DERDE CONGRES VAN DE ARBEID 1949

Transcriptie

1 Het Economisch Herstel Programma DERDE CONGRES VAN DE ARBEID 1949 Uitgave van de Stichting van den Arbeid Javastraat 2B, VGravenhage

2 Het Economisch Herstel Programma DERDE CONGRES VAN DE ARBEID 1949 Uitgave van de Stichting van den Arbeid Javastraat 2B, 's-gravenhage

3 Een deel der 1400 bezoekers van het Congres van de Arbeid, Van links naar rechts Het men op de voorste rij.- mr D. U, Stikker, Z.K.H. Frin* Bernhard, M. A. Beimlda, prof. dr B. J. M var. den Brink, mr Lee Smith, mr A, M. Joekes, mr Juüan Street. i. GÖtzen en mi D. G. W. Spitaen.

4 INLEIDING Op Donderdag 13 Januari 1949 vond te Utrecht in de Stadsschouwburg het derde Congres van de Arbeid plaats, georganiseerd door de Stichting van den Arbeid in overleg met het Informatiecentrum Bedrijfsleven Plan Marshall en ditmaal gewijd aan het Europees Herstel Programma. De belangstelling was zeer groot. Het aantal bezoekers kan wor~ den geschat op Het was verheugend, dat zovelen duidelijk tot uitdrukking hebben willen brengen, dat hun de grote betekenis van de Marshall-hulp voor ons land ter harte gaat. Nederland, erkentelijk voor de geboden kansen tot herstel en reconstructie, is ervan doordrongen, dat zijn antwoord hierop er een moet zijn van verbeten arbeid. Alle krachten zullen moeten worden ingespannen om het einddoel te bereiken. Van deze wil tot moedige en volhardende inspanning was het Congres van de Arbeid een indrukwekkende manifestatie. Vele autoriteiten hebben de bijeenkomst bijgewoond. Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard heeft vrijwel de gehele dag meegemaakt. Tal van Ministers waren aanwezig: de heren mr D. U. Stikker, prof. dr J. R. M. van den Brink, mr A. M. Joekes, prof. mr P. Lieftinck, mr J. in 't Veld, L. Götzen en mr D. G. W. Spitzen. Van Amerikaanse zijde waren dr Alan Valentine, het Hoofd van de ECA-missie voor Nederland en enkele zijner medewerkers, benevens vertegenwoordigers der Amerikaanse Ambassade aanwezig, onder wie de arbeidsattaché. Ook de Engelse Ambassadeur, Sir Philip Nichols en de Engelse arbeidsattaché waren tegenwoordig. De Commissaris der Koningin in de provincie Utrecht, leden van de Raad van State, vertegenwoordigers der gemeente Utrecht, leden van de Staten-Generaal, dr H. M. Hirschfeld, de Regeringscommissaris voor het Europese Herstel Programma, hoofdambtenaren van talrijke Ministeries en officiële colleges, woonden de bijeenkomst bij. De vele leidende figuren uit het georganiseerde bedrijfsleven, die aanwezig waren, zijn er een waarborg voor, dat de gedachten, welke in het congres naar voren werden gebracht, in ruime kring zullen worden uitgedragen.

5 Inleiding. De dagorde van het Congres was als volgt: uur Opening door de Voorzitter van de Stichting van den Arbeid, de heer E. Kupers, Voorzitter van het Nederlands Verbond van Vakverenigingen uur Rede van de heer drs E. H. van der Beugel, Directeur van het Bureau van de Regeringscommissaris voor het Europees Herstelprogramma. Onderwerp: Overzicht van de totstandkoming en huidige stand van zaken van het Europees Herstel Programma. pl.m. 11 uur Gelegenheid tot het stellen van vragen uur Toespraak van dr Alan Valentine, Hoofd van de ECA-Missie voor Nederland. Onderwerp: The Marshallplan to-day and to-morrow uur Rede van ir A. H. Ingen Housz, President-Directeur van de Koninklijke Nederlandse Hoogovens en Staalfabrieken N.V. te IJmuiden. *) Onderwerp: De economische betekenis van het E.H.P. voor Nederland. pl.m uur Gelegenheid tot het stellen van vragen uur Rede van de heer A. C. de Bruijn, Voorzitter van de Nederlandse Katholieke Arbeidersbeweging. Onderwerp: Het Europees Herstelprogram en zijn gevolgen op sociaal gebied in Nederland. pl.m uur Gelegenheid tot het stellen van vragen. 4 uur Sluiting door de Voorzitter van de Stichting van den Arbeid, de heer ir M. H. Damme, Voorzitter van het Centraal Sociaal Werkgevers Verbond. De teksten der verschillende redevoeringen, benevens twee van Paul Hoffman, Hoofd van de ECA te Washington en van W. Averell Harriman, speciale vertegenwoordiger van de Verenigde Staten bij de Organisatie voor Europese Samenwerking te Parijs, ontvangen telegrammen, alsmede de antwoordtelegrammen van het Congres zijn in het onderstaande volledig opgenomen. *) Ir A. H. Ingen Housz was bereid, de behandeling van het onderwerp over te nemen van mr J. Meynen, Directeur der Algemene Kunstzijde Unie te Arnhem, die aanvankelijk als spreker over dit onderwerp was aangekondigd, maar door verblijf in de Verenigde Staten geen gelegenheid tot voorbereiding vond. Na de rede van ir Ingen Housz heeft de (heer Meynen enkele van zijn recente Amerikaanse ervaringen meegedeeld (zie blz. 32 e.v.).

6 Openingsrede van de Heer E. Kupers. Openingsrede van de heer E. Kupers, Voorzitter van de Stichting van den Arbeid. Koninklijke Hoogheid, Excellenties, Dames en Heren, T^\E eerste keer, dat de Stichting van den Arbeid voor het Neder- ^"^ landse publiek kwam, was nu enige jaren geleden, waar inleidingen zijn gehouden over een betere samenwerking tussen arbeid en kapitaal. Het tweede buitengewone congres had betrekking op een ander belangrijk onderwerp, nl, de loon- en prijspolitiek en thans hebben wij dit buitengewoon congres belegd om enige sprekers te laten optreden in verband met het Europees Herstel Plan. Er zullen over dit onderwerp drie inleidingen worden gehouden. U vindt ze vermeld op de dagorde van het congres. Deze morgen zal de heer Drs van der Beugel spreken over het onderwerp: Overzicht van de totstandkoming en huidige stand van zaken van het Europees Herstel Program. Daarna krijgen wij een korte toespraak van Dr Alan Valentine en na de lunch krijgen wij een inleiding niet van Mr J. Meynen, zoals op de agenda staat vermeld, maar door de heer Ir A. H. Ingen Housz, President-Directeur van de Koninklijke Nederlandse Hoogovens en Staalfabrieken te IJmuiden, terwijl als laatste spreker zal optreden de heer A. C. de Bruijn, Voorzitter van de Nederlandse Katholieke Arbeidersbeweging, die het onderwerp behandelt: Het Europees Herstelprogram in zijn gevolgen op sociaal gebied in Nederland. I IET georganiseerde bedrijfsleven in ons land heeft het wenselijk geacht om op een buitengewoon congres als dit, waar het gehele Nederlandse bedrijfsleven vertegenwoordigd is, uiting te geven aan zijn erkentelijkheid jegens de Amerikaanse Regering en het Amerikaanse volk voor de grootse hulp, die het aan Europa heeft willen verlenen, maar daarnaast heeft dit congres tot doel om aan het gehele Nederlandse volk meer bekendheid te geven wat dit E.H.P. betekent in de eerste plaats voor ons land. Aan dit plan is voor altijd de naam verbonden van Generaal Marshall, de juist afgetreden Minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten. Hij heeft in Juni 1947 zijn indrukwekkende rede gehouden voor de Harvara Universiteit in Amerika en daar de noodzakelijkheid be-

7 Openingsrede van de heer E. Kupers. toogd, dat Amerika al het mogelijke moest doen om te trachten het zo verscheurde Europa weer economisch te herstellen. De heer Marshall is, zoals wij allen weten, enige dagen geleden afgetreden van deze functie, maar ik geloof, dat het toch wel op zijn plaats is, wanneer ook op dit congres een woord van hartelijke dank wordt gesproken en van grote eerbied voor hetgeen de heer Marshall voor dit E.H.P. heeft gedaan en ik wens hem namens dit congres een rustige levensavond nu hij het drukke politieke leven vaarwel heeft gezegd. Dit Herstelplan was bedoeld voor geheel Europa en ik betreur het buitengewoon, dat onder aanvoering van Rusland het niet mogelijk is gebleken om dit plan tot herstel van Europa tot alle landen van dit werelddeel uit te breiden. Wanneer dit wel was gebeurd, dan geloof ik, dat daardoor ongetwijfeld de verstandhouding tussen Oost en West aanmerkelijk beter geweest zou zijn dan wij nu helaas moeten constateren. Het is een grootscheepse poging van het Amerikaanse volk om Europa te helpen en gedurende het eerste jaar van dit plan heeft het Amerikaanse Congres en de Senaat hiervoor een bedrag beschikbaar gesteld van millioen dollar. Ook Nederland heeft hiervan een belangrijk deel gekregen. Over de periode 3 April 1948 tot 31 Maart 1949 zal Nederland krijgen een bedrag van 401,2 millioen dollar. Aan Indonesië zal over dit tijdperk beschikbaar worden gesteld een bedrag van 68,6 millioen dollar en van deze bedragen bestaat 69 % uit giften en 31 % uit leningen. En aan deze hulp zijn geen bezwarende voorwaarden verbonden. Dit is mede een van de redenen geweest, waarom de bona fide vakbeweging uit de deelnemende landen haar krachtige medewerking aan dit plan heeft verleend en op de eerste Internationale Vakverenigingsconferentie, die 9 en l O Maart 1948 in Londen is gehouden, werd in een eenstemmig aangenomen resolutie verklaard, dat aan dit Amerikaanse aanbod van hulpverlening geen onaanvaardbare voorwaarden waren verbonden en dat er geen inmenging zou plaats hebben in de interne verhoudingen van de deelnemende landen. Ik hoop, dat onze Amerikaanse vrienden, dit principe, dat een van de grondslagen is, waarop dit E.H.P. berust, zullen blijven handhaven. Er is in verband met zekere gebeurtenissen in Indonesië hierover enige lichte twijfel ontstaan. Het zou m.i. in zeer ernstige mate te betreuren zijn, indien deze hulpverlening gebruikt zal worden om op welk land dan ook druk uit te oefenen. Dat zou betekenen spelen in de kaart van hen, die beweren, dat Amerika niet uit overwegingen van internationale solidariteit, maar uit zuiver imperialistische over-

8 Openingsrede van de Heer E. Kupers. wegingen deze hulp aan Europa heeft aangeboden of, om het in andere woorden te zeggen, Europa economisch en politiek afhankelijk te maken. ^"ledurende 9 maanden van 1948 is deze hulp nu verleend en ^ ^ blijkens de rapporten van de heer Hoffman, het Hoofd van deze Amerikaanse hulporganisatie, is er reeds een belangrijke verbetering in de economische toestand van de deelnemende landen ontstaan. Dat is een gunstig teken en het is zeker van de allergrootste betekenis, dat op die weg wordt voortgegaan. Maar hier dreigen toch enkele gevaren en een van die gevaren is, dat ieder land geneigd is naar zichzelf te kijken om uitsluitend na te gaan op welke voorwaarden zijn eigen economisch bestaan, kan worden verbeterd. Ik geloof, dat dit een grote fout zou zijn, wanneer op deze weg zou worden voortgegaan. Ten opzichte van dit E.H.P. is internationale samenwerking een eerste vereiste. Gebeurt dat niet, dan is naar veler mening binnen enkele jaren te vrezen, dat er een nieuwe crisis ontstaat met zijn nasleep van massale werkloosheid. Ongetwijfeld is er een eerste begin van samenwerking. De 19 deelnemende landen hebben in Parijs een bureau voor deze Europese samenwerking gesticht en een van de eerste taken van dat bureau is om de steun te verdelen over de verschillende landen. Maar dat is niet voldoende. Wat wij allereerst nodig hebben is een vrijer handels- en bètalingsverkeer. Ook daarvoor heeft men in Parijs de eerste maatregelen getroffen. Maar blijkens de mededelingen, die hierover onlangs in de pers hebben gestaan, is deze internationale samenwerking toch nog niet zo ver gevorderd als wij gaarne zouden wensen en dit betreft in het bijzonder het z.g. 4-jarenplan, dat nu door de deelnemende landen is opgesteld. Ik hoop, dat het met de krachtige medewerking van de Nederlandse vertegenwoordigers in dat Parijse bureau mogelijk zal zijn om ook ten opzichte van dit 4-jarenplan tot een behoorlijke regeling te geraken en in dit opzicht zal ook de hulp van de Amerikaanse Regering geloof ik zeer welkom zijn. Wij weten, dat dit E.H.P. in 1952 beëindigd zal worden. Dan wordt geacht, dat de landen in staat zullen zijn op eigen benen te staan. Ik hoop, dat wij dat doel zullen bereiken en dat Nederland ook van zijn kant al het mogelijke zal doen, dat dat doei zal worden bereikt, maar ik spreek daarnaast de hoop uit, dat deze samenwerking tussen deze 19 landen mag leiden tot de stichting van de Verenigde Staten van Europa, aanvankelijk tot West-Europa, waardoor een

9 Rede van drs E. H. van der Beugel. betere verstandhouding tussen de volken zal ontstaan en die een eerste voorwaarde is om tot een blijvende vrede te geraken. Ik spreek daarom de hartstochtelijke wens uit, dat het E.H.P. ons in dat ideaal een stap nader tot verwezenlijking zal brengen en hiermede verklaar ik dit Congres van de Stichting van den Arbeid voor geopend. Rede van de heer Drs E. H. van der Beugel, Directeur van het Bureau van de Regeringscommissaris voor het Europees Herstelprogramma. Overzicht van de totstandkoming en huidige stand van zaken van het Europees Herstelprogramma. f~\verzicht van de totstandkoming en huidige stand van za- ^ ^^ ken van het Europees Herstel Programma is mijn onderwerp van deze morgen. Dit onderwerp kan vrijwel alles omvatten, dat in de afgelopen 18 maanden is geschied ten aanzien van het Europese Herstel Programma. In dit halfuur zal ik U een verre van gesloten beeld kunnen geven, maar ik zal moeten trachten enkele facetten te belichten uit dat enorme complex van gebeurtenissen, dat wordt gevormd door de totstandkoming en werking van het Marshall-plan. Het is wellicht verhelderend onze gedachten terug te voeren naar het ogenblik, waarop Minister Marshall op 5 Juni 1947 de grondslag legde voor wat ons nu als Marshall-plan een zo vertrouwd begrip is geworden. Deze rede was tegelijkertijd een afsluiting van een periode, waarin de West-Europese landen in een zeer ernstige economische impasse waren geraakt, maar tevens een begin van een periode van hoop op herstel door de twee fundamentele gedachten, welke de kern vormen van het Europese Herstel Programma, namelijk hulp van buitenaf, gepaard aan onderlinge samenwerking. Om de juiste betekenis van het Amerikaanse initiatief te begrijpen, is het noodzakelijk zeer in het kort met U na te gaan wat de oorzaken waren van de impasse, waarin West-Europa was geraakt. Op dat moment bestond in Europa een dollar-crisis, een tekort aan betaalmiddelen voor importen uit het Westelijk Halfrond van een zo acuut karakter, dat het het economische leven dreigde te verlammen. Maar deze dollar-crisis was slechts het uiterlijk teken van diepere veranderingen en verstoringen, die voor een deel reeds terug te voeren zijn tot ver voor de tweede en zelfs de eerste wereldoorlog, maar die waaraan de laatste wereldoorlog een dreigend en acuut karakter had verleend.

10 Rede van drs E. H. van der Beugel. Ik meen, dat wij vooral niet mogen vergeten, dat deze dollarcrisis niet alleen het gevolg was van de schok van wereldoorlog no. 2. Wij moeten ons schrap zetten tegen de veronderstelling, dat een tijdelijke moeilijkheid ten gevolge van wereldoorlog no. 2 met wat dollarhulp in de eerstvolgende jaren te overbruggen zou zijn. Slechts het besef, dat meer en véél meer veranderd is en daarom naast de dollar-hulp meer en véél meer nodig is om het hoofd blijvend boven water te houden, kan het Europese Herstel Programma doen slagen als stimulans voor een nieuw economisch herstel van West-Europa. l IET is niet mogelijk ook maar enigszins een volledig beeld te geven van de oorzaken van deze dollar-crisis. Het goederenverkeer tussen het Westelijk Halfrond en Europa vertoonde ook voor de oorlog een sterke onevenwichtigheid in die zin, dat West-Europa meer importeerde dan exporteerde t.a.v. Amerika. De afhankelijkheid van de dollar als betaalmiddel voor de import van volstrekt noodzakelijke grondstoffen en voedingsmiddelen werd echter thans tot een bedreiging van het economische leven door een veelheid van oorzaken. Physieke verwoestingen dn West-Europa, de achterstand in het industriële apparaat, ontstaan door de oorlogsinspanning, de ontreddering in de voedsel- en houtproducerende gebieden in Oost- Europa, het verlamd zijn van grote stukken van het transport-apparaat, het volstrekt uitvallen van Duitsland als producent, zijn slechts enige voorbeelden. Daarnaast denken wij nog aan de physieke en psychische uitputting van de bevolkingen met als gevolg een scherp gedaalde arbeidsproductiviteit, het volstrekt verstoorde beeld van de handelsbetrekkingen, de ontreddering van de openbare financiën onvermijdelijk gevolg van iedere oorlog > en de sterk gegroeide bevolking in sommige gebieden. Op dit moment, dat West-Europa meer dan ooit afhankelijk was van dollarimporten, waren de mogelijkheden, die traditioneel aan West-Europa dollarinkomsten verschaften, of verdwenen of zeer ernstig aangetast. In Z.O. Azië, zelf in ernstige mate geschokt door de oorlog, ontbraken de voedsel- en grondstoffenoverschotten van weleer, niet alleen voor de directe consumptie van West-Europa, doch ook de traditionele economische betrekkingen tussen West-Europa en de Z.O. Aziatische gebieden waren fundamenteel gestoord. Het driehoeksverkeer tussen deze landen en West-Europa vormde een van de sterkste pijlers van de West-Europese positie ten aanzien van

11 Rede van drs E. H. van der Beugel. het Westelijk Halfrond. Het inkomen uit de scheepvaart was door een decimering van de vloot niet alleen verdwenen, maar ook in dit opzicht was West-Europa ten aanzien van Amerika in een deficitaire positie gebracht en wat nog over was van de sinds eeuwen opgebouwde investeringen van West-Europa in de V.S, was of in de oorlog aangesproken of diende als laatste reserve om in de periode direct na de oorlog het begin van het herstel te financieren. Een abnormaal koude winter en een abnormaal droge zomer in 1947 deden de rest. Zo kon het zijn, dat ondanks bemoedigende tekenen van herstel na de 'bevrijding, waarbij ik in het bijzonder aan ons zwaar getroffen land denk en ondanks het feit, dat de V.S. in de periode voor het in werking treden van het Marshall-plan in verschillende vormen Europa reeds hadden geholpen met 9 milliard dollar, West- Europa in de zomer van 1947 voor één van de ernstigste crises in haar bestaan stond. Hoe verschillend de feitelijke economische positie van de 16 landen op dat moment was ik denk daarbij b.v. aan het verschil tussen Zwitserland en Italië de dreiging en niet alleen de economische dreiging bestond voor allen. Nederland behoort tot die landen in West-Europa, waarop alle door mij zo juist genoemde oorzaken van de dollar-crisis van toepassing waren. Nog onlangs verscheen een rapport, dat de Nederlandse Regering uitbracht aan de Regering der V.S. over de eerste periode van de Marshall-hulp en waarin uitvoerig wordt ingegaan op de economische situatie, welke ten tijde van de rede van Minister Marshall bestond. Dit gedeelte uit het rapport concludeert, dat de totstandkoming van het Europese Herstel Programma een terugvallen van het levenspeil der Nederlandse bevolking heeft verhinderd tot ongeveer het niveau van de jaren 42/43, met dien verstande, dat in dit geval een uitzicht op verbetering volledig zou hebben ontbroken. T N deze periode van ongekende moeilijkheden hield Minister Marshall zijn rede. Het moet aan latere historici worden overgelaten om de preciese achtergrond van deze rede te analyseren. Het is misschien goed op deze plaats nog eens met nadruk te zeggen hoe gevaarlijk en kortzichtig het naar mijn mening is om een zo groot opgezette politiek als waarvan het Europese Herstel Programma getuigt, terug te willen voeren op één ongecompliceerd motief. Het is even simplistisch om te beweren, dat het Marshall-plan is geboren ter bevordering van Amerikaanse exportbelangen, als het 10

12 Rede van drs E. H. van der Beugel. naief is te veronderstellen, dat slechts Sinterklaas-gedachten bij de Regering en volk van de V.S. een rol hebben gespeeld. Toch kunnen wij zelfs op zo korte afstand vermoeden, dat één element wel zeer in het bijzonder dit Amerikaanse initiatief heeft gevoed. Dit element was het doordringen van het besef in de V.S., dat na twee jaren van vruchteloze arbeid de pogingen om een niet verdeelde wereld te 'bouwen na de oorlog waren mislukt en dat, gezien de economische bedreiging van Europa, een actief ingrijpen op economisch gebied een onmisbaar onderdeel moest gaan vormen van de in die periode geinaugureerde Amerikaanse buitenlandse politiek, welke bekend is geworden als de Truman doctrine. De rede van Marshall kwam niet uit de lucht vallen, maar was een onvermijdelijke, zij het zeer ver ziende, consequentie van een reeds aanvaarde buitenlandse politiek. Drie punten uit de rede van Minister Marshall verdienen bijzondere aandacht. In de eerste plaats sprak hij niet over een tijdelijke hulpverlening, maar over het herstel van de economische structuur van Europa. In de tweede plaats maakte hij duidelijk, dat het werk vooral zou moeten worden geleverd door Europa zelf. De rol van de V.S. zou slechts die van bijstand zijn en in de derde plaats zou er niet gewerkt moeten worden op plannen van individuele naties zonder onderling verband, maar een eerste voorwaarde van de Amerikaanse hulpverlening was een gecoördineerd optreden van de Europese landen. De 9 milliard, waarover ik zo juist sprak en die de V.S. reeds in de periode voor het in werking treden van het Marshall-plan in een of andere vorm aan Europa ten goede hadden doen komen, had niets wezenlijks tot stand gebracht. Het was duidelijk uit de rede van Minister Marshall, dat dit geen tweede keer mocht gebeuren. Het elkaar verdringen in de queu om dollars te krijgen, moest plaats maken voor een gemeenschappelijke actie. T"^\ E reactie van Europa was adequaat aan de situatie, waarin het ^*^ verkeerde. Op 17 Juni 1947 reeds begonnen in Parijs de besprekingen tussen Frankrijk en Engeland en werd Minister Molotov uitgenodigd. Op 30 Juni was het duidelijk, dat de fatale scheiding tussen Oost en West zich ook bij de reactie op het Amerikaanse initiatief had voltrokken. Op 12 Juli 1947 begon de Parijse conferentie van de 16 West- Europese landen met als inzet een rapport op te stellen, waarin de 11 situatie van het ogenblik werd geanalyseerd en werd aangegeven

13 Rede van drs E. H. van der Beugel. hoe en met welke middelen Europa na 4 jaar weer een levensvatbare economie zou kunnen bezitten. Helaas laat de tijd niet toe om dieper in te gaan op het werk van deze conferentie, dat resulteerde in het rapport, dat reeds op 22 September aan de Amerikaanse Regering werd overhandigd. Slechts zij hier vermeld, dat het eerste treffen van de groep landen werd gekenmerkt door een geheel nieuw aspect van de internationale economische samenwerking. Hier zaten 16 landen bijeen, weliswaar bedreigd door een zelfde lot en hopende op eenzelfde uitkomst, maar fundamenteel gescheiden naar momentele economische posities, opvatting over economische politiek en bereidheid tot het aangaan van internationale bindingen. Deze landen stonden voor de taak om gezamenlijk productie-programma's, schattingen van in- en uitvoer, van handelsdiensten en kapitaalverkeer te maken en dat alles voor een periode van 4 jaar. Het zal U allen uit eigen ervaring bekend zijn hoe ontzaggelijk moeilijk het is om voor een kleine economische eenheid plannen op te stellen op niet te lange termijn. Hoe enorm veel gecompliceerder dit is voor nationale huishoudingen is bekend. Maar om dit in internationaal verband over een periode van 4 jaar te verrichten, is wel bijzonder zwaar. Een eerste voorwaarde voor dit werk is volkomen opening van zaken tegenover elkaar. En al mag het werk van de Parijse conferentie dan ook gebrekkig zijn geweest, dit met elkaar werken aan eenzelfde werkstuk en de volledige openhartigheid van uitwisseling van gegevens vormde een nieuw aspect in de samenwerking der landen, dat niet mag worden onderschat. Hier werd de basis gelegd voor al het verdere werk, dat later in het kader van de Marshall-organisatie in Parijs zou worden voortgezet. Sommigen hebben wel eens verwacht van deze Parijse conferentie dat de gedelegeerden elkaar als het ware schreiend in de armen zouden vallen en in een dag of 14 de Europese Economische Unie zou kunnen worden geproclameerd. Maar bij de meerderheid der toeschouwers bestaat gelukkig het gezonde besef van de diepgaande en reële moeilijkheden, welke aan een integratie in snel tempo van verschillende economieën zijn verbonden. Ik hoop hierop later nog terug te komen. Na de afsluiting van het rapport verplaatste het accent van de activiteit zich snel naar Washington, waar een groep van deskundigen van de Parijse conferentie onder leiding van Sir Oliver Franks en waaraan Dr Hirschfeld van Nederlandse zijde deelnam het rapport bij het State Department toelichtte. Inmiddels had parallel aan de Parijse conferentie in Washington 12

14 Rede van drs E. H. van der Beugel. een uitvoerige studie plaats gevonden door verschillende groepen, waarbij het probleem van de hulp aan Europa van verschillende zijden werd belicht. Deze studies vonden o.a. haar weerslag in het rapport van het Harriman Committee, waarin vertegenwoordigers van het Amerikaanse bedrijfsleven, de vakverenigingen en de wetenschap waren opgenomen. Dit rapport en de andere studies kwamen alle tot de conclusie, dat de hulp aan Europa noodzakelijk was en dat de Amerikaanse economie een bijstand van grote omvang kon dragen. Voor de verdere reactie van het Congres der V.S. zijn deze rapporten van enorme betekenis geweest. f~^\ P 19 December werd het wetsontwerp bij het Congres ingediend ^""^ en met grote spanning volgde Europa iedere nuance van de Congressionele behandeling van dit wetsontwerp. Wij moeten helaas aan deze congresbehandeling voorbijgaan, hèlaas, omdat zij een beeld biedt van wat het Amerikaanse volk van het E.H.P. hoopt en verwacht en een licht werpt op de motieven, waarop het in overgrote meerderheid zich achter het plan schaarde. Slechts zij vermeld, dat hoe verwoed er ook is gevochten, het principe van de steunverlening aan Europa geen ogenblik in gevaar is geweest. Er is gevochten over de hoogte van het bedrag en de uitkomst was, dat het Congres niet de 17 milliard voteerde, die de President voor een periode van 4 jaar had gevraagd, maar slechts bereid was in een toewijzing op jaar-basis toe te stemmen, omdat men van mening was, dat men volgende Congressen op een zo essentieel punt onmogelijk zou kunnen binden. Er is op andere minder belangrijke punten gestreden, die veeleer in de atmosfeer lagen van de binnenlandse Amerikaanse politiek. Maar fundamentele aanvallen waren schaars. Was hier wellicht een verklaring voor te vinden in de merkwaardige verandering van het z.g. isolationisme in de V.S.? Isolationisme was tot nu toe geweest een vorm van principiële neutraliteit in een wereld vol van conflicten, een stellige overtuiging, dat deze conflicten de V.S. niet aangingen. Nu echter besefte men vrijwel zonder uitzondering, dat in een onverhoopt nieuw conflict de V.S. altijd partij zouden zijn en dit maakte van vele aanhangers van het isolationisme felle voorstanders van hulp aan landen, die met de V.S. verbonden waren door gelijkgerichte opvattingen over de fundamenten van onze samenleving. 13 Wel kwamen uit die hoek nog felle aanvallen op de omvang van

15 Rede van drs E. H. van der Beugel. de hulp, maar men kon in die tijd in Washington een nieuwe definitie beluisteren van een extreme isolationist, n.l. iemand, die vond, dat een hulp van $ 4 milliard aan Europa voor het eerste jaar voldoende was. Op 3 April werd de Foreign Assistance Act of 1948 door de President ondertekend. Bij deze Wet werd ingesteld de E.C.A., Economic Cooperation Administration, welke in hoogste instantie het beleid ten aanzien van de gevoteerde 5,3 milliard dollar zou bepalen en waarvan aan het hoofd werd gesteld Paul Hoffman, die daarmee tevens zitting kreeg in het Amerikaanse Kabinet. Met deze zeer oppervlakkige schets van de boeiende periode in het Amerikaanse Congres moet ik volstaan. INMIDDELS had Europa niet met de handen gevouwen zitten wachten op de dollarregen, maar was begin Maart 1948 in Parijs een werkgroep van de 16 landen, alsmede de Westelijke bezettingszones van Duitsland, bijeengekomen om de statuten voor te bereiden van de permanente organisatie, welke reeds in het Parijse rapport was voorspeld. \]/2 maand later plaatsten de Ministers dezer landen hun handtekening onder de Conventie van Europese Economische Samenwerking, waarbij de organisatie te Parijs werd opgericht. De Conventie beoogde niet meer te zijn dan een organisatorisch raamwerk, waarbinnen de economische samenwerking kon groeien. Weliswaar gestimuleerd door de Amerikaanse hulp en in de zekerheid, dat haar activiteit de eerste jaren op deze hulp zou zijn geconcentreerd, ging zij zowel in doelstelling als in tijdsduur verre uit boven de periode van de Amerikaanse bijstand. Haar drie belangrijkste organen, de Raad, het Uitvoerend Comité en het Secretariaat-Generaal werden geïnstitueerd. Terwijl onze Beneluxpartner tot het Voorzitterschap van de Raad werd gekozen, bezette Nederland een van de zetels in het Uitvoerend Comité. Ook over het statuut der Organisatie is teleurstelling geweest. Met name heeft de bepaling, dat slechts besluiten mogen worden genomen met algemene stemmen, bij velen de indruk gewekt, dat door dit gevaar van 18 veto's ook deze organisatie tot besluiteloosheid en inactiviteit zou worden gedoemd. Er bestaat voor die indruk geen reden. Men moet naar mijn mening het tempo van internationale economische samenwerking niet trachten te forceren boven de reële mogelijkheden van het ogenblik. Men kan vanzelfsprekend over deze reële mogelijkheden van oordeel verschillen, maar het is gezonder om die samenwerking reëel en organisch te 14

16 Rede van drs E. H. van der Beugel. laten groeien dan achter een gevel van een vergaand statuut een nog niet gebouwd huis te moeten ontdekken. Van het recht van veto is nimmer gebruik gemaakt en er is thans reeds een veel grotere openheid voor eikaars wensen kenbaar dan een jaar geleden. De Europese landen zijn nog niet zover, dat zij bereid zijn een meerderheidsbesluit te erkennen van andere Europese landen, dat op economisch gebied in eigen land gevolgen zou hebben, welke indruisen tegen wat men als juist voor het eigen land erkent. Men mag deze onrijpheid betreuren, men moet op verdere integratie hopen, maar het zou een gevaarlijke illusie zijn deze realiteiten te negeren. De E.C.A. in Washington en de Parijse Organisatie vonden hun contactpunt in het bureau van de heer Harriman in Parijs, waar de Europese activiteit van de E.C.A. werd geconcentreerd. Daarnaast ontstonden nationale organisaties in Nederland het Regeringscommissariaat van Dr Hirschfeld, met als Amerikaanse tegenpool de speciale E.C.A.-Missie in Nederland, waaraan Dr. Valentine de leiding geeft. Op 2 Juli tekende Nederland de bilaterale overeenkomst met de V.S., waarin de voorwaarden en de wederzijdse verplichtingen werden geregeld. De organisatie was voltooid, het werk kon beginnen. l T ET is voor U evenals voor mij onbevredigend, dat ik aan de werkwijze en de techniek van het E.H.P. voorbij moet gaan. Slechts rest mij nog enige aspecten van de arbeid van dit jaar in internationaal verband aan te roeren. De Organisatie te Parijs heeft naast het bij uitstek nuttige en veelvuldige contact tussen deskundigen op allerlei gebied en studie op velerlei terrein drie werkstukken afgeleverd, waarover ik graag nog iets wilde opmerken. De E.C.A. heeft de Organisatie verzocht zelf het totaal bedrag, dat voor de periode l Juli 1948 tot 30 Juni 1949 beschikbaar was, te verdelen. Aan dit verzoek, hoe zwaai ook in te willigen, moest worden voldaan. Ware het geweigerd, dan zou de organisatie reeds in de aanvang haar zwakheid hebben bewezen. Maar door dit verzoek ontstond een tempo-versnelling in de samenwerking, welke voor het verdere werk van eminent belang bleek. De verdeling van het totale bedrag kon n.l. alleen redelijk geschieden wanneer ieder land niet alleen zijn programma indiende, maar toestond, dat dit programma werd onderzocht en aangevallen door de andere landen en naar aanleiding van dit onderzoek wijzigingen, welke meer in overeenstemming waren met de wensen van de overige landen, werden aan- 15 gebracht. Formele examens vonden plaats en ingrijpende verande-

17 Rede van drs E. H. van der Beugel. ringen in gewenste bedragen waren het gevolg. Tenslotte trok een groep van vier experts zich op een buitenplaats terug om het voorstel tot de uiteindelijke verdeling op te stellen. Het zou in strijd met de waarheid zijn om vol te houden, dat dit alles zich in een sfeer van volmaakte rust en berusting voltrok. Maar wel kon tenslotte een recommendatie aan de E.C.A. worden overhandigd, welke door haar werd aanvaard als basis van de toewijzigingen voor het fiscale jaar 1948/1949. Het tweede werkstuk betrof het 1949/50 programma, waarbij echter de omvang van de totale hulp van Amerikaanse zijde een vraagteken bleef, aangezien hierover door het congres in de eerstvolgende weken zal worden beslist. Toch had men bij de opstelling van dit programma een grotere ervaring in dit nieuwe werk en vonden de onderzoekingen van eikaars programma's op een hechtere basis plaats. Van groter belang is echter het derde stuk, dat zojuist is gereed gekomen, n.l. de eerste poging tot het opstellen van een programma op lange termijn, d.w.z. voor dé vermoedelijke duur van de Marshall-hulp, waaruit moet blijken, dat de Europese landen in 1952/53 weer een levensvatbare economie bezitten. Een eerste poging, zei ik, omdat de tijd ontbroken heeft om meer te doen dan een globaal beeld op te trekken van de denkbeelden en plannen der deelnemende landen, voorzien van commentaar. Tot een werkelijke gecoördineerde politiek is het nog niet gekomen en daaraan zal het critieke jaar 1949 moeten worden gewijd. Wel verdient hier vermelding, dat de Benelux-landen hun van den beginne af nauwe samenwerking binnen de Parijse Organisatie hebben voortgezet in een gemeenschappelijk Beneluxprogramma voor de periode tot 1952/53. In deze periode zal toch de Economische Unie tot stand komen en dit impliceert de noodzakelijkheid van het gemeenschappelijke plan. De Benelux vervult in de Parijse Organisatie een speciale plaats. Enerzijds is zij het voorbeeld van samenwerking, van het elkaar trachten te begrijpen en van het besef, dat door wederzijdse offers op velerlei gebied iets tot stand kan komen tot uiteindelijk voordeel van de partners, anderzijds is zij het bewijs van de enorme moeilijkheden, welke moeten worden overwonnen bij de fusie van twee economieën en dan nog wel in uitzonderlijk gunstige omstandigheden voor wat betreft gemeenschappelijke traditie en historie en complementering van eikaars economie. Er ligt op de Beneluxlanden ook in dit verband een zware verantwoordelijkheid. Hun slagen zal een voorbeeld zijn, hun falen een teken van Europese machteloosheid. 16

18 Rede van drs E. H. van der Beugel. Tenslotte wil ik, sprekende over Parijs, vermelden, dat onder auspiciën van de O.E.E.C, op 16 October een Verdrag tot Inter- Europese betalingen en compensaties tot stand kwam, dat in het starre bilateralisme van het huidige betalingsverkeer enige verlichting zal brengen. W' r AT zijn nu onze conclusies uit dit alles? Het jaar 1948 is een vruchtbaar jaar geweest. Het heeft de grondslagen gelegd voor een vorm van economische samenwerking, welke ongekend is in de geschiedenis van Europa. Als stimulans daartoe diende en dient de Amerikaanse hulp, product van genereus inzicht en wijs beleid. Het heeft een contact en een gemeenschappelijk Europees werk voortgebracht van ongekende omvang. Het heeft de problematiek duidelijk gesteld en de wegen naar een mogelijk herstel aangegeven. Mag dit alles verheugend zijn, het wezenlijke in het E.H.P. van Europese zijde moet nog geschieden. Voor voldaanheid is nergens plaats. Het jaar 1949 zal een critiek jaar zijn. Er is gezegd in 1948, dat er een coördinatie van de Europese investeringen zal moeten plaats vinden zal het moeten bewijzen. Er is gezegd, dat ook in de landen zelf stringentere maatregelen nodig zijn op velerlei gebied. In 1949 zal het moeten gebeuren. Er is gezegd, dat er iets van een internationale productieverdeling moet plaats vinden. Het zal in 1949 moeten worden verwezenlijkt. En zo is er veel meer. Verheugenis over wat is geschied, maar dan toch in het volle besef, dat het wezenlijke nog moet komen. Er is grotere bereidheid, maar nog niet voldoende om de doelstellingen van het E.H.P. een levensvatbare economie, een werkelijk herstel van Europa, te verwezenlijken. Laat ons hopen, dat wij in Europa wellicht door schade, maar niet door schande wijs zullen worden. De doelstellingen van het E.H.P., uit Amerikaans initiatief geboren, maar onuitvoerbaar zonder de volle inzet van Europa, zijn ons aller krachtigste en voortdurende inspanning ten volle waard, De inzet is hoog. Vergunt U mij te besluiten met de woorden, waarmede Barbara Ward haar boekje over Westelijke samenwerking The West at Bay" eindigt: The West is offered the choice of fulfilling the promise inherent yet still unrealized within it of creating a free, good, and just society. Or it will fail all the more speedily because of the 17 difference between its pretensions and its practice. These are the

19 Rede van dr Alan Valentine. stakes. Who will say that they are not worthy of the supreme effort of free men?" Rede van Dr Alan Valentine, Hoofd van de ECA-Missie in Nederland. T K acht het een grote eer U heden te mogen toespreken en ik beschouw dit als een schitterende gelegenheid om U een beeld te kunnen geven van de huidige en toekomstige werking van het Marshall Plan. Ik heb met opzet geen bepaald onderwerp voor mijn rede gekozen, zodat het mij vrijstaat practisch elk onderwerp aan te roeren met betrekking tot Nederland en mijn eigen land. Dit kan ook in zoverre zijn nut hebben, omdat ik daardoor het feit voor U verborgen kan houden, dat ik geen beroepseconoom ben, ofschoon ik thans een prachtige opleiding in practische economie doorloop, welke mijn medeburgers de somma van bijna $ kost en misschien wel de duurste opleiding is, welke ooit aan iemand in de wereld ten deel is gevallen. Van de andere kant ben ik uit hoofde van mijn vroegere ervaringen niet geheel onbevoegd om te trachten met toepassing van een normale dosis gezond verstand voor de ingewikkelde hersenwerking van beroeps-economen een middenweg te vinden. U zult mij wel ten goede willen houden, indien ik geen cijfers noem met betrekking tot het totale bedrag aan dollars, dat tot dusverre onder het Marshall-plan aan Nederland werd verstrekt of indien ik geen opsomming geef van de hierbij betrokken goederen of van de dollars en goederen welke nog verstrekt zullen worden. Zulke cijfers zijn ontegenzeggelijk belangrijk en ongetwijfeld indrukwekkend, doch U zult zich deze elders ook kunnen verschaffen. Het lijkt mij van veel meer belang, speciaal ten overstaan van dit gezelschap, dat de Nederlandse industrie en vooruitgang vertegenwoordigt, om met U de diepere bedoelingen van het werk dat U en wij samen verrichten te bespreken. Wij weten, dat in de huidige wereld dit en soortgelijk werk in andere landen waarschijnlijk een taak is van ongeëvenaard kritieke aard. Indien daardoor economische stabiliteit kan worden verkregen voor West-Europa en andere landen, zal hierdoor tegelijkertijd blijvende vrede en veiligheid verschaft worden en het grootste tijdperk van menselijke voorspoed worden ingeluid, dat de wereld ooit heeft gekend. Indien wij niet mochten slagen, zal de toekomst voor ons en onze kinderen zodanig zijn, dat wij hier 18

