brigadegeneraal Otto van Wiggen is de commandant van 11 AMB en leidde gedurende Falcon Autumn het gevecht. Door onze veelzijdigheid, de beschikbaarheid aan helikopters en het aantal militairen dat 11 AMB telt, zijn we uitstekend in staat om bij calamiteiten in Nederland de helpende hand te bieden, zegt de generaal. We hebben dat in ons bestaan al meerdere keren laten zien bij het blussen van bos- en heidebranden zoals bij Aamsveen, de mond- en klauwzeercrisis, grensbewaking en wateroverlast. Brigadegeneraal Otto van Wiggen. 22 Landmacht Moeilijk in de training, makkelijk in de wedstrijd bouwd met legering en andere voorzieningen, zoals een hospitaal en wasgelegenheden. Air Assault is een van de moeilijkste disciplines die er is, stelt luitenant-kolonel René van Dorp, hoofd sectie 3 van 11 LMB vast, maar we tonen hier aan dat we het kunnen. Moeilijk in de training, makkelijk in de wedstrijd. Als je dit beheerst, beheers je eigenlijk alles. Al onze bataljons moeten Air Assault dan ook onder de knie hebben. Kapitein Mark Reumer, commandant A-compagnie van 12 infanteriebataljon, vult aan: Het geïntegreerde optreden is de essentie van de Air Manoeuvre Brigade. Het gaat veel verder dan een club infanteristen met een helikopter afzetten. De acties vanuit de lucht zijn compleet geïntegreerd in het plan. Het is dus compleet iets anders dan luchtsteun. Landmacht Falcon Autumn is niet alleen bijzonder vanwege de omvang van de Air Assault-oefening. Ook de bijdrage van andere landmachteenheden is opvallend. Aan Falcon Autumn doen onder andere het Korps Commandotroepen (KCT), eenheden van het OOCL en 42 Brigadeverkenningses- kadron mee. De commando s voeren al op de eerste dag van de oefening een actie uit, waarbij zij twee High Value Targets oppakken. De KCT ers landen met twee Chinooks midden in het centrum van het Drentse dorp Havelte. In Echten is er veel belangstelling voor een actie van 105 Brugcompagnie, die een brug bouwt over de Hoogeveense Vaart. Maar voordat de genisten kunnen beginnen met bouwen, valt de oefenvijand hun konvooi aan. De opstandelingen openen het vuur aan de overzijde van het water, vanaf de openbare weg. Automobilisten die door de actie in een kleine file terecht komen, worden tot hun verrassing getrakteerd op een vuurgevecht (met oefenmunitie uiteraard) voor hun neus. De acties kenmerken de derde meerwaarde van Falcon Autumn: er wordt voornamelijk geoefend op civiel terrein in eigen land en voor het oog van de Nederlandse bevolking. Dat biedt meerdere voordelen. De keuze om zo'n grootschalige oefening in Nederland te houden, is gemaakt om op transport, huur van oefenterreinen en toelages te besparen. De militairen verplaatsen zich binnen een brede strook grofweg van Arnhem naar Groningen, zowel over de weg als door de lucht. Een groot deel van de acties vindt plaats buiten militaire Birdtable De eenheden van de landmacht worden tijdens Falcon Autumn voor het eerst real time gevolgd op grote schermen in het commandocentrum in Schaarsbergen. Dit is mogelijk dankzij de Birdtable, een bovenmaatse ipad van een meter bij een halve meter, die de eenheden van de deelnemende krijgsmachtdelen samen in beeld brengt. Luitenant-kolonel Rene van Dorp is chef van het Joint Operation Center (JOC). Vanuit het JOC houden we alles in de gaten en sturen we eventueel operaties bij, vertelt de overste. Dat is complex. Om de gelijktijdige aansturing van helikopters, voertuigen en militairen af te stemmen, is het dus essentieel dat we hier specialisten hebben die de informatie samenbrengen en inzichtelijk maken via bijvoorbeeld de Birdtable. Landmacht 23

13 Fort Hood, dé basis voor Nederlandse Air Assault Als je dit beheerst, beheers je eigenlijk alles oefenterreinen. Bijkomend voordeel is dat militairen hun professionaliteit van dichtbij aan de Nederlandse burger kunnen demonstreren. In sommige gevallen maken omwonenden zelfs deel uit van de oefening. Contact Hoewel het er meestal een stuk rustiger aan toe gaat, is contact met de burgerbevolking een belangrijk oefenonderdeel. Zo worden er ook een aantal sociale patrouilles gelopen. Na de succesvolle verovering van het TT-circuit gaan de eerste patrouilles de poort al uit. Ze zijn bedoeld om in de regio contact te maken met de plaatselijke bevolking en er permanente veiligheid te garanderen: de stabilisatiefase. In deze fase is er een belangrijke taak voor 1 CIMIC-bataljon. De CIMIC ers gaan in tweetallen op patrouille met luchtmobiele eenheden en praten met key leaders van de regio. Adjudant Jac Breur praat bijvoorbeeld met de burgemeester van Beilen. We willen door zo n gesprek alles te weten komen over drie thema s: de veiligheid, het lokale bestuur en de economische omstandigheden van de regio, legt de adjudant uit. Daarna gaan we kijken hoe wij de lokale autoriteiten kunnen ondersteunen. Air Assault-optreden is paars. De basis van de samenwerking tussen de luchtmobiele eenheden en de mensen en het materieel van het Defensie Helikopter Commando (DHC) wordt gelegd in een Texaanse woestijn. TEKST: Lkol Emco Jellema (KLu), maj Jim Gubbels FOTO'S: Sie Com 11AMB De hoofdtaak van 11 Airmanoeuvre Brigade (11AMB) is het Air Assault-optreden. Dat kenmerkt zich door onvoorspelbaar optreden, mede als gevolg van snelheid, verrassing en beperkte invloed van het terrein. Air Assault-optreden stelt hoge eisen aan de individuele militair op fysiek en mentaal gebied, de planning en uitvoering van Air Assault-operaties zijn complex. Veel training is hierdoor noodzakelijk, waarbij het accent ligt op niveau 4 (compagnies- en vluchtniveau). Air Assault-optreden is niet mogelijk zonder de inzet van helikopters. 11AMB wordt dan ook samengesteld door 11 Luchtmobiele Brigade (Aaslt) 7 december en het Defensie Helikopter Commando. De basis van die samenwerking wordt gelegd op de uitgebreide vlakten van Fort Hood, de grootste landmachtbasis van de VS. Daar is het Joint Netherlands Training Detachment (JNTD) actief. Het JNTD is een doorontwikkeling van het Netherlands Apache Training Detachment (NATD) dat sinds 1999 actief is onder de vleugels van 21 Cavalry Brigade (Air Combat). Deze eenheid is gespecialiseerd in het opwerken van US Apache Bataljons. Op deze leest zijn ook alle Nederlandse Apachevluchten geschoeid en worden vanaf volgend jaar alle Nederlandse Chinookvluchten van 298 Squadron opgeleid. Doordat de Chinookvluchten hier ook trainen, biedt het de mogelijkheid voor 11AMB en DHC-eenheden om hier de joint AASLT-trainingen naar een hoger niveau te tillen. Deze trainingsmogelijkheid omzeilt beperkingen op het gebied van oefenterreinen, milieu- en luchtvaartwetgeving en verlies aan verplaatsinguren tussen de vliegbasis en het oefengebied, zoals die vaak in Europa gelden. Daardoor worden de beschikbare vlieguren effectief benut. Daarnaast biedt Fort Hood met het aangrenzende oefenterrein uitstekende mogelijkheden om s nachts en laag te vliegen en werkt het klimaat bijna altijd mee. De Commandant der Strijdkrachten heeft eind vorig jaar de Business Case Fort Hood ondertekend. Hiermee is de mogelijkheid geschapen om vijfmaal per jaar Air Assaulttrainingen uit te voeren. Als je de beschikbaarheid van helikopters in Fort Hood afzet tegen de beschikbaarheid in Nederland, dan loont ondanks de afstand het in de VS oefenen van een luchtmobiele compagnie zeer zeker. Vijfmaal per jaar zal een versterkte infanteriecompagnie Air Assault (inclusief een geniegroep Air Assault en een verkennings-/ zware wapenpeloton) gaan trainen op Fort Hood, totaal ongeveer 160 man. Het JNTD zal samen met de bataljonsstaf van de te trainen eenheid het geheel leiden en ondersteunen. De komende jaren trainen op Fort Hood moet garanderen dat de getraindheid en het professionele optreden van de eenheden van de Luchtmobiele Brigade en de bemanningen van het Defensie Helikopter Commando toeneemt.

