Noordelijke Hogeschool Leeuwarden

Transcriptie

1 Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Opleiding: Bestuurskunde & Overheidsmanagement; hbo-bachelor Croho: Varianten: voltijd en deeltijd Visitatiedata: 11 en 12 mei 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, oktober 2009

2 2/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 12 Deel B: Facetten 15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 17 Onderwerp 2 Programma 20 Onderwerp 3 Inzet van personeel 35 Onderwerp 4 Voorzieningen 39 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 42 Onderwerp 6 Resultaten 47 Deel C: Bijlagen 51 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 52 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 57 Bijlage 3: Bezoekprogramma 63 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 65 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 67 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 3/69

4 4/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 5/69

6 6/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Bestuurskunde en Overheidsmanagement van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is in maart 2009begonnen, met de ontvangst van het zelfevaluatierapport. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 11 en 12 mei Het panel bestond uit: De heer drs. H.W.M. Wesseling (domeinpanellid) De heer L.K. Terpstra (domeinpanellid) De heer G.J. Snellink (studentpanellid) Mevrouw drs. R. van Empel (auditor NQA). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6. Als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Het Facetrapport is de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Stichting Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) is in 1987 ontstaan na een fusie van enkele toenmalige instellingen voor hoger beroepsonderwijs in Leeuwarden. De NHL biedt momenteel 73 hbo-opleidingen aan, waaronder tien masteropleidingen, op meerdere locaties in Leeuwarden. In het studiejaar waren er bij de NHL circa studenten en bijna 950 personeelsleden. In het strategisch plan Ontmoeting leidt tot ontplooiing, geldig voor de periode , is vastgelegd dat NHL zich wil ontwikkelen tot een Regional University of Applied Sciences met als centrale taken het verzorgen van competentiegericht onderwijs en het verrichten van NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 7/69

8 toegepast en praktijkgericht onderzoek. Voor dit laatste streeft men naar verdubbeling van het aantal lectoraten; in 2008 waren dat er negen. Een aanvullend element in het strategisch plan betreft contractactiviteiten met en voor bedrijven in de regio. Aandachtspunten in het onderwijs zijn onder meer: - het flexibiliseren van de onderwijsorganisatie - het verder ontwikkelen van vraaggestuurde didactiek - zorg voor een aaneengesloten keuzeruimte van 30 EC - gezamenlijke opbouw van een internationaal netwerk - toenemende studentmobiliteit (1000 inkomend en 1000 uitgaand op jaarbasis) - minimaal 20% van de literatuur van elke opleiding in een vreemde taal - minstens 30 EC van het programma in de Engelse taal - het inrichten van tien Associate Degrees. De NHL is georganiseerd in vier instituten, te weten Economie en Management (ECMA), Techniek, Zorg en Welzijn en als vierde Educatie en Communicatie. De opleiding Bestuurskunde en Overheidsmanagement, het onderwerp van dit beoordelingsrapport, behoort tot het Instituut ECMA. ECMA biedt onderwijs aan op het gebied van economie en management en daaraan gerelateerde kennisdiensten. In het studiejaar zijn er bijna 2900 studenten ingeschreven bij ECMA. Hun onderwijs wordt verzorgd door 136 docenten (gezamenlijk met 112 fte); voor management en ondersteuning is er circa 37 fte. ECMA is in 2003 ontstaan door het samengaan van de twee toenmalige NHL-instituten Management en Economie. ECMA stelt zich ten doel (Beleidskader ) om in 2011 te zijn uitgegroeid tot een kenniscentrum waarin studenten zich ontwikkelen tot professionals met uitstekende startkwalificaties. Enkele andere doelstellingen zijn: - uitvoeren van hoog gekwalificeerde advisering en toegepast onderzoek - integratie van veranderingen en innovaties van het werkveld in bestaande kennisdiensten - internationale netwerken, ten dienste van het primaire proces. Er zijn drie lectoraten bij ECMA, te weten Water Services Management (in samenwerking met Vitens Evides), Cybersafety en Ondernemerschap & Risicofinanciering (in samenwerking met de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij). Er zijn voorbereidingen voor een vierde lectoraat: Bestuurskracht & ICT. De opleidingen van ECMA zijn ondergebracht in vijf afdelingen: Economics, Public Management, Business Administration, Marketing Management en Information & Organization. De afdeling Public Management wordt van oudsher ook wel aangeduid als Thorbecke Academie, de naam een van de fusiepartners uit De oorspronkelijke Thorbecke Academie dateert van 1986, met de eerste opleiding hbo-bestuurskunde. De Afdeling Public Management van het instituut Ecma heeft drie opleidingen: naast de opleiding Bestuurskunde & Overheidsmanagement (BSK) zijn dat de opleidingen Integrale Veiligheid (IV) en Hogere Europese Beroepenopleiding (HEBO). Er is intensieve samenwerking tussen deze drie opleidingen. Er zijn onder meer gemeenschappelijke programmaonderdelen, een gemeenschappelijk didactisch concept, werkvormen, toetsbeleid, personeelsplan, kwaliteitszorgsysteem. Docenten hebben hun thuisbasis in een zogeheten kernteam bij een van de drie opleidingen, maar worden waar nodig ingezet bij het onderwijs voor de drie opleidingen van Public Management. 8/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

