HBO-raad Den Haag. Body of Knowledge & Skills sector HEO Domein Commerce Versie 23 juni 2008

Transcriptie

1 HBO-raad Den Haag Body of Knowledge & Skills sector HEO Domein Commerce Versie 23 juni 2008

2 2 Ten geleide De wereld staat niet stil. Veranderingen voltrekken zich in een steeds hoger tempo en dat op mondiale schaal. De halfwaardetijd van kennis wordt steeds korter. Dynamiek is een constante geworden. Dat is het kader waarbinnen het hoger economisch onderwijs (22 hogescholen, studenten) zijn opdracht gestalte geeft om meer (jonge) mensen hoger op te leiden, en dat in een continue interactie met ontwikkelingen in de samenleving en het werkveld. De samenleving verwacht van een afgestudeerde die de door hogescholen afgegeven graad bachelor of business administration bezit dat die graad op goede gronden is verleend en dat die graad inhoudelijk van een goed niveau is. Ook wordt verwacht dat een afgestudeerde met de graad bachelor of communications van een hogeschool in Noord-Nederland, in essentie dezelfde basiskennis en basiscompetenties bezit als een afgestudeerde met dezelfde graad van een hogeschool in Zuid-Nederland. Het is om die redenen dat hogescholen eigen in het werkveld gevalideerde landelijke opleidingsprofielen en landelijke domeincompetenties hebben (zie informatiebank opleidingscompetenties op Het hoger economisch onderwijs kent vijf clusters van opleidingen, vijf domeinen te weten Business Administration, Commerce, Communications, Economics en Laws 1. Voor die domeinen bestaan landelijke domeincompetenties. Daarop aanhakend is nu per domein een eerste landelijke Body of Knowledge & Skills (BoKS) opgesteld. In een BoKS wordt per competentie dieper ingegaan op achterliggende basiskennis- en deskundigheidsgebieden. De ambitie is het bieden van landelijke transparantie. Een BoKS fungeert als collectief referentiekader voor de betrokken hogescholen. Verschillen tussen hogescholen in met name de aard van de regionaal economische bedrijvigheid kunnen een logische reden zijn voor verschillen in de eigen invulling van een BoKS. Bij de totstandkoming ervan is Bureau Berenschot ingeschakeld niet alleen voor de begeleiding van het proces maar ook voor de inbreng van inhoudelijke expertise. Elke BoKS is opgesteld door de opleidingen zelf waarbij vertegenwoordigers van het werkveld zijn betrokken. Kennis- en deskundigheidsgebieden zijn voortdurend in ontwikkeling. Een BoKS is dan ook nooit af of compleet. Vandaar dat de titel nadrukkelijk de toevoeging versie 23 juni 2008 bevat. De kunst is een BoKS actueel te houden. De ambitie is rond een BoKS een kennisgemeenschap, een netwerk te vormen van zowel mensen uit de opleidingen (docenten, lectoren) als uit het werkveld. Gedacht wordt aan een wikipedia-achtige opzet via internet, mogelijk gefaciliteerd door SURF, het Nederlands computernetwerk voor hoger onderwijs en onderzoek. Wij hopen dat deze eerste BOKS-versie inspiratie biedt voor een duurzame, inhoudelijke interactie tussen opleidingen en werkveld, gericht op de verdere ontwikkeling ervan. Namens het Sectoraal Adviescollege Hoger Economisch Onderwijs van de HBO-raad, Ineke van der Linden, voorzitter. 1 Tot Business Administration worden gerekend opleidingen als Management, Economie & Recht, Facility Management, International Business and Management Studies, Hotelonderwijs, Toerisme, Logistiek, Vastgoed & Makelaardij, Personeel & Arbeid; tot Commerce opleidingen als Commerciële Economie, Small Business & Retail; tot Communications opleidingen als Communicatie, Hogere Europese Beroepen, Media & Entertainment Management, Journalistiek; tot Economics opleidingen als Bedrijfseconomie, Accountancy, Fiscale Economie, Financial Services Management en tot Laws opleidingen als HBO Rechten, Sociaal-juridische Dienstverlening.

3 3 Body of Knowledge & Skills sector HEO Domein Commerce Versie 23 juni 2008 Domein Commerce Als ondernemer of ondernemende manager weet u het als geen ander: een tevreden klant is de basis van uw bedrijf. Daarom levert u een goed product. Daar doet u alles voor. U gaat in op de wensen van uw klant, u levert uw product op tijd. Wie maximale zorg aan zijn klanten en producten besteedt, wil niet voor verrassingen komen te staan. Daarom gebruikt u goede grondstoffen en materialen, die op tijd geleverd moeten worden. Waar nodig huurt u extra capaciteit in. Om dit alles te organiseren heeft u goede mensen in dienst. Mensen die beseffen dat de interne bedrijfsvoering staat of valt met de relaties naar buiten. Vakmensen die beleid voeren op de inkoop, die dit kunnen organiseren en beheren. Een goed product verkoopt, maar niet vanzelf. Daarom ziet u scherp toe op de afzet van uw producten en diensten. Ook hiervoor heeft u vakmensen rondlopen. Toppers die weten wat marketing en sales voor uw bedrijf betekenen. Mensen die klanten vinden en ook weten te binden. Mensen die de verkoop beleidsmatig aanpakken, organiseren en beheren. Als goede ondernemer of ondernemende manager gelooft u in uw product. Daarom wilt u niet begrensd worden in uw aankoop en verkoop. In de wereld van vandaag is Nederland dan al snel te klein. Daarom zoekt u mensen die moeiteloos schakelen van nationaal naar internationaal. Mensen voor wie meertaligheid vanzelfsprekend is. U werkt in een specifieke branche, uw bedrijf telt mee in een sector, die anders is dan andere. Daarom zoekt u mensen die de branche begrijpen, die de taal van de sector spreken. Kortom, u heeft vakmensen nodig. Zelfstandige ondernemers, salesmanagers, accountmanagers, marktonderzoekers en brandmanagers. Wie levert u die mensen? Dat doet de sector Hogere Economische Opleidingen. Wij weten wie u zoekt, wij helpen u de juiste mensen te vinden. Het domein Commerce speelt nu met vier opleidingen scherp in op uw wensen: Commerciële Economie (CE); Small Business & Retail Management (SB & RM); International Business & Languages (IBL); Food & Business (F& B). Deze opleidingen worden verzorgd door 22 hogescholen in heel Nederland. Jaarlijks kunnen wij u hoogopgeleide vakmensen aanbieden, die de internationaal erkende titel Bachelor of Commerce mogen dragen. Voor generalisten met inhoud is er de opleiding Commerciële Economie. Voor zelfstandig ondernemers en ondernemende managers de studie Small Business & Retail Management. Onze opleiding International Business & Languages levert Internationaal Sales- en Exportmanagers die talenkennis koppelen aan culturele sensitiviteit en awareness. De opleiding Food & Business biedt specialisten die weten dat de handel in foodproducts ook speciale kennis van de foodbranche vereist.

4 4 Body of Knowledge & Skills De kennis, vaardigheden en houding die u van uw mensen verlangt, noemen wij Body of Knowledge & Skills, kortweg BoKS. Dit is dus het complete pakket van competenties waarover onze professionals moeten beschikken om succesvol te zijn in de praktijk. We noemen deze competenties voor u op: 1. Producten en diensten initiëren en creëren, zowel zelfstandig als ondernemend. 2. Marktonderzoek uitvoeren, interpreteren, toetsen en evalueren. 3. Sterktes en zwaktes van een bedrijf vaststellen. Dit door de interne bedrijfsprocessen en cultuur te analyseren, en door kansen en bedreigingen op de nationale of internationale markt te herkennen op basis van trends. 4. Marketingbeleid (ondernemingsbeleid) ontwikkelen voor nationaal of internationaal opererende bedrijven en kunnen onderbouwen van de gemaakte keuzes. 5. Vanuit het marketingbeleid (ondernemingsbeleid) plannen opstellen, uitvoeren en bijstellen. 6. Zakelijke relaties ontwikkelen en onderhouden voor inkoop, verkoop en dienstverlening. 7. Communiceren in meerdere talen en rekening houden met cultuurverschillen, intern en extern, nationaal en internationaal. 8. Leidinggeven aan bedrijf, bedrijfsonderdeel, bedrijfsproces of project. Elke afgestudeerde Bachelor of Commerce bezit dit complete pakket competenties. Maar er zijn accentverschillen per opleiding: Commerciële Economie Small Business & Retail International Business Languages Food & Business 1. Ondernemerschap 1. Ondernemerschap 1. Ondernemerschap 1. Ondernemerschap 2. Marktonderzoek 3. bedrijfs- en omgevingsanalyse 2. Marktonderzoek 3. bedrijfs- en omgevingsanalyse 2. Marktonderzoek 3. bedrijfs- en omgevingsanalyse 2. Marktonderzoek 3. bedrijfs- en omgevingsanalyse 4. Strategie en beleidsontwikkeling 4. Strategie en beleidsontwikkeling 4. Strategie en beleidsontwikkeling 4. Strategie en beleidsontwikkeling 5. Planning en uitvoering 5. Planning en uitvoering 5. Planning en uitvoering 5. Planning en uitvoering 6. Sales 7. Communicatie 6. Sales 7. Communicatie 6. Relatie 7. Communicatie 6. Sales 7. Communicatie 8. Leiderschap en 8. Leiderschap en 8. Leiderschap en 8. Leiderschap en De kennis die voor elk van deze competenties vereist is, bestaat uit drie elementen: 1. Basics: basiskennis waarover elk van onze afgestudeerden beschikt. 2. Visions: theorieën en concepten die binnen Commerce richtinggevend zijn. 3. Trends: actuele ontwikkelingen en inzichten binnen Commerce. Hieronder vindt u een uitgewerkt overzicht van de basics per competentie en van de belangrijkste visions en trends. Bij de basics gaat het om fundamentele deskundigheidsgebieden. Daaraan gekoppeld zijn de voornaamste theorieën, modellen of literatuur die de studenten zich eigen maken.

5 Competentie 1 Producten en diensten initiëren en creëren, zelfstandig en ondernemend. 5 Innovatie & productontwikkeling internationalisering Innovatie, product- en marktontwikkeling, brainstorm- en screeningtechnieken, Levitt Product Life Cycle, Rogers Innovation adoption curve Braindrain, Innovatiearrangementen, Het Innovatieplatform, haalbaarheidsanalyse Innovatie bedrijfsprocessen en beheer door ICT, Marketing (m.n. Markt- en Macro economie, trends, consumentengedrag, in- en externe analyse (o.a. Abell Business definition model, Ansoff groeistrategieen, Balanced Scorecard Individiualisering, vergrijzing bedrijfstakenalyse, afnemersanalyse, concurrentenanalyse), kengetallen (BSC), DESTEP-factoren, strategische opties Kotler Vijfkrachtenmodel Porter afnemerskennis) Ondernemerschap Bedrijfsculturen, leiderschapstijlen, overlegstructuren, ondernemings- en Belbin, personal balanced scorecard, STAR(R), Quinn Arbeidsmarktkrapte, kapitaalvlucht, Versterking kenniseconomie, businessplan opstellen, presenteren & onderhandelen Strategisch en Administratieve organisatie, organisatiekunde, HRM, ICT PRINCE 2, Mintzberg, SWOT Lean organisation Project War for talent organisatie Financieel Financiële administratie, cost accounting, financiering, investeringsanalyse Logistiek en inkoop In- en outsourcing, inkoopstrategie, SCM Make or buy, Value Chain Porter, Kraljic Recht / Juridische zaken Ondernemingsrecht (incl. arbeidsrecht), Contractenrecht, Commercieel recht Mediation (o.a. merken-, auteurs-, octrooi-, patentrecht) Competentie 2 Marktonderzoek uitvoeren, interpreteren, toetsen en evalueren. Onderzoeksopzet Formuleren probleemstelling en onderzoeksvraag. Opstellen conceptueel model n.a.v. de probleem- en vraagstelling. Inzicht methoden en technieken, selectie en verantwoording methode/techniek. Naresh K.Malhotra. Alvin C.Burns/Ronald F.Bush. Cooper, D.R. and Schindler, P.S. Opstellen kostenbegroting. Beoordelen onderzoeksoffertes opgesteld door derden. Desk Research Zoeken en gebruiken relevante gegevensbronnen; literatuur, tijdschriften, vakbladen, CBS-data, branchepublicaties, websites, e-news, e-journals. Zoekstrategieën op internet, online catalogi, nieuwsgroepen, e-journals. Kwalitatieve methoden van gegevens verzamelen Opstellen en afnemen van kwalitatieve onderzoeksinstrumenten, zoals observatieschema s, interviewschema, focus groepen. Nieuwe media en marktonderzoek, zoals user forum online van Blauw, Eyeball-tracking. Kwantitatieve methoden van gegevens verzamelen Opstellen en afnemen kwantitatieve onderzoeksinstrumenten, zoals vragenlijsten voor survey onderzoek. Berekening steekproefgrootte. Analyse van onderzoeksresultaten Interpretatie en rapportage Kennis statistiek; betrouwbaarheids intervallen voor gemiddelden en fracties ('vertaling' uitslag steekproef naar populatie), toetsen voor gemiddelden en fracties, chi-kwadraattoetsen (onderzoek verband twee kwalitatieve variabelen), regressie en correlatie (onderzoek verband twee kwantitatieve variabelen). Kennis van statistische software, zoals Data Entry, SPSS. Schriftelijke en mondelinge rapportage, inclusief (statistische) verantwoording, conclusies, aanbevelingen en advies over vervolgtraject van de onderzoeksresultaten. Evalueren uitgevoerd onderzoek. Predictive analytics: datamining (black-boxpakketten en multivariate technieken), tekstmining, webmining.

6 6 Competentie 3 Sterktes en zwaktes van een bedrijf vaststellen. Dit door de interne bedrijfsprocessen en cultuur te analyseren, en door kansen en bedreigingen op de lokale, nationale of internationale markt te herkennen op basis van trends. Analyse externe omgeving Analyse Interne omgeving Swot analyse Macro omgevingsanalyse, marktanalyse, afnemersanalyse, bedrijfstakenalyse, concurrentieanalyse, distributieanalyse, stakeholdersanalyse Organisatie audit, marketing & verkoop audit financiële audit, logistieke audit, operational audit, inkoop audit, reseach/development en technologie audit Destilleren kansen en bedreigingen uit externe analyse, destilleren sterktes en zwaktes uit interne omgeving, investeringsbeslissingen, opties selecteren Porter, Hamel-Prahalad, Ansoff, Frambach & Nijssen, PMT Abell & Hammond, cultuurdimensies Hofstede, benchmarking, concurrentiegedrag Kotler, bedrijfstakenalyse van Goor Mc Kinsey 7 S model, cultuurdimensies Caluwé, Mintzberg, custom relation, waardeketen Porter, BCG matrix, marketing en information systems, INK/EFQM analyse Confrontatiematrix, Foetsje model Globalisering, digitalisering ( o.a. internet marketing) duurzaam ondernemen, bedrijfsovername Speed to market, just in time, global sourcing, outsourcing, lerende organisatie, ondernemerschap, netwerkomgeving, seriëel ondernemen (small is beautiful) Competentie 4 Het marketingbeleid (ondernemingsbeleid) ontwikkelen voor een nationaal of internationaal opererende onderneming en het kunnen onderbouwen van de gemaakte keuzes. marketing planning marketing SMART omschrijven van doelstellingen, onderscheid ondernemingsdoelstellingen en marketing doelstellingen, marketing planning cyclus, overzien van de gevolgen van beleid, budgetteringstechnieken, positionering, branding Model Abell & Hammond, generieke strategieën van Porter, waardedisciplinemodel van Treacy & Wiersema, groeistrategieën van Ansoff, portfolio-strategieën: BCG- en GE-matrix, SDP-model, CRMvaardigheden model, SERVQUAL-model, stage-gate model. Omgevingssensibiliteit wordt belangrijker. Snelheid waarmee informatie zich verspreid en de steeds beperkter wordende invloed van organisaties op die informatiestromen. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Er is een toenemende aandacht voor maatschappelijke vraagstukken zoals effect op milieu en ethische aspecten rond marketingbeleid. Marketing Accountibility. Teneinde de leidende rol van marketing in organisaties weer te verstevigen is het essentieel de (financiële) verantwoording van beleid en resultaten zichtbaar te maken. Formuleren strategische richting Mission statement en visie, doelen en doelstellingen, concurrentiestrategie, consolidatiestrategieën, groeistrategieën Strategievorming Ansoff, Porter, Johnson & Scholes, Treacy & Wiersema,

7 7 Competentie 5 Vanuit het marketingbeleid (ondernemingsbeleid) plannen opstellen, uitvoeren en bijstellen. Opstelen en implementeren Ondernemersplan, commercieel plan, projectplan, bedrijfskunde, verander, interne communicatie, begroten, budgetteren, time- Prince 2, Roel Gritt, de Caluwé Projectmatig creëeren Ketenintegratie Meten van ontwikkelingen Bedrijfseconomische criteria, informatie, informatievaardigheden, financieel, statistiek, commerciële calculaties, kwaliteits Kritische prestatie indicatoren, effectiviteit, efficiency, adaptiviteit, decision support system, CRM, Balanced Score Card, INK, PDCAcyclus, strategische controle, productiviteitscontrole, winstgevenheidcontrole, controle van afzet-, omzet-, winst-, markt- en distributieaandelen, cashflow ontwikkeling, account- en merkontwikkeling, reactie concurrentie, kosten en opbrengstcalculaties, klanttevredenheid, breakeven analyse van acties, nacalculaties, effecten van acties, business intelligence,mis/dss, DPP/DAP, Trinity model Bijstellen van plannen Strategische en operationele bijstelling Actieplannen, besliscalculaties, voorspellen, contingentieplannen Accountability Competentie 6 Ontwikkelen en onderhouden van zakelijke relaties voor inkoop, verkoop en dienstverlening. Sales & Relatie (Large/key) account, verkooptechnieken, verkoopprocessen CRM-systemen en toepassingen, Customer Satisfaction, Incoterms, Netwerken en Ethiek e-marketing, zoekmachine marketing, webmarketing, DM, Treacy en Wiersema, Peppers and Rodgers, Value Chain Porter, Category Management, Sellogram, Mbo-systemen, Klantenpiramides Klantpiramides, loyalty programs Marketing Communicatie Organisatiestructuren, organisatieculturen en organisatiecompetenties Inkoop Communicatieplanning, Communicatieplan PR, Corporate Communicatie, (inter)culturele context Communiceren in marketing context, luistervaardigheden, gesprekstechnieken en onderhandelen, vreemde talen Virtual communities, Hofstede Allemaal anders denkenden Europees Raamwerk Taalniveaus Second life, internet en website als communicatiemiddel, branding, zoekmachines, e-advertising Waardeketens, Problem solving units, Decision making units, Porter, Mintzberg, Hamel en Prahalad, Howard en Seth Betalingsmogelijkheden op internet Inkoopprocessen, integrale goederenstroombesturing, leveranciers, sourcing-strategieën E-procurement, Kraljic Data Klantstatus, relatiestatus, effectiviteit van het gevoerde beleid Peelen, analytische CRM Click analyse Make or buy, outsourcing, e-commerce

8 Competentie 7 Communiceren in meer talen en rekening houdend met culturele verschillen, intern en extern, nationaal en internationaal. 8 Interne communicatie Nederlands (verplicht) C2-niveau (Hoog opgeleide moedertaalgebruiker) Engels (verplicht) B1-niveau (Onafhankelijk gebruiker) Andere vreemde talen (IBL) A2-niveau (Basis-gebruiker) Intercultural Awareness in professional contexts Begrijpen lezen Gebruiksaanwijzingen, handleidingen, circulaires, internet-informatie, promo-materiaal, onderzoeksresultaten memo s / notities Begrijpen luisteren Korte berichten via omroepsysteem, productpresentaties, bedrijfspresentaties (vocabulaire en grammatica is taalspecifiek als tools) Communiceren mondeling Korte boodschappen / berichten, overleg met collega s vergaderingen, small talk, klanten ontvangen en verwijzen, telefonische bedrijfscontacten Communiceren schriftelijk Standaardformulieren, memo s en notities (vocabulaire en grammatica is taalspecifiek als tools) Visions = acts in professional contexts European Framework Taalactiviteiten in beroepscontext ERK = Europees Referentiekader Gerelateerd aan de beschreven taalniveaus (A1 C2) voor vreemde talen in het Europees taalportfolio Visions = acts in professional contexts European Framework Taalactiviteiten in beroepscontext ERK = Europees Referentiekader Gerelateerd aan de beschreven taalniveaus (A1 C2) voor vreemde talen in het Europees taalportfolio Europees taalportfolio + Europees Paspoort Europees taalportfolio + Europees Paspoort Externe communicatie Nederlands (verplicht) C2-niveau (Hoog opgeleide moedertaalgebruiker) Engels (verplicht) B1-niveau (Onafhankelijk gebruiker) Begrijpen lezen Standaardbrieven, complexe correspondentie , internetinformatie Begrijpen- luisteren Product- en bedrijfspresentaties (vocabulaire en grammatica is taalspecifiek als tools) Visions = acts in professional contexts European Framework Taalactiviteiten in beroepscontext ERK = Europees Referentiekader Gerelateerd aan de beschreven taalniveaus (A1 C2) voor vreemde talen in het Europees taalportfolio Europees taalportfolio + Europees Paspoort Behoefte aan niet Europese talen als Chinees en Japans Andere vreemde talen (IBL) A2-niveau (Basis-gebruiker) Cross cultural Awareness in professional contexts Communiceren mondeling Overtuigend spreken, product- en bedrijfspresentaties, onderhandelingsvaardigheden, In- en verkoopgesprekken. Netwerken, relaties onderhouden Communiceren schriftelijk , standaardbrieven, complexe correspondentie, doelgroepgericht schrijven, verslagen maken. Visions = acts in professional contexts European Framework Taalactiviteiten in beroepscontext ERK = Europees Referentiekader Gerelateerd aan de beschreven taalniveaus (A1 C2) voor vreemde talen in het Europees taalportfolio. Europess taalportfolio + Europees Paspoort Behoefte aan niet Europese talen als Chinees en Japans (vocabulaire en grammatica is taalspecifiek als tools)

9 Competentie 8 Leidinggeven aan een bedrijf, een bedrijfsonderdeel, bedrijfsprocessen of een project. 9 Projectleiding Plan van aanpak, projectorganisatie, teamrollen, projectplanning. Voortgang en kwaliteit bewaken Managementtechnieken Voorzitten vergaderingen, instrueren deelnmers, feedabck geven + ontvangen, conflicthantering, omgangsregels + gedagscodes (multicultureel), persoonlijk leiderschap (zelfkennis), leiderschapstijlen. Steven Covey, 7 eigenschappen van leidingggeven, Peter Senge, The 5th disciplin, The Art & Practice of The Learning Organisation Quinn, Faerman, Thompson, McGrath: Becoming a Master Manager Belbin, teamrollen Hersey & Blanchard: situationeel leidinggeven Van hiërarchische organisatie naar netwerkorganisatie Van positioneel leidinggeven naar toegekende autoriteit Stijgend gemiddeld opleidingsniveau Korte cycli, flexibilisering, mondialisering HRM Werving en selectie, personeels (gesprekscyclus)