14 boven het Haringvliet TEKST: Leo van Westerhoven De MIB ontdoet zich automatisch na het contact met het water van zijn parachutes. Diverse disciplines van het Korps Commandotroepen (KCT) hebben op woensdag 7 september een complexe para-inzet op het Haringvliet, een voormalige zeearm van de Noordzee, met succes uitgevoerd. Meerdere keren zijn er die dag operators per parachute in het koude water gedropt. Het beoefenen van deze watersprongen is op zich niet uitzonderlijk te noemen. Het tot tweemaal succesvol droppen van een inzetgerede MIB (Medium Inflatable Boat), uit een transportvliegtuig met parachutes, is daarentegen in Nederland nog niet eerder vertoond. De deelnemers van het KCT zijn met twee doelstellingen naar het Haringvliet gekomen. Enerzijds om de in het Optreden Waterrijke Gebieden (OWG) gespecialiseerde ploeg (Specploeg) van 108 Commandotroepencompagnie (Cotrcie) te trainen op een tactische inzet. De inzet en het optreden op en onder water vereist immers specialistische kennis en vaardigheden. Anderzijds ter voorbereiding op de komende internationale Special Forces (SF) oefeningen Nighthawk in Denemarken en Cold Response in Noorwegen, waarbij de nadruk ligt op het hedendaagse joint en combined optreden van SF-eenheden in een Special Operations Task Group (Land) (SOTG(L)) setting. Ondanks dat het KCT primair een landgeoriënteerde SF-eenheid is moet er wel degelijk rekening worden gehouden met een inzet in een waterrijke omgeving, vertelt kapitein Ron die tot voor kort commandant was van het Trainingscentrum Waterrijkgebied (TCW) van het KCT. Het is immers een feit dat het merendeel van de wereldbevolking leeft in de buurt van water. Met name dicht bij de kust, aan rivieren of bij andere inlandse binnenwateren. Ook de belangrijkste industriële en economische centra van de wereld kunnen via waterwegen worden bereikt. Het is dus bijna onmogelijk als SF om te verplaatsen richting een doel zonder waterhindernissen tegen te komen. Hierbij moet men denken aan doelen die direct aan water liggen en alleen van daaruit te bereiken zijn of aan doelen waarbij de beste nadering over water is. Het zal daarom weinig verbazing opleveren dat wij ook in staat moeten zijn deze hindernissen over te steken c.q. in staat zijn gebruik te kunnen maken van water als infiltratie- en exfiltratie middel. In 2004 zijn operators van het KCT ingezet tijdens de evacuatie operatie in Ivoorkust. Exfiltratie via de aanwezige waterwegen is toentertijd wel in de opties meegenomen, maar hoefde uiteindelijk niet uitgevoerd te worden. Alle commandoploegen zijn basis opgeleid op deze aspecten; desalniettemin is van oudsher deze specifieke discipline vooral bij 108 Cotrcie ingedeeld. Ook beschikt ze tot nu toe als enige Cotrcie over een OWG Specploeg. Deze zogenoemde waterploeg is voor het optreden in waterrijke gebieden specialistisch uitgerust en is getraind en gekwalificeerd om zelfstandig op maar ook onder water ingezet te worden in alle soorten binnenwater en kustwater. Voor verplaatsingen onder water maken deze waterratten gebruik van duikuitrusting, zowel perslucht als zuurstof. Ze beheersen alle mogelijke soorten van optreden in waterrijke gebieden. Het spectrum waar de waterploeg in moet kunnen opereren is dan ook op zijn minst indrukwekkend te noemen. Ze is onder andere verantwoordelijk voor het toegankelijk maken van een waterrijk gebied dan wel object en het zelfstandig uitvoeren van missies in een waterrijke omgeving. Dit alles moet niet alleen beheerst worden in kabbelend binnenwater maar ook in getijden- en kustgebieden. Het KCT verruimt hierdoor het capability spectrum van Speciale Operaties SO aanzienlijk. Green on Klokslag 14:00 uur maakt de Deense Herc eerst een dummy-run over het Haringvliet om de positie te bepalen. Terwijl in de kist de laatste controles plaatsvinden brengt de vlieger het toestel in de springrun met een snelheid van ongeveer 250 kilometer per uur (met de wind in de rug) op de drophoogte van amper 300 meter. Op het bij para s welbekende teken green on wordt de sjorband losgesneden waarmee de MIB op de ramp (laadklep) op zijn plaats wordt gehouden. Zodra dat is gebeurd, glijdt de MIB over rollers rustig het vliegtuig uit en worden de tien parachutes door static lines automatisch geopend. De drop verloopt succesvol, dus snel tijd voor de vijf operators van de waterploeg om zich daar bij aan te sluiten. In luttele seconden stappen ook zij van de ramp. Ook de operators zitten bij de sprong met een lijn aan het vliegtuig vast, waarmee na de sprong vrijwel direct de parachute automatisch wordt geopend. De MIB ontdoet zich automatisch na het contact met het water van zijn parachutes. Nadat de operators de MIB bereiken is deze binnen tien minuten inzetgereed. In een volgende run zijn nog eens vier instructeurs van de TCW gedropt, direct gevolgd door de twee dispatchers van de Defensie Paraschool (DPS). Al snel worden deze operators door een boot van de TCW uit het water geplukt. Daarna is het nog een kwestie van parachutes en verpakkingsmateriaal oppikken en terugvaren naar de jachthaven Atlantica aan het Haringvliet. Van daaruit vertrekken de waterploeg en de dispatchers naar de vliegbasis Eindhoven om de inzet s avonds nog een keer te herhalen. De waterploeg moet aansluitend daarop nog een infiltratie- en duikopdracht uitvoeren. Moeite waard Beide acties zijn succesvol uitgevoerd en iedereen kan terugkijken op een zeer geslaagde procedure. Oké, de pak- en vouwafdeling van de DPS heeft een forse klus om de gebruikte parachutes te drogen en weer te vouwen, maar het was allemaal zeker de moeite waard. Wij als instructiegroep OWG zijn meer dan tevreden met de behaalde resultaten, vertelt Ron. Op deze dag hebben we als KCT tegelijkertijd onze directe strategische en tactische inzetbaarheid aangetoond. Een van de sterkste punten van dit soort water-mobility is dat als deze wordt gecombineerd met lucht-mobility, je vanaf bijvoorbeeld vliegbasis Eindhoven dus bijna overal ter wereld kunt opereren. Doordat onze operators onder andere parachute inzetbaar zijn kan op deze wijze gebruik worden gemaakt van de grootste en misschien wel veiligste parachute dropzone die er is, namelijk het water. Landmacht 27

15 Tekst: KAP Roel van de Wiel Foto s: KPL Erik Morren Common Effort Het Joint Operation Center is het militaire epicentrum van de multidisciplinaire operatie Common Effort. Samen oefenen aan gezamenlijk optreden in een crisisgebied; humanitair, diplomatiek en militair. Dat was de doelstelling van Common Effort, de oefening in het Duitse Munster, waar ruim 300 militairen van 1 (German/Netherlands) Corps in september aan meededen. De voornaamste winst is tijdwinst. Het is hommeles in en aan de kust van Tytan. De orde is volstrekt verdwenen. Piraten hebben vrij baan in de Golf van Canopia. Op het vaste land breken honger en ziektes uit. En in de Tori Pocket, de grensregio die gevoelig in het vizier ligt van buurman Kamon roert een immense vluchtelingenstroom zich. Andere landen in de regio Oost-Serasia - Petraceros, Lakuta, Stellaria, Sveland en Pockea - beginnen zich intussen ook te bemoeien met de onrust in Tytan. Hulp is geboden - en onderweg. In het Joint Operation Center (JOC) van NIMFOR hangen grote kaarten van Tytan en de regio. Kleine pins en gestifte lijnen geven de bewegingen van brigades weer in het geteisterde land. Zijn het de contouren van een grootschalige militaire operatie die op gang wordt gebracht om de orde in het land - dat verdacht veel van Noordoost-Afrika weg heeft -te herstellen? Niet helemaal. Het JOC is slechts het militaire epicentrum van een multidisciplinaire operatie om de crisis in Tytan te bezweren, en heeft zijn kamp gemaakt in de tuin van de Luftwaffen-kazerne in de Duitse studenten- en legerstad Münster. En die operatie is daadwerkelijk de oefening Common Effort, van 19 tot en met 23 september in Münster. Een stafoefening met een militaire component - de stafofficieren van het hoofdkwartier van 1 (German/Netherlands) Corps - maar met een civiele lead. In de oefening Common Effort staat namelijk een goed afgestemde samenwerking van militairen, diplomaten en hulpverleners, de zogenoemde Comprehensive Approach, centraal. Niet een militaire staf maar de Nederlandse en Duitse ministeries van Buitenlandse Zaken zijn in command. Je leert als militair dat er andere methodes zijn dan de onze Met de bekende drie D s (Defence, Diplomacy, Development) plus één H (Humanitarian Aid) gaan de civiele vertegenwoordigers én militairen gezamenlijk de Tytaanse crisis te lijf. De viertonners rijden er niet op uit om daadwerkelijk roleplayers te evacueren, de mensen van het Rode Kruis blijven op de kazerne in Munster; de oefening wordt van strategisch tot operationeel planniveau uitgevoerd. Oefening, project. Je kunt het ook een experiment noemen, weegt Jan Hendrik van Thiel, vertegenwoordiger van het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken, zijn woorden. Niemand van de deelnemers heeft dit zo ooit eerder gedaan. Er zijn nauwelijks roleplayers. Elke deelnemer is echt en oefent hier zijn of haar eigen rol in het alomvattende proces. Diplomaten, hulpverleners, militairen, politieagenten, ze oefenen allemaal zelf mee. Dat maakt de oefening extra sterk. Tytan blijkt inderdaad geschetst over de Noordoost-Afrikaanse kaart. In een overvol kantoor in een uiterste hoek van de kazerne bewaakt een kring vol militaire en civiele scenarioschrijvers het script van de oefening en vult het ter plekke aan met actuele events. De schrijvers zijn maanden bezig geweest met het verhaal van de oefening; het scenario, de kaarten, de aard van de crisis en de gebeurtenissen waar de oefenende componenten op moeten inspringen.