9 Deze drie opleidingen worden als voltijdopleiding aangeboden in Leeuwarden; BSK en IV hebben ook een deeltijdse variant. Enkele kengetallen NHL ECMA Afd.Publ.Man. BSK Aantal studenten Vt: 107 Dt: 68 fte docenten 1077 personeelsleden (850 fte) Docent/student ratio Instroom sept docenten (112 fte); 37 fte management en ondersteuning 32 docenten (24 fte inclusief hoofd en gedetacheerde medewerkers) 1:21,5 1:26 1:26,8 1:26, Vt: 19 Dt: 18 8 docenten (6,2 fte) In 2003 is de opleiding BSK gevisiteerd. De resultaten daarvan zijn vastgelegd in het rapport De Kunst van het Balanceren (NQA, Den Haag 2004). De toenmalige visitatiecommissie vond dat er wat betreft begeleiding het een ander schortte aan de opleiding en gaf daarnaast onder meer de aanbevelingen: - Het buitenschools curriculum competentiegericht ontwikkelen - Meer balans in het binnenschools curriculum tussen competentiegerichtheid en kennisoverdracht - Toetsing en beoordeling afstemmen op competentiegericht opleiden - Versterking van de externe gerichtheid om de instroomcijfers te verhogen en de informatie te benutten ter verbetering van het onderwijs - aandacht voor de hoge werkdruk van docenten - Het faciliteitenbeleid verder te implementeren en uit te voeren - Meer aandacht voor de bewaking van studierendementen - Meer aandacht voor studielast: de ingezette ontwikkelingen van de opleiding voortzetten en daarbij aandacht voor een verzwaring van de studielast. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens hebben de panelleden zich inhoudelijk voorbereid op het bezoek van 11 en 12 mei Zij hebben daartoe het zelfevaluatierapport en de bijlagen daarbij bestudeerd en hun voorlopige NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 9/69

10 bevindingen en vraagpunten doorgegeven aan de auditor. De NQA-auditor heeft op grond daarvan een document opgesteld met de kernpunten en de prioriteiten voor nader materialenonderzoek en voor de gesprekken tijdens het visitatiebezoek. Enkele dagen voor het visitatiebezoek was er een voorbereidende bijeenkomst van het panel, waarbij het panel per facet een nadere toespitsing heeft gemaakt voor de te volgen aanpak. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de dagindeling van panelbezoeken aan opleidingen. Dit standaardprogramma is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er waren gesprekken met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Het gesprek met de vertegenwoordigers van het werkveld verliep anders dan voorzien: enkele gesprekspartners van het panel moesten zich vervoegen bij een andere, gezamenlijke afspraak, juist op het tijdstip waarop zij met het panel hadden zullen spreken. Er was daardoor een beperkte delegatie beschikbaar op het afgesproken tijdstip; in de avonduren was er nog een aanvullend gesprek met een van de leden van de Adviesraad. Het panel heeft uiteindelijk gesproken met vijf vertegenwoordigers van het werkveld en heeft zich een adequaat beeld kunnen vormen van de meningen in het werkveld. Tijdens het visitatiebezoek heeft het panel het ter inzage gelegde materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door hadden de panelleden gelegenheid voor uitwisseling van hun bevindingen. Aan het einde van het bezoek heeft een van de leden van het panel per Onderwerp een beknopte mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Het panel heeft op basis van zijn bevindingen een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport. In dat rapport wordt de kwaliteit van de opleiding beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in juni 2009 een concept van het beoordelingsrapport ontvangen voor controle op feitelijke onjuistheden. Naar aanleiding van de reactie daarop zijn er enkele wijzigingen aangebracht, waarna het bijgestelde conceptrapport voor een tweede ronde van hoor-wederhoor in juli 2009 aan de opleiding is voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in september Het visitatierapport is uiteindelijk in oktober 2009 ter beschikking gesteld aan de opleiding. De opleiding kan het rapport samen met de accreditatieaanvraag indienen bij de NVAO. 10/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

11 1.4 Oordeelsvorming In dit rapport wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij de weging hadden de beslisregels, zoals NQA die heeft geformuleerd in het Beoordelingsprotocol, met een nadere uitwerking in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming, een belangrijke rol. Daarbij heeft het panel rekening gehouden met accenten die de opleiding zelf legt en met het domeinspecifieke kader. In de weergave hierna van de oordelen per onderwerp zijn de oordelen vermeld per facet, waar nodig gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel over het onderwerp. De argumentatie voor de facetoordelen is vastgelegd in het facetrapport. Verschillen in beoordeling of de argumentatie tussen de deeltijdse variant en de voltijdse variant zijn expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden steeds dezelfde argumenten en dezelfde oordelen, aangezien de varianten inhoudelijk zijn gebaseerd op dezelfde module-inhouden. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 11/69

12 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Onderwerp/Facet voltijd deeltijd Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen goed goed 1.2 Niveau bachelor goed goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor goed goed Totaaloordeel positief positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO goed goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma goed goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma goed goed 2.4 Studielast voldoende voldoende 2.5 Instroom goed goed 2.6 Duur voldaan voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud goed goed 2.8 Beoordeling en toetsing voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO goed goed 3.2 Kwantiteit personeel voldoende voldoende 3.3 Kwaliteit personeel goed goed Totaaloordeel positief positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen goed goed 4.2 Studiebegeleiding voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten goed goed 5.2 Maatregelen tot verbetering voldoende voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau voldoende voldoende 6.2 Onderwijsrendement voldoende goed Totaaloordeel positief positief 12/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