20 Rede van dr Alan Valentine. liever niet aan willen denken. Wij moeten slagen en tonen, dat wij ondanks de geweldige omvang van de taak met haar moeilijkheden, misverstanden en onvermijdelijke fouten zullen slagen. Wij behoren te slagen, want de volkeren van de vele landen, die met ons samenwerken in dit grootse streven zijn de gelukkige bezitters van een ruime mate van gezond verstand, zij hebben de wilskracht, de kennis, de gemeenschappelijke wens om door onderlinge samenwerking iets te bereiken en tevens de goede wil zoals de wereld nog nooit eerder heeft aanschouwd. Wij zullen slagen, omdat God op onze hand is, Y\ OCH wij weten thans beter dan 16 maanden geleden, dat succes niet gemakkelijk kan worden verkregen. Onvoorziene moeilijkheden doen zich voor en vermenigvuldigen zich; traditionele vooroordelen doen nog steeds opgeld en misverstanden stapelen zich op. Er zullen perioden zijn, waarin wij ons teleurgesteld voelen. Een van deze ogenblikken staat ons wellicht binnenkort te wachten wanneer het Amerikaanse Congres aan de leiders van het Marshall-plan een kruisverhoor zal afnemen, dat niet altijd in diplomatieke termen geschiedt, alvorens verdere fondsen voor het volgende jaar toe te staan. Een dergelijk kruisverhoor is niets meer of minder dan de plicht van diegenen, die een democratisch land vertegenwoordigen en wij, die ervan overtuigd zijn, dat uiteindelijk het goede gezonde verstand van het Amerikaanse volk zal zegevieren, geloven dat, nadat het rumoer bedaard zal zijn, de ECA op afdoende wijze zal worden gesteund. Dit is een proef, waaraan Uw Amerikaanse deelgenoten in het Marshall-plan zich zullen moeten onderwerpen. U in Nederland zult ook beproevingen moeten doorstaan, welke van U wellicht meer moed en zelfbeheersing zullen vereisen dan van ons. Indien ik de geest en de kracht van het Hollandse karakter op de juiste waarde heb geschat, zullen U en Uw land deze beproevingen doorstaan. Want indien mijn persoonlijk oordeel juist is, zullen de jaren, die voor ons liggen, niet in grote mate onze zorgen verlichten. Deze zouden ons wellicht iets meer welstand en veiligheid kunnen brengen, doch nog geen overdaad. De vernietigende krachten van de oorlog en de ontbindende krachten in de na-oorlogse wereld kunnen niet zo gemakkelijk overwonnen worden. Indien de waarnemingen en rapporten van de economische deskundigen van de Europese landen juist zijn, zal noch West-Europa als een geheel,

21 Rede van dr Alan Valentine. noch meer in het bijzonder Nederland tegen het eind van 1952 een volledig in evenwicht gebrachte handelsbalans tegemoet kunnen zien, tenzij behalve de reeds sedert twee maanden overwogen stappen, nieuwe maatregelen worden genomen. De thans voorgestelde stappen zijn niet van die aard, dat zij het welzijn en de voorrechten van Uw eigen bestaan in aanzienlijke mate kunnen aantasten, doch het gevolg daarvan zal wellicht zijn, dat zij het bereiken van een grotere welvaart in sommige opzichten zouden kunnen vertragen, terwijl wij allen gehoopt hadden deze spoedig te kunnen verwezenlijken. Teneinde het gewenste economische evenwicht binnen drie jaren te kunnen verwezenlijken, is het nodig, dat er een nog krachtiger samenwerking tussen de volkeren komt, een nog grotere productie, nog grotere uitvoer en misschien minder invoer en minder verbruiksgoederen dan aanvankelijk in de bedoeling lag. Indien de deskundigen het bij het juiste eind hebben zal ons binnen zekere grenzen verdere soberheid en geen onmiddellijke voorspoed te wachten staan. Voorzichtige zuinigheid, opoffering van genoegens van vandaag, opdat wij hier morgen van zullen kunnen genieten, deugden, waarvoor de Nederlanders altijd de bewondering van de wereld hebben afgedwongen, zullen U nog iets langer tot richtlijn moeten dienen. Dit is niet zo ontmoedigend als het zich laat aanhoren, want het is de grote vooruitgang, welke reeds bereikt werd en die het thans mogelijk maakt een duidelijker beeld te geven van het tempo waarin Nederland zich herstelt. Deze omstandigheden, zoals zij door het Bureau voor Europese Economische Samenwerking worden gezien, maken het zelfs nog van groter belang, dat een politiek van economische samenwerking wordt gevolgd, waarvan de Benelux Unie een lichtend voorbeeld is. Hoe ingewikkeld de problemen ook zijn, hoe moeilijk deze op te lossen, en hoe pijnlijk de opofferingen, welke deze met zich medebrengen, ook zijn, de Benelux moet spoedig een levende werkelijkheid worden. Haar succes zal Nederland en geheel West Europa in belangrijke mate tot steun dienen, terwijl haar mislukking de ontwikkeling van de economische eenheid in Europa voor een mensenleven zou kunnen vertragen. T K sprak zoeven over wanbegrippen en misverstanden. Een van de meest pijnlijke problemen voor U en voor mij is de huidige toestand, welke door de Indonesische kwestie is geschapen. Ik wil 20

22 Rede van dr Alan Valentine. dit punt niet stilzwijgend voorbijgaan, doch aangezien het mij ontbreekt aan de kennis om een oordeel hierover te vellen, alsmede aan de bevoegdheid om namens mijn land over dit onderwerp te spreken, zal ik mij tot algemeenheden moeten bepalen. Ik spreek uitsluitend in mijn hoedanigheid van particulier en herinner er nadrukkelijk aan, dat ik geen bevoegdheid heb om namens mijn land te spreken. De weg, welke onlangs door Nederland werd ingeslagen, moet gekozen zijn in het volle bewustzijn van de internationale moeilijkheden, welke de door Nederland genomen stappen met zich zouden medebrengen en Nederland moet zich tot op zekere hoogte bewust zijn geweest van de motieven, waardoor bevriende volkeren, zoals het Amerikaanse, zich genoodzaakt zagen het standpunt in te nemen, waarop zij zich gesteld hebben. Aangezien er weinig aanleiding bestond voor een misverstand inzake de reacties van verschillende andere landen, kan er nu weinig aanleiding bestaan voor opwinding of teleurstelling. Indien men aan het een of ander zou toegeven, zou dit slechts een beter uiteindelijk begrip en het vinden van een oplossing kunnen vertragen. Verhitte gemoederen brengen zelden licht in een zaak. De door Nederland gevolgde politiek en de motieven, welke hierbij een rol spelen, werden en worden naar mijn mening in het buitenland minder goed begrepen. Het is van het grootste belang dat deze motieven zo duidelijk, eerlijk en onbevooroordeeld als enigszins mogelijk openbaar worden gemaakt. Met zulke verklaringen kan alleen het beoogde doel bereikt worden, indien zij door Nederlandse burgers worden afgelegd, natuurlijke langs officiële weg namens Uw regering, doch gesteund door het onofficiële particuliere initiatief van Uw medeburgers. Bijna alle teleurstellingen zijn het gevolg van misverstanden inzake de uiteindelijke doelen of de middelen, waarvan gebruik wordt gemaakt om deze doelen te verwezenlijken. Na vriendschappelijke besprekingen van punten, waarover verschil van mening bestaat, blijkt als regel, dat er geen werkelijk verschil van mening bestaat over het uiteindelijke doel, doch slechts over de weg welke bewandeld moet worden om dit doel te bereiken. Indien de wereld opinie er thans niet alleen door de woordelijke toezeggingen van Nederland, doch door spoedige en tastbare daden van overtuigd kon worden, dat de Nederlandse bedoelingen met Indonesië identiek zijn met de doelen van alle vrede- en vrijheidslievende volke- 21 ren, zouden de argumenten hun scherpe kanten verliezen en zou

23 Rede van dr Alan Valentine. een beter begrip in de naaste toekomst te verwezenlijken zijn. Het dient het land van Hugo de Groot, het land dat zijn eigen onafhankelijkheid heeft bevochten tegen de Spaanse overheersing, het land dat aan de eerste vredesverdragen heeft deelgenomen, het land dat thans in de eerste linie staat tezamen met hen, die voor internationale eenheid werken, niet zwaar te vallen het vertrouwen en het begrip terug te winnen van die landen, welke zo dikwijls en op overtuigende wijze blijk hebben gegeven van hun gevoelens van vriendschap voor Nederland. Dit kan gedeeltelijk geschieden door een duidelijke uiteenzetting van een en ander te geven, doch deze uiteenzetting moet binnen de kortst mogelijke tijd door overtuigende daden gevolgd worden. Dit is het wat de landen onder ons, die bewondering voor Nederland en het Nederlandse volk hebben, hopen, verwachten en tegemoetzien. Mij is geen enkele Amerikaan bekend, die zich zonder meer bij de huidige toestand kan neerleggen. Naar mijn bescheiden mening zijn deze opmerkingen niet misplaatst in een beschouwing over het Marshall plan. Met dit plan wordt de bevordering van het economische herstel beoogd om redenen, welke U allen welbekend zijn. De Amerikanen, die bij het Bureau voor Economische Samenwerking werkzaam zijn, zijn geen politici en wensen niets anders dan het Europese Herstel Program volkomen gescheiden te houden van politieke kwesties. Genoemd Bureau is evenwel door het Congres in het leven geroepen en het door dit bureau gevoerde beleid en zijn werkzaamheden moeten volkomen overeenstemmen met de officieel erkende politiek in de Verenigde Staten. Dit bureau kan niet in een politieke leegte werken, hoe zeer velen onzer ook zouden wensen, dat dit mogelijk was. Ik zie verlangend uit naar het tijdstip, waarop geen andere dan zuiver economische overwegingen zullen gelden bij ons werk ter bevordering van een grotere welvaart en de stabiliteit van Nederland en Europa en daardoor ook van andere gebieden in de wereld. T K kan deze bijeenkomst, waarin de verschillende bestanddelen, * welke de productieve kracht van Nederland belichamen, in zo grote mate vertegenwoordigd zijn, niet besluiten zonder uitdrukking te geven aan twee gevoelens met betrekking tot Uw taak. Ten eerste wens ik U mijn oprechte gelukwensen aan te bieden. De Nederlandse industrie heeft zich haar naam waarding getoond. Sommigen onzer hebben met eigen ogen de bijna wonderbaarlijke 22

24 Rede van dr Alan Valentine. prestatie kunnen aanschouwen, die U onder zeer moeilijke omstandigheden hebt volbracht bij het industriële herstel en de naoorlogse productie. U heeft dit kunnen bereiken door Uw intelligentie en harde werken, doch tevens door samenwerking. U bent van grote stakingen verschoond gebleven; er hebben zich geen ernstige langdurige arbeidsproblemen voorgedaan, welke Nederland verhinderd zouden hebben zijn economisch herstel te bespoedigen. Dit is een prachtig verleden en ik hoop van ganser harte, dat deze toestand bestendigd zal worden, totdat U het gestelde doel zult hebben bereikt en nog lang daarna. Mijn tweede gedachte gaat uit naar hoop op de toekomst. De reeds bereikte resultaten kunnen slechts geconsolideerd worden, indien de nauwe samenwerking en het goede begrip tussen de Nederlandse werkgevers en werknemers ook zal blijven voortduren. Dit goede begrip moet zelfs nog verder worden uitgebreid, als een tegenwicht voor het ongeduldige streven naar een hogere levensstandaard, dat waarschijnlijk tot uiting zal worden gebracht, voordat de moeilijke taak volbracht zal zijn. De goede verhoudingen kunnen alleen dan bestendigd worden, indien zowel de werkgever als de werknemer de noodzaak hiervan voortdurend voor ogen houden. Beide partijen moeten hun begrip van verantwoordelijkheid blijven voelen, niet alleen voor hun eigen belangen, doch een diep en blijvend gevoel van verantwoordelijkheid en niet slechts onder de leidende figuren in de industrie, doch ook door allen, die belang hebben bij de goede gang van zaken en de industriële welvaart een gevoel van verantwoordelijkheid moet heersen niet alleen bij de leiders van de georganiseerde arbeiders, doch bij alle leden van de bonden een diep en blijvend gevoel van verantwoorde-. lijkheid voor de welvaart van het gehele Nederlandse volk en niet uitsluitend voor eigen groepen. Want van dit blijvende besef van verantwoordelijkheid is de toekomst van Nederland, zowel politiek als economisch in grote mate afhankelijk. Stakingen, welke de productie in de eerstvolgende jaren belemmeren, of deze nu het gevolg zijn van een onverstandige houding van de werkgevers of arbeiders of door beiden, zou het gehele Marshall programma in de war kunnen sturen en tevens het herstel van Nederland. Laat ons thans vast aaneengesloten het grote besluit nemen, dat dergelijke vertragingen in de productie in de eerstvolgende jaren voorkomen zullen worden ook al mocht dit 23 enige opofferingen van een onzer of van allen vereisen.