16 Bijzonder: bij Common Effort zijn de civiele deelnemers, waaronder Instituut Clingendael, Politie-academie Münster en de Universiteit Münster, voor het eerst vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van de oefendoelstellingen en het scenario. Luitenant-kolonel Jaco Brosky van het projectteam Common Effort is script director en verantwoordelijk voor het storyboard van de oefening. Jarenlang werd de civiele inbreng tijdens oefeningen beperkt tot rollenspelers. De gezamenlijke ervaringen in missies hebben uitgewezen dat deze opzet niet langer toereikend is, stelt de overste van 1GNC. Common Effort gaat niet om de oefening, maar om het totale proces van tien maanden. Het leren kennen, het proeven van elkaars cultuur, het wennen aan elkaars denken en doen. Met die ervaring kan iedereen beter voorbereid op missie. Nu we elkaars do s en dont s weten te vinden, kunnen we van het do not harm - naar het harmonize -principe. Samen plannen en werken in plaats van elkaar niet in de weg proberen te zitten. Dat de verschillende partijen elkaar in het veld regelmatig tegenkomen en nodig hebben, geeft de overste aan met een voorbeeld uit zijn storyboard. Op een gegeven moment moet door een verslechterde veiligheidssituatie een vluchtelingenkamp in de Tori Pocket worden verplaatst. UNHCR (Het Hoog Commissariaat der Verenigde Naties voor Vluchtelingen, red.) vraagt daarvoor ondersteuning via de Tytaanse regering. Diverse non-gouvermentele organisaties (ngo s, red.) wordt gevraagd het kamp te bouwen en militairen kunnen logistiek, medisch en qua veiligheid ondersteunen. Intussen werken diplomaten aan een politieke oplossing voor het geweld in de regio. Al die partijen hebben dus met elkaar van doen, maar hebben direct een eigen belang. De kunst is ze met elkaar te laten communiceren, op tijd, genoeg en goed. Het JOC heeft haar tenten opgeslagen in de tuin van de Luftwaffen-kazerne. 30 Landmacht Motto Begin je samenwerking voordat je elkaar over de grens treft in een crisis. Het centrale motto van Common Effort wordt eigenlijk al sinds september 2010 in de praktijk gebracht. Op dat moment komen de initiators van de multidisciplinaire oefening al bij elkaar om na te denken over een gezamenlijk optreden, om een geschikt scenario te bedenken en afspraken te maken. Een project in civiele handen dus, waar de militairen van 1GNC graag hun taak in vervullen. Het korps wil er graag alles aan doen om te helpen om de Comprehensive Approach uitvoerbaar te maken, zegt luitenant-generaal Ton van Loon, commandant 1GNC, na afloop van de oefening. Hoewel het concept al is toegepast tijdens operationele inzet in Afghanistan, is de oefening Common Effort volgens de generaal een Elke deelnemer is echt en oefent zijn eigen rol in het proces grote stap voorwaarts in de beheersing van de Comprehensive Approach. We moeten leren met elkaar te leren werken. Iedereen heeft z n specifieke mogelijkheden en krachten, maar die moeten wel op elkaar worden afgestemd. De uitdaging is dan: hoe communiceer je met elkaar, hoe wordt informatie uitgewisseld? En: welke richting gaan we samen uit? We moeten samen aan dezelfde touwtjes trekken. De meerwaarde van Common Effort is dat we hebben geleerd hoe we dat afspreken. Het zijn de basics van de Comprehensive Approach. Dat biedt tijdwinst in een echte crisis. Als we onderling al hebben afge- Linkonder en rechts: militairen en civiele vertegenwoordigers in overleg; Common Effort gaat om het leren kennen, het proeven van elkaars cultuur, het wennen aan elkaars denken en doen. stemd wat het plan is en wie wat wel en niet doet, kunnen we snel aan de slag. Daarmee win je geloofwaardigheid onder de bevolking waar je het allemaal voor doet. De voornaamste winst is tijdwinst. Oefendoel De crisis in Tytan blijft nog wel een tijdje nabranden. De problemen in het fictieve land zijn nou eenmaal niet allemaal in een oefenweek opgelost, ook al zet je een samengesmolten organisatie van twee ministeries, tal van hulpverleningsinstanties en non-gouvermentele organisaties en een militaire eenheid in. Het oplossen van de crisis was ook niet het oefendoel, maar het samen kunnen oplossen. Bovendien: het scenario van Common Effort moet nog een tijdje mee. Het script wordt in leven gehouden voor de oefening Odyssee Sword 2011, waar 1GNC in november de staven van de Nederlandse brigades traint. De Comprehensive Approach zal er een belangrijke rol spelen en de geleerde lessen uit Munster zijn dan een welkome toevoeging. De voornaamste winst zit m in het onderlinge vertrouwen dat je opbouwt, stelt luitenant-kolonel Jan H. Vonk van 1GNC. Hij is tijdens de oefenweek liaisonofficier bij de civiele diplomatencel in de oefening. En je leert als militair dat er ook andere methodes zijn dan de onze. Wij hebben veel geleerd van onze missies in Irak en Afghanistan, maar dat werkmodel is niet op elke crisis in de wereld toepasbaar. Wij hebben hier bijvoorbeeld gesproken en samengewerkt met diplomaten die in Burundi zijn geweest, of hulpverleners die elders in de wereld hun werk hebben gedaan. We hebben in dit scenario veel gehad aan hun ervaringen. Onze missies vormen niet de blauwdruk van 3D- of Comprehensive Approach-optreden. Het is daarom erg leerzaam geweest om met zo veel verschillende partijen samen te werken. Je leert van ze allemaal. Ereteken voor Verdienste voor Duitse kolonel 1GNC De Duitse kolonel Ullrich Spannuth van 1 (German/Netherlands) Corps heeft het Ereteken voor Verdienste in zilver gekregen voor zijn buitengewone inzet voor het project COMMON EFFORT. De kolonel ontving het Ereteken op de slotdag van de oefening uit handen van zijn commandant, luitenant-generaal Ton van Loon. Kolonel Spannuth is de projectleider van COMMON EFFORT. Hij heeft op buitengewoon deskundige wijze leiding gegeven aan het project. Mede door zijn expertise werd een solide samenwerkingsverband gecreeërd tussen de verscheidene nationale en internationale civiele en militaire autoriteiten om de Comprehensive Approach, in Nederland beter bekend als de 3D-benadering, naar het tactisch niveau te vertalen. Dankzij zijn inzet en diplomatieke vaardigheden wist hij alle partijen aan elkaar te binden en werd er gezamenlijk beleid geformuleerd op het gebied van veiligheid, informatiedeling, humanitaire hulpverlening en rampenbestrijding. Hierdoor zijn de internationale en interdepartementale voorbereidingen van uitzendmissies verder geoptimaliseerd en geïnstitutionaliseerd. Een ontwikkeling die een belangrijke bijdrage levert aan de verbetering van uitgezonden militairen. Landmacht 31