13 Onderwerp 1, Doelstellingen opleiding Het panel heeft de drie facetten van dit onderwerp beoordeeld als goed. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 2, Programma Het panel heeft vijf facetten van dit onderwerp beoordeeld als goed en twee als voldoende. Bij het facet 2.6, Duur, is het oordeel voldaan. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 3, Inzet van personeel Het panel heeft bij de facetten 3.1 en 3.3. het oordeel goed kunnen geven. Voor facet 3.2 is het oordeel voldoende. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 4, Voorzieningen Het panel heeft het eerste facet van dit onderwerp, Materiële Voorzieningen beoordeeld als goed. Bij het tweede facet, Begeleiding, kon het panel tot het oordeel voldoende komen. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 5, Interne kwaliteitszorg Het panel heeft het eerste facet van dit onderwerp beoordeeld als goed. Het oordeel over het tweede en het derde facet is voldoende. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Onderwerp 6, Resultaten Het panel heeft het eerste facet van dit onderwerp beoordeeld als voldoende. Het oordeel over het tweede facet is eveneens voldoende voor de voltijdvariant en goed voor de deeltijdvariant. Het oordeel over het onderwerp is daarom positief. Totaaloordeel Uit het overzicht hierboven en uit de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat het panel positief oordeelt over de zes de onderwerpen voor beide varianten. De conclusie is daarom dat het totaaloordeel over de opleiding als geheel positief is. NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 13/69

14 14/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

15 Deel B: Facetten NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 15/69

16 16/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

17 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding is gebaseerd op de competenties die zijn vastgelegd in het landelijke document Beroepscompetenties Hbo-opleiding Bestuurskunde & Overheidsmanagement (mei 2006), opgesteld door de vijf hogescholen die deze opleiding aanbieden: de NHL, Avans Hogeschool, Saxion Hogescholen, de Haagsche Hogeschool en Hogeschool INHolland. De opleidingsdoelstellingen zijn onder meer opgenomen in de studiegidsen voor de beide varianten ( ). De opleiding heeft de 53 landelijke competenties uit het landelijke beroepsprofiel geclusterd tot 17 opleidingscompetenties. Het panel heeft kunnen vaststellen dat alle 53 landelijke competenties recht wordt gedaan in de Leeuwarder opzet. De BSK-competenties van de NHL zijn ook vastgelegd in het Onderwijsbeleidsdocument. Dit document wordt jaarlijks geëvalueerd. Dit gebeurt in overleg met de Opleidingscommissie en na advies van de Adviesraad Bestuurskunde. In de Adviesraad hebben verschillende vertegenwoordigers uit het beroepenveld zitting: gemeenten (burgemeester, griffier, secretaris), provincie, adviseur, (interim)managers, waterschap en Rijk. De Adviesraad adviseert de opleiding over de inrichting van de opleiding en de aansluiting op het werkveld. Er zijn daarvoor twee tot drie jaarlijkse bijeenkomsten. De competenties richten zich op het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar. Het eindniveau biedt mogelijkheden tot doorstroom naar op de bestuurskunde gerichte masteropleidingen, zoals Recht en Bestuur (RUG) en Besturen van Veiligheid (UVA). De opleiding neemt deel aan het Landelijk Overleg Bestuurskunde Opleidingen (LOBO) waarbinnen het hierboven vermelde landelijke document met beroepscompetenties is opgesteld. In januari 2009 hebben de vijf opleidingen in een LOBO-bijeenkomst geconstateerd dat er aanscherping nodig is van het landelijke profiel, met daarbij afspraken over het gebruik van het landelijke profiel bij ieder van de opleidingen. In het Leeuwarder competentieprofiel zijn 4 delen onderscheiden: - methodische vermogens (body of skills) competenties theoretische vermogens (body of knowledge) competenties sociaal communicatieve vermogens, competentie persoonlijk professionele vermogens, competenties Voor ieder van de 17 competenties, ook aangeduid als vermogens, heeft de Leeuwarder opleiding indicatoren geformuleerd die de competentie concretiseren ten behoeve van het onderwijs (zie 2.2). NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 17/69

18 De Leeuwarder opleiding BSK richt zich sterk op de profilering overheidsmanagement. Dit komt tot uiting in de rollen die de opleiding bij de uitwerking van haar doelstellingen omschrijft: adviseur, bruggenbouwer, ondersteuner en leidinggevende. In het landelijk profiel (2006) zijn deze beroepsrollen iets anders benoemd: beleidsadviseur, beleidsadvocaat, beleidsarchitect en beleidsaannemer. Het accent van de Leeuwarder BSK-opleiding op het profiel overheidsmanager leidt tot deze nuancering. Het gaat immers bij alle Leeuwarder rollen om overheidsbeleid, ook aangeduid als public management. De gerichtheid op managementfuncties is, zo bleek tijdens het visitatiebezoek, eerder te begrijpen als functies die dienstbaar zijn aan het overheidsmanagement dan als alleen managementfuncties zelf (zie ook bij 1.3). Ook het Studentenstatuut van de opleiding BSK van de NHL bevat informatie over het beroeps- en competentieprofiel; dit document wordt jaarlijks besproken met de opleidingscommissie. De opleiding vindt dat studenten hun opleidingsdoelstellingen moeten kennen: dit ziet men als een belangrijke factor bij studiesucces. Daarom is het streven dat 95% van de studenten in de studentenenquête aangeeft ervan op de hoogte te zijn. De opleiding slaagt hierin, zoals is af te leiden uit de uitkomsten van de studentenevaluaties (2007). In het landelijk overleg van de opleidingen bestuurskunde (LOBO) is besproken of de opleidingen zich internationaal zullen laten accrediteren, met het oog op een inhoudelijke afstemming van de opleidingen op internationaal niveau. Aangezien de internationale accreditatie van de EAPAA (European Association of Public Administration Accreditations) vereist dat wetenschappelijk onderzoek centraal staat en dat een aanzienlijk deel van de staf wetenschappelijk onderzoek verricht, leek accreditatie voorlopig echter nog niet kansrijk. Daarom is in het LOBO besloten deze stap niet te maken. In het kader van deze discussie is na analyse van de accreditatie-eisen gebleken dat de opleiding voldoet aan de eisen die EAPAA stelt aan de inhoud van de opleidingen, zoals de vakgebieden die binnen het curriculum aan de orde moeten komen. Facet 1.2 Niveau bachelor goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het onderwijsbeleidsdocument verantwoordt de opleiding zich over de competenties en het niveau in termen van de Dublin descriptoren. Enkele voorbeelden: - Bij de Dublin descriptor Kennis en Inzicht gaat het om de competenties 6-9 van de Leeuwarder competentieset, en meer specifiek om kennis op de volgende gebieden: o basiskennis sociologie, psychologie, communicatiekunde o economie o politicologie 18/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

