Tips i.v.m. het werken met vakoverschrijdende stageopdrachten in het eerste jaar van de derde graad Verzorging

Transcriptie

1 Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel Tips i.v.m. het werken met vakoverschrijdende stageopdrachten in het eerste jaar van de derde graad Verzorging Dit schooljaar zijn we gestart met een cyclisch programma waarbij reflectie op vakoverschrijdende stageopdrachten binnen de studierichting Verzorging centraal staat. Dit schooljaar organiseerden we twee nascholingssessies voor stageteams uit het eerste jaar van de derde graad Verzorging, op maart 2006 te Leuven Gent. Volgend schooljaar wordt dit gebeuren herhaald voor teams uit het tweede jaar van de derde graad Verzorging. Hierbij vindt u een weergave van de nascholingssessies. We hopen dat deze tips een inspiratiebron kunnen zijn voor het werken met stageopdrachten. 1 Werken met vakoverschrijdende stageopdrachten Wat zijn vakoverschrijdende stageopdrachten? Wanneer we vertrekken vanuit de uitgangspunten van het leerplan, lezen we dat leerlingen zich de visie op totaalzorg (zorg voor lichamelijk, psychisch, sociaal en existentieel welbevinden) dienen eigen te maken en deze kunnen toepassen in praktijksituaties. Deze visie op totaalzorg wordt best gemeenschappelijk of geïntegreerd en concreet toegelicht vanuit de verschillende componenten (Verzorging, Omgangskunde, Zorg voor leef- en woonsituatie). Ook kan er vakoverschrijdend gewerkt worden. (Leerplan D/1999/0279/031, p. 9). Stages zijn praktijksituaties bij uitstek waarbij we leerlingen de kans bieden de integratie tussen theorie en praktijk te verwezenlijken. Wanneer we verwachten dat leerlingen de visie op totaalzorg in de praktijk daadwerkelijk toepassen, vraagt dit om een bepaalde pedagogisch-didactische aanpak. We zijn er van overtuigd dat vakoverschrijdend overleg of overleg over de componenten van de opleiding heen en een geïntegreerde aanpak (o.a. via vakoverschrijdende stageopdrachten) resulteren in een betere integratie tussen theorie en praktijk op stage.(leerplan Verzorging, p ) De keuze voor vakoverschrijdende stageopdrachten kadert m.a.w. binnen deze visie van een geïntegreerde aanpak. Begeleiden we een leerling niet beter in zijn groei in het bieden van totaalzorg wanneer deze visie op totaalzorg ook duidelijk gestalte krijgt binnen de stageopdrachten? We bedoelen hiermee dat de zorgvrager of een bepaalde activiteit/situatie (maaltijdgebeuren, zorg, spel.), eerder het centrale uitgangspunt van de stageopdrachten vormen, dan een bepaalde component van de opleiding. Wanneer men deze keuze maakt, kan men niet anders dan kiezen voor