17 Landmacht Personeelsmutaties Kolonel R Been (art) FTM de Vries (cav), PJE van Sambeeck (log b&t), JJ Nooij (inf), RMCM Koopman (cav), JWFM van Loon (log td) Majoor APJM Somers (inf), D van Goinga (inf), P Waanders (inf), A Mol (mil jd), OJ Brink (cav), WHP Schouten (vbdd) HC Schonewille (art), AGJH Fekkes (vbdd), BHJ Reulink (gn), HAA de Ruijter (vbdd), A Hulzinga (vbdd), AFS Neppelenbroek (lo/s), RHP van de Wiel (inf), MC Huijdink (inf), JJ Huisman (log gnk), TA Smaardijk (cav), J de Jong (art), MJT Schoonen (log td), WJ Jansen (lu art), BC Schonewille (log ma), HKB Oosterhof (lu art), A de Winter (log b&t), M Huizinga (art), S Straten (inf), MPDA de Kort (log gnk) Eerste luitenant E Hofman (log b&t), AAJ Groenhuijzen (log b&t), FPA Staring (log gnk), BJP van Haperen (inf), EM Griffioen (log gnk), JJA Bruinekool (cav), DW de Leeuw (vbdd), W Labrijn (gn), T Boonen (gn), BTW Bekker (gn), A Baan (log b&t), S Walravens (cav), PGM van der Veer (gn), ASC Schutter (gn), A Schlepers (log td), W van Ruitenburg (inf), FP van Roosmalen (inf), ML Morsink (inf), PJM Roijackers (log gnk), FPA van Rest (log b&t), JR Meijer (gn), LTA de Man (art), MPJ van der Werff (vbdd), MC Koek (vbdd), MJ Leenheer (inf), RE Mulder (cav), MC Niewold (log b&t), D Kloet (log ma), H Beekhuis (log b&t), E Kant (log gnk), L van Gool (log b&t), DAMP Jansen (log gnk), AGA Wischlinski (cav), T Vriends (log td), AJ Ekamper (log ma), G Malestein (log td), HH de Graaf (art), AR Markus (vbdd), JJA Messelaar (inf) Tweede luitenant FAJ Bolder (log td), TJ van Santen de Hoog (art), E Alders (log b&t), M Kampen (log td), MA Lamens (vbdd), T Paulusse (log ma), SWJ van Lierop (art), JM Fontijn (log td), C Disco (gn), YP Haagsma (log td), SC van der Panne (log td), NS van Raamsdonk (log td), ST Stel (log b&t) Adjudant E Deliën (log td), AWN Massop (log td), RP van Doremalen (log gnk), RR Langenburg (cav) JHF Voesenek (log b&t), PC Ector (inf), RJ Westhoven (art), WC Borst (vbdd), JFM Vondenhoff (cav), N Rijper (log td), PAG Vermeulen (cav), RMR Goelmohamed (log b&t), RPCA Maus (inf), MJ van den Wittenboer (log gnk), M van Beek (art), NCM van Meerwijk (log td), JAW Smit (log b&t), J Bekamp (log b&t), SM Homma (log ma), AS Hofsteenge (inf), A de Kaste (inf), RHA Verkuijlen (gn), JP van der Harst (gn) wachtmeester der eerste klasse GO Kuitert (cav), BM Bernhart (cav), JNE Reinders (cav), MAT van der Linden (inf), GB Korevaar (inf), M Travaille (inf), R Hengelman (inf), R Mulder (inf), SGM Mariman (inf), LMP Berghmans (inf), DE Benne (inf), TCJ Berends (inf), RA Mol (inf), MHM Jansen (gn), YAJ Boogaars (inf), T de Kort (log td), GA Postema (cav), HK Lammers (log td), RZM Koetje (cav), V Chaturi (log ma) DJ van der Hoeven (vbdd), J Smits (log b&t), SCR Luiken (log gnk), GJ Zandbergen (inf), AW Schäfer (cav), W de Groot (inf), MJGM van Dijk (log ma), T Veenema (cav), M Kasbergen (inf), B Jense (inf), DM van Zijtveld (log gnk), L Hartensveld (log b&t), MHG Kruizinga (gn), MA Polderman (inf), JGC Hage (vbdd), K Beijers (log b&t), HJA Frenken (log b&t), MV Jacobs (vbdd), MP Hoekstra (log b&t), D Mercera (inf), SMS 't Zand (inf), R van der Sluis (log b&t), SG Immerzeel (inf), NNM Kanters (log b&t), MP Monster (log td), M Kamerman (log gnk), CW Engelberts (log gnk), W Nijhof (vbdd), R Verheijen (gn), SS Fischer (inf), SW Tosserams (cav), S Haring (inf), RSB Padioredjo (inf), THGM Heersink (log td), NA Villalona (log td), KSA de Vries (log td), MHP Tatti (log td), J Maree (lu art), S Snellen (log td), BA Zuurbier (log td), G van der Kolk (cav), YJM van Ommeren (log td), SR van der Weg (log gnk), WWC de Pineda (vbdd), JJM Crapels (gn), A van der Mark (gn), FM Majchrzak (log b&t), J Snijder (log b&t), ALO Theelen (log b&t), P Mühlenkord (log td), RG Otten (log b&t), RR Vasseur (vbdd), LG Verhoeven (gn) Kolonel JC Kruidenier (inf), PJJ Lambrichts (inf), L Vermeulen (inf) RP Schruijer (log b&t), CR Abels (art), H te Loo (inf) Majoor WG Palstra (lu art), PLD Peizel (art), A van Pijkeren (inf), JH van Tilborg (log b&t) AH Kabbedijk (log b&t), W Knibbe (mil psd), HCJ van de Laar (log td), JGW Hodenius (cav), WJH Jannink (inf), RJ Jansen (lo/s), JM Rooders (cav), H Hardeman (vbdd), J Jansen (inf), JP van Os (inf) Eerste luitenant W Knigge (log b&t), MHA Braakhekke (cav), N Bos (cav), FHL van Lawick van Pabst (lu art), DHC van de Camp (log ma), NMH Geraedts (lu art), P Pintaric (inf), M Schouten (log b&t), RAL Bruggeman (log ma) Tweede luitenant MP van Meurs (cav) MG Strating (log gnk) Adjudant MJW Pothoven (art), EP Millenaar (gn), MAM van de Laar (gn), JB Limpens (log td), H Marsman (log td), R van der Heijde (vbdd), AC Hoeboer (log td), AML van Heijst (inf), AGCJ van de Ven (cav) MAHGM Twickler (log ma), WH van Boxel (log b&t), E Helderman (gn) wachtmeester der eerste klasse F Blom (log b&t), GHA Bardoul (gn), GM Cuenen (inf), W Plaisier (lo/s), CPM Gommers (gn), MWM Nijboer (log b&t), GM de Groot (vbdd), G Mason (lo/s), R Pietersma (log gnk), JAM Aarts (cav), J Mekkes (gn) DR Cox (vbdd), J Cremers (inf), DJ de Vos (art), MFHB van Broeckhuysen (vbdd), MHM van Lieshout (inf), AF Timmerhuis (vbdd), M Munneke (inf), WLF Wieteler (lo/s) E Muurlink (log b&t), DP Zevenbergen (log gnk), TG Mutter (log b&t), JG Blanca (cav), L Steegstra (log td), A van der Voort (log b&t), JC Buijs (inf), R Franke (gn), F van der Krogt (inf), RCGSM Balmaakers (log td), FL van Horrik (gn), S van der Wiel (cav), J Mik (inf), G Snippe (gn), JCJ van Diemen (art), BL Jager (log td), ABMJM Herpers (lu art), JWJDM Elesen (cav), NF Barelds (inf), R den Hartog (log td), S van Dijk (inf), M Bos (log b&t), D Reintjes (log gnk), M Deniz (log gnk), A Boogaard (log b&t), E Kurvers (log td), MMW van de Camp (log b&t), R Dost (art), JGH Hoppen (inf), T Hoefs (log td), M Timmer (log ma), P van Kooten (log gnk), N Brouwer (log gnk), T Tanoewihardjo (log ma), JJ Spoelstra (cav), SK Jacobs (inf), TJ Verschore (log b&t), J Wellinga (cav), DM Flipsen (log b&t), R Hiddink (log td), AA Zwiep (log td), D Broeckaert (vbdd), B de Jong (log b&t), EMM de Groot (cav), M Rietvelt (log b&t), DF Staring (inf), M van Ooik (vbdd), AR Rumuller (log b&t) ACM Roelen MCHJ Notenboom PJM Bos APW Dielemans J Doornwaard In memoriam Adjudant L. Harmsen, werkzaam als plv Hoofd Bureau P&P OTC Log P. Hoogstad, werkzaam als civ. Pers officer US Army Datum: zaterdag 29 oktober 2011 Locatie: KMA te Breda Bijzonderheden: bestemd voor SFOR 10 B-Team (uitzending naar Bugojno met B-Cie 17 PaInfbat). Borrel op de KMA, diner in restaurant Hook. Alle kosten op de dag zelf voldoen. Info en aanmelden: mce.marquartscholtz.01@ mindef.nl Jagers Datum: zaterdag 5 november 2011 Locatie: Generaal-majoor de Ruyter van Steveninckkazerne te Oirschot Bijzonderheden: Voor alle veteranen die sinds 1995 deel hebben uitgemaakt van de missies uitgevoerd door 42 BLJ, danwel van een van de compagniëen van 42 BLJ ingedeeld bij andere eenheden, dan wel als individueel uitgezonden en behorende tot het Regiment. Op deze dag zal tevens de oprichting plaatshebben van de Veteranen Vereniging Regiment Limburgse Jagers. Info en aanmelden: via de website www. limburgsejagers.nl, of dmv een brief met info: naam, voorl, rnr, adres, rang, missie(s), cie aan de secretaris SRLJ, Wienkeskoel 94, 6074 HH Melick. Datum: zaterdag 9 juni 2012 Locatie: Raamsdonkveer Bijzonderheden: bestemd voor het personeel dat gewerkt heeft bij de 3e rijinstructie compagnie van de rijschool Tilburg in Keizerveer, vanaf de oprichting tot het sluiten van de Pontonnierskazerne. Info en aanmelden: tot april 2012 via reunie3rst@ gmail.com. enica levert de val van de moslimen e (in monoloog) van acteur Cees Geel, dat het verhaal van de fictieve Wat overkwam hem? Wat deed hij en wat niet? Hoe werkte dit door in zijn leven? Waarom kan hij niet anders dan teruggaan naar Srebrenica? Stuk voor stuk taaie kwesties en alsof dit nog niet genoeg is, dreigt Verburg s echtgenote haar koffers te pakken, mocht hij naar Bosnië teruggaan. Het stuk vertolkt de mogelijke invloed van onvoorziene omstandigheden op een missie en op het leven van een militair. Het stuk geniet de (financiële) steun van ECHOS Homes en het Veteraneninstituut. Bepaalde voorstellingen zijn voor militairen en veteranen gratis toegankelijk. Meer informatie op en www. af-terugnaarsrebrenica.nl. 32 Landmacht Landmacht 33 (