19 o staatsinrichting/staatskunde Nationaal en Europees o recht (bestuursrecht, staatsrecht, europees recht) o beleidskunde o beleidsprocessen en instrumenten o organisatiekunde o management o onderzoekstechnieken - Bij de Dublin descriptor Oordeelsvorming gaat het om de competenties 1-5 en 13 van de Leeuwarder competentieset. Het komen tot een oordeel wordt ontwikkeld door de studenten kennis te laten maken met de achtergronden en theorieën en hen dit in toenemende mate zelf te laten toepassen en oordeelsvorming te vragen over steeds meer complexe situaties. Op het advanced niveau (zie hieronder) dient de student zelf een benaderingswijze te kiezen en deze te kunnen toepassen en deze keuze te kunnen motiveren. Daarbij geldt voor de BSK er dat deze dat doet vanuit een public service orientation. In het competentieprofiel van de opleiding is ieder van de competenties, of vermogens, omschreven met een aantal indicatoren. De opleiding beschrijft de ontwikkeling van de competenties als een cyclisch proces, waarbij studenten een competentie op een steeds hoger niveau beheersen. De opleiding onderscheidt daarvoor 3 niveaus: basic, intermediate en advanced. Het hoogste niveau is dat van de hbo-bachelor. Bij de toetsing in het onderwijs zijn de indicatoren en niveaubeelden leidend, waardoor de vermogens op steeds hoger niveau worden afgetoetst. Het competentieprofiel van de opleiding bevat naast een beschrijving van de competenties een beschrijving van de benodigde kennis, vaardigheden en houding. De afzonderlijke Dublin Descriptoren zijn in het onderwijs geborgd door de leerlijnen en de toetsing (zie ook bij de facetten en 2.8). Het panel acht overtuigend aangetoond dat de opleidingsdoelstellingen aansluiten bij het hbo-bachelor-niveau. Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor goed Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De argumentatie bij de facetten 1.1 en 1.2 geldt evenzeer als argumentatie bij dit facet. Aanvullende argumentatie, specifiek gericht op de beroepsgerichte oriëntatie van de opleidingsdoelstellingen volgt hieronder. NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 19/69

20 De opleiding richt zich op het publieke domein. Afgestudeerden worden uiteindelijk public manager, in de brede zin van het woord (zie ook bij 1.1). Afgestudeerden kunnen gaan werken bij een gemeente, provincie, het Rijk, een waterschap of bij een organisatie die zich richt op het publieke domein, in een van de vier bovenvermelde rollen (facet 1.1): adviseur, bruggenbouwer, ondersteuner en leidinggevende. De indeling van de beroepsrollen, die, zoals vermeld enigszins afwijkt van de landelijke visie op het BSK-beroep, komt voort uit discussies in de Adviesraad. Ook door externe contractactiviteiten door de docenten, congresbezoeken, de vakliteratuur, de samenwerking in de praktijk, onder meer via de lectoraten, houdt de opleiding contact met het werkveld over de opleidingsdoelstellingen. De jaarlijkse aanpassingen in het curriculum zijn mede hierop gebaseerd. In haar zelfevaluatierapport heeft de opleiding enkele trends beschreven in het beroepenveld van BSK. Het betreft onder meer de dichotomie tussen publiek en privaat, de toenemende regierol van overheden, ICT ontwikkelingen, versterkte invloed van Europa, en versterkte aandacht voor burgerschapsstijlen. De trends worden regelmatig geactualiseerd; indien nodig wordt de beschrijving van de trends in het beroepsprofiel aangepast. Jaarlijks bespreekt de opleiding met de Adviesraad hoe de laatste ontwikkelingen in het curriculum kunnen worden ondergebracht. In de gesprekken van het panel met de vertegenwoordigers van het werkveld en met alumni kwam het beeld naar voren van een opleiding met sterk praktijkgerichte doelstellingen. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO goed Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In teamverband wordt het curriculum jaarlijks bijgesteld op basis van gesignaleerde ontwikkelingen. De docenten hebben vanuit hun expertise de taak om de onderwijseenheden die zij verzorgen actueel te houden inclusief de daarbij behorende leermiddelen. 20/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

