|
|
- Gustaaf Sasbrink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vereenvoudigingvangedistribueerde IntegratievanSunRPCenC Applicatieontwikkeling DoctoraalscriptievanAskePlaat 24juni1992 ansic prp? rpcgen? Studienummer53697 FaculteitderEconomischeWetenschappen ErasmusUniversiteitRotterdam Ir.J.vandenBerg VakgroepInformatica Docent:
2 Inhoud 1Inleiding 1.2Probleemstelling::::::::::::::::::::::::: 1.1Achtergrond:::::::::::::::::::::::::::: 6 1.5Wijzevanaanpak::::::::::::::::::::::::: 1.4Legitimering:::::::::::::::::::::::::::: 1.3Doelstelling:::::::::::::::::::::::::::: 8 7 2Gedistribueerdheid 2.1Ontstaansgeschiedenis::::::::::::::::::::::10 1.6Opbouwscriptie::::::::::::::::::::::::: Redenengedistribueerdeapplicaties:::::::::: Gedistribueerd:::::::::::::::::::::: Gedecentraliseerd::::::::::::::::::::: Gecentraliseerd::::::::::::::::::::::10 2.3Gedistribueerdecomputersystemen:::::::::::::::21 2.2Begrippenkader:::::::::::::::::::::::::: Typologiehardware::::::::::::::::::: Gerelateerdetermen::::::::::::::::::: Virtuelemachines:::::::::::::::::::: Beheersenvancomplexiteit::::::::::::::: Fysiek/logisch:::::::::::::::::::::: Transparantie::::::::::::::::::::::: Operatingsystem:::::::::::::::::::::24 3Applicatieontwikkeling 3.1Soortentoepassingen::::::::::::::::::::::: Fouttolerantie::::::::::::::::::::::: Parallellisme::::::::::::::::::::::: Programmeertaal:::::::::::::::::::::::::36 3.3Beoordelingscriteria::::::::::::::::::::::: Gedistribueerdetaal::::::::::::::::::: Uitgebreidesequentieletaal::::::::::::::: Standaardsequentieletaal:::::::::::::::: Interproces-communicatie(2):::::::::::::: Fouttolerantie(3)::::::::::::::::::::: Parallellisme(1):::::::::::::::::::::38 1
3 Inhoud 3.4RemoteProcedureCall::::::::::::::::::::: Integratie(4)::::::::::::::::::::::: Beschrijvingaspectenomgeving::::::::::::: Structuurvaneenimplementatie:::::::::::: Speciekerpccriteria:::::::::::::::::: Algemenekenmerken:::::::::::::::::::56 4BeoordelingSunomgeving 3.4.5Nadelenvanhetrpcmodel::::::::::::::: Client/server:::::::::::::::::::::::73 4.1Beschrijving:::::::::::::::::::::::::::: Gedistribueerdsysteem::::::::::::::::: Applicatieontwikkeling::::::::::::::::::79 4.2Beoordelingontwikkelomgeving::::::::::::::::: Samenvatting::::::::::::::::::::::: rpc:::::::::::::::::::::::::::: Gedistribueerdheid::::::::::::::::::::84 5Verbeteringen 5.1ProblemenSun:::::::::::::::::::::::::: rpcgen-stubs::::::::::::::::::::::: Plaatsbepalingvanprp:::::::::::::::::97 5.2Opbouwvanprp::::::::::::::::::::::::: Outputles::::::::::::::::::::::::98 5.3Ontwerpproblemen:::::::::::::::::::::::: Systeemontwerpprp::::::::::::::::::: Beperkingentaal::::::::::::::::::::: Structuurprp:::::::::::::::::::::: Functiesprp-laag:::::::::::::::::::: Detailsprp:::::::::::::::::::::::::::: Analyseprototypes:::::::::::::::::::: Nieuwetaalelementen:::::::::::::::::: Ontwerpkeuzes::::::::::::::::::::::107 6BeoordelingPRP 5.4.2Parameteroverdracht::::::::::::::::::: Kritiek::::::::::::::::::::::::::::::: rpcgendatatypes:::::::::::::::::::: Beoordelingmodel:::::::::::::::::::::::: Gedistribueerdheid:::::::::::::::::::: Implementatieprototype::::::::::::::::::::: Ervaringen:::::::::::::::::::::::: rpc:::::::::::::::::::::::::::: Uitbreidingprp-prototype:::::::::::::::: Samenvatting:::::::::::::::::::::::122 7Bevindingen 2 Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling 129
4 8Samenvatting Inhoud AHandleidingprototype A.1Eenvoorbeeld::::::::::::::::::::::::::: A.1.3prp(2)::::::::::::::::::::::::::139 A.1.4rpcgenendeCcompiler(3&4):::::::::::141 A.1.2Deapplicatie(1):::::::::::::::::::::139 A.1.1Decompileergang:::::::::::::::::::::138 A.2Cextensies::::::::::::::::::::::::::::143 A.1.5Opstartenvandemodules(5)::::::::::::::142 A.3Werkingstubs:::::::::::::::::::::::::::146 A.2.1Verschilprp-CenansiC::::::::::::::::143 A.4Problemen:::::::::::::::::::::::::::::152 A.3.1Schema'sprp-stubs:::::::::::::::::::147 A.2.2Parametertypen:::::::::::::::::::::144 A.4.3Afsluiting:::::::::::::::::::::::::155 A.4.2Tekortkomingenvanhetprp-prototype::::::::154 A.4.1Cineengedistribueerdeomgeving:::::::::::152 CVoorbeeldprogrammaPRP BVoorbeeldprogrammaRPCGEN C.1prp-applicatiecode:::::::::::::::::::::::: Literatuur C.2prp-output:::::::::::::::::::::::::::: Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling 3
5 Lijstvanguren 2.1Lagenmodel[Tanenbaum1]:::::::::::::::::::16 2.2Applicatie-versussysteemsoftware[VanRenesse]:::::::19 2.3Programma's,modulesenprocedures::::::::::::::20 3.1Plaatsvanrpc::::::::::::::::::::::::::56 2.4Welofnietgedistribueerd[Coulouris]::::::::::::::22 2.5Complexiteitensemantiekvanprimitieven::::::::::30 3.2Side-eects::::::::::::::::::::::::::::63 4.2rpcgenles:::::::::::::::::::::::::::82 4.1Sunrpcomgeving::::::::::::::::::::::::80 3.3Stubs[Birrell]:::::::::::::::::::::::::::72 5.2prples:::::::::::::::::::::::::::::: Structuurvanhetprpprogramma::::::::::::::: Inputenoutputvanprp::::::::::::::::::::: prpinderpcomgeving:::::::::::::::::::::98 C.1prples::::::::::::::::::::::::::::::166 4
6 Voorwoord gegevenwerkcollege`netwerken'hebbenzijeengedistribueerdprogramma team'(zie[chin]indeliteratuurlijst).voorhetdoorjanvandenberg geschrevenvoordesunomgeving.zijhebbendebetekenisvan`matige Hetonderwerpvandezescriptieisvoortgekomenuithetwerkvanhet`Net- transparantie'zeerconcreetmoetenervaren.metnamededoorrpcgen gegenereerdestubsblekeningewikkeldomtegebruiken,enaanleidingte geventotveelfrustratiesbijhetdebuggen. Ikwilhenhierbedankenvoorhundoorzettingsvermogenenvoorhetmet mijdelenvanhunervaringen. Hunervaringenvormdendeaanzetvoorhetonderwerpvandezescriptie. heletrajectheefthijsteedskritischdevorderingengevolgd.bijdekeuze vanhetonderwerp,hetbesprekenvanhetprogramma,enmetnamebij hettheoretischgedeelteheefthij,metdehemeigenpositieveinstelling,de JanvandenBergwasdebegeleidervanditonderzoek.Tijdenshet telkenshetbelangvanpreciezeformuleringenenduidelijkeonderbouwingen ontwikkelingvanhetwerknauwgezetenmetinteressebegeleid.hijheeft plaatshartelijkbedanken. draad,envooralvoorzijnpositieve,kritischeinstellingwilikhemopdeze vanuitsprakenbenadrukt. Voorzijninzicht,kennisvandetails,hetinhetooghoudenvanderode mantiekvanc.hiervoor envoorzijnenthousiasme wil hetgebiedvanparallellisme,operatingsystemsendese- enkleineverbeteringenindetekstgezorgd,metnameop DoorzijncommentaarheeftAriedeBruinvoorgrote ikhemgraagbedanken. m opmerkingen,enhetonweerlegbarelogischinzichtnevenstaandeguurgraagbedanken. Entenslottewilikvooralleliefde,steun,slimmee b e AskePlaat 24juni RKRotterdam plaat@theory.lcs.mit.edu WillemvanHillegaersbergstraat34 5
7 Hoofdstuk1 Inleiding Indezescriptiewordtonderzochthoehetschrijvenvantoepassingsprogramma'svoorgedistribueerdesystemenzogoedmogelijkondersteundkan deverbeteringvaneenaantalzwakkepunteniseenprogrammageschreven gramma's.vervolgensisdesunomgevingopdezecriteriabeoordeeld.voor worden.hiervooriseenliteratuurstudieverrichtnaardeeisendiemen datbeoogthetschrijvenvangedistribueerdeprogramma'stevereenvoudigenindithoofdstukwordtdestructuurvandescriptiebesproken. kanstellenaaneenapplicatieontwikkelomgevingvoorgedistribueerdepro- naargedistribueerdecomputersystemen.ditzijnsystemendiezijnopgebouwduitmeerdereprocessorenmetgescheidengeheugendiedoormiddel 1.1 Sindsdeopkomstvancomputernetwerkenwordterveelonderzoekgedaan Achtergrond delenoverdebeschikbareprocessoren.doorprogramma'sopverschillende systemsen-talenishetmogelijkdetotalewerklastvaneensysteemtever- soortsystemenvaaktoegepast.metbehulpvangedistribueerdeoperating vaneennetwerkzijnverbonden.declient/server-architectuurwordtbijdit eengroteverwerkingskracht[bal]. processorenmetlokaalgeheugenuittevoerenheefthetsysteemalsgeheel tieprogramma'skunnensnelleren/ofbetrouwbaarderwordendoorzege- distribueerduittevoeren.hiertoemoetenapplicatieontwikkelaarsinstaat trouwbaarheidovermeerdereprocessorenverdeeldworden.voorbeelden hiervan,zoalsleservers,zijnin[coulouris]beschreven.ookveelapplica- Sommigesysteemprogramma'skunnenomredenenvansnelheidenbekelgereedschappenontwikkeldworden.Dezegereedschappenoftoolszijn architecturen.terondersteuninghiervanmoetenadequatesysteemontwik- wordengesteldomhunprogramma'sgeschikttemakenvoorgedistribueerde hetonderwerpvandezescriptie. applicatiesvoorgedistribueerdecomputersystemeninhetalge- Hetonderwerpvandezescriptieishoemendeontwikkelingvan 6
8 Probleemstelling meenendesunomgevinginhetbijzonderadequaatkanonder-1.gewikkelderdanvoorsequentieleomgevingen(ziex1.4).sunbiedtdeappli- Hetschrijvenvanprogramma'sisvoorgedistribueerdeomgevingenveelin- Probleemstelling 1.2steunen. Indezescriptiewordensterkeenzwakkepuntenvandezehulpmiddelen catieprogrammeurhulpmiddelenomhetontwikkelprocestevereenvoudigen. gedenticeerd,enerwordeneenaantalverbeteringenvoorgesteld. Deprobleemstellingluidtalsvolgt: Aanwelkecriteriamoeteengoedeontwikkelomgevingvoorgedistribueerdeapplicatiesvoldoen? OpwelkewijzekanhetprogrammerenvoordeSunomgevingvereenvoudigdworden? InhoeverrevoldoetdeSunontwikkelomgevingaandezecriteria? Decriteriawordeninhoofdstuk3besproken.DestructuurvandeSun ontwikkelomgevingwordtinx4.1behandeld.opbasisvandebeoordeling vanx4.2bestaatdewensomdesunontwikkelomgevingteverbeteren. antwoordopdelaatstevraagvandeprobleemstellingtevinden. decriteriauitx3.3enx3.4.2.indathoofdstuk,eninhoofdstuk7,ishet hoofdstuk6vindtdebeoordelingvandeverbeteringenplaatsopbasisvan Hoofdstuk5beschrijftdeverbeteringen,endeimplementatieervan.In men.hetdoelvandezescriptieistweeledig:teneerstehetkunnenbeoor- 1.3 Dezescriptieonderzoektapplicatieontwikkelingvoorgedistribueerdesyste- Doelstelling Omtekunnenbeoordelenofditdoelbereiktwordt,wordteenlijstcriteriaaangelegd.Vervolgenswordteenconcreteomgevingbekeken:deSutenvan)deSunomgeving.Hetdoelvanapplicatieontwikkelomgevingenis hetschrijvenvantoepassingsprogramma'szoeenvoudigmogelijktemaken. delenvanontwikkelomgevingen,ententweedehetverbeterenvan(aspec- doelomschrijvingvoordeverbeteringervannaarvoren. callzoveelmogelijkopdievaneenlokaleprocedureaanroeplatenlijken. omgeving.uitdebeoordelingvandezeomgevingkomteengedetailleerde DitisindeSunomgevingdesyntaxvandetaalC.Hetdoelwordtaldus: Dezeomschrijvingis:desyntaxensemantiekvaneenremoteprocedure Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling Steleenlijstcriteriaopvoordebeoordelingvangedistribueerdeapplicatieontwikkelomgevingen. 7
9 1.5BeoordeeldeSunomgeving;steleenlijstmetsterkeenzwakkepunten Inleiding OnderzoekhoedeSunomgevingveranderdzoukunnenwordenzodat op. komenwordteenkadervoordebeoordelingvanapplicatieontwikkelomgevingenaangelegd.ditgebeurtinhoofdstuk2en3. Omtotdezegedetailleerdebeschrijvingvandegewensteverbeteringente standaardcprogramma'salsinputgeaccepteerdworden. 1.4 Nadathetonderzoekophetgebiedvangedistribueerdesystemenzichvoornamelijkopoperatingsystemsgerichtheeftkomtersteedsmeeraandacht Legitimering [Bal].Hetdoelvanditonderzoekishetvereenvoudigenvanapplicatieontwikkelingvooreengedistribueerdcomputersysteem.Erwordencriteria voordeondersteuningvandeontwikkelingvangedistribueerdeapplicaties digen.naaraanleidingvandebeoordelingvandezeveelgebruikteomgeving wordtgeprobeerdhetschrijvenvantoepassingsprogramma'stevereenvou- aangelegdvoordebeoordelingvangedistribueerdeapplicatieontwikkelomgevingeninhetalgemeen,envooreenspeciekvoorbeeld,desunomgeving, wordenmogelijkeverbeteringenvoorgesteldenonderzocht.birrell&nelson schrijvenin[birrell,p.41]: gramswasadiculttask,undertakenonlybymembersofase- lectgroupofcommunicationexperts.[...]ourhopeisthatby providingcommunicationwithalmostasmucheaseaslocalprobutedcomputationeasy.previously,itwasobservedwithinour researchcommunitythattheconstructionofcommunicatingpro- TheprimarypurposeofourRPCprojectwastomakedistri- Gezienhetveleonderzoeknaargedistribueerdesystemenendeverspreiding withdistributedapplications. cedurecalls,peoplewillbeencouragedtobuildandexperiment 1.5 vangedistribueerdeprogramma'sdemoeitewaard. vandezesystemenis,onderzoeknaarhetvereenvoudigenvanhetschrijven lingvooreengedistribueerdcomputersysteem.debasisvanditonderzoek Hetdoelvanhetonderzoekishetvereenvoudigenvanapplicatieontwikke- Wijzevanaanpak wordtgevormddoorbestuderingvanliteratuuroversysteemontwikkeling, bruikbaarmodelwordenteruggebracht.ditwordtinx2.2.1enx2.3.4 operatingsystemsengedistribueerdesystemen.eenvandebelangrijkste conceptendiehiernaarvorenisgekomenis`abstractie'.doorabstractie toegelicht. kandeingewikkeldheid(complexiteit)vangedistribueerdesystementoteen 8 Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling
10 Opbouwscriptie Nadebestuderingvandetheorieishetonderzoeksobject,deSunomgeving,bestudeerd.Opbasisvaneenlijstcriteriauitdeliteratuurzijnsterke enzwakkepuntenvanhetonderzoeksobjectgedenticeerd.hiernazijnver- hetverhogenvandetransparantie centraalgesteld.voorhetverbeteren beteringenvoordezwakkeplekkenvansun'srpc-omgevingvoorgesteld. vandetransparantieiseenmodelontworpen,waarvaneendeelalsprototype isgemplementeerd.ookhetmodelisopbasisvandeliteratuurcriteriabe- IndeprobleemstellingwordthetvereenvoudigenvandeSunomgeving Deonderzoeksbevindingenenaanbevelingenzijninhoofdstuk7beschreven. oordeeld.deresultatenvandezebeoordelingzijninhoofdstuk6beschreven. Hetvolgendehoofdstukbehandelttheorieovergedistribueerdecomputersystemeninhetalgemeen.Allereerstwordtdeevolutiedietotgedistribueerde Opbouwscriptie rantiebijgedistribueerdesystemen. systemengeleidheeftgeschetst.hiernawordteenbegrippenkaderbesproken.daarnawordtingegaanopderelatietussencomplexiteitentranspatieontwikkelomgevingenvoorgedistribueerdesystemenkanbeoordelen.hetemen.indithoofdstukwordencriteriageformuleerdwaarmeemenapplica- laatstedeelvandithoofdstukgaatoverremoteprocedurecalls eenvan Hoofdstuk3behandeltapplicatieontwikkelingvoorgedistribueerdesys- depijlersvangedistribueerdesystemen.rpc'szijndebasisvanhetonderzoeksobject,desunomgeving. besproken. oordelen.puntendievoorverbeteringinaanmerkingkomenwordenhier Decriteriawordeninhoofdstuk4gebruiktomdeSunomgevingtebe- transparantieverhogingzijnindeappendicestweeversiesvaneenvoorbeeldprogrammaopgenomen.eenversievoordeongewijzigdesunomgeving,ementeertwordtbeschreveninx6.3enappendixa.terillustratievande zwakkepunten,hetmodel.hetprototypedatdezeverbeteringenimple- Hoofdstuk5beschrijfteenvoorstelvoordeverbeteringvaneenaantal eenvoordeverbeterde.appendixageefteenhandleidingbijhetprototype. eensamenvatting.eenlijstmetdegeraadpleegdeliteratuurcompleteerthet stuk6gebruiktomtekijkeninhoeverrededoelstellingenzijnbereikt. Tenslottevolgendebevindingenenaanbevelingenvanhetonderzoek,en Decriteria,waarmeedeSunomgevingisbeoordeeld,wordeninhoofd- geheel. Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling 9
11 Hoofdstuk2 Gedistribueerdheid Hetdoelvandithoofdstukiseenkadervoorhetonderwerpvandezescriptie 2.1 teschetsen. Dezeparagraafbehandeltontwikkelingendietothetconcept`gedistribueerdheid'geleidhebben.Aandeenekantisdatdehistorischeontwikkeling Ontstaansgeschiedenis vandeverdelingvanrekencapaciteit.hierwordtnietgetrachteencomplete geschiedenisvandeontwikkelingvangeautomatiseerdesystementegeven. deanderekantwordtinx2.1.4wordtdezeontwikkelingmetverschillende categorieentoepassingen(applicaties)inverbandgebracht. Hetdoelisomeenaantalontwikkelingenuithetverledeninverbandtebrengenmetdehedendaagseproblematiekvangedistribueerdesystemen.Aateem,overdewijzewaaropdeleninhetgeheelsamenhangen.Hetuitgangspuntvandehistorischeontwikkelingisdeverdelingvanrekenkrachtover degebruikers.destructuurveranderingendieindeloopderjarenhebben Determ`gedistribueerd'zegtietsoverdestructuurvaneencomputersys- opgebouwdzijnophetniveauvanhetoperatingsystemduidelijkzichtbaar. plaatsgevondenindeverschillendelagenwaaruiteencomputersysteemis Inonderstaandetabelishetsoortoperatingsysteminverbandgebrachtmet deverdelingvanderekenkracht. singleuser batchverwerking gecentraliseerd Operatingsystemsgedecentraliseerd Hieronderwordtdezetabeluitgewerkt. multiuser multiprogrammingnos/gedistribueerd pc rekenkrachtoverdegebruikerszoecientmogelijktelatenplaatsvinden.de Sindsercomputerszijnwordtergezochtnaarmanierenomdeverdelingvan 2.1.1Gecentraliseerd 10
12 Ontstaansgeschiedenis durecomputermoetliefsthonderdprocentvandetijdgebruiktwordenen derekencapaciteitmoetvoorgebruikerseenvoudigtoegankelijkzijn,zonder toegangsbeperkingenofwachttijden. singleuser geschreven.decomputersbestondenuiteenenkelefysiekeprocessormet Rond1955kwamendeeerstecomputersdiemettransistorswerkten.De programma'svoordezecomputerswerdeninassembleertaaloffortran voordeduurvanderunhelemaalvoorzichzelfalleen. ponskaartenoftapesalsin-enuitvoermedium.programma'swerdenin batchesaandecomputeraangeboden.eenprogrammahaddemachine nadeelisdatdeprocessorrelatiefinecientgebruiktwerd.bijeeni/o vandejobenontvangstvandeuitvoer.ditkonurenduren.eenander operatie,bijvoorbeeldeengegevensbestandopeentapeopzoeken,konde Eennadeelvanbatchverwerkingisdelangeperiodetussenaanbieding processornietsandersdoendanwachten.hierbijgingzeerkostbaretijd verloren. multiuser Ditlaatsteprobleemwerdrond1965opgelostdoorhetzogenaamdemultiprogramming.Hierbijwerdhetgeheugenvandecomputerineenaantal partitiesverdeeld.eenvoorelkejob.wanneereenjobwachtteopeeni/o hetoperatingsystemnamtoe. operatie,koneenanderejobdeprocessorbenutten.decomplexiteitvan multiprogrammingoperatingsystemisos/360. teerd.menmoestvaakopdeoutputwachten.eenvoorbeeldvaneen Zo'nmultiprogrammingoperatingsystemwasnogsteedsbatchgeorien- gebruikereenon-lineterminalheeft.bijtime-sharinghoevenprogramma's opzetten.time-sharingiseenvariantvanmultiprogrammingwaarbijelke nietineenbatchwachtrijtestaan.korteopdrachtenkrijgeneensnellerespons.voorbeeldenvanzulkeoperatingsystemszijnvax/vmsenunix. Doorderoepomeensnellereresponskwamentime-sharingsystemen anderegebruikersmagmerken.hetoperatingsystemmoetdegebruikereen stractiedatmendecomputervoorzichalleenheeft.eenontwerpdoelbij dezesystemenisdatdegebruikerszominmogelijkvandeaanwezigheidvan Time-sharingenmultiprogrammingsystemenbiedendegebruikerdeab- alsergebruikerszijn[debruin]. isomdeonderliggendecomputertereplicereninevenzovelevirtuele360's `VirtueleMachine':ibm'svm/360.Deenigetaakvanditoperatingsystem virtuelemachineaanbieden.eenzo'ntime-sharingoperatingsystemheet kernel zijnontworpenalseenproces(eenzogenaamdemonolitischemonitor),zoalsbijunix,neemthetrelatiefveelgeheugeninbeslag.indejaremingsystemen.wanneerdeinternetakenvanhetoperatingsystem de Time-sharingoperatingsystemszijningewikkelderdanmultiprogram- Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling zeventigwaszo'nontwerpgebruikelijk.doorhettoevoegenvanfunctionali- 11
13 2.1.2 teitishetoperatingsystemindeloopdertijdsteedsomvangrijkerworden. Gedistribueerdheid Doordeomvangwerdhetmoeilijkomonderalleomstandighedeneensnelle responstegaranderen.zo'nmonolitischemonitorisdaarominhetalgemeen nietgeschiktvoorreal-timegebruik(procesbesturing). ken,geheugentoewijzing,i/oenbestandsbeheerwordenalsapartgebrui- scheduling(eneventueelvirtueelgeheugenbeheer)verricht.deandereta- operatingsystems.dezezijnopgebouwduiteenkleinekerndiealleende Eenreactieopdemonolitischemonitorzijndezogenaamdemicro-kernel kersprocesbehandeld.metzo'nontwerpwordencomplexiteitengeheugen- gewoneprocedureaanroepenalsbijmonolitischemonitorsnietmogelijk. Eenmogelijkeoplossingismessage-passing.Micro-kerneloperatingsystems schillendedelenvanhetoperatingsysteminaparteprocessendraaienzijn beslagvankernelenoperatingsystemteruggedrongen.doordatdever- temszijnmach[coulouris]enminix[tanenbaum2]. [DeBruin].Voorbeeldenvanmicro-kernelmessage-passingoperatingsys- tussenvragersenaanbiedersvananderetakenvanhetoperatingsystem werkenvaakviahetclient/servermodel:dekleinekernelregeltverzoeken Batch,multiprogrammingentime-sharingsystemengaanuitvaneenprocessordiezijnrekenkrachtaangebruikersaanbiedt.Derekenkrachtstaagramming,minicomputersontwikkeld.Deafdelingenwerdenzovoorhun rekenkrachtminderafhankelijkvaneencentraalrekencentrum. singleuser Doordesteedsverdergaandeminiaturiseringvanelektronischecomponenterwaszogoedkoopdatmeneencomputervooreenenkelpersoonkodendeeerstemicrocomputersontwikkeld.Demicro-ofpersonalcompu- aanschaen.metnamedezogenaamdewerkstations krachtigepersonal tenwerdencomputerssteedskleinerquaomvangenprijs.rond1980wer Gedecentraliseerd centraalopgesteld.inhetbeginvandejarenzestigwerden,naastmultipro- aaneencomputerdieeenvoudigbediendkonworden.doordeinvoering prijskwamenersteedsmeergebruikers.dezegebruikershaddenbehoefte computers biedenveelverwerkingskrachtvooreengebruiker.doordelage maaktmetbehulpvanpictogrammenenmuisbewegingenmetdecomputertecommuniceren.ditprogrammaschermtdegebruikerafvandetot dantoegebruikelijkeoperatingsystemgebruikersinterfaceindevormvan (GraphicalUserInterface)iseenprogrammadathetdegebruikermogelijk degebruiksvriendelijkheidvancomputersystementevergroten.eengui vangraschegebruikersinterfacesmetwindowsenmuizenprobeertmen bedoeldvooreengebruiker.hetoperatingsystemkanintegenstellingtot vergensnellebeeldschermenenveelverwerkingskrachtvandeprocessor. tekstcommando's.eenguiiseenschilomhetoperatingsystemheen.gui's multiprogrammingoftime-sharingsystemeneenvoudiggehoudenworden. Personalcomputers(pc's)biedendecentraleverwerkingskracht.Zezijn 12 Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling
14 Ontstaansgeschiedenis Eenvoorbeeldvaneensimpelsingleuseroperatingsystemisms-dos multiuser opgebouwdrondeenofmeerleservers.dezeleserverregelthetnetwerkverkeerenbevatgemeenschappelijkebestanden.hetoperatingsystemvan zo'nleservermoetzakenalstoegangscontrole,bestandsbeheerenprinterbeheerregelen.doordathetmetmeerderegebruikerstemakenheeftmoet ditnetworkoperatingsystem(nos)metmulti-userzakenalsrecord-enlelockingrekeninghouden.eenvoorbeeldvaneennetworkoperatingsysteputersystementecombineren.degebruikerblijftdebaasoverdeeigenpc1 isnovellnetware. enkantochvandefaciliteitenvaneengrotergeheelproteren. Meteenlanprobeertmendevoordelenvancentraleendecentralecomdenzevaakineenlan(LocalAreaNetwork)gekoppeld.Zo'nlanisvaak vanbestandenenrandapparatuuralslaserprintersmogelijktemakenwor- Inveelorganisatieszijnpc'stotdewerkplekdoorgedrongen.Omhetdelen gleuseroperatingsystemsmogelijk.bijeennosblijvendedelenvanhet systeemalslossecomponentenzichtbaar.eengroterematevanintegratie 2.1.3Gedistribueerd Netwerkoperatingsystemsmakensamenwerkingtussenafzonderlijkesin- operatingsystemdaarentegenlijktvoorzijngebruikersopeentraditioneel wordtmetgedistribueerdeoperatingsystemsnagestreefd[fortier].bijbeide bestaatdehardwareuitcomputersdieineenlanverbondenzijn.bijnos gecentraliseerd-een-processor-time-sharingsysteem.eengedistribueerdoperatingsystembiedtdegebruikerdeabstractievaneenenkelvoudigemachine. weetdegebruikerdaterverschillendecomputerszijn.eengedistribueerd bevindenbehorentransparanttezijnvoordegebruiker. Detailsalswelkeprocessoreenprogrammauitvoertenwaarbestandenzich ontwerpersisdegrotecomplexiteitvanervan.gedistribueerdeoperating vanparallellismeenfouttolerantie(x2.1.4enx2.3.3).eennadeelvoor systemszijningewikkelderdanandereoperatingsystems.voorbeeldenvan Hetvoordeelvangedistribueerdeoperatingsystemsisdemogelijkheid operatingsystemsdieinmeerofminderematehetpredikaat`gedistribueerd' unixkernel[coulouris]. zijnbeidemicro-kerneloperatingsystems.demachkernelemuleerteen beheeruitbreidingenvaneenmonolitischeunixkernel.machenamoeba verdienenzijnsun'snfs,machenamoeba.sunnfsbestaatuitbestands Redenengedistribueerdeapplicaties computersystemen,ennietopuniprocessors,zouwillenimplementeren.in Erzijnverschillenderedenenwaarommenapplicatiesopgedistribueerde volgtonderwoordengebracht:"thenicestthingaboutworkstationsisthattheydon't runfasteratnight." 1Hetfeitdatmendeprocessornietmetanderenhoefttedelenisin[Coulouris]als Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling 13
15 2.1.4 [Bal]wordendevolgendeviergenoemd. Gedistribueerdheid 3.Demogelijkheidbepaaldedelenvanhetsysteemtegebruikenomspeciekefunctionaliteitecientaantekunnenbieden. 2.Toegenomenbetrouwbaarheidenbeschikbaarheid. 1.Eenkorteredoorlooptijdvooreenenkeleberekening. 4.Demogelijkheidinherentegedistribueerdheidvaneenapplicatietebenutten. Deredenenwordenhierondereenvooreentoegelicht. snelheidswinstdoorparallelleuitvoering(1) Snelheidswinstdoorparallellismeiseenveelvoorkomenderedenomapplicatiesopeengedistribueerdsysteemuittevoeren.Doorverschillendedelen vaneenprogrammategelijkuittevoerenopverschillendeprocessorenzullensommigeprogramma'ssnellerklaarzijn.ditsoortapplicatieskunnenin zijnnaargroteaantallen(duizenden)processoren.gedistribueerdesystemenzijnbeterschaalbaar,alisdecommunicatieviashared-memorysneller (grain)vanhunparallellisme.dezekorrelgrootteisdelengtevandereken- danviaeennetwerk. principenetzogoedopshared-memorymultiprocessorswordenuitgevoerd. Eenprobleemvanshared-memorysystemenisdatzemoeilijkteschalen programma'sbrengenhetgrootstegedeeltevanhuntijddoormetrekenen tijdvoordaterweergecommuniceerdmoetworden.large-grainparallelle Parallelleapplicatieskunnengeclassiceerdwordennaardekorrelgrootte encommunicerenweinig;ne-grainparallelleprogramma'scommuniceren fouttoleranteapplicaties(2) vaker;medium-grainzitertussenin(zieookx2.3.1). uniprocessorwellichtnietbetrouwbaargenoeg.vanwegedepartialfailure eenolieranaderij,eenvliegtuig,ofdeadministratievaneenbank iseen nisatie zogenaamde`missioncriticalapplications'zoalsdebesturingvan Voorapplicatiesdieessentieelzijnvoordebedrijfsvoeringvaneenorga- vandeapplicatieopmeerdereprocessorenteduplicerenkunnen,wanneer processordeandereprocessorenwerken.doornuproceduresengegevens der.omdatdefysiekeprocessorenautonoomzijnblijvenbijeenfoutineen eigenschapzijngedistribueerdecomputersystemenpotentieelbetrouwbaarintegriteitwaarborgen. eenprocessorstopt,anderedoorgaanmethetprogramma,ofdegegevens- eenapplicatieuitvallenvandelenvanhetsysteemoverleven.echter,doordatzenietgeograschverspreidkunnenwordenopgesteldzoalsgedistribueerdesystemen,zijnzenietinstaatrampenalsbrandenaardbevingente 14 morymultiprocessorskunnenimplementeren.ookopdezesystemenkan Menzousommigefouttoleranteapplicatieswellichtookopshared-me- Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling
16 Ontstaansgeschiedenis doorstaan.vooreenbedrijfszekerebankapplicatiezoueenloosely-coupled kenombetrouwbaarheidenbeschikbaarheidtevergroten.inx3.3.3wordt hierdieperopingegaan. distributedsystemeenverstandigekeuzezijn. Hetonderzoekopditgebiedrichtzichvoornamelijkopsoftwaretechnie- speciekefunctionaliteit(3) inzettendiespeciaalopdezeeisenistoegesneden.inx2.1.3werdreedsover Defunctionaliteitdiecomputersystemenmoetenbiedenkanzeerdiverszijn. leserversgesproken.personalcomputersofwerkstationszijngeschiktvoor guratietelatenuitvoerenkanmenookvoorverschillendeeisenhardware Inplaatsvanalleverschillendeeisendooreenalgemeensoortcomputercongui's.VoorhetuitvoerenvanveelnumeriekeberekeningenkanmeneensueerdeoperatingsystemAmoebadekeuzevoorgespecialiseerdele-,print-percomputer(numbercruncher)inzetten.Databasemachineszijngeschikt voorhetecientuitvoerenvantransacties. warealsvannatureuitdeaardderproblematiekvoortsproot.elkeservice proces-,terminal-,tijd-,boot-engatewayserversopgedistribueerdehard- In[Bal]wordtbeschrevenhoebijdeimplementatievanhetgedistribu- elkaarboodschappenviahetnetwerk.wanneerhetsysteemmetnieuwe functionaliteitwordtuitgebreidkunneneenvoudigwegnieuweprocessoren kaneenofmeergespecialiseerdeprocessorengebruiken.deserverszenden wordentoegevoegd. Sommigeapplicatieszijngedistribueerdvanaard.Hetversturenvan inherentgedistribueerdeapplicaties(4) tussendewerkstationsvangebruikersishiereenvoorbeeldvan.deverzamelingwerkstationskanalseengedistribueerdsysteembeschouwdworden. plaatsenmetelkaartekunnenlatencommuniceren. Eenorganisatiemetverscheidenelialenenfabriekenzoueengedistribueerdsysteemkunnenopzettenommensenenmachinesopverschillende lokatiesafspelen. vanapplicatieswaarvanverschillendedelenzichopgeograschverschillende ToepassingenvanElectronicDataInterchange(edi)zijnookvoorbeelden Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling 15
17 2.2.1 Begrippenkader Gedistribueerdheid Computersystemenzijncomplexesystemen.Omhetontwerpenvancomputerenprogrammahanteerbaartehoudenwordtgebruikgemaaktvanhet conceptvandegelaagdemachine.figuur2.1geefteenmogelijkeindeling vaneencomputerineenaantallagen. oplossenvaneendierentiaalvergelijkinginteprogrammeren.hetlagenmodelbeschrijfteenstapsgewijzevertalingvangebruikerstoepassingnaar hardware-niveau.elkelaagbeschrijfteeninterfacevaneenvirtuelemachine Computerhardwareisongeschiktomhoogniveauproblemenalshet 2.2.1Virtuelemachines wordendeproblemendiehetsysteemmoetoplossengespeciceerd. dieeen`taal'accepteert.hetlaagsteniveaubetreftdehardware,deelektronischeschakelingenvandecomputer.indetaalvanhethoogsteniveau Figuur2.1:Lagenmodel[Tanenbaum1] problem-orientedlang. assemblylanguage operatingsystem microprogramma machinetaal level0 level1 level2 level3 level4 level5 Devertalertussendezelagenkanmenbeschouwenalseenvirtuelemachinediedetaalimplementeert.Eenvirtuelemachineiseenschijnbare vandesimpelere,meermachinegeorienteerdetaalvanzijnvoorgangereen machine.elkevirtuelemachineheeftzijneigentaal.hijbiedtopbasis taalaanzijnopvolgeraandiemeermogelijkhedenbiedt,meerprobleem machine.deechtemachinedoetzichvooralseenandere,aangenamere, digitalelogica 16 georienteerdis[tanenbaum1,p.5]. Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling
18 Begrippenkader Eencentraalbegripbijhetontwerpvangedistribueerdesystemeniscom teitisstructureren.doorstructurenineenafbeeldingvandewerkelijkheid snelheidenbedrijfszekerheid behoudenblijven.hetordenenvancomplexiruggebrachtonderdevoorwaardedatdevoordelenvangedistribueerdheidplexiteit indezinvaningewikkeldheid.decomplexiteitmoetwordente- begrijpen.decomplexiteitzoalsdebeschouwerdezeervaartwordtverminderd. aantebrengen dooreenmodeltebouwen wordthetsysteembeterte Elkelaagreduceertdecomplexiteitvanzijnvoorganger. abstractie Hetlagenmodelbeschrijfteenstapsgewijzereductievandecomplexiteit. nandenorpoortentebespreken.bijhetdenkenovereenprobleemmoet eenvergelijkbaarprobleemop.hetheeftgeenzinomdeproblematiekvan hetvindenvandekortsteroutelangsdeprovinciehoofdstedenintermenvan Bijhetredenerenovergedragvancomputersystemenlevertdecomplexiteit menzoveelmogelijkvanbijzakenabstraheren.menmoetzichopdekern vandeproblematiekconcentreren.[watt1]zegthetzo: ideas. ongeneralideasratherthanonspecicmanifestationsofthese Abstractionisamodeofthoughtbywhichweconcentrate eenhogerelaagteformulerenabstraheertmenvandedetailsvandelagere concept`abstractie'heelgoedbruikbaar. Doorabstractieismeninstaattegeneraliseren.Indeinformaticaishet machine.hetiseenvoudigeromhetopvragenvaneenbanksaldoineensql queryteformulerendanincobol[date]. Eenvirtuelemachineiseenabstractie.Dooreenprobleemindetaalvan verwervenomeenvolledigeenondubbelzinnigesysteemspecicatietekunnenopstellen[demarco]. richtlijnenenproceduresmoetmenvoldoendeinzichtindeproblematiek deessentieleaspectenvandepraktijksituatie.doorhetbestuderenvan Bijsysteemanalyseisabstractiedekunstvanhetzichconcentrerenop bruikeruiteindelijkkanabstraherenvanhoehetprogrammawerktenzich kanconcentrerenopwathetdoet.abstractieishierhetverschiltussende interfacebeschrijvingendeimplementatievaneenprobleem.eenprogrammeertaalbestaatuitconstructiesdieeenabstractiezijnvanmachinetaal. Hetdoelvanhetschrijvenvaneencomputerprogrammaisdatdege- imperfectie Elkeprocedureoffunctieiseenabstractie.Elkemoduleiseenabstractie. Eenprogrammaiseenhierarchievanabstracties[Watt1]. guur2.1moetbijhetredenerenovercomputersystemenconsequentworden opeenabstractniveauteblijvenredeneren.gegevenhetmodelvan- Inverhandelingenovercomputersystemenwordtvaakgetrachtconsequent Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling 17
19 2.2.2 aangegevenvanwelkmodelmenuitgaat.somsblijktuitdecontextover Gedistribueerdheid tenoemenvoorkomtmendathetzorgvuldigopgebouwdebegrippenkader vertroebeldraaktdoorverwarringmettermenvaneenanderelaag. welkelaaghetgaat,vaakookniet.doorwaarnodighetniveauexpliciet kunneninhetalgemeendeonderliggendelagennietperfectafschermen. Hierdoorlooptmenhetrisicodatdeverhandelingwordtvertroebelddoor Hierbijkunnenzicheenaantalcomplicatiesvoordoen.Virtuelemachines Vaakredeneertmenophetniveauvaneenprobleemgeorienteerdetaal. dehelderheidvaneenalgoritmebehoorlijkfrustreren. machinenietgoedaf.overowproblemendiehierhetgevolgvanzijnkunnen detailsvanlagereniveaus.veelimplementatiesvanprobleemgeorienteerde talenbijvoorbeeldschermendewoordbreedtevandemachinetaal-virtuelegehaald,ofmetaforenuithetdagelijkslevengebruikt.bepaaldeaspectebeeldenenmetaforenkunneninhetalgemeenmaareendeelvandevirtuele vaneenvirtuelemachinekunnenzoaanschouwelijkgemaaktworden.voor- Terverduidelijkingvaneenverhandelingwordenvaakvoorbeeldenaan- machinebeschrijven.hetkangebeurendaterhierdooronbedoeldverkeerde tersystemenredeneren.computerszijnopgebouwduitvirtuelemachines. Eenvirtuelemachineiseenabstractie.Bijhetredenerenoplogischniveau implicatiesindeverhandelingsluipen[leipoldt]. moetmenzichsteedsrealiserendatmengebruikmaaktvaneenabstractie Doorgebruiktemakenvanabstractieskanmenovercomplexecompu- gebruikenomgedragtebeschrijven.hiervoormoetmenhetgedragvaneen vandewerkelijkheid.eenvirtuelemachineisinwerkelijkheidvaakimperfect.omfoutenofafwijkingentevoorkomenkanmenformelemethoden systeemexactkunnenbeschrijven.somsisdekennisoverhetexactegedrag nietaanwezigofzijndegebruiktemethodenniettoereikend. vastgesteld[vankatwijk,mullender1]. algoritmeskanimperfectzijn.naasteenformeelbewijsvandejuistheidvan eenalgoritmemoetdejuistheidvandeimplementatiemettestenworden Formelebewijzenzijngeldigvooralgoritmes.Deimplementatievandeze zijninguur2.2weergegeven.hetmeestalgemeneonderscheidistussen Voordelagenuitguur2.1wordennogaleensanderetermengebruikt.Deze 2.2.2Gerelateerdetermen hardwareensoftware.binnendesoftwareonderscheidtmensysteemsoftwareenapplicaties.operatingsystemsbehorentotdesysteemsoftwareteemontwikkelsoftwareontwikkeld. eenboekhoudpakketofeentekstverwerker.zewordenmetbehulpvansys- compilerstotdesysteemontwikkelsoftware.voorbeeldenvanapplicatieszijn eengroterevarieteit.omdezeredenisnietgetrachteengeforceerdsimpele toepasbaaralsmodelvoorveelbestaandemachines.bovenlevel5bestaat of`high-levellanguages'genoemd.totenmetlevel5isguur2.1goed Problemorientedlanguages(level5),wordenook`derdegeneratietalen' weergavevandewerkelijkheidtegeven[tanenbaum1].volgensdeindeling vanguur2.1zoudenapplicaties`level6virtuelemachines'genoemdmoeten 18 Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling
20 Begrippenkader Figuur2.2:Applicatie-versussysteemsoftware[VanRenesse] applicaties gebruiker systeemontwikkeltools dbms HY operatingsystem hardware HH applicatiesoftware systeemsoftware dezescriptie greswordensomstotapplicatiesensomstotsysteemsoftwaregerekend. dietussendeproblem-oriented-languageendegebruikerinligt. worden.ingrotelijnenzoumenapplicatieskunnenbeschouwenalseenlaag caties.gegevensbeheerpakkettenliggengezienvanuitsysteemontwikkeling Dezescriptierichtzichopdesysteemontwikkelingvangedistribueerdeappli- Gegevensbeheerpakkettenofvierdegeneratie-softwarealsOracleenIn- implementatie alsinguur2.2gepositioneerdaandeapplicatiekant. onderliggendevirtuelemachine.detaalvaneenhogerelaagwordtuitgedruktineenlagerelaag.zokanmeneencompilervoorhetvertalenvan Methet`implementeren'vaneenapplicatiebedoeltmenhetrealiserenvan eenproblem-oriented-language(bijvoorbeeldfortran)naarassembleertaal eeninterfacemetdegewenstehighlevelfunctionaliteitmetbehulpvande schrijven.ofmenkaneenboekhoudpakketbouwenineenproblem-orientedlanguage.menspreektsomsvandefortran-implementatiealsmeneen eenlageretaal.eenimplementatieiseenvirtuelemachine.implementeren menhetprogrammazelfbedoelt. speciekevertalerbedoeld,ofvandeimplementatievandeboekhoudingals tweelagen. ishetrealiserenvandegewenstefunctionaliteit vandevertaalslagtussen Eenimplementatiebiedteenhogeretaalaandoordezetevertalenin bepaaldetaalimplementeertaanteduiden.eenprocessorishetactieve gedeeltevaneenvirtuelemachine.deautomaatvoerthetprogrammadat inzijntaalisgeschrevendaadwerkelijkuit. Determ`processor'wordtgebruiktomdeabstracteautomaatdieeen abstractidee wordtook`implementeren'genoemd.zokaneenoperating Vereenvoudigingvangedistribueerdeapplicatieontwikkeling Hetaanbiedenvandegewenstefunctionaliteit vaneenconcept,een 19
Inhoud 1 Inleiding Achtergrond : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : Probleemstelling : : : : : : : : : : : : : : : : :
Vereenvoudiging van gedistribueerde Applicatie ontwikkeling Integratie van Sun RPC en C Doctoraalscriptie van Aske Plaat 24 juni 1992 ansi C? prp? rpcgen Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Economische
Nadere informatieHet besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware.
Het besturingssysteem of operating system, vaak afgekort tot OS is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. Het vormt een schil tussen de applicatiesoftware en de hardware
Nadere informatieEr zijn verschillende OS bv: Microsoft Windows Apple Macintosh Linux-versies/distributies zoals Ubuntu en Knoppix
Hoofdstuk 2 2.1 Systeembeheerprogramma s Besturingssysteem zorgt voor de communicatie tussen de software en de hardware.er zijn verschillende soorten besturingssystemen voor je pc.een andere naam voor
Nadere informatieHoofdstuk 2. - is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware.
Hoofdstuk 2 2.1 systeembeheerprogramma s Werking en functies van besturingssystemen Besturingssysteem/operating systeem(os) - is verantwoordelijk voor de communicatie van de software met de hardware. -
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Dutch summary)
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Ditproefschriftpresenteerteen raamwerk voorhetontwikkelenvanparallellestreaming applicaties voor heterogene architecturen met meerdere rekeneenheden op een chip.
Nadere informatieCentrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen??
Vragen?? Vandaag Hoofdstuk 4: threads (tentamenstof : 4.1 t/m 4.2) Kleine Opgaven 4.1 (niet alleen ja of nee, ook waarom!) en 4.4 inleveren maandag Centrale begrippen hoofdstuk 3 processen proces state:
Nadere informatieVakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Applicatieontwikkeling van het profiel MVI vmbo beroepsgericht
Vakinhoudelijke uitwerking Keuzevak Applicatieontwikkeling van het profiel MVI vmbo beroepsgericht Deze vakinhoudelijke uitwerking is ontwikkeld door het Redactieteam van de Schooleamenbank vmbo voor dit
Nadere informatieBelangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces
Operating System Overview (Hfst 2) Wat is een OS? Wat was een OS? Evolutie van OS. OS als virtuele machine OS als beheerder van hulpbronnen (resources) Belangrijkste ideeën/concepten uit OS, incl. proces
Nadere informatieTALIS. Basis systeemeisen. Versie 3 Approved CREATED WITH
Basis systeemeisen Versie 3 Approved Aangemaakt op: 16-2-2016 9:34:43 Auteur TANS CREATED WITH Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. 4 2.1 Stand-alone 4 2.2 client-server 5 2.3 Remote 6 1. Inleiding Deze systeemeisen
Nadere informatieMulti-user module 5.5
Handleiding Multi-user module 5.5 Versie Datum 1.1 27-2-2012 Multi-user 5 LogiVert 1 Wat is de Multi-user module en wat kan ik er mee doen? De multi-user module is een gebruikerslicentie waardoor er 5
Nadere informatieIn deze les staan we stil bij verschillende soorten software:
Les B-07 Software In deze les staan we stil bij verschillende soorten software: - systeemsoftware - applicatiesoftware - embedded software 7.1 Inleiding systeemsoftware Allereerst zullen we ons bezighouden
Nadere informatieModule 4 Hoofdstuk 1. Programmeertalen
Module 4 Hoofdstuk 1 Programmeertalen Programmeertalen Een programmeertaal is een taal waarin de opdrachten worden geschreven die een computer moet uitvoeren Reeksen van die opdrachten of instructies vormen
Nadere informatieVoltijdse dagopleiding PC technicus
Voltijdse dagopleiding PC technicus Kies je voor een opleiding bij SYNTRA Midden-Vlaanderen, dan kan je rekenen op een professionele opleiding die steeds vertrekt vanuit de praktijk. Je krijgt les van
Nadere informatieSoftware Mobiliteit. UAMS - 6 maart 2001. Theo D'Hondt Lab voor Pogrammeerkunde Vrije Universiteit Brussel http://prog.vub.ac.
Software Mobiliteit Theo D'Hondt Lab voor Pogrammeerkunde Vrije Universiteit Brussel http://prog.vub.ac.be/~tjdhondt p. 1 Overzicht Stelling Objecttechnologie Distributie Mobiliteit Evolutie Besluit p.
Nadere informatieThe OSI Reference Model
Telematica Applicatielaag Hoofdstuk 16, 17 Applicatielaag 4Bevat alle toepassingen die van het netwerk gebruik maken n E-mail n Elektronisch nieuws n WWW n EDI (Electronic Data Interchange) n Napster,
Nadere informatieBiSL Scenario s. Informatiebeleid. Bijlage I Best practice Beoordelen exploitatiekwaliteit. Hans van der Linden, Remko van der Pols
BiSL Scenario s Informatiebeleid Best practice Beoordelen exploitatiekwaliteit Hans van der Linden, Remko van der Pols 2016 Hans van der Linden, erven Remko van der Pols Boom uitgevers Amsterdam Alle rechten
Nadere informatieBetekent SOA het einde van BI?
Betekent SOA het einde van BI? Martin.vanden.Berg@sogeti.nl 18 september 2007 Agenda Wat is SOA? Wat is BI? Wat is de impact van SOA op BI? Sogeti Nederland B.V. 1 Agenda Wat is SOA? Wat is BI? Wat is
Nadere informatieIndustrial Internet of Things
Industrial Internet of Things Machines koppelen: de deskundigheid van technische communicatie oftewel hoe complex kan intelligente elektronica voor meet- en regeltechniek zijn. Marc van Mierlo Mijn uitgangspunten
Nadere informatieECDL. Module 1. Basisbegrippen en informatietechnologie. ECDL, Versie 4.0 (NL) Nummer: 312 ( ) The Courseware Company
ECDL Module 1 Basisbegrippen en informatietechnologie ECDL, Versie 4.0 (NL) Nummer: 312 (07032005) The Courseware Company Niets van deze uitgave mag verveelvoudigd worden en/of openbaar worden gemaakt
Nadere informatieTim Mallezie Architectuur van besturingssystemen: Vraag A2.
Procesbeheer: kenmerken van moderne besturingssystemen. 1. Bespreek de (drie) meest typische kenmerken van moderne besturingssystemen. 2. In hoeverre beantwoorden UNIX, Linux en Windows NT hieraan? Geef
Nadere informatieEen.NET-besturingssysteemtoolkit. Discovering Cosmos. Sijmen J. Mulder
Een.NET-besturingssysteemtoolkit Discovering Cosmos Sijmen J. Mulder Agenda Boek 1 Cosmos: a very short introduction Boek 2 Modern Operating Systems Pauze Boek 3 The Design and Implementation of the Cosmos
Nadere informatieHOOFDSTUK 2. 2.1 Systeembeheerprogramma s. 2.1.1 Werking en functies van besturingssystemen. Module 3 Software. Informatie
HOOFDSTUK 2 Module 3 Software 2.1 Systeembeheerprogramma s Het besturingssysteem zorgt ervoor dat de software met de hardware kan communiceren. Er zijn verschillende soorten besturingssystemen voor de
Nadere informatieMODULE I. Informatica. Inhoudsopgave. Inhoudsopgave. Hoofdstuk 3 De andere kant van ICT 50. Hoofdstuk 1 Het belang van informatie 18
6 MODULE I Informatica Inleiding 17 Hoofdstuk 1 Het belang van informatie 18 1.1 Inleiding 18 1.2 Aanwijzingen voor de leerling 18 1.3 Het verschil tussen gegevens en informatie 18 1.4 Bedrijfsactiviteiten
Nadere informatieDocentenhandleiding Blok I3+I4 (H5+H6) Besturen en Regelen met de PC Reinder Jongsma
Docentenhandleiding Blok I3+I4 (H5+H6) Besturen en Regelen met de PC Reinder Jongsma 1. Leerdoelen en subdoelen van het blok Leerdoelen Systematisch analyseren van een programma van eisen Doorgronden van
Nadere informatieOnGuard ICMS Credit Management Software
OnGuard ICMS Credit Management Software In de afgelopen jaren is credit management in hoog tempo geëvolueerd tot de professionele discipline die het nu is. Nieuwe weten regelgeving op zakelijk gebied en
Nadere informatieCTI Installatie & Configuratie
CTI Installatie & Configuratie Nimava Group BV Huis ter Heideweg 20 3705 LZ Zeist Inhoudsopgave InhoudsopgaveOfficeServLink (O.S.L.)... 1 OfficeServLink (O.S.L.)... 2 Wat is de OfficeServLink?... 3 Wanneer
Nadere informatie1 Inleiding probleembeschrijving
Bas Weelinck (5985498), Merlijn Wajer (5948940), Koos van Strien (5783437) 18 mei 2010 1 Inleiding probleembeschrijving Volgens de specificaties gegeven in het opdrachtdocument moet een gedistribueerde
Nadere informatieFlex_Rooster WERKBOEK. INTRODUCTIE iseries. Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen.
Flex_Rooster WERKBOEK INTRODUCTIE iseries Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen. ICS Opleidingen Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt
Nadere informatieProgrammeren in C++ (deel 1)
FHT&L MODULE BESCHRIJVING Programmeren in C++ (deel 1) PRO4 Samenstelling: Cees van Tilborg, Thijs Dorssers Datum: september 2011 Versie: 1h Titel: Programmeren in C++ Identificatie Progresscode: PRO4
Nadere informatieZelftest Informatica-terminologie
Zelftest Informatica-terminologie Document: n0947test.fm 01/07/2015 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE Deze test is een zelf-test, waarmee u
Nadere informatieHoe zet u virtualisatie slim in bij forensische onderzoeksomgevingen?
Hoe zet u virtualisatie slim in bij forensische onderzoeksomgevingen? ir. Ronald van Vugt ronald@netwell.eu Aanleiding Deze presentatie is ontstaan naar aanleiding van een nieuw architectuur ontwerp voor
Nadere informatieFrom High-Level Language to language of the hardware
Overzichtscollege 1 Abstractieniveaus Een computersysteem bestaat uit een hiërarchie van lagen Elke laag heeft een goed gedefinieerde interface naar de bovenliggende en onderliggende lagen Essentieel bij
Nadere informatieBeginnen met businessdesk
Beginnen met businessdesk Inleiding De businessdesk oplossingen van Desk Solutions zijn specifieke oplossingen die u een flexibele desktop omgeving leveren zonder dat u zich zorgen hoeft te maken over
Nadere informatieTALIS. Systeemeisen Basis. Versie 3.0 Approved CREATED WITH
Systeemeisen Basis Versie 3.0 Approved Aangemaakt op: 28-7-2015 16:19:16 Auteur TANS CREATED WITH Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. 4 2.1 Stand-alone 4 2.2 server en werkstations 4 2.3 Remote 5 1. Inleiding
Nadere informatieSoftware. Opdrachten - Deel 1. Naam: Klas: 2015 versie:concept-3.4.2
Software Opdrachten - Deel 1 Naam: Klas: 2015 versie:concept-3.4.2 Voorwoord Voorwoord In deze module staan de praktijk en theorie opdrachten voor de module Software Deel 1. I Voorwoord II Inhoudsopgave
Nadere informatieModule I - Informatica
Module I - Informatica 1) Iemand wilt een nieuwe auto aanschaffen. Gezien de gestegen brandstofprijzen wil de persoon een auto, die zuinig in brandstofgebruik is. Maak duidelijk hoe de persoon een weloverwogen
Nadere informatieBeknopte dienstbeschrijving beveiligen van Webapplicaties m.b.v. digitale certificaten en PKI
Beknopte dienstbeschrijving beveiligen van Webapplicaties m.b.v. digitale certificaten en PKI Document: Beknopte dienstbeschrijving beveiligen van Webapplicaties Versie: maart 2002 mei 2002 Beknopte dienstbeschrijving
Nadere informatieHigh Performance Computing
High Performance Computing Kristian Rietveld (krietvel@liacs.nl, kamer 138) Groep Computer Systems - Embedded systems - Specifieke software mappen op specfieke hardware. - Hardware synthesis. - Real-time
Nadere informatieDatabases - Inleiding
Databases Databases - Inleiding Een database is een verzameling van een aantal gegevens over een bepaald onderwerp: een ledenbestand van een vereniging, een forum, login gegevens. In een database worden
Nadere informatieTALIS. Basis systeemeisen. Versie 3.4 Approved CREATED WITH
Basis systeemeisen Versie 3.4 Approved Aangemaakt op: 28-10-2015 8:11:01 Auteur TANS CREATED WITH Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. 4 2.1 Stand-alone 4 2.2 server en werkstations 4 2.3 Remote 5 1. Inleiding
Nadere informatieRijkspas: veiligheid en flexibiliteit. ID-ware, C. Borgmann, MSc Heerhugowaard 24 november 2011
Rijkspas: veiligheid en flexibiliteit ID-ware, C. Borgmann, MSc Heerhugowaard 24 november 2011 24-11-2011 Profile Consultancy Services State of the art software solutions Project implementation Life-cycle
Nadere informatieDe ontwikkelaar heeft het recht om af te zien van verdere ontwikkeling en/of ondersteuning van dit pakket.
1. Licentieovereenkomst BELANGRIJK! LEES DEZE OVEREENKOMST ALVORENS DE SOFTWARE TE INSTALLEREN! Het aanvaarden van deze overeenkomst geeft u het recht tot gebruik van deze software, de software blijft
Nadere informatie28 september 2017 PON Outsourcing Kenniscongres
Blockchain @Halt 28 september 2017 PON Outsourcing Kenniscongres Voorstellen Marcel Ensing www.marcelensing.nl Verandermanagement van business en ICT Programmamanager bij Halt; reorganisatie ICT Inrichten
Nadere informatieTALIS. Systeemeisen. Versie 2.0 CREATED WITH
Systeemeisen Versie 2.0 Aangemaakt op: 17-5-2018 12:31:05 Status: Approved CREATED WITH Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 1.1 Netwerk 4 1.2 en Microsoft Office 2013/2016/365 4 1.3 Virtualisatie 4 2. 5 2.1 Stand-alone
Nadere informatieLESBRIEF HARDWARE. OPDRACHTEN Hierin vind je alle opdrachten die bij de module Hardware horen. Klas 2
LESBRIEF HARDWARE OPDRACHTEN Hierin vind je alle opdrachten die bij de module Hardware horen. Klas 2 Inleidend Deze module gaat over de computer, om specifiek te zijn de onderdelen van de computer. Het
Nadere informatieBeCloud. Belgacom. Cloud. Services.
Cloud Computing Steven Dewinter Steven.Dewinter@belgacom.be February 13 th, 2012 Cloud computing is niet nieuw. Het is een evolutie, geen revolutie! Personal Computer, Tekstverwerker, Rekenblad, MS DOS,..
Nadere informatieDS Software Security Solution R1 2014 01-05-2014
DS Software Security Solution R1 2014 01-05-2014 Vervalsing Imitation is the sincerest form of flattery Charles Caleb Colton http://en.wikipedia.org/wiki/charles_caleb_colton 2 Doel Maatregelen tegen vervalsing/gemiste
Nadere informatieMet een snelkoppeling kun je een map of bestand openen of een programma opstarten.
SAMENVATTING HOOFDSTUK 3 Snelkoppelingen maken en verwijderen Met een snelkoppeling kun je een map of bestand openen of een programma opstarten. Een snelkoppeling herken je aan. Bij installatie van een
Nadere informatieECTS fiche. Module info. Evaluatie. Gespreide evaluatie OPLEIDING. Handelswetenschappen en bedrijfskunde HBO Informatica
ECTS fiche Module info OPLEIDING STUDIEGEBIED AFDELING MODULE MODULENAAM Programmeren 5 MODULECODE B STUDIEPUNTEN 10 VRIJSTELLING MOGELIJK ja Handelswetenschappen en bedrijfskunde HBO Informatica Evaluatie
Nadere informatieComputerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt
11.00 13.00 De open vragen moet je beantwoorden op tentamenpapier. De multiple-choice antwoorden moet je op het vragenblad invullen in de rechtervakjes en dat blad inleveren. Schrijf je naam, studentnummer
Nadere informatieSoftware kan worden ingedeeld in verschillende manieren. Bijvoorbeeld:
Hoofdstuk 1 Softwarecategorieën Software kan worden ingedeeld in verschillende manieren. Bijvoorbeeld: De taal waarin het bepaal software geschreven is of taak waarvoor het bestemd is. Het platform De
Nadere informatieLinux voor S/390 (IBM z-series)
LinuxFocus article number 328 http://linuxfocus.org Linux voor S/390 (IBM z-series) door Cüneyt Göksu Over de auteur: Database Specialist, werkt al meer dan 12 jaar met alle commerciële
Nadere informatieVoorwoord) ( De(diabeteszorg(in(Nederland(begeeft(zich(op(hoog(niveau.(In(internationaal(verband(wordt(ons(land( alom(geprezen(om(de(toewijding(die(aan(de(dag(wordt(gelegd(om(het(leven(voor(mensen(met(
Nadere informatieHet juiste moment, de juiste mensen,
planning.nl Het juiste moment, de juiste mensen, de juiste plek Plannen is aan alles denken. Of het nu gaat om een onderwijsrooster, een bouwplanning, een planning voor uw bedrijfsprocessen of een planning
Nadere informatieVisual Basic.NET. Visual Basic.NET. M. den Besten 0.3 VB. NET
Visual Basic.NET M. den Besten 0.3 VB. NET Inhoud Voorwoord Deel 1 Visual Basic.NET 1.1 Inleiding...13 1.2 De programmeertaal Visual Basic.NET...14 1.3 Microsoft Visual Basic 2010 Express Edition...15
Nadere informatieBiSL Scenario s. Informatiebeleid. Bijlage E Best practice Verzamelen objectieve gegevens. Hans van der Linden, Remko van der Pols
BiSL Scenario s Informatiebeleid Best practice Verzamelen objectieve gegevens Hans van der Linden, Remko van der Pols 2016 Hans van der Linden, erven Remko van der Pols Boom uitgevers Amsterdam Alle rechten
Nadere informatieWebwinkel in het D-cluster van de opleiding Logistiek
Webwinkel in het D-cluster van de opleiding Logistiek Pract. 1 week 2 Pract. 2 week 3 Pract. 3 week 4 Pract. 4 week 6 Pract. 5 week 7/8 Ad van Kooten docent ERP toepassingen E-mail: ad.vankooten@han.nl
Nadere informatie14-9-2015. Je kunt de presentatie na afloop van elke les downloaden. Ga naar : www.gelsing.info Kies voor de map Systeemontwikkeling
Les 1 Docent: Marcel Gelsing Je kunt de presentatie na afloop van elke les downloaden. Ga naar : www.gelsing.info Kies voor de map Systeemontwikkeling Je kunt hier (optioneel) ook een gratis tool downloaden
Nadere informatieFunctieomschrijving: hoofd systeemanalist/programmeur
1. Graad/ Functietitel Functieomschrijving: hoofd systeemanalist/programmeur Hoofd systeemanalist/programmeur 2. Doel van de functie De functie van systeemanalist/programmeur voorziet aspecten van projectleiding
Nadere informatieMicrocontrollers Introductie INLMIC Jesse op den Brouw INLMIC/2014-2015
Microcontrollers Introductie INLMIC Jesse op den Brouw INLMIC/2014-2015 Microcontroller Uit Wikipedia A microcontroller (sometimes abbreviated µc or uc) is a small computer on a single integrated circuit
Nadere informatieWaarmaken van Leibniz s droom
Waarmaken van Leibniz s droom Artificiële intelligentie Communicatie & internet Operating system Economie Computatietheorie & Software Efficiënt productieproces Hardware architectuur Electronica: relais
Nadere informatieMBO ICT Opleidingen. Producten en prijzen Voor kwalificaties en keuzedelen. MBO ICT Opleidingen
Voor kwalificaties en keuzedelen Producten en prijzen 2018 Voor kwalificaties en keuzedelen Januari 1 2018 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Studiemateriaal per kwalificatie... 3 Beroepsspecifieke boeken...
Nadere informatieWindows Xp professional op de werkstations en Windows 2000 op de Server
Windows Xp professional op de werkstations en Windows 2000 op de Server Uitleg over het implementeren van Microsoft Windows XP Professional op de werkstations en de bijbehorende management tools. Dit boekje
Nadere informatieVoorkennis: C, basiskennis microprocessoren (bij voorkeur ARM7 processor)
Real Time Operating Systems (RTOS) Voorkennis: C, basiskennis microprocessoren (bij voorkeur ARM7 processor) Kennis nodig voor: Operating systems Niveau: inleidend Diplomavoorwaarde: bachelor, schakelprogramma
Nadere informatieVoordat er optimaal gebruik gemaakt kan worden gemaakt van Magister 5 via het web, kan deze FAQ mogelijk van pas komen.
Silverlight FAQ t.b.v. Magister 5 Voordat er optimaal gebruik gemaakt kan worden gemaakt van Magister 5 via het web, kan deze FAQ mogelijk van pas komen. Zie de algemene Microsoft Silverlight FAQ op: http://www.microsoft.com/silverlight/faq/
Nadere informatieEasy Business Tools - Multi-user module
Easy Business Tools Multi-user module Wat is de Multi-user module en wat kan ik er mee doen? De multi-user module is een gebruikerslicentie waardoor 5 computers in een netwerk kunnen samenwerken in Mijn
Nadere informatieClient Management en Mobile Printing Solutions
Client Management en Mobile Printing Solutions Handleiding Copyright 2007 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Windows is een in de Verenigde Staten geregistreerd handelsmerk van Microsoft Corporation.
Nadere informatieCV CygnusZ Pagina ${page}
Peter 01-03-2019 Project Manager Business Profiel Ervaren project- en programmamanager op het gebied van ICT. Met specialisatie in Microsoft gerelateerde infrastructuur-, migratie-, en Cloudbased projecten.
Nadere informatieWindows XP Migratie opties. Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl)
Windows XP Migratie opties Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Windows XP Migratie opties Wat is het probleem met Windows XP De opties te vervanging van Windows XP Migratie naar Linux Mint Probleem met
Nadere informatieBELANGRIJK! LEES DEZE OVEREENKOMST ALVORENS DE SOFTWARE TE INSTALLEREN!
1. Licentieovereenkomst BELANGRIJK! LEES DEZE OVEREENKOMST ALVORENS DE SOFTWARE TE INSTALLEREN! Het aanvaarden van deze overeenkomst geeft U het recht tot gebruik van deze software, de software blijft
Nadere informatieITP 3 VOORBEELDEN PROBLEEMSTELLING HOOFD-CENTRALEVRAAG DEELVRAGEN ONDERZOEKSOPZET METHODEN
ITP 3 VOORBEELDEN PROBLEEMSTELLING HOOFD-CENTRALEVRAAG DEELVRAGEN ONDERZOEKSOPZET METHODEN Collegejaar: 2016-2017 BRON: IMIT Student Technical Papers Docent: Ing. Urwin W. Staphorst MBA Paramaribo, 7 november
Nadere informatieVraag Ondersteuning door Virtuele Experts
Vraag Ondersteuning door Virtuele Experts Ondersteunen van de opdrachtgever in de Bouw gedurende de initiatieffase 1 Introductie Deze dissertatie beschrijft een onderzoek naar de toepassing van ICT om
Nadere informatieVoorlopig onderzoeksplan Bachelorscriptie CleanDoc-
Voorlopig onderzoeksplan Bachelorscriptie 2011 -CleanDoc- Wouter Lockefeer 0545228 Probleemstelling Een goede programmeertaal moet niet alleen efficiënte programma's opleveren, maar ook handig zijn in
Nadere informatieRonde Tafel Hergebruik en uitwisseling van software bij het Rijk'
Ronde Tafel Hergebruik en uitwisseling van software bij het Rijk' 29 januari 2013 Agenda 1) Uitgangssituatie 2) Voorlopige resultaten inventarisatie 3) (markt)ontwikkelingen 4) Wat is het vraagstuk? 5)
Nadere informatiePVGE presentatie. Van XP naar Windows 7
PVGE presentatie Van XP naar Windows 7 1 april 2010 Van XP naar W7 Wat heb je nodig Is het (nieuwe) systeem geschikt voor Windows 7? Hulpmiddelen Windows Easy Transfer Deel 1: vanaf XP Installatie Windows
Nadere informatieAPPLICATIEBOUW 1E COLLEGE: INTRODUCTIE. Onderdeel van SmartProducts
APPLICATIEBOUW 1E COLLEGE: INTRODUCTIE Onderdeel van SmartProducts EVEN VOORSTELLEN DOCENT Fjodor van Slooten N208 (Horstring Noord) F.vanSlooten@utwente.nl Assistentie door: Hans Tragter, Marc Schreiber,
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1
1.1 Software Categorieën 1. Je kunt software in twee manieren indelen: 1. Systeemsoftware 2. Applicatiesoftware Systeemsoftware Systeemsoftware regelt en ondersteunt de werking van de computer. Dus het
Nadere informatieSoftware Reverse Engineering. Jacco Krijnen
Software Reverse Engineering Jacco Krijnen Opbouw Inleiding en definitie Techniek Assemblers/Disassemblers Compilers/Decompilers Toepassingen Security Overige Softwarebeveiliging Piracy Anti RE technieken
Nadere informatietot oplevering (thuis e maken met ondersteuning via forum) Cursus Moodle, boek, internet
ECTS fiche Module info OPLEIDING STUDIEGEBIED AFDELING MODULE MODULENAAM Programmeren 4 MODULECODE B3 STUDIEPUNTEN 10 VRIJSTELLING MOGELIJK Handelswetenschappen en bedrijfskunde HBO Informatica Evaluatie
Nadere informatiePC-Club Okra Regio Gent
PC-Club Okra Regio Gent Themanamiddagen WINDOWS Johan 26/01/2009 Windows dag 1 voor beginners tot gevorderden Bestanddelen van een computer Software programma s Randapparatuur Starten en veilig afsluiten
Nadere informatieComputerSystemenenApplicaties CSA deel#1vanhetcollegedictaat PatrickvanderSmagt September1995 Secondedition 2 thenamesoftheauthorsandtheuniversityofamsterdamarementioned.permissionisalso grantedtousethisbookfornon-commercialcourses,providedtheauthorsarenotiedofthis
Nadere informatieUBC op Microsoft Windows 64-bits
UBC op Microsoft Windows 64-bits Inleiding Op de 64-bits varianten van Windows werkt de UBC (en vele andere pakketten) op een andere manier dan op de oudere 32-bits varianten van deze Windows versies.
Nadere informatieNiveau 2 Medewerker ICT
Wat kunt u van onze studenten verwachten Niveau 2 Medewerker ICT Schooljaar 2012-2013 Semester 2 Klas 2 (20 weken); deze klas is aan het begin van vorig schooljaar begonnen: Voor deze studenten is het
Nadere informatieSCYLLATIME D O C U M E N T A T I E. Hassinkweg 19 7556 BV Hengelo tel. (074) 250 31 47 fax (074) 250 37 05 info@mic-o-data.nl www.mic-o-data.
D O C U M E N T A T I E SCYLLATIME Betaalbare ordertijdregistratie met chipkaarten December Versie industrie 2002/7 Hassinkweg 19 7556 BV Hengelo tel. (074) 250 31 47 fax (074) 250 37 05 info@mic-o-data.nl
Nadere informatieProjectorganisatie Marc Martojo Esther krijnen Rodger Buyvoets Danilo Meulens
Concrete projectbeschrijving De afstudeeropdracht is om een informatief, innovatief en interactief boek te ontwikkelen dat als presentatie materiaal gebruikt kan worden om weer te geven hoe bijzonder en
Nadere informatieDecentraliseer en Beheers? Dick Epema
Decentraliseer en Beheers? Dick Epema De NWO wetenschapsquiz 2011 Je kunt bij Facebook heel goed zien hoeveel vrienden jouw vrienden hebben. Hebben mensen op Facebook gemiddeld net zoveel vrienden als
Nadere informatieNachtdiensten bij de politie en mogelijke verkeersgevolgen
Nachtdienstenbijdepolitie enmogelijkeverkeersgevolgen Rapportagevaneenverkenning ProgrammaPolitieenWetenschap Voorwoord InopdrachtvanhetProgrammabureauPolitieenWetenschapheeftBBSOeenverkennende studieverrichtnaardebeschikbarekennisoverongelukkenen(bijna)aanrijdingenonder
Nadere informatieClient Management en Universal Printing Solutions
Client Management en Universal Printing Solutions Handleiding Copyright 2007 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Windows is een in de Verenigde Staten geregistreerd handelsmerk van Microsoft Corporation.
Nadere informatieBeknopte Installatiehandleiding
Beknopte Installatiehandleiding Hoe werkt de licentie-server? Dit bestand wordt meegeleverd op de cd-rom van TAC Module I versie 3.1 Tevens is het te vinden op onze website zodat u aan de hand van de hierin
Nadere informatieComakerships & praktijkopdrachten Windesheim Flevoland 2015-2016 Economie & Management, ICT en Bouwkunde
Comakerships & praktijkopdrachten Windesheim Flevoland 2015-2016 Economie & Management, ICT en Bouwkunde Opleiding Studiejaar Start Comakership/praktijkopdracht Korte omschrijving Bedrijfseconomie Comakership
Nadere informatieOpleidingsgebied ICT. 2 e beoordeling: Eindbeoordeling:
Opleidingsgebied ICT Kwalificatiedossier en kerntaak Applicatie- en mediaontwikkeling 2012-2013, 2013-2014 Kerntaak 3: Implementeren van de applicatie of (cross)media-uiting Kwalificatie en crebocode Applicatieontwikkelaar
Nadere informatieUitstroom + Crebonummer Applicatie- en mediaontwikkelaar; Crebonummer 25187 Niveau Niveau 4
VOORBLAD FORMAT BLAUWDRUK VAN DE OPLEIDING Algemene informatie Blauwdruk Ontwerper: Isolde Kolkhuis Tanke Ontwerpdatum: 23 september 2015 Versie: 03 Domein: Informatie- en communicatietechnologie Kwalificatiedossier:
Nadere informatieSolidWorks QuickStart Algemene informatie
SolidWorks QuickStart Algemene informatie SolidWorks 3D CAD software biedt intuïtieve oplossingen voor alle aspecten van uw designproces. De SolidWorks producten kunnen worden toegepast binnen de hele
Nadere informatieHandleiding. han4me.han.nl m.han.nl/rooster. Datum: 23 september 2011 Versie 1.1
Handleiding han4me.han.nl m.han.nl/rooster Datum: 23 september 2011 Versie 1.1 1 Hogeschool van Arnhem en Nijmegen HAN/ SU-ICT 1. Inleiding... 3 2. Installatie... 3 1. Icoontje toevoegen in je beginscherm
Nadere informatieDe SolidWorks QuickStart Module
SolidWorks 3D CAD software biedt intuïtieve oplossingen voor alle aspecten van uw designproces. De SolidWorks producten kunnen worden toegepast binnen de hele organisatie. De SolidWorks QuickStart Module
Nadere informatieHBO5 Informatica Netwerkbeheer (90 studiepunten) Het schematiseren van probleemstellingen. met zelfgedefinieerde klassen werken.
STUDIEFICHE CVO DE AVONDSCHOOL Opleiding HBO5 Informatica Netwerkbeheer (90 studiepunten) Module A1 Basiskennis (4 studiepunten) Plaats van de module in de opleiding: In deze module wordt de basiskennis
Nadere informatieAcademie voor NLP Coachen een Vak De professionele leergang tot coach
professioneeleffectief&persoonlijk AcademievoorNLP CoacheneenVak Deprofessioneleleergangtotcoach AcademievoorNLP Uitgangspuntbijdeacademieisdatcursistenzichpersoonlijkontwikkelen.Wijvindenhet belangrijkdatmensenontdekkenwathunmogelijkhedenzijn!wijwerkenvanuitovervloed.
Nadere informatieTradePoint Systems NCTS Oplossingen
TradePoint Systems NCTS Oplossingen Van overheidswege bent u vanaf 1 april 2004 verplicht om uw huidige transitdocumenten elektronisch aan te maken en te versturen. Indien uw organisatie niet beschikt
Nadere informatieInstallatie Remote Backup
Juni 2015 Versie 1.2 Auteur : E.C.A. Mouws Pagina 1 Inhoudsopgave BusinessConnect Remote Backup... 3 Kenmerken... 3 Beperkingen... 3 Gebruik op meerdere systemen... 3 Systeemeisen... 4 Support... 4 Installatie...
Nadere informatie