18 Landmacht Photoshoot Landmacht Korte berichten in Duitsland Een prachtige foto uit de oude doos, zou je zeggen. Valt mee: de afbeelding die sergeant Erik van Kerkhof opstuurde, is genomen op een brug in Suriname, in 'Tijdens een ondersteuning van de Jungle Warfare in maart 2009', verklaart de sergeant zich nader. 'Dit was tijdens de eindactie. De Jungle Warfare instructeurs kijken over de brug hoe er nog enige gevechten worden uitgevochten.' en Trainingsdag De directeur T&O, directeur P&O van staf CLAS en Commandant OTCo houden op 18 oktober de Opleiding- en Trainingsdag. Op deze dag worden commandanten en leidinggevenden in het Opleiding- en Trainingsveld bijgepraat over de toekomst van O&T bij het Commando Landstrijdkrachten. In het verleden was deze dag het moment waarop Commandant OTCo het personeel van CLAS bij kon praten over de actuele stand van zaken in het O&T-veld. Dit jaar is, vanwege het verschuiven van verantwoordelijkheden, gekozen voor een integrale aanpak. Ondanks dat de maatregelen die voortkomen uit de bezuinigingen nog niet concreet en volledig zijn, krijgen de deelnemers die dag een contourschets geboden van het complete O&T-proces van na de bezuinigingen. Datum: 18 oktober 2011 Locatie: Generaal Spoorkazerne, Ermelo Meer informatie vindt u op intranet: Het Cavaleriemuseum heeft vanaf begin oktober een expositie met als thema Cavalerie in Duitsland De tentoonstelling geeft met foto s, attributen, wapenschildjes, uniformen en film een zeer divers beeld van het leven, werken en oefenen van de vele lichtingen dienstplichtige en beroepsmilitairen in de periode van de Koude Oorlog en daarna. De legerplaatsen Hohne, Langemannshof en Seedorf en de daarmee verbonden woonplaatsen Bergen en Zeven én de vele oefenterreinen in Duitsland, zijn voor velen onlosmakelijk verbonden met de afgelopen vijftig jaar. De expositie bevindt zich in de Quatre Braszaal van het Cavaleriemuseum. Adres: Cavaleriemuseum, Bernhardkazerne, Barchman Wuytierslaan 198, 3818 LN Amersfoort. Zie ook: Heb je ook een leuke, mooie of spannende foto gemaakt tijdens een oefening, uitzending of op de kazerne? Stuur deze op naar de redactie van Landmacht, voorzien van achtergrondinformatie zoals waar en wanneer de foto is genomen, welke eenheid of personen te zien zijn en waarom de foto zo bijzonder is. De foto moet voldoende resolutie hebben, bij voorkeur 1 MB of meer, vanwege de afdrukkwaliteit. De foto, bij voorkeur, mailen naar: redactielandmacht@mindef.nl Postadres: Staf CLAS, sectie Communicatie T.a.v. redactie Landmacht / Photoshoot MPC 55A Postbus AA Utrecht Geplaatste inzendingen worden beloond met een Victorinox Multi Tool! de redactieraad: Geschiedenis Prijs NIMH-historicus dr. Jaap de Moor heeft met zijn biografie Generaal Spoor. Triomf en tragiek van een Legercommandant de shortlist gehaald van de prestigieuze LIBRIS Geschiedenis Prijs. De prijs bekroont geschiedenisstudies over een oorspronkelijk onderwerp, die een breed publiek aanspreken en gebaseerd zijn op gedegen onderzoek. De Moor deed jarenlang onderzoek naar generaal Simon Spoor, die tot zijn plotselinge dood in 1949 het bevel had over de Nederlandse troepen in Nederlands-Indië. Voor de een was Spoor een conservatieve houwdegen, voor de ander een inspirerende aanvoerder, maar hij was hoe dan ook een uitzonderlijk legerofficier. De Moor is inmiddels doorgedrongen tot de vijf meest favoriete boeken van de jury. Of zijn Spoorbiografie als winnaar uit de strijd komt, blijkt op 22 oktober. Juryvoorzitter Agnes Jongerius maakt die dag, tijdens de Nacht van de Geschiedenis in de Stadsschouwburg in Amsterdam, de uitslag bekend. Generaal Spoor. Triomf van een Legercommandant is verschenen bij Uitgeverij Boom en verkrijgbaar via de boekhandel.

19 Een adjudant van 101 Remotely Piloted Vehicle Batterij lanceert het huisvliegtuig van de landmacht, de Raven, tijdens de precisiewedstrijd van de International Micro Air Vehicle Conference and Flight Competition (IMAV). Het militair terrein De Knobbel bij t Harde vormde eind september het mondiale epicentrum voor het vliegen met mini-verkennings- en bewakingsvliegtuigjes, Micro Air Verhicles. Voornamelijk burgerdeskundigen uit alle windstreken, onder wie studenten, spraken er vier dagen over nieuwe ontwikkelingen en hielden een competitie in precisievliegen. 101 RPV Batterij van de landmacht landde met het huisvliegtuig de Raven op een verdienstelijke derde plaats. FOTO: Bart Nijs/AVDD

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST DE KAZERNES VAN NEDERLAND 2012. Hier vind u een lijst van landmachtkazernes in Nederland. In de lijst vind u de eenheden die er gelegerd zijn en de plaats waar de kazerne staat. JOHANNES POSTKAZERNE, HAVELTE.

Nadere informatie

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten. 1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord

Nadere informatie

Afscheid Landmachtadjudant

Afscheid Landmachtadjudant Landmacht 8 oktober 2014 Afscheid Landmachtadjudant Landmachtadjudant André Odenkirchen doet de laatste 4 jaar van zijn carrière af als roerig. Zo bloedde zijn hart bij het zien van de gestage afbreuk

Nadere informatie

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken tekst: sgt. Derek de Vries Lees het volledige artikel in de FALCON Grizzly, this is Mike ready to copy nine-liner This is grizzly, ready to

Nadere informatie

persbericht 1 COVM Grote Defensie-oefening Falcon Autumn in midden-, oost- en noord-nederland 1 vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Koninklijke Luchtmacht

persbericht 1 COVM Grote Defensie-oefening Falcon Autumn in midden-, oost- en noord-nederland 1 vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Koninklijke Luchtmacht 4S Koninklijke Luchtmacht COVM vib. L.auvardsn [Nr. LWI/c s3/ Datum 26juli208 Ministerie van Defensie Defensie Helikopter Commando Vliegbasis Gilze-Rijen persbericht wwwiuchtmacht.ni Contactpersoon Sectie

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid, dames en heren,

Koninklijke Hoogheid, dames en heren, Toespraak minister Eimert van Middelkoop voor de opening van het symposium Strategische samenwerking met het bedrijfsleven Sourcing, een kwestie van keuzes maken, Koninklijke Militaire Academie, Breda,

Nadere informatie

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda.

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Ridders Militaire Willems-Orde

Nadere informatie

ISAF III Deployment Task Force

ISAF III Deployment Task Force ISAF III Deployment Task Force C-DTF Kolonel Henk Morsink 1 Deployment Task Force Mission Statement Taken Eenheden en Middelen Planning Voorbereiding 2 Mission Statement Schep als Deployment Task Force

Nadere informatie

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben.