21 Ter versterking van de actualiteit van het curriculum bespreekt de studieleiding met de Adviesraad hoe recente ontwikkelingen in het beroepenveld in het curriculum kunnen worden geconcretiseerd. Dat betreft vooral aanpassing van de beroepsproducten en de casuïstiek bij de projectopdrachten. De vergaderagenda van de Adviesraad is daarom afgestemd op de jaaragenda waarmee de opleiding in het voorjaar bijstellingen voorbereidt voor het komende studiejaar. Het is daarmee aantoonbaar dat de aard van de opdrachten steeds aansluit bij wat het werkveld signaleert aan ontwikkelingen in de beroepspraktijk. De leden van de adviesraad zijn direct betrokken bij de beroepenoriëntatie van de studenten. Zij verzorgen in voorkomende gevallen colleges en stellen stageplekken beschikbaar. In de gesprekken van het panel met twee leden van de Adviesraad, die tevens stagebieder zijn, hoorde het panel dat zij het onderwijs zien als sterk praktijkgericht. Dat sluit aan bij wat het panel kon constateren uit de aard van de opdrachten (in de moduleboeken) en bij wat het panel hoorde van alumni en studenten. Recente ontwikkelingen in het vakgebied komen in het onderwijs onder meer aan de orde via recente artikelen uit vakbladen, zoals in de module Bestuurlijke Vernieuwing. Ook met een reeks bijzondere activiteiten voor de studenten speelt de opleiding in op recente ontwikkelingen. Voorbeelden in 2008 daarvan zijn: - Tijdens de discussie over de HSL-gelden ( ) heeft de opleiding samen met de opleiding Verkeerskunde en VNO-NCW een debat georganiseerd over de HSL. - In verband met de waterschapsverkiezingen in november 2008 heeft de opleiding bijgedragen aan de organisatie van een waterschapsdebat. - Vanwege de Europese verkiezingen in 2009 was de Europese politiek het thema van de Europareis (zie ook bij 2.2.). Daarnaast heeft de opleiding een studentendebat georganiseerd over de Europese verkiezingen, met verschillende lijsttrekkers van diverse politieke partijen. In de modulebeschrijvingen en modulewijzers voor ieder studieonderdeel is een overzicht opgenomen van de benodigde vakliteratuur. De literatuur is actueel, relevant en praktijkgericht. Docenten kunnen extra informatie, berichten, module-informatie en links toevoegen via Blackboard (BB), de elektronische leeromgeving met informatie over de studieonderdelen. Kennisontwikkeling door studenten vindt daarnaast plaats door de contacten met de beroepspraktijk en door toegepast onderzoek (zie ook hierna, bij de informatie over de kenniskringen). Dit is het panel gebleken uit het curriculumoverzicht en uit de gesprekken met de studenten en vertegenwoordigers van het werkveld. De Afdeling Public Management heeft afspraken met het werkveld over stage- en afstudeerplekken, gezamenlijke workshops, gastcolleges en werkzaamheden door docenten vanuit externe dienstverlening. In dit verband zijn er convenanten met het CJIB en de gemeente Meppel. Er is een soortgelijk contract in voorbereiding voor samenwerking met de Veiligheidsregio Fryslân en met de Gemeente Leeuwarden. De keuzevakken worden onder meer ontwikkeld naar aanleiding van vragen en voorstellen vanuit het werkveld en naar aanleiding van voorstellen van de Adviesraad. Een voorbeeld daarvan is de minor Veranderende Overheid. NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 21/69

22 In hun opleiding maken de studenten kennis met de praktijk en met het toekomstige beroepenveld, door hun stages (jaar 3 en 4) en door authentieke praktijkopdrachten. Bij die praktijkopdrachten is integratie van kennis, houding en vaardigheden het centrale doel. Ook bij de deeltijdopleiding is de relatie met de praktijk zichtbaar. Deeltijdstudenten hebben een relevante werkomgeving (zie bij 2.5). Zij kunnen taken vanuit hun werkkring en opdrachten in de opleiding integreren. Daarmee brengen de deeltijdstudenten eigen materiaal in dat in de lessen besproken kan worden. De studenten maken daardoor ook kennis met de praktijkervaringen van hun collega-studenten. Voor de docenten is de casuïstiek van de deeltijdstudenten een bron voor actualisatie van het onderwijs voor de voltijdstudenten. Het onderwijs vindt waar mogelijk plaats aan de hand van beroepsproducten (zie ook bij 2.2). Bij de toetsing en de beoordeling zijn, waar mogelijk, externe opdrachtgevers betrokken. Dit geldt bij uitstek voor de praktijkopdrachten (zie ook bij 2.8). Een voorbeeld van contacten tussen de opleiding en het werkveld is de jaarlijkse module Gemeentesimulatie. In 2008 was deze op locatie, in de Gemeente Haren. Daarbij heeft de gemeentesecretaris een college verzorgd over bedrijfsvoering in de gemeente. Bij een aantal van de andere modules krijgen de studenten de opdracht om gastsprekers te vinden en om hen uit te nodigen: dit is mede een oefening in vaardigheden zoals selectie van relevante college-onderwerpen, gastsprekers en communicatie. De contacten met het beroepenveld zijn deels gestructureerd binnen het curriculum en deels de eigen verantwoordelijkheid van de studenten. Enkele van deze contacten met het beroepenveld zijn: het interviewen van beroepsbeoefenaars in het Startproject, contacten met de Leeuwarder Kinderraad, gastcolleges en excursies, de jaarlijkse Europareis, praktijkonderzoek in opdracht van een externe opdrachtgever en de afstudeerstage (competentie-uitwerking in de afstudeerhandleiding). Naast de al vermelde inzet van gastsprekers bij het onderwijs, zorgt ook de studentenvereniging Trias Politica voor contacten met het beroepenveld. Jaarlijks wordt er een aantal Thorbeckecafe s en Thorbeckedagen georganiseerd waarop sprekers uit de praktijk komen. Twee docenten in het BSK- team nemen deel aan van het lectoraat Water Services Management. Zij werken voor dit lectoraat aan opdrachten met en voor instanties en instellingen in het beroepenveld. Een voorbeeld is het Neptune project (Mozambique en Rusland). Via het lectoraat en de daarmee verbonden kenniskring werken docenten en ook (tweedejaars)studenten aan onderzoeksopdrachten (toegepast onderzoek). Ook los van de huidige drie lectoraten werken BSK-docenten aan opdrachten voor externe opdrachtgevers: - Een BSK-docent heeft in 2007 een rekenkameronderzoek verricht voor een gemeente in Friesland; - Een andere BSK-docent voert met een aantal studenten een opdracht uit voor de Provincie Drenthe, in het kader van de Europastrategie van deze provincie. Het vaardigheidsonderwijs is geïntegreerd in het projectonderwijs. Het gaat om vaardigheden zoals voorzitten, probleemanalyse, communicatie, probleemoplossen, literatuurverkenningen en -analyses. Dit heeft het panel vastgesteld op basis van de 22/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

23 projectopdrachten (via de moduleboeken) en uit de gesprekken met studenten en docenten. Uit de studentenevaluaties 2007 is af te leiden dat de opleiding voldoet aan de eigen streefnormen van 85% studenttevredenheid voor praktijkgerichtheid en voorbereiding op de praktijk (respectievelijk 85% en 88%). Bij actualiteit en contacten met de praktijk blijft de studenttevredenheid net beneden deze streefnorm (respectievelijk 80% en 83%). Dit laatste punt heeft de studieleiding besproken met de Opleidingscommissie en met de Adviesraad. Er is een aanpassing ontwikkeld voor het eerstejaarscurriculum (voltijd) voor , waardoor de eerstejaarstudenten-voltijdsstudenten een korte meeloopstage gaan doen. Daarmee kunnen ze in een vroeger stadium van de studie contact te leggen met de praktijk. De opleiding verwacht dat door deze maatregel het streefcijfer over de contacten met de praktijk in de enquête van 2009 wel behaald zal worden. Elke onderwijseenheid wordt eens per drie jaar geëvalueerd. De opleiding vraagt de studenten dan onder meer naar hun mening de actualiteit en de relevantie. De uitkomsten van de module-evaluatie worden besproken in het team en de opleidingscommissie (zie ook bij 5.1 en 5.2). Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma goed Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het competentieprofiel van de opleiding bevat een beschrijving van de competenties met daarbij een beschrijving van de benodigde kennis, vaardigheden en houding. De afzonderlijke Dublin Descriptoren zijn in het onderwijs geborgd via de leerlijnen (zie ook bij 2.7) en de toetsing: - In de conceptuele leerlijn wordt uitgebreid aandacht besteed aan het verkrijgen van de benodigde kennis en inzicht. - In de vaardighedenlijn worden onderzoeksvaardigheden en communicatieve en sociale vaardigheden getraind - In de studieloopbaanlijn wordt expliciet aandacht besteed aan het leervermogen van de individuele student. - In de integrale leerlijn gaat het om de toepassing van kennis en vaardigheden, de oordeelsvorming en het leervermogen. Een en ander door middel van de uitvoering van beroepsgerelateerde taken. NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 23/69

24 In het Onderwijsbeleidsdocument heeft de opleiding voor iedere beroepsrol de taakomgeving beschreven met daarbij de relevante beroepsproducten. De beroepsproducten, omschreven per beroepsrol, bieden een rolspecifieke onderwijscontext met kenmerkende situaties, taken en resultaten. Dit geheel is richtinggevend voor de invulling van het curriculum: het werken aan beroepsproducten is de daadwerkelijke opleidingsinhoud. Het competentieprofiel is per competentie geconcretiseerd in indicatoren: dit zijn leerdoelen. In de competentiematrix van zowel de deeltijdse als de voltijdse variant is per module vastgelegd aan welke competenties en indicatoren er gewerkt wordt. De competentiematrix is richtinggevend voor de module-inhouden. De uitgebreide competentiematrix is opgenomen in het Onderwijsbeleidsdocument en in het Studentenstatuut. In de stagehandleiding is een uitwerking gegeven van de competenties waaraan de studenten werken tijdens hun eerste stage en tijdens hun afstudeerstage. Wanneer alle indicatoren zijn behaald, heeft een student de competentie behaald op niveau 3 (dat is het eerder vermelde advanced level). Een student moet alle competenties op niveau 3 behalen om te kunnen afstuderen. De opleiding biedt ruimte voor individuele profilering in de minoren en in de aard van de derdejaarsstage en de afstudeerstage. De studenten kunnen hun opleiding daarmee verbreden of verdiepen op een terrein naar keuze, in overleg met hun studieloopbaanbegeleider. Richtinggevend bij de mate van keuzevrijheid is de Regeling Keuzeruimte, vastgesteld door de examencommissie. Afstemming van de inhoud van de diverse modulen, in concreto de keuze van het thema van een module met de daarbij behorende projectopdracht en de concretisering van het beoogde niveau, gebeurt in vergaderingen van het opleidingsteam, op voorstel van de modulecoördinatoren die verantwoordelijk zijn voor de modules. Het panel heeft van alle studiejaren enkele moduleboeken bestudeerd, met daarbij de competentiematrix, en stelt vast dat het curriculum de volle breedte van het BSK-profiel bestrijkt, met een adequate diepgang. Dit geldt voor beide varianten van de opleiding. Het curriculum verschilt op onderdelen. Niet alle competenties worden in het vaste programma aangeboden. Een student kiest zelf binnen welke leersituaties hij aan welke competenties wil werken en heeft binnen het competentieprofiel ruimte om zich te profileren door de stages, de keuzeminor en de keuzevakken. In de minor in het vierde jaar kan een student zich specialiseren in een van de vier omschreven rollen of zich verbreden of verdiepen op een bepaald (beleids)terrein. Een voorbeeld: - Enkele vierdejaarsstudenten willen zich specialiseren op het terrein van de ruimtelijke ordening. Deze studenten volgen een minor bij het Instituut Techniek, afdeling Built Environment en verkrijgen daarmee inhoudelijke kennis op het vakgebied van hun keuze, naast de verplichte competenties bestuurskunde- en overheidsmanagement. Studenten zijn tevreden over de keuzeruimte in hun opleiding (Studiekeuzegids 2008). In het landelijk opleidingsoverleg hebben de BSK-opleidingen afgesproken hun minoren onderling te vergelijken en waar nodig studenten naar elkaar door te verwijzen. Daarmee kunnen ook de kleinere opleidingen hun studenten voldoende keuzemogelijkheden bieden. Drie Leeuwarder studenten uit het afstudeerjaar hebben in dit verband gekozen voor een (minor)studieonderdeel in het buitenland, drie studenten kozen de 24/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

25 eigen minor van de opleiding en vijf studenten kozen een minor bij een ander instituut of een andere instelling. Verschil tussen voltijd en deeltijd Bij de voltijdse variant is het resultaat van het werken in een project is een zogenoemd beroepsproduct. Enkele van de thema s in de voltijdmodules, met de beroepsproducten zijn: Gemeentesimulatie, het Project Burger, Watermanagement. Bij het deeltijdcurriculum brengen de studenten, per onderwijseenheid, hun eigen casuïstiek in. Studenten van de deeltijdse variant verwerven hun opleidingscompetenties voor een belangrijk deel binnen die eigen werkomgeving. Gedurende de gehele deeltijdstudie is er begeleiding door docenten (met intervisie) en werken in businessgroups (zie bij 2.7). In de businessgroups steunen de docenten hun studenten - en de studenten elkaar - om zicht te houden op de individuele competentieontwikkeling. Deeltijdstudenten tonen aan dat zij de omschreven drie niveaus per competentie hebben bereikt (en daarmee het hbo-bachelor-niveau) met taken die voor de competenties relevant zijn; die taken komen overeen met de beroepsproducten bij de voltijdse variant. Kan een student dit niet aantonen, of niet voldoende, dan moet deze student een stage doen, anders dan in de eigen werkomgeving. Normaal gesproken is er voor deeltijdstudenten geen stage, gezien de instroomeisen die worden gesteld aan hun eigen werkplek: die moet relevant zijn (zie bij 2.5). In de regel betreft het werk bij een overheidsdienst (waterschap, gemeente, provincie, Rijksdienst) of bij een adviesinstelling die gericht is op de overheid dan wel een publieke instelling. Voor beide varianten: Binnen de opleiding zijn diverse initiatieven voor internationalisering. Zo is er een buitenlandse excursie in leerjaar 2 (de al genoemde Europareis) en doen jaarlijks enkele voltijdstudenten een stage of een afstudeertraject in het buitenland. Ook is er Engelstalige literatuur voorgeschreven en is er een Engelstalige module, zodat Engelstalige studenten daaraan deel kunnen nemen. Binnen de afdeling worden twee Engelstalige minoren ontwikkeld (Cybersafety en Europe). Drie docenten nemen deel aan de niveaumeting Engels en volgen een aansluitende cursus om in aanmerking te komen voor het CPE-certificaat. De opleiding doet jaarlijks mee aan de internationale week van het Instituut ECMA. Naast bovenvermelde activiteiten rond internationalisering is de opleiding nauw betrokken bij de ontwikkeling en uitvoering van de NHL-brede minor Global Sustainability. Een andere vorm van internationalisering is dat toenemend aantal BSK-studenten en -docenten deelneemt aan internationale water- en sanitatieprojecten in het kader van het lectoraat Water Services Management. In de gesprekken met de studenten en vertegenwoordigers van het werkveld hoorde het panel dat men over het algemeen tevreden is met de wijze waarop de opleiding de opleidingscompetenties verwerkt in het curriculum. Ook hoorde het panel dat parate kennis in enkele gevallen bij (derdejaars)stagiaires nog meer ontwikkeld kan worden, zoals over wet- en regelgeving en gemeentefinanciën. Dit is ook aan de orde geweest in vergaderingen van de Adviesraad, met als gevolg enkele aanpassingen in het curriculum, zoals de specialisatie juridische richting. De stageperiode is echter mede bedoeld om een NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 25/69

26 student te doen ervaren dat parate kennis op zijn vakgebied van belang is, meent het panel. Het curriculum biedt nu volgens het panel de mogelijkheid om alle competenties, inclusief vaardigheden en parate kennis, op het vereiste niveau te bereiken. De opleiding heeft daarbij afdoende aandacht voor verwerking van actuele ontwikkelingen in het programma. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma goed Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De indeling van de vier studiejaren in semesters, met per semester twee perioden van zo n 10 weken, draagt bij tot een heldere opzet van de opleiding, met een duidelijke structuur waarbinnen het onderwijs samenhangend kan worden aangeboden. Het leerlijnenmodel (zie bij 2.7) draagt bij tot horizontale en verticale samenhang in het studieprogramma. Horizontale samenhang betreft de samenhang van onderwijseenheden per periode of semester en de verticale samenhang betreft de (cyclische) opbouw in de competentieverwerving in de vier studiejaren. De opleiding streeft ernaar dat 75% van de studenten de samenhang in het programma herkent. Horizontale samenhang in het curriculum wordt bereikt door de afstemming van de inhouden van de leerlijnen binnen een studieperiode van tien weken en door afwisseling van theorie en praktijk. De theorie is daarbij ondersteunend voor de praktijkopdrachten. De wisselwerking tussen theorie en praktijk draagt bij aan de integratie van kennis, vaardigheden en houdingselementen. In elk van de vier jaarlijkse perioden of, in de semesters in de latere studiejaren, is het onderwijs gericht op een project met een bepaald thema. De thema s worden gekozen met als criteria dat competenties die goed bij elkaar passen op logische wijze aan de orde kunnen komen, in een actueel thema uit de beroepspraktijk. De modules van de vaardigheden en de conceptuele lijn voeden de projecten van de integrale lijn. De vaardigheden en de conceptuele lijn zijn daarbij flankerend onderwijs. De studieloopbaanlijn is gericht op de persoonlijke, individuele ontwikkeling van de studenten. Verticale samenhang in het curriculum wordt bereikt door het werken met de drie niveaubeelden per competentie (basic, intermediate, advanced). De opbouw van de leerstof is daarbij zowel lineair als cyclisch: kernvragen komen elk leerjaar terug (cyclisch), maar binnen de context van vergrote basiskennis en praktijkervaring (lineair). De opbouw van de leerstof is integraal: in het 1e studiejaar hebben de studieonderdelen van de integrale lijn een gezamenlijke omvang van 50% en in de afstudeerfase is dit 100%. De toenemende zelfstandigheid van de studenten bij hun studie wordt mogelijk door, en versterkt, de verticale samenhang in de opleiding: - in hun eerste studiejaar werken de studenten aan een beroepsproduct, individueel of in groepen onder begeleiding van een tutor, in opdracht van een docent; 26/69 NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt)

27 - in het tweede jaar maken studenten een beroepsproduct, individueel of in groepen: zelfstandig, in opdracht van een docent; - in het derde jaar kunnen studenten de opgedane kennis en vaardigheden individueel toepassen in nieuwe situaties voor een externe opdrachtgever; - in het vierde jaar kunnen studenten zich zelfstandig nieuwe kennis en methoden eigen maken of bestaande kennis en methoden creatief combineren. Een voorbeeld hiervoor vanuit de onderzoekslijn: een student begint met onderzoekstechnieken, verdiept zijn kennis bij onderzoekstechnieken waarbij hij wat lastiger opdrachten moet uitvoeren, in het praktijkonderzoek (in de minor in jaar 2) voert de desbetreffende student een onderzoek uit onder begeleiding, in de derdejaarsstage doet de student dit in een praktijkomgeving met begeleiding en in de vierdejaarsstage doet de student dit zelfstandig (in een praktijkomgeving). De samenhang van de opleiding wordt bevraagd in de studentenenquête. Uit de gegevens van 2007 is af te leiden dat de opleiding voldoet aan haar streefcijfers: 83% van de studenten herkent de samenhang en 89% van de studenten geeft aan dat de stages voldoende aansluiten op het overige onderwijs. In de Studiekeuzegids 2008 scoort het onderwerp samenhang een 6,9. Facet 2.4 Studielast voldoende Criterium - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Naar aanleiding van de vorige visitatie (2003) is de geraamde studielast per studieonderdeel een vast onderdeel van de modulehandleidingen. Op grond van de uitkomsten van het studenttevredenheidsonderzoek 2007 over studeerbaarheid en studielast heeft de studieleiding een project Studielast opgezet. Het resultaat daarvan is een analyse over problemen en afspraken rond studielast. In het verbeterplan is over studielast onder meer opgenomen: - versterkte afstemming van de studielast per semester: 30 EC per semester, 15 per periode, minimale omvang van 2 EC per onderwijseenheid - strikter hanteren van inlevertermijnen - intensivering van de begeleiding - vergroten van het aantal contacturen - drempels voor instroom in een volgende studiefase (zie ook hierna). De opleiding heeft doelstellingen geformuleerd (onder meer in het studentenstatuut en onderwijsbeleidsdocument) om te bevorderen dat studenten hun opleiding binnen vier jaar met succes kunnen afronden: - Een werkelijke studielast die overeenkomt met de geplande studielast. Dit moet blijken uit 75% tevredenheid over dit onderwerp in de studentenenquête. NQA - visitatie NHL: hbo-bacheloropleiding Bestuurskunde/ Overheidsmanagement (vt/dt) 27/69