Ga in gesprek en leg uit dat je Nederlander en moslim kan zijn

Transcriptie

1 Terugblik Aan tafel 22 september Radicalisering Ga in gesprek en leg uit dat je Nederlander en moslim kan zijn Aan tafel stond 22 september 2016 in het teken van Radicalisering en diversiteit. Jeugdprofessionals en docenten van Fontys luisterden naar bijdragen van onderzoeker Montasser AlDe'emeh, Yolanda te Poel van Fontys Hogeschool en Faysal Settoute van Rnewt. Montasser AlDe'emeh Montasser AlDe'emeh begon zijn verhaal met zijn (eigen) ervaringen met radicalisering. Hij startte ook in 2013 een onderzoek naar radicalisering en Syriëstrijders. Hij nam in Syrië interviews af bij jongens met de Belgische nationaliteit die afgereisd waren. Gefascineerd door het onderwerp wilde hij meer en meer weten. Hij is jongeren ook gaan helpen èn meer onderzoek gaan doen. In België, vooral in Brussel/Molenbeek zijn veel jongeren geradicaliseerd. Zorgwekkend noemt Montasser dat. Zijn werk bestaat inmiddels twintig procent van de tijd uit onderzoek op de universiteit van Nijmegen, de andere tachtig procent van de tijd begeleidt hij jongeren. Onder andere op scholen in Brussel. Jongeren die radicaliseren ervaren vaak een leegte in hun leven, vertelt Montasser. Soms is het ook gebrek aan liefde. Zij gaan op zoek naar de liefde, ook een organisatie kan hen hierin helpen en houvast voor bieden. Jongeren die radicaliseren kun je niet in een dag uit hun context halen. Ze staan allemaal met een voet in die andere wereld, die groep om hen heen vormt de houvast. De waarden in de seculiere samenleving en die hen aanspreken in IS, botsen. Er is geen sprake van samenwerking tussen de mensen van wie zij leren: ouders, onderwijzers, imams en anderen. Ieder verkondigt zijn eigen waarheden. Hier falen we volgens Montasser wereldwijd. Neem de discussie over de burkini. Overtuigingen komen over een langere tijd op complexe manier tot stand. Een moslim meisje dat een burkini wil dragen stuit aan tweekanten op beperkingen, die van haar geloofsgroep en de westerse wereld. Ze leeft tussen twee werelden. Teveel jongeren tussen twee werelden weten niet hoe ze daarmee om moeten gaan. Voor velen is het onvoorstelbaar hoe iemand sympathie kan hebben voor zo n organisatie als IS. 1

2 De basis van radicalisering is vervreemding van de samenleving die jou geen plaats geeft, dan ga je ook niet nadenken. IS zegt ga doden, en als je je vervreemd voelt, dan ga je dat doen. De jongeren moeten worden gestimuleerd om kritisch te blijven nadenken. Veel jongeren zijn dat niet gewend, zij zijn niet gestimuleerd om kritisch na te denken en vragen te stellen. Montasser ziet twee soorten geradicaliseerde jongeren: 1. Jongeren die al overtuigd zijn. Ze hebben het idee in hun hoofd en ze willen er geen gesprek over voeren. 2. Jongeren die nog twijfelen, die nog met één been in deze wereld staan. Bijvoorbeeld, omdat ze nog verbondenheid voelen met familie. Deze groep wil geholpen worden! Sommigen worden dagelijks door ronselaars benaderd, vaak via het internet. Het is heel moeilijk om die contacten te verbreken. Deze jongeren weten vaak niet waar ze hulp kunnen krijgen. Hoe kun je met deze jongeren, en dan vooral de tweede groep, omgaan? Montasser geeft de volgende tips: Zorg dat ze hulp vinden. Ga in gesprek met ouders, ouders moeten meedenken, met hen praten, stabiliteit geven. Het gaat vaak over gebroken gezinnen. Ondersteun scholen en werk met hen samen. De politiek moet een signaal afgeven: je woont hier, maar als politiek moet je jongeren ook helpen hun identiteit op te laten bouwen. Jongeren voelen zich nooit volledig geaccepteerd. Leg uit dat je Nederlander en moslim kan zijn. Leer jongeren er positief mee om te gaan. Help jongeren rolmodellen te vinden. Yolanda te Poel Yolanda te Poel, lector aan Fontys Hogeschool Pedagogiek, doet onderzoek naar radicalisering en diversiteit en wat je met opvoeding kunt doen. Wat werkt, wat is erover bekend? Yolanda: Radicalisering en extremisme zijn twee verschillende dingen. Radicalisering is een proces dat kán uitmonden in extremistisch gedrag, maar dat gebeurt niet altijd. Het proces verloopt langzaam: langzaam vervreemden jongeren, accepteren bepaalde extreme ideeën. Bijvoorbeeld doordat zij discriminatie ervaren. De volgende stap is dat ze langzaam banden met geliefden doorsnijden en de laatste fase is het ontmenselijken van de ander die zij als hun vijand beschouwen en de rechtvaardiging van extremistisch gedrag. Deze processen zijn van alle tijden: Rote Armee Fraction, Nazi s, Spaanse burgeroorlog bijvoorbeeld. De Jihad en terrorisme zijn niet hetzelfde, moeten niet over een kam geschoren worden. Veel moslimjongeren vinden in de samenleving geen steun voor het feit dat zij hun spirituele ideeën willen kunnen uiten. Vaak worden zij gediscrimineerd en daarbij zien zij veel onrecht.. Bijvoorbeeld de verdrijving van Palestijnen uit hun grondgebied en het onrecht tegen moslims in Syrië. Het lijkt erop dat wij in de samenleving weinig empathie voor hen en hun ideeën hebben, ook als zij niet extreem zijn. Bij een deel van hen nemen radicale ideeën over het eigen rechtssysteem nemen toe. Een klein deel keert zich af van de democratie en wil een rechtssysteem op islamitische grondslag, 2

3 de zogenoemde sharia. Ouders weten niet goed wat ze ermee moeten doen. Ze zeggen vaak: Laat het maar gaan. Ze begeleiden hun kinderen hier niet in, en school doet dat ook niet. Veel jeugdprofessionals handelingsverlegen en vrezen scholen voor imagoschade. Leestip van Yolanda: de publicaties van het kennisplatform integratie & samenleving, De website bevat veel praktische aanwijzingen voor o.a. gesprekken voor jeugdprofessionals en docenten in het onderwijs. En vaak informatie over methodieken. Niet alleen over radicalisering maar ook over deradicalisering; manieren om jongeren afstand te laten nemen van de radicale waarden en daar andere waarden voor in de plaats laten komen. Yolanda heeft ook een tip voor in de samenwerking met ouders: stap af van je beeld van autoritaire gezinsstructuren in moslim gezinnen en gezinnen met een niet westerse achtergrond. Het is achterhaald dat deze moslimgezinnen vooral autoritair zijn. Er vindt namelijk modernisering plaats in deze gezinnen. Heb oog voor deze modernisering bij de gezinnen. De opvoedstijl lijkt te veranderen naar een meer autoritatieve opvoedingsstijl, maar verbinding tussen de familieleden blijft een heel belangrijke waarde. In deze gezinnen gaat opvoeden naar zelfstandigheid gepaard met het opvoeden voor verbindingen met broers, zussen en familie. Faysal Settoute Derde spreker is Faysal Settoute van Rnewt. Hij is senior jongerenopbouwwerker in Tilburg en richt zich daarnaast ook op sociale veiligheidsvraagstukken omtrent jeugd. Hij zet de radicalisering in Nederland in perspectief: Volgens cijfers Nctv 2016 zijn er 260 uitreizigers, waarvan 170 mensen in Syrië zijn, er zijn 45 mensen terug gekomen en 45 mensen gesneuveld. De cijfers lijken laag, maar het probleem is veel groter. Deze uitreizende groep zien wij als jeugdprofessional steeds minder. De groep die zich niet meer thuis voelt in de maatschappij is vele malen groter. Wat het lastig maakt is dat er geen eenduidig profiel is van de jongere die het overweegt, radicaliseert. Kunnen hoog of laag opgeleid zijn, uit gebroken maar ook hechte gezinnen komen. Eén ding is wel zeker; deze jongeren zijn in Nederland geboren. Hoe signaleer je radicalisering? Het is altijd maatwerk wat je moet leveren. Er zijn zoveel verschillende manieren om tot radicalisering te komen, daarom zijn er ook veel oplossingen. Er is namelijk NIET één profiel, maar verschillende profielen, NIET één factor, maar verschillende factoren; NIET één proces, maar verschillende processen; NIET één oplossing, maar verschillende mogelijke oplossingen. Waar kun je op letten? Als één/meerdere van deze dingen speelt, betekent dit niet gelijk dat de jongere aan het radicaliseren is. Maar wees er wel alert op: Te snelle verandering in gedachtegoed, woorden, daden en uiterlijk. Houding tegenover de maatschappij. Isolatie van omgeving: ouders, familie, vrienden, activiteiten; Schoolprestaties en/of verzuim; Intensieve en/of langdurige anonieme activiteiten (ook online!); Nieuwe zichtbare sympathieën voor terroristische organisaties/ gebeurtenissen en/of predikers; Gebruik van nieuwe termen. 3

4 Waarom moet jij iets doen als professional? Faysal: Jij staat dichtbij de jongere en ziet hem/haar voor een langere tijd. Misschien ben jij wel degene bij wie de jongere komt als hij/zij problemen ondervindt in de ontwikkeling van zijn identiteit. Je bent geen expert in radicalisering, maar wel de expert in het werken met jeugd! Hou voor ogen dat het om mensen gaat en werken met mensen is onze kracht. Voor de overheid en media zit radicalisering vaak in de koker van veiligheid, beheersing en angst. We moeten voorkomen dat we geen instrument worden, er niet alleen zijn om radicalisering te voorkomen het moet blijven gaan over de mensen die het aangaat. Ga dit niet alleen aan, maar zoek ook andere professionals die met je mee kijken en denken. Let in je analyse op vier dingen, geeft Faysal mee: 1. Ideologie van de jongere. 2. Culturele/religieuze uitingen. 3. Gedrag. 4. Relaties en contacten van de jongeren. Leer de jongere goed kennen, dus. Faysal: Vermijdt het Voldemorteffect: alles mag bespreekbaar zijn, hoe moeilijk dat soms ook is. Zorg ervoor dat ze aan jou vertellen wat hun ideeën zijn. Luister naar naar ideeën maar ook naar frustraties en negatieve ervaringen. Neem deze ook serieus. Probeer argumenten te begrijpen zonder direct te ontkennen en sta dus open voor de informatie die de jongere heeft. Luister en geef terug dat je het hoort en hoe jij erover denkt. Tot slot geeft Faysal een aantal tips mee: Check je waarnemingen bij je collega s. Stimuleer het kritisch nadenken van de jongeren. Blijf in gesprek met de jongere over wie je je zorgen maakt. Zorg ervoor dat de jongere zich thuis en begrepen voelt. Ken zijn/haar netwerk. In Tilburg is het netwerk SOMS opgezet met onder andere Rnewt als één van de partners. SOMS staat voor Sociale Onrust Maatschappelijke Spanningen. Hier kun je als professional mee sparren, zonder dat er direct te hoog wordt ingeschaald. Heb je een vraag, stuur dan een mail naar of Vragen en antwoorden Vervreemding uit zich ook in loverboyproblematiek en drugsverslaving, kunnen we hiervan leren? Yolanda: Zeker, de aanpak om jongeren los te maken uit de grip van ronselaars komt deels overeen. Maar, de loverboyproblematiek is toch anders, de slachtoffers zijn vaak afhankelijk van één jongen en het zijn vaak zwakke, afhankelijke meisjes. Bij radicalisering zijn het vaak ook sterke persoonlijkheden die opkomen voor anderen en weg willen van de ervaren discriminatie. Hoe kun je als Nederlander, niet moslim toch aansluiting vinden bij een jongere? Montasser: leer een paar woorden in hun taal, toon dat je open staat voor hun cultuur. Lees boeken over het geloof en verdiep jezelf in de islam. Dat opent voor velen al deuren. Daarnaast is het ook helpend om anderen uit te nodigen voor een gesprek. Bijvoorbeeld de imam, het onderwijs. Hierbij is het belangrijk om de systeembenadering te praktiseren. 4

5 Ik zie jongeren die zo makkelijk prooi kunnen zijn, met minder verstandelijk vermogens, geïsoleerd. Wat is belangrijk om radicalisering te voorkomen? Het is belangrijk om de jongeren werk, opleiding en dagbesteding aan te bieden. Dat wat deze jongeren zelf ook aanspreekt: Boksclubs zijn ook erg belangrijk. Het is zeker goed om veel sleutelfiguren te hebben in de wijk. Deze mensen zouden we moeten stimuleren. De samenwerking tussen de verschillende partijen kan veel beter. Besteden scholen veel aandacht aan preventie? Sommige scholen wel, zoals het Theresia Lyceum. Zij hebben ervaring met een radicaliserende leerling. Interne samenwerking met gemeente en een islamdeskundige heeft hierbij veel geholpen. Alle docenten zijn getraind, daarnaast is er een denktank diversiteit gestart binnen de school. Er vinden groepsgesprekken plaats met de kinderen in de klassen. De radicaliserende jongere vindt de opleiding veel minder belangrijk dan de bevelen die zij van Allah krijgen. 5