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben. Het leger Thema: Bestaat vrede? Samenleving Nederland De overheid Moeilijkheid; *** Tijd: *** Juf Yvonne Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom

Nadere informatie

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk.

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk. Toespraak staatssecretaris Van der Knaap ter gelegenheid van de Opening van de veteranententoonstelling Veteranen. Ingezet in dienst van de vrede. Maandag 7 mei 2007, Stadskantoor Eindhoven. U weet ongetwijfeld

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de Toespraak uitgesproken door de Minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij gelegenheid van zijn Kerstbezoek aan Afghanistan, 24 december 2008 te Kaboel. Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan

Nadere informatie

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen.

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, Ik sta hier vandaag

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Introductie

Hoofdstuk 1. Introductie Hoofdstuk 1 Introductie Wat kan dit boek voor jou betekenen? Als je dit boek leest, sta je op het punt een enorm succes te maken van je bedrijf. Dat vind ik geweldig cool. Welkom! Mijn naam is Marielle

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid,

Koninklijke Hoogheid, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de medailleuitreiking op Veteranendag op 30 juni 2012 te Den Haag. LET OP: gesproken woord telt! Koninklijke Hoogheid, excellenties,

Nadere informatie

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste

Nadere informatie

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren,

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, Generaal Middendorp, ter gelegenheid van de musical Soldaat van Oranje bij het Vliegkamp Valkenburg op 30 augustus 2012. Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

11 Luchtmobiele Brigade Air Assault 7 december

11 Luchtmobiele Brigade Air Assault 7 december o pi n i e 11 Luchtmobiele Brigade Air Assault 7 december Inzet per parachute boven Senegal tijdens de oefening EMERALD MOVE. Veelzijdig inzetbaar, militair en maatschappelijk relevant Brig-gen O.P. VAN

Nadere informatie

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt Den Haag, 20. März 2013 Tel.: 0031 70-342.06.18 Fax: 0031 70-365.32.48 Toespraak ter gelegenheid van

Nadere informatie

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen.

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen. Toespraak staatssecretaris van Defensie, Jack de Vries voor de reünie Djocja, 17 december 2008, Koninklijk Militair Tehuis Oud Militairen en Museum Bronbeek Allereerst mijn hartelijke dank om voor u te

Nadere informatie

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht.

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank mw. Coorens, Dames en heren, We vieren vanavond

Nadere informatie

MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN

MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN INLEIDING Voorwoord Commandant der Strijdkrachten CONTEXT De complexe omgeving waarin bij Defensie leiding wordt gegeven

Nadere informatie

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee,

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, In de ruim zeven maanden dat ik nu Inspecteur der Veteranen ben, heb ik in ieder geval één ding geleerd: Veteranen komen vooral naar een reünie

Nadere informatie

Taskforce juli 2009, uur: 9 commando s springen in het pikkedonker uit een Canadees

Taskforce juli 2009, uur: 9 commando s springen in het pikkedonker uit een Canadees Taskforce 55 6 juli 2009, 20.45 uur: 9 commando s springen in het pikkedonker uit een Canadees C-130 Herculestransportvliegtuig. Pas laat openen ze hun parachutes en zweven boven Kajaki (provincie Helmand)

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 34 775 X Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Nr. 25 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen 17 november

Nadere informatie

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd: De begrotingsstaat van het Ministerie

Nadere informatie

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht.

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. DAGORDER Collega s, Minister Hennis en generaal Middendorp zijn dinsdagavond afgetreden. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. En nu zijn ze op deze

Nadere informatie

werken bij DEFENSIE MARINE Denk je aan de Marine, dan denk je aan schepen. Logisch, want die hebben we bij de Marine in alle soorten en maten. Van mijnenjagers tot onderzeeboten. Toch is de Marine meer

Nadere informatie

Beroepsmilitair. bij de. Koninklijke Landmacht

Beroepsmilitair. bij de. Koninklijke Landmacht Beroepsmilitair bij de Koninklijke Landmacht 1 Inleiding Duur van de voorlichting en inhoud Voorlichting beroepsmilitair Koninklijke Landmacht Aansluitend aan de voorlichting mogelijkheid tot: Solliciteren

Nadere informatie

De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht

De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht Inhoud De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht Deze brochure is een uitgave van: Ministerie van Defensie Directie Communicatie Vormgeving: Grafische

Nadere informatie

uitreiking van de herinneringsmedaille Vredesoperaties. Berckmoes-Duindam, Tweede Kamer.

uitreiking van de herinneringsmedaille Vredesoperaties. Berckmoes-Duindam, Tweede Kamer. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, generaal T.A. Middendorp, tijdens de uitreiking Herinneringsmedaille Vredesoperaties op 12 oktober 2012 te Apeldoorn. Let op. Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

IK WIJZER. Ik wil graag weten wie ik ben

IK WIJZER. Ik wil graag weten wie ik ben IK WIJZER Ik wil graag weten wie ik ben Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Jouw uitslag... 4 Copyright DilemmaManager B.V. Pagina 2 van 8 1 Inleiding Hallo Ruben, Dit is de uitslag van jouw Ik-Wijzer.

Nadere informatie

Toespraak Gerdi Verbeet. Oranjecongres Nieuw-Vennep, 8 oktober Vrijheid en verbinding. Dames en heren,

Toespraak Gerdi Verbeet. Oranjecongres Nieuw-Vennep, 8 oktober Vrijheid en verbinding. Dames en heren, Toespraak Gerdi Verbeet Oranjecongres Nieuw-Vennep, 8 oktober 2016 Vrijheid en verbinding Dames en heren, Twee weken geleden vond de jaarlijkse herdenking plaats in het Oranjehotel te Scheveningen, waar

Nadere informatie

VCA Nieuwsbrief maart 2016

VCA Nieuwsbrief maart 2016 N a a m b e d r i j f VCA Nieuwsbrief maart 2016 Veteranen Cafe t Hookhoes, Grotestraat-zuid 129, Almelo www.veteranencafealmelo.nl vca@veteranen.nl Militaire Willems-Orde voor commandotroepen Contact

Nadere informatie

Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008

Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument , zaterdag 6 september 2008 Toespraak Staatssecretaris de Vries t.b.v. Nationale Herdenkink bij Nationaal Indië-monument 1945 1962, zaterdag 6 september 2008 Geachte veteranen, excellenties, dames en heren, Elke dag schreef ik een

Nadere informatie

Januari. Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid.

Januari. Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid. Januari Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid. (Hoog) gevoelig zijn krijgt in deze tijd steeds meer ruimte en bekendheid, dat is fijn. Een generatie geleden was het niet wenselijk om gevoelig

Nadere informatie

Militairen hebben geen nationale grenzen meer

Militairen hebben geen nationale grenzen meer Militairen hebben geen nationale grenzen meer Een interview met C-LAS Mart de Kruif Maarten Katsman Op 25 oktober 2011 nam luitenant-generaal Mart de Kruif het commando over de Koninklijke Landmacht over

Nadere informatie

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag.

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Let op: Alleen het gesproken woord geldt! De lancering

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Defensie had alles uit de kast gehaald om de mensen te amuseren.

Defensie had alles uit de kast gehaald om de mensen te amuseren. Zondag 15-9-2014 was het voor geïnteresseerden mogelijk om een kijkje te nemen op de Koninklijke Militaire School (KMS) in Weert. De KMS gaat binnenkort sluiten en daarom maakten veel mensen gebruik van

Nadere informatie

Brieven van commandanten

Brieven van commandanten Brieven van reservisten Brieven van reservisten Hieronder staan voorbeeldbrieven die reservisten en hun militaire commandanten kunnen gebruiken als startpunt voor gesprekken met werkgevers en/of opleidingsinstituten....

Nadere informatie

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper.

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper. Taskforce Viper Een peloton van Taskforce Viper nadert het dorp Surkh Murgab in de Chora-vallei, op slechts 15 kilometer van Kamp Holland in Uruzgan. Doel: het in kaart brengen van de tegenstand in het

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT 2011 Ann Weiser Cornell 1 Deel één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er op dit moment

Nadere informatie

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven.

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven. Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij de terugkeer van de laatste Task Force Uruzgan, Vliegbasis Eindhoven, 8 augustus 2010. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Commandant van

Nadere informatie

Defensie en Nationale Veiligheid

Defensie en Nationale Veiligheid Defensie en Nationale Veiligheid Kolonel Piet Hagenaars Regionaal Militair Commandant Noord 20 februari 2018 HQ Royal Netherlands Army 1.PzDiv 11 Airmobile Brigade 13 Light Brigade 43 Mechanised Brigade

Nadere informatie

Arrangement 1 De Luisterthermometer

Arrangement 1 De Luisterthermometer Arrangement 1 De Luisterthermometer DEEL 1 De manager Naam: Organisatie: Datum: Luisterprincipe 1 Luisteren begint met luisteren naar jezelf 1.1 Inventariseren van stemmen Vertel eens van een situatie

Nadere informatie

Crisiscommunicatie en Leiderschap Otto van Wiggen Brigade-generaal bd

Crisiscommunicatie en Leiderschap Otto van Wiggen Brigade-generaal bd Crisiscommunicatie en Leiderschap Otto van Wiggen Brigade-generaal bd Mission Command Wij helpen organisaties met het versterken van hun (commerciële) slagkracht, het vergroten van de klanttevredenheid

Nadere informatie

Succesvol zijn wie je bent. Monique Dekker, mei 2018

Succesvol zijn wie je bent. Monique Dekker, mei 2018 E-BOOK Succesvol zijn wie je bent. Monique Dekker, mei 2018 0 Inhoudsopgave 1. Voorwoord... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Inleiding... 3 Wie is Monique Dekker?... 3 3. Bewustzijn... 4 Zijn wie

Nadere informatie

LinkedIn-updates open inschrijving

LinkedIn-updates open inschrijving LinkedIn-updates open inschrijving Opdracht In dit document vind je zes verschillende LinkedIn-updates. Geef bij iedere update aan of dit een update is die bij je past. Dus zou je dit type update ook kunnen

Nadere informatie

Hulp aan het thuisfront. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Hulp aan het thuisfront. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Hulp aan het thuisfront Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

Training Within Industry - Job Instruction

Training Within Industry - Job Instruction Training Within Industry - Job Instruction Inleiding In veel bedrijven worden problemen opgelost door doelgericht aan die problemen te werken. Achteraf hadden deze problemen voorkomen kunnen worden, door

Nadere informatie

1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief

1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief 1 Tessalonicenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Tessalonica 1 Dit is een brief van Paulus, Silvanus en Timoteüs, aan de christenen in de stad Tessalonica. Jullie horen bij God, de

Nadere informatie

Vervoer gevaarlijke stoffen

Vervoer gevaarlijke stoffen Vervoer gevaarlijke stoffen binnen Defensie Edwin van de Ven Inhoud Defensie Uitzonderingspositie Defensie Voorbereidingen (Gereedstelling) We vertrekken. We doen ons werk. We gaan weer naar huis.. 2 Defensie

Nadere informatie

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie,

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, 1. Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, Beste Veteranen, familieleden, vrienden en kennissen

Nadere informatie

Dat had ik nooit gedacht en nog steeds kan ik het niet zo goed bevatten.

Dat had ik nooit gedacht en nog steeds kan ik het niet zo goed bevatten. Wow! 17.597,14 euro in drie dagen... Dat had ik nooit gedacht en nog steeds kan ik het niet zo goed bevatten. 17.597,14 euro in drie dagen tijd... de meeste mensen zouden hier een heel jaar voor moeten

Nadere informatie

Partieel bevel nr. 04 bij operatiebevel nr. 13208-1 nota (FGO MINUSMA)

Partieel bevel nr. 04 bij operatiebevel nr. 13208-1 nota (FGO MINUSMA) DEPMTTEMENTAAL VERTROUWELIJK Koninklijke Landmacht Cfm BIJLAGE ZZ (VERZENDLIJST) Partieel bevel nr. 04 bij operatiebevel nr. 13208-1 nota (FGO MINUSMA) HInIstarl* van D«r*n«i«Staf Commando LandrtrUdkrachten

Nadere informatie

peuterpuber peuterpret!

peuterpuber peuterpret! van peuterpuber naar peuterpret! 10 tips voor meer gezelligheid Hoi, wat leuk dat je je hebt ingeschreven voor mijn nieuwsbrief! Met heel veel plezier maak ik elke maand een nieuwsbrief vol peuterpubers

Nadere informatie

Ik sluit me daar graag bij aan en wil u allemaal bedanken voor uw inzet. Bijzonder werk dat u heeft gedaan in het belang van Nederland!

Ik sluit me daar graag bij aan en wil u allemaal bedanken voor uw inzet. Bijzonder werk dat u heeft gedaan in het belang van Nederland! 1 Toespraak Commandant der Strijdkrachten, Luitenant-admiraal Rob Bauer Uitreiking Herinneringsmedaille Internationale Missies De Nieuwe Kerk, Den Haag, 2 november 2017 Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie IN DEZE EDITIE: KLACHTENAFHANDELING HOOGVLIEGERDAG 75 JAAR 322 SQUADRON VERTREK STARFIGHTER KALENDER INTERESSANTE LINKS KLACHTENAFHANDELING We wijzen

Nadere informatie

Toespraak staatssecretaris Van Ark, symposium over inclusief ondernemen ( Iedereen doet mee ), Asito, Den Haag, 28 mei 2018

Toespraak staatssecretaris Van Ark, symposium over inclusief ondernemen ( Iedereen doet mee ), Asito, Den Haag, 28 mei 2018 Toespraak staatssecretaris Van Ark, symposium over inclusief ondernemen ( Iedereen doet mee ), Asito, Den Haag, 28 mei 2018 Dames en Heren. Ik ben ontzettend blij met dit symposium over inclusief ondernemen,

Nadere informatie

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur 1red18248 29-06-2007, NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, 22.50 uur MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER HET ONDERZOEK NAAR EVENTUELE VERLENGING VAN DE MISSIE IN

Nadere informatie

y02 Marcus 15.2 Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus,

y02 Marcus 15.2 Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus, Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus, het is al bijna 8 april, het is al bijna Pasen. Met Pasen vieren we feest, omdat Koning Jezus de dood overwint. Onze Koning is sterker dan de

Nadere informatie

Invictus games. Geschreven door Team Website

Invictus games. Geschreven door Team Website 400 militairen uit 14 landen strijden in wedstrijdverband om de hoogste plaats in verschillende takken van sport. Alle deelnemers raakten psychisch of lichamelijk gewond. Ondanks hun handicap willen en

Nadere informatie

Bas Smeets page 1

Bas Smeets  page 1 Bas Smeets www.bsmeets.com page 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen idee wat hoe hun ideale

Nadere informatie

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden augustus-september 2018 editie IN DEZE EDITIE:

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden augustus-september 2018 editie IN DEZE EDITIE: Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden augustus-september 2018 editie IN DEZE EDITIE: 4.000e VLIEGUUR VOOR LUITENANT-KOLONEL SCHONK POLLY'S SQUADRON TIJDELIJK VERHUISD OEFENING DEFENSIE: FALCON AUTUMN RELATIECONCERT

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE. Inhoudsopgave 5

INHOUDSOPGAVE. Inhoudsopgave 5 INHOUDSOPGAVE INLEIDING 7 WAT IS ACCEPTATIE? 15 WAT MAAKT ACCEPTEREN ZO LASTIG? 29 ACCEPTEREN, HOE DOE JE DAT? 45 1. GEDACHTEN 52 2. LICHAMELIJKE ERVARINGEN 55 3. GEVOELENS 58 4. HERINNERINGEN 61 WAT BRENGT

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Reflectieverslag mondeling presenteren

Reflectieverslag mondeling presenteren Reflectieverslag mondeling presenteren Naam: Registratienummer: 900723514080 Opleiding: BBN Groepsdocente: Marjan Wink Periode: 2 Jaar: 2008 Inleiding In dit reflectieverslag zal ik evalueren wat ik tijdens

Nadere informatie

Netwerkmarketing. Hoe kan je contacten benaderen en uitnodigen?

Netwerkmarketing. Hoe kan je contacten benaderen en uitnodigen? Netwerkmarketing Hoe kan je contacten benaderen en uitnodigen? In deze training 1. Je sociale netwerk onderhouden 2. Wat de pro s doen 3. Wat is de beste strategie om mensen uit te nodigen Wat je NIET

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Reflectieverslag Zonnepomp

Reflectieverslag Zonnepomp Reflectieverslag Zonnepomp Kevin de Ram Reflectieverslag Zonnepomp Kevin de Ram Culemborg Unica Installatietechniek B.V. mei 2016 Kevin de Ram Reflectieverslag Zonnepomp 1 Voorwoord Mijn naam is Kevin

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Met trots namen we afscheid van de collega s die met veel doorzettingsvermogen en loyaliteit voor Defensie hun werk deden.

Met trots namen we afscheid van de collega s die met veel doorzettingsvermogen en loyaliteit voor Defensie hun werk deden. Beste collega s.. Neen, de aanhef zou moeten zijn. beste ambassadeurs van het LCW en natuurlijk ook van ons Squadron. Na een autorit van vijf uur en een stevige wandeling liep ik samen met Jan Kooijman

Nadere informatie

COMMUNICATIE training. effectief communiceren met iedereen

COMMUNICATIE training. effectief communiceren met iedereen COMMUNICATIE training effectief communiceren met iedereen Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij

Nadere informatie

1. Inzichten en actiepunten Schrijf tijdens de training inzichten en actiepunten op. Noteer ze hier.

1. Inzichten en actiepunten Schrijf tijdens de training inzichten en actiepunten op. Noteer ze hier. Werkboek en Persoonlijk actieplan Een training heeft alleen effect als je er in de praktijk mee aan de slag gaat. Het werkboek en persoonlijk actieplan kunnen je daarmee helpen. 1. Inzichten en actiepunten

Nadere informatie

Betrokken ouders maken het verschil!

Betrokken ouders maken het verschil! Betrokken ouders maken het verschil! Verslag bijeenkomst 2 juni 2016 Ouders op zoek naar nuttige tips Veel ouders die dit evenement bezochten, kwamen vooral voor praktische tips naar het Nieuwe Luxor.

Nadere informatie

Jeremia 1: Vertel het door!

Jeremia 1: Vertel het door! Jeremia 1:4-19 - Vertel het door! Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint

Nadere informatie

Jeremia 1:4-19 Vertel het door!

Jeremia 1:4-19 Vertel het door! Jeremia 1:4-19 Vertel het door! Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende powerpoint toe.

Nadere informatie

Binnen de staf evalueren we onze voortgang en ook in het verpleegkundig overleg zal het een vast agendapunt zijn.

Binnen de staf evalueren we onze voortgang en ook in het verpleegkundig overleg zal het een vast agendapunt zijn. Verslag presentatie Meer regie op je persoonlijke energie Door Mario Bierkens Datum woensdag 1 maart 2017 Persoonlijke noot Terugkijkend op de presentatie van Mario word ik ontzettend blij. Het idee dat

Nadere informatie

Ga zitten of liggen zodat je je hand op je buik kan leggen, ter hoogte van je navel.

Ga zitten of liggen zodat je je hand op je buik kan leggen, ter hoogte van je navel. DE TECHNIEKEN) Alle technieken doe je zittend of liggend. Liefst waar het stil of rustig is, of waar je je voor je gevoel even kunt terugtrekken uit gesprekken. Wanneer je je ogen kunt sluiten werkt het

Nadere informatie

Preek over Psalm 1,1 a.2 (jeugddienst): Hoe kan ik tijd met God doorbrengen?

Preek over Psalm 1,1 a.2 (jeugddienst): Hoe kan ik tijd met God doorbrengen? Preek over Psalm 1,1 a.2 (jeugddienst): Hoe kan ik tijd met God doorbrengen? Gemeente van onze Heer Jezus Christus! Ze zitten met z'n tweeën op haar kamer: Reinier en Marloes. Ze kennen elkaar al een poosje.

Nadere informatie

KIEZEN VOOR WERK: HANDLEIDING

KIEZEN VOOR WERK: HANDLEIDING CASUS: AMINA Alle vrijheid die ik in Turkije had verdwijnt. Ik voelde me opgesloten en depressief. Toen ik mijn man leerde kennen ben ik misschien te veel van dingen uitgegaan en heb ik te weinig gevraagd.

Nadere informatie

Richting en Ruimte durft te stellen vóór. Resultaat en Rekenschap, dan is innovatie je deel

Richting en Ruimte durft te stellen vóór. Resultaat en Rekenschap, dan is innovatie je deel Wanneer je Richting en Ruimte durft te stellen vóór Resultaat en Rekenschap, dan is innovatie je deel Een nieuwe ontwikkeling begint wanneer je echt iets belangrijk vindt (richting) en anderen in staat

Nadere informatie

Tips voor een goed verkoopsgesprek

Tips voor een goed verkoopsgesprek Tips voor een goed verkoopsgesprek Begroet al je klanten Iedere klant die je winkel binnenkomt moet begroet worden. 100%. En dat betekent dat wanneer je in gesprek bent met die ene klant, toch even de

Nadere informatie

hun familie, geachte aanwezigen,

hun familie, geachte aanwezigen, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de uitreiking van de eerste universitair erkende diploma s van de Nederlandse Defensie Academie op 26 maart 2012 te Den Helder.

Nadere informatie

Jouw superrelatie start nu!

Jouw superrelatie start nu! Jouw superrelatie start nu! Inleiding Herinner jij je je eerste liefde nog? Was je ook zo ontzettend verliefd? Je kon aan niets anders meer denken. Je hoofd en hart stroomden helemaal over. Je had de meest

Nadere informatie

Functie overdracht Luchtmacht Adjudant

Functie overdracht Luchtmacht Adjudant Ceremonieorder Functie overdracht Luchtmacht Adjudant d.d. 23 augustus 2011 Versie 1.2 Datum Status Definitief Colofon Ministerie van Defensie Commando Luchtstrijdkrachten Plaatsvervangend Commandant LSK

Nadere informatie

Talenten: Gebruik ze of verlies ze!

Talenten: Gebruik ze of verlies ze! Talenten: Gebruik ze of verlies ze! Denk eens terug toen je pas leerde fietsen. Kon je het meteen de eerste keer? Neen? Sommige dingen leren, kost nu eenmaal tijd. Op dezelfde manier moeten wij oefenen

Nadere informatie

Elke dag wisselen vele collega s in het hart van de operatie van functie.

Elke dag wisselen vele collega s in het hart van de operatie van functie. Geachte aanwezigen, Elke dag wisselen vele collega s in het hart van de operatie van functie. Zo werkt ons militaire systeem. Het heeft wat nadelen, maar ook voordelen. Het is één van de belangrijkste

Nadere informatie

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem

Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem Naam: EEN BRUG TE VER De Slag om Arnhem A Bridge too Far is een film over de meest tragische blunder van de Tweede Wereldoorlog en vertelt heel precies over een groot plan. Dat plan kostte meer Geallieerden

Nadere informatie

Het medisch zorgsysteem van de Krijgsmacht. T.F.M. Dijkgraaf Luitenant Kolonel vliegerarts

Het medisch zorgsysteem van de Krijgsmacht. T.F.M. Dijkgraaf Luitenant Kolonel vliegerarts Het medisch zorgsysteem van de Krijgsmacht T.F.M. Dijkgraaf Luitenant Kolonel vliegerarts 1 Algemeen Militair Verpleegkundige 2 Mini CV Sedert 1986 werkzaam als militair arts Tot 1996 bij de Kon Landmacht

Nadere informatie

Samenkind eindejaars nieuwsbericht!

Samenkind eindejaars nieuwsbericht! Samenkind eindejaars nieuwsbericht! 2017 wat ben je weer voorbij gevlogen!! Intens genoten van en met mijn gezin. Mijn man en kinderen zorgen er echt iedere keer weer voor dat ik blijf genieten van de

Nadere informatie

BUITENGEWOOn. mission statement

BUITENGEWOOn. mission statement Buitengewoon 1. brengt de afstand tot de arbeidsmarkt in één klap naar nul 2. want wie zich in een afstandsituatie bevindt die geven we een baan 3. zo vegen we de vloer aan met belemmerende opleidingseisen

Nadere informatie

Lokaal. Inspiratietegels. Klimaatbeleid. Begin gewoon, buiten op de plek zelf en sta open voor het verhaal van de mensen die er zijn

Lokaal. Inspiratietegels. Klimaatbeleid. Begin gewoon, buiten op de plek zelf en sta open voor het verhaal van de mensen die er zijn Inspiratietegels Lokaal Klimaatbeleid www.origame.eu De kern van een boodschap die aankomt is een krachtig verhaal Begin gewoon, buiten op de plek zelf en sta open voor het verhaal van de mensen die er

Nadere informatie

Geef een. Over rapportgesprekken en eigenaarschap

Geef een. Over rapportgesprekken en eigenaarschap Over rapportgesprekken en eigenaarschap Geef een Het is voor een kind heel fijn om te weten waar het staat, hoe het daar gekomen is, waar het naartoe gaat werken én hoe het daar kan komen. Renée van Eijk

Nadere informatie

Emblemen. Emblemen pet/hoed goudkleurig. Emblemen baret. prijzen onder voorbehoud

Emblemen. Emblemen pet/hoed goudkleurig. Emblemen baret. prijzen onder voorbehoud pet/hoed goudkleurig 17 707 6625 Embleem, KL, pet, goud, beneden SGT/WMR 17 707 6627 Embleem, KL, pet, goud, SM/OW/SGT1/WMR1/SGT/WMR 17 707 6626 Embleem, KL, pet, goud, boven SM/OW baret 17 113 2570 Embleem,

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 6 2x Respect Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 6 2x Respect Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 6 2x Respect Inhoud 2 1. Communiceren met jezelf 3 2. Communiceren met anderen 7 3. FairTalk: open & eerlijk confrontaties aangaan 9 4. Vervolg & afronding 13 1. Communiceren met jezelf

Nadere informatie

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie