Maatschappelijk belang van de Wet op de Jeugdzorg. Aan de leden van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Transcriptie

1 Muzenstraat 61 Postbus BC Den Haag telefoon (070) fax (070) Aan de leden van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum 40130/ onderwerp Wet op de Jeugdzorg/Financieel kader Geachte mevrouw, geachte heer, Onderstaand berichten wij u, in verband met de behandeling van de Wet op de Jeugdzorg in uw Kamer, over het belang van deze nieuwe wet, maar ook over het ontbreken van een genoegzaam financieel kader voor uitvoering van die wet, waardoor invoering van de Wet op dit moment en op deze wijze onverantwoord zou zijn. Maatschappelijk belang van de Wet op de Jeugdzorg Binnenkort wordt door u de Wet op de Jeugdzorg behandeld. In deze wet wordt het recht op jeugdzorg verankerd. Provincies en grootstedelijke regio s achten de introductie van dit recht op jeugdzorg maatschappelijk van zeer groot belang. Een adequate uitvoering van de Wet op de Jeugdzorg maakt het mogelijk om de nijpende wachtlijstproblematiek in de jeugdzorg daadwerkelijk en effectief aan te pakken. Daarnaast biedt de wet de basis voor het realiseren van aanzienlijke en zeer noodzakelijke verbeteringen in de jeugdzorg. Deze hebben onder meer betrekking op verbetering van de toegankelijkheid van de jeugdzorg door middel van een adequate intersectorale toegang (Bureaus Jeugdzorg), versterking van de positie van de cliënt en sturing op de geleverde zorg vanuit de zorgbehoefte van cliënten. Gelet op bovenstaande achten provincies en grootstedelijke regio s invoering van de wet maatschappelijk noodzakelijk. Mede in dat licht hebben zij de afgelopen vijf jaar daar waar maar enigszins mogelijk was de uitvoerende organisaties laten voorsorteren op deze nieuwe wet, overigens met instemming en op verzoek van ministeries en Tweede Kamer. In dat kader hebben zowel veld als provincies en grootstedelijke regio s zich de afgelopen jaren zeer grote inspanningen getroost om zich adequaat voor te bereiden op de met de wet beoogde stelselwijziging. Daarmee is een onomkeerbaar proces in gang gezet wat betreft de invoering van het nieuwe stelsel. Inlichtingen bij : dr. P.M.M. Bonke Doorkiesnummer : Bijlagen :

2 - 2 - Ontoereikend financieel kader De rijksoverheid heeft volgens de Wet de verplichting zorg te dragen voor een genoegzaam financieel kader, zodanig dat de wet in al zijn aspecten daadwerkelijk door partijen kan worden uitgevoerd. De Wet voorziet in twee doeluitkeringen aan provincies en grootstedelijke regio s ten behoeve van financiering van 1) de Bureaus Jeugdzorg en 2) het zorgaanbod. Recent is overeenstemming bereikt tussen het Interprovinciaal overleg (IPO), de drie grootstedelijke regio s en de rijksoverheid (de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Justitie) over een reële raming van de kosten die de nieuwe Wet met zich meebrengt, een overzicht over de nu reeds beschikbare middelen en de resulterende tekorten die er nu al bestaan en die er per (de geplande datum van invoering van de wet) en de jaren daarna zullen ontstaan. De tekorten komen voort uit: 1. De invoering van het recht op jeugdzorg. Reeds bestaande wachtlijsten en -tijden kunnen in het nieuwe stelsel niet meer en moeten worden teruggebracht. 2. De omlegging van cliëntenstromen die nu nog via verschillende kanalen voor zorgaanbod worden geïndiceerd, maar die per slechts via het Bureau Jeugdzorg aan zorg kunnen komen. 3. De te verwachten autonome groei in het aantal cliënten dat zich de aankomende periode tot Bureau Jeugdzorg zal wenden en dat jeugdzorg nodig zal hebben 4. Wettelijk verplichte nieuwe taken, die nog niet golden onder de oude Wet op de Jeugdhulpverlening, maar wel bij invoering van de nieuwe Wet op de Jeugdzorg en waarvoor tot op heden nog geen extra rijksmiddelen beschikbaar zijn gesteld (het in stand houden van regionale cliëntorganisaties, de aanstelling van cliëntenvertrouwenspersonen bij alle Bureau Jeugdzorg en alle zorgaanbieders, etc.). 5. Bestuurskosten als gevolg van taakverbreding en -verzwaring voor provincies en grootstedelijke regio s bij invoering van de nieuwe Wet in vergelijking met de oude wet. Op hoofdlijnen is het beeld met betrekking tot de tekorten als volgt: Financieel kader bij invoering Wet op de Jeugdzorg Tekorten jeugdzorg*) 101 milj 110 milj 117 milj 123 milj 37 milj (incid) *) Nog exclusief tekorten a. wachtlijsten en -tijden Bureau Jeugdzorg, b. normering aansluitingsbudget c. normering prijzen zorgaanbod en Bureau Jeugdzorg Extra middelen regeerakkoord voor jeugdzorg en preventie. Besluit over verdeling en toekenning moet nog worden genomen. Maar op grond van signalen gaan we ervan uit dat er slechts een beperkt deel van deze middelen voor de jeugdzorg beschikbaar komt. 30 milj 50 milj 80 milj 100 milj

3 - 3 - Zoals in het schema aangegeven zijn een aantal zaken in deze tekorten nog niet meegenomen. Dit betreft: de tekorten in verband met de reeds bestaande wachtlijsten/wachttijden voor vrijwillige cliënten in de toegang (Bureau Jeugdzorg); tekorten als gevolg van het ontbreken van een adequate normering van het aansluitingsbudget van het Bureau Jeugdzorg, passend bij de in de wet neergelegde ambities op dit punt. Dit aansluitingsbudget is mede bedoeld voor afstemming tussen jeugdvoorzieningen op gemeentelijk niveau en de provinciale jeugdzorgvoorzieningen. Activiteiten van het Bureau Jeugdzorg op basis van deze middelen zouden er juist toe bijdragen dat voorkomen wordt dat er onnodig een beroep op de jeugdzorg wordt gedaan; en alle tekorten die voortvloeien uit de ontwikkeling en invoering van een adequate financiële normering voor alle producten, die volgens het P (= Prijs) maal Q (= aantal malen dat een product geleverd wordt) -systeem gefinancierd gaan worden. In de te ontwikkelen prijzen zullen immers zaken die tot op heden niet of onvoldoende binnen de huidige financiering zijn belegd, meegenomen moeten worden (allerlei kwaliteitseisen, eisen ten aanzien van registratie, etc.). De kosten hiervan zijn op dit moment niet te bepalen, omdat de rijksoverheid hier nog een onderzoek heeft lopen, maar achter dit traject komt waarschijnlijk een fors prijskaartje vandaan. Wij benadrukken dat het hier ook gaat om zaken, die recent politiek als zeer urgent zijn aangemerkt, maar die als het om de middelen gaat vooralsnog P.M. worden gehouden. Zo is naar aanleiding van het gezinsdrama in Roermond weliswaar in regelgeving vastgelegd dat er bij complexe problematiek van gezinnen voorzien moet worden in gezinscoaching, casemanagement en een actief en eerder ingrijpend Bureau Jeugdzorg, maar in middelen daarvoor is nog op geen enkele manier voorzien. Op dit moment gaan wij ervan uit, gelet op signalen die we daarover van de departementen krijgen, dat er voor de jeugdzorg slechts een beperkt deel van de in het regeerakkoord opgenomen intensiveringsmiddelen voor preventie/jeugdzorg voor specifiek de jeugdzorg beschikbaar komt. Dat wil zeggen een beperkt percentage van de 30 miljoen in 2004, oplopend tot een beperkt percentage van de 100 miljoen in Terwijl de regeerakkoordmiddelen al op voorhand ver onder de samen met de rijksoverheid geconstateerde tekorten in de jeugdzorg uitkomen. Zie het schema hierboven. Daarbij moet nadrukkelijk aangetekend worden dat de incidentele wachtlijstmiddelen ( 8 miljoen) van het rijk per 1 januari 2004 wegvallen en de korting op de jeugdbescherming (3% = 4 miljoen) nog niet ongedaan is gemaakt. Deze zaken moeten nog eerst met de beperkte extra middelen worden gedekt, waardoor er netto van nog minder extra middelen sprake is. Voorts is ons formeel nog niets bekend over het al of niet toepassen van de algemene maatregel in het regeerakkoord van 5% korting op rijkssubsidies, dus eventueel ook op de jeugdzorg. Invoering van de wet (op dit moment voorzien voor ) en daarmee introductie van het recht op jeugdzorg in samenhang met het volstrekt ontoereikende financiële kader daarvoor, betekent dat reeds bij de start van het nieuwe stelsel het recht op jeugdzorg op geen enkele wijze kan worden waargemaakt. Wachtlijsten, zowel aan de voorkant van het stelsel (bij de Bureaus Jeugdzorg, Adviesen Meldpunten Kindermishandeling en daarmee de toegang tot de zorg) als aan de achterkant ervan (bij de zorg waarop recht bestaat) zullen eerder verder oplopen dan dat hierin een verbetering zal plaatsvinden. Hiermee wordt het omgekeerde effect bereikt van hetgeen met de nieuwe Wet nu juist wordt beoogd. Mee op aandringen van en ondersteund door de rijksoverheid wordt er binnenkort een publiciteitscampagne gevoerd om de Advies- en Melpunten Kindermishandeling een betere bekendheid te geven. Zij hebben immers een reorganisatie doorgemaakt en een geheel andere werkwijze ingevoerd. Ook hun naamgeving is veranderd (was Bureaus Vertrouwensarts) en er zal gewerkt worden met een landelijk telefoonnummer. Het is echter, gelet op het ontoereikend financiële kader, op voorhand duidelijk dat de extra stroom meldingen, die door die campagne zal worden opgeroepen, niet naar behoren zal kunnen worden bediend.

4 - 4 - Een inadequate AMvB Uitkeringen jeugdzorg Provincies en grote steden zijn er altijd vanuit gegaan dat het recht op zorg en de juridische aansprakelijkheid van provincies voor de levering daarvan, gepaard zouden gaan met een financiering van de provinciale doeluitkeringen die is gebaseerd op de omvang van de gevestigde zorgaanspraken. Over een dergelijke financieringssystematiek zijn eerder bestuurlijke afspraken met de rijksoverheid gemaakt. Echter, de ontwerp-amvb Uitkeringen jeugdzorg, waarin dit geregeld zou worden, blijkt hierin nu onvoldoende te voorzien. De ontwerp-amvb Uitkeringen jeugdzorg is door het kabinet in de voorhangprocedure gebracht. Voorafgaand hieraan heeft hierover overleg tussen IPO en Rijk plaatsgevonden. Dit heeft op een aantal punten tot bijstelling van het ontwerp geleid in de door het IPO gewenste richting. Echter, op twee essentiële punten zijn de IPO-bezwaren niet overgenomen, zoals weergegeven in de IPO-brief (d.d , kenmerk 40105a/2003) hierover aan bewindslieden, in afschrift aan de Tweede Kamer. a) Onduidelijk is of de prognoses inzake de autonome groei van de vraag jaarlijks worden meegenomen in de vaststelling van de doeluitkeringen en zo ja, op welke wijze. b) Tot een door het rijk nader vast te stellen moment wordt de doeluitkering zorgaanbod nog niet gefinancierd op basis van het aantal gestelde indicaties (dus aanspraken), maar op basis van de in voorgaande jaren feitelijk gerealiseerde productie zorgaanbod. Duidelijk is dat deze periode in ieder geval langer zal zijn dan het jaar De toelichting spreekt over een periode van mogelijk zelfs vier jaar, waarmee de definitieve PxQ-systematiek eerst met ingang van van kracht zou worden. Met het IPO is echter eerder in bestuurlijk overleg afgesproken dat de PxQ-systematiek uiterlijk zal worden ingevoerd. Conclusie In overleg met het rijk is door ons steeds gezegd dat provincies en grootstedelijke regio s bereid zijn hun verantwoordelijkheid, zoals voorzien in de Wet op de Jeugdzorg, op zich te nemen, mits de rijksoverheid werkelijk de eigen verantwoordelijkheid voor een genoegzaam en deugdelijk financieel kader zou waarmaken. Wij moeten nu constateren dat van dat laatste geenszins sprake is. Daarbij komt dat de ontwerp-amvb Uitkeringen jeugdzorg, ondanks bezwaren van provincies en grootstedelijke regio s, zodanig is ingericht, dat op voorhand duidelijk is dat in de toekomst steeds opnieuw achter de tekorten zal moeten worden aangelopen. Tenslotte geeft ons de manoeuvre van de rijksoverheid om tegen de eerder gemaakte bestuurlijke afspraken in de PxQ-systematiek later dan in te voeren niet het vertrouwen dat het met de rijksfinanciering tijdig goed komt. Als de provincies in het kader van het Provinciefonds ook nog eens disproportioneel worden gekort, zullen daarmee de mogelijkheden voor provincies om in dringende gevallen incidenteel bij te springen drastisch worden beperkt. Ook het traject tussen rijksoverheid en VNG/gemeenten om meer werk te maken van preventieve voorzieningen ter afvang van jeugdigen die anders naar de jeugdzorg stromen, blijkt te stagneren, omdat er ook voor de gemeenten ingrijpende bezuinigingen aan de orde zijn. Dit betekent dat de groei in de vraag naar jeugdzorg gestaag zal doorzetten, terwijl het daarvoor benodigd financieel kader op voorhand achterblijft. Het volstrekt ontoereikende financiële kader in combinatie met de voor ons in de wet voorziene aansprakelijkheid brengt ons ertoe u te melden, dat het onder deze omstandigheden onmogelijk is de wet op de jeugdzorg naar behoren uit te voeren. Het toch nu invoeren van de wet onder deze slechte omstandigheden zal tot onoverkomelijke problemen leiden bij uitvoerende organisaties jeugdzorg en bijgevolg voor cliënten die van de jeugdzorg gebruik maken. Eerst zal alsnog voor een werkelijk genoegzaam financieel kader gezorgd moeten worden.

5 - 5 - Wij verzoeken u dringend in de gelegenheid te worden gesteld ons standpunt nader toe te lichten. Mondeling overleg is ook daarom van belang, aangezien wij uit contacten met de departementen de indruk krijgen dat de rijksoverheid, onder druk van de sterk verslechterde financiële situatie, maatregelen overweegt die niet in overeenstemming zijn met de Wet op de Jeugdzorg en ook overigens onwenselijk zijn. Een afschrift van deze brief zenden wij aan de staatssecretaris van VWS en de minister van Justitie, alsmede aan de Tweede Kamer. Met vriendelijke groet, namens het bestuur van het INTERPROVINCIAAL OVERLEG, mede namens de twee grootstedelijke regio s Rotterdam en Haaglanden, J. Franssen, drs. G. Beukema, voorzitter. secretaris.