Samenwerking tussen parochies De pastorale eenheid Sint-Oedenrode Boskant - Eerschot - Nijnsel - Olland - Sint-Oedenrode-centrum

Transcriptie

1 1 Samenwerking tussen parochies De pastorale eenheid Sint-Oedenrode Boskant - Eerschot - Nijnsel - Olland - Sint-Oedenrode-centrum Nieuws - feiten - achtergronden Nieuwsbrief: Nr. 1 - juni 2003 De noodzaak tot samenwerking tussen parochies dringt zich onstuitbaar op Dalend aantal priesters en toenemend aantal priesterloze parochies Afnemende kerkbetrokkenheid en toenemende marginalisering van de kerk in de samenleving Te veel zitplaatsen in de kerken blijven onbezet Niet iedere parochie staat er financieel even gunstig voor Een uitdaging die kansen biedt aan pastorale beroepskrachten (priester, diaken, pastoraal werk(st)er), besturen, vrijwilligers van de vijf parochies en aan alle parochianen: nieuwe vitaliteit tot stand brengen door samenwerking! Vijfbladige bloem (pruimenbloesem) als symbool van geluk. 'Geen noodzaak' wordt wel gezegd door parochies die nog voorzien zijn van een eigen pastoor en die menen dat samenwerking alleen dan dringend wordt wanneer men daarover niet meer kan beschikken. Als de eigen pastoor bijvoorbeeld vijftig jaar oud is, neemt men in deze redenering aan dat men nog ongeveer twintig jaar ongestoord voort kan blijven bestaan. Deze gedachte komt om allerlei redenen vaak niet uit. Niet altijd blijft de pastoor in de functie die hij vervult, hij kan ziek worden, een andere functie aanvaarden of overlijden. Plotseling wordt de parochie voor haar eigen gevoel geconfronteerd met 'noodzaak'. Ook als de pastoor niet vertrekt, krijgt hij wellicht andere taken erbij, zoals een tweede of derde parochie. Ook in deze gevallen dringt de noodzaak van samenwerking zich eerder op dan men aanvankelijk zelf had bedacht. Wat is het standpunt van onze bisschop? De bisschop wil de ontwikkelingen niet langer op hun beloop laten en dringt aan op de totstandkoming van een pastorale eenheid voor de vijf parochies van Sint-Oedenrode. Dat die er moet komen staat voor de bisschop vast. De bisschop wil, dat die samenwerking binnen de volgende beleidskeuzes tot stand komt:

2 2 De parochie is een eucharistische gemeenschap, d.w.z. dat de Eucharistie het belangrijkste uitgangspunt is voor heel het pastoraat in de parochie en dat de priester de voorganger is in de Eucharistie, de leider van het pastorale handelen en de voorzitter van het parochiebestuur. Priesterambt, Eucharistie en leiding blijven in de pastorale eenheid bij elkaar horen. Er blijven nog twee bestuurslagen over: de parochie en het bisdom. De bestuurslaag van het Interparochieel Verband (I.P.V.) zal verdwijnen en de dekenale bestuurslaag is al verdwenen. Het kerkelijk leven in de parochies moet volop de ruimte krijgen. Het pastoraat moet gestalte krijgen in de parochies en in de R.K. instellingen. Daar dient het zwaartepunt te liggen en nergens anders. De parochies worden samengebracht in een pastorale eenheid: één organisatie met één pastoraal team dat in het hele gebied van alle betrokken parochies werkt. Over het algemeen zijn er naast te veel werkplekken vaak ook te veel kerkgebouwen: pijnlijke ingrepen kunnen naar het oordeel van het bisdom onvermijdelijk zijn. Het is dan een pijn die geleden moet worden omwille van een nieuwe vitaliteit binnen een nieuwe pastorale eenheid. Voor de pastorale eenheid Sint-Oedenrode is er van sluiting van kerken geen sprake. De pastorale eenheid in de vorm van een fusie of in de vorm van een personele unie zijn de twee enig mogelijke vormen van samenwerking tussen parochies. De bisschop streeft n.l. eenheid van organisatie in het bisdom na. Enkele cijfers Uit cijfers van het KASKI blijkt dat het aantal zielzorgeenheden (doorgaans: parochies) in Nederland op 31 december bedroeg. In 1999 waren dat er en in mensen bezochten in 2000 wekelijks een katholieke kerk, dit is een participatie van 9%. Als uitgegaan wordt van 'regelmatig' kerkbezoek, komt men op ongeveer mensen uit. In de (cijfer 2000) parochies waren personen met een fulltime of een parttime aanstelling werkzaam in het parochiepastoraat. Uit onderstaande tabel blijkt de afname van het (totaal) aantal professionele beroepskrachten in de Nederlandse Kerkprovincie. jaartal Totaal aantal waarvan en Pastoraal Aantal beroepskrachten Priesters werk(st)ers Diakens

3 3 (De categorie 'diakens' betreft hier zowel de diakens die beroepsmatig werken, de zgn. permanente diaken, als degenen die als vrijwilliger - d.w.z. onbezoldigd, veelal parttime en naast hun andere activiteiten buiten de kerk - werkzaam zijn. Omdat de parttime diaken niet te vergelijken is met priesters en pastoraal werk(st)ers is het aantal diakens in deze cijfermatige benadering niet opgenomen in de som van het aantal beroepskrachten. Hieruit mag geenszins de conclusie getrokken worden dat ze dus in de pastorale praktijk een te verwaarlozen factor zouden zijn. Het tegendeel is juist het geval, hun bijdrage is onmisbaar en ze tellen dus echt wel mee.) Waarom zo n pastorale eenheid? Die is nodig om de vitaliteit van de geloofsgemeenschappen aan de basis(= parochies) te behouden dan wel te versterken. Er zijn te veel kleine parochies en deze kunnen niet op elk pastoraal gebied actief zijn, niet beantwoorden aan elke eis die aan het pastoraat van vandaag wordt gesteld. Daarvoor is een grotere eenheid nodig. Zo n eenheid kan ook dienstig zijn om de werkers in het pastoraat optimaal in te zetten; zowel de priester als de diaken, zowel de pastoraal werker als de pastoraal assistent worden op een harmonische wijze ingeschakeld ten behoeve van alle vijf de parochies. Een ander voordeel is dat niet alleen de grotere parochies goed bediend zullen worden, maar dat ook de kleinere parochies vanuit één krachtig team van pastores op gelijkwaardige wijze in de pastorale bediening aan hun trekken zullen komen. Het is de bedoeling dat ook in zo n pastorale eenheid één pastoraat wordt gevoerd, dus dat niet in iedere parochie alle groepen en activiteiten afzonderlijk worden opgezet. De structurering, sturing en organisatie zal vanuit één centraal punt geschieden. Daarentegen kan het uitvoerend pastoraal werk natuurlijk plaatsvinden in de verschillende parochies van de pastorale eenheid. Een vitale gemeenschap is aantrekkelijk en werkt aanstekelijk, niet alleen voor derden, maar in de eerste plaats natuurlijk voor de gemeenschap zelf. Kern van de gemeenschap is de christelijke boodschap die op grond van jarenlange traditie wordt doorgegeven. Deze boodschap kan op velerlei wijzen gebracht worden. Wil men vitaliteit uitstralen, dan dient men kritisch te kijken naar de wijze waarop dit gebeurt. Niet alleen het ontbreken van een priester is in dit verband een probleem, ook een kolossaal gebouw waarin zich wekelijks een handjevol mensen verzamelt, heeft geen aantrekkelijke uitstraling. Een rommelig gebouw heeft dat ook niet, en evenmin een gebouw dat zichtbaar achterstallig onderhoud kent. Ongeïnspireerde vieringen stemmen eerder treurig dan dat zij wervend zijn, hetgeen eveneens geldt voor werkgroepen die een kwakkelend bestaan leiden. Samenwerking als instrument om de problemen in de parochies op te lossen De dalende betrokkenheid bij de parochieactiviteiten en het verder dalend aantal pastores stelt menige individuele parochie voor moeilijkheden bij het organiseren van de voorbereiding op het ontvangen van de sacramenten, in het omgaan met gebroken en verbroken relaties, in het omgaan met mensen die rouwen om het verlies van een dierbare, in het

4 4 omgaan met mensen die langdurig ziek zijn, in het verzorgen van de liturgie enzovoort. Niet alleen op het pastorale vlak doen zich moeilijkheden voor, ook op praktisch vlak komt menige parochie voor te zware opgaven te staan door gebrek aan geld voor het onderhouden van gebouwen en het betalen van salaris of vergoeding voor beroepskrachten. Het tekort aan mensen speelt echter niet alleen een rol bij het vervullen van vacatures op professioneel niveau, ook het werven van geschikte vrijwilligers voor diverse functies in de parochie levert steeds meer problemen op. Het besturen van een parochie is een steeds complexere aangelegenheid geworden, waarvoor men - ondanks een hoge deelnemingsgraad van vrijwilligers in de kerk - niet meer altijd voldoende gekwalificeerde krachten kan vinden. Ook het vrijwilligerswerk in werkgroepen staat onder druk; er treedt niet alleen vergrijzing op, maar de groep mensen waaruit men kan putten is getalsmatig afgenomen. Een tekort aan vrijwilligers leidt op alle niveaus tot problemen. Deze problemen hebben per categorie vrijwilligers een andere verschijningsvorm. Zo leidt een tekort aan vrijwilligers voor werkgroepen die zich met de inhoud van het pastorale werk bezighouden tot problemen van overbelasting, waardoor de overgeblevenen het plezier in het werk verliezen. Door te weinig mogelijkheden op bezinning op de eigen taken kan de deskundigheid van mensen stagneren of afnemen. Te weinig doorstroming maakt dat mensen (te) lang hetzelfde werk verrichten, waardoor ze gedemotiveerd kunnen raken of zich het werk toeeigenen, waardoor het lijkt of ze een eigen winkeltje hebben waar niemand aankomen mag. Een tekort aan vrijwilligers op bestuursniveau leidt tot een verzwakt bestuurlijk functioneren van de parochie. Het bestuur is nog wel in staat om de parochie draaiende te houden, doch daarmee is men volledig bezet. Een tekort aan mensen op het uitvoerende niveau leidt gemakkelijk tot het uiteenvallen van de basis. De mensen die nog actief zijn voelen zich overbelast en kunnen het werk feitelijk niet meer aan. Daardoor wordt het werk onbevredigend en ondankbaar. Het tekort in het vrijwilligerswerk kan een kwalitatief (men is niet berekend op de taak) of een kwantitatief (er zijn onvoldoende mensen) karakter hebben. Kwalitatief zullen er op de situatie toegesneden maatregelen genomen moeten worden, maatregelen die bijvoorbeeld kunnen liggen op het terrein van een verbeterde toerusting van vrijwilligers. Toerusting kan heel goed samen met andere parochies ter hand worden genomen. Waar het een kwantitatief probleem betreft, is het veelal ook mogelijk om bepaalde activiteiten niet meer als parochie afzonderlijk te organiseren, maar in samenwerking met anderen. Met andere woorden, de individuele parochies worden voor vragen geplaatst die slechts beantwoord kunnen worden in een groter verband. En ze kunnen in groter verband beantwoord worden, als parochies respect hebben voor de weg die elke parochie is gegaan en vanuit een diep besef saamhorig te zijn met elkaar. Samenwerking tussen parochies vraagt om een andere wijze van denken over parochie. Als het over parochie gaat, moet er minder gedacht worden in termen van een territoriaal gebied. Er zal meer nadruk gelegd moeten worden op de parochie als gemeenschap van gelovigen. Aan de basis van samenwerking tussen parochies ligt de fundamentele wil elkaar als parochies van dienst te zijn omwille van de christelijke opdracht die wij als parochies hebben. Te gelegener tijd staan we hier verder bij stil.

5 5 Samenwerken tussen parochies is: profiteren van elkaars sterke kanten en elkaars zwakke punten wegwerken én krachten en middelen bundelen om deze meer doelmatig te kunnen aanwenden. Blijven de afzonderlijke parochies bestaan? Ja, de vijf parochies blijven als afzonderlijke geloofsgemeenschappen bestaan en zij blijven vijf afzonderlijke rechtspersonen. Op bestuurlijk niveau en op het niveau van de pastorale leiding gaan de vijf parochies echter een personele unie aan. Dit betekent dat de huidige vijf parochiebesturen hun bestuurlijke bevoegdheden zullen overdragen aan een nieuw te vormen centraal bestuur. Er komt dus één bestuur voor vijf parochies. Dit ene bestuur krijgt de bestuurlijke verantwoordelijkheid over de vijf parochies. Dit ene bestuur gaat straks formeel vijf zelfstandige rechtspersonen beheren en neemt de beslissingen ook daadwerkelijk per afzonderlijke parochie. De bestuursleden hebben dus allemaal vijf petten op, voor elke parochie één. Alle bestuurders zullen de belangen van de eenheid moeten dienen én van de vijf afzonderlijke parochies. Het bestuur van de pastorale eenheid stelt het beleid op hoofdlijnen vast. Daarbinnen is er ruimte voor behoud van eigen identiteit van de afzonderlijke parochies. Verder blijven de parochies op financieel gebied tot op zekere hoogte zelfstandig. Daartoe komt er per parochie een beheerscommissie. Het bestuur van de pastorale eenheid zal uit maximaal 11 personen bestaan, waarbij de pastoor van de pastorale eenheid voorzitter is. Daarbij wordt gestreefd naar een evenredige vertegenwoordiging per parochie (2 personen per parochie). Bij de benoeming van de bestuursleden wordt gelet op bestuurlijke kwaliteiten, betrokkenheid bij de parochiegemeenschap en betrokkenheid bij de pastorale eenheid. Integriteit, onbaatzuchtigheid en het vermogen om zich onafhankelijk op te stellen zullen bij de keuze tevens een rol spelen. Op het niveau van de pastorale leiding betekent het aangaan van de personele unie, dat de vijf afzonderlijke parochies géén eigen pastor (priester, diaken, pastoraal werker of pastoraal assistent) meer zullen hebben. De

6 6 huidige pastores leveren hun benoeming in en worden door de bisschop opnieuw benoemd tot lid van het pastorale team en alle leden van dit team krijgen binnen de bevoegdheid van hun onderscheiden functies als taak de uitoefening van de pastorale bediening voor alle vijf de parochies. Er worden binnen de pastorale eenheid dus geen pastores meer aangesteld voor één parochie afzonderlijk. Eén priester zal het pastorale team gaan leiden en tevens gaan optreden als voorzitter van het centrale bestuur. Een pastoraal team geeft aan de parochiële leiding meer kans tot verdieping en vernieuwing dan wanneer er slechts één persoon aan het hoofd staat. Toch betekent dit voor de betrokken parochies een aanmerkelijke aanpassing. De laatste tientallen jaren waren de meeste parochianen eraan gewend dat zij steeds met dezelfde persoon te maken hadden. Wellicht brengt een team dynamiek en meer mogelijkheden. Teneinde veranderingen goed in te bedden en te doen slagen is het belangrijk dat het pastoraal team als eenheid optreedt, niet alleen bestuurlijk en organisatorisch maar bijvoorbeeld ook bij bepaalde liturgische gelegenheden. De stuurgroep voor de pastorale eenheid Sint-Oedenrode. Sedert december j.l. functioneert er een stuurgroep die de vorming van de pastorale eenheid moet gaan voorbereiden en uitwerken. Deze stuurgroep bestaat uit 2 afgevaardigden van elk van de vijf parochiebesturen. Het zijn de volgende personen: Jan van Zutphen en Lambert Verhoeven (H.Antonius, Nijnsel) Harry Bekkers en Frits Snijders (De Goede Herder, Eerschot) Wim van Dijk en Math Jacobs (H.Martinus, Sint-Oedenrode) Henk Kastelijn en Harrie Heerkens (H.Martinus, Olland) Nard van de Laar en Martien Verboort (H.Rita, Boskant) Hennie van Gastel (notuliste) Lia Dix-Tomesen (begeleidster regiovicariaat)

7 7 Stappenplan De stuurgroep werkt met een stappenplan. Dat plan ziet er als volgt uit: 1. Presentatie stappenplan 2. Inventarisatie organisatie van de parochies 3. Bestuursstatuut van de Pastorale Eenheid 4. Verzorgen van de publiciteit, waarin, wanneer? 5. Pastoraatsgroep van de Pastorale Eenheid 6. Hoe de parochies erbij betrekken? 7. Beheerscommissie Pastorale Eenheid 8. Overleg tussen de pastores:kunnen de pastores de stuurgroep informeren welke afspraken zij maken om één team te worden? 9. Overleg / samenwerking tussen de verschillende werkgroepen 10. Rapport financiën 11. Parochievergadering: wel of geen nieuwe?wat te doen met de bestaande? 12. Pastoraal centrum 13. Streefdatum realisering Pastorale Eenheid afspreken 14. Naar één parochieblad? 15. Voordracht namen nieuwe bestuur 16. Voordracht namen pastoraatsgroep 17. 'Viering' van een 'nieuw begin' 18. Verzoek aan de bisschop de Pastorale Eenheid in werking te stellen. Werkwijze van de stuurgroep Aan de hand van dit stappenplan is de stuurgroep, die ongeveer 1 keer per maand vergadert, aan de slag gegaan. Zij heeft zich inmiddels uitvoerig beraden over het bestuursstatuut. Zij heeft ook al een inventarisatie gemaakt van de organisatie van de vijf parochies. Er is een plan van publiciteit vastgesteld en er is een begin gemaakt met de uitvoering van dat plan. Deze nieuwsbrief is daarvan een onderdeel. De stuurgroep heeft ook al enig beeld

8 8 hoe zij de parochies bij het proces zou willen betrekken. Na de zomervakanties of mogelijk al eerder zal men daarvan in de parochies meer gaan merken. In mei j.l. zijn de eerste gesprekken tussen de pastores van de vijf parochies op gang gebracht. De stuurgroep, die de totstandkoming van de pastorale eenheid voorbereidt en begeleidt, heeft niet de bevoegdheid om namens de betrokken parochies besluiten te nemen. Zij bereidt de beslissingen, die voor de totstandkoming van de pastorale eenheid genomen moeten worden in de vijf afzonderlijke parochiebesturen, slechts voor. De stuurgroep is dus niet een soort superbestuur, maar slechts een centraal overleg tussen de vijf afzonderlijke parochiebesturen. De stuurgroep moet de te nemen besluiten dus steeds terugkoppelen naar de vijf afzonderlijke besturen. Dit heeft natuurlijk tot gevolg dat het nemen van alle stappen uit het stappenplan behoorlijk wat tijd zal vergen. De stuurgroep heeft haar aanvankelijke tijdsplanning inmiddels dan ook al enigszins moeten bijstellen. Het doet goed te kunnen melden, dat de besprekingen in de stuurgroep in een goede sfeer verlopen. Pentagram (vijfhoekige figuur in één trek getekend) op de doopvont van de kathedraal van Sibenik, Dalmatië. Evenals de cirkel is het pentagram symbool voor het verbinden van begin en einde (alfa en omega) in Christus. Samenstelling Nieuwsbrief Deze Nieuwsbrief is samengesteld door de stuurgroep van de Pastorale eenheid Sint-Oedenrode. Hij is bestemd voor de parochianen van de vijf Rooise parochies en is bedoeld ter informatie. Tevens hoopt de stuurgroep, dat deze brief stof biedt tot nadenken en zal bijdragen aan de meningsvorming en aan het op gang te brengen samenwerkingsproces. Wellicht kan hij ook bijdragen aan het Het pentagram past in de pruimenbloesem. gesprek binnen de parochies en tussen de parochies over de pastorale eenheid, en door werkgroepen en geledingen binnen de parochies worden gebruikt bij hun oriëntatie op de toekomstige situatie. Het wordt aan de afzonderlijke parochiebesturen overgelaten op welke wijze en in welke omvang men deze Nieuwsbrief in de eigen parochie wil verspreiden. Er zij uitdrukkelijk vermeld, dat de tekst van deze Nieuwsbrief geenszins in zijn geheel uit eigen koker komt. Zonder dat het uit de tekstzetting blijkt, is er veelvuldig en uitvoerig gebruik gemaakt van gedachten en letterlijke formuleringen van anderen. Van de volgende bronnen werd gebruik gemaakt: -Stassen Petra en van der Helm Ad, Geloof in de toekomst, Meinema Werkmap door R.Hornikx (e.a.), Samenwerking tussen parochies, Bisdom s-hertogenbosch in samenwerking met Aartsbisdom Utrecht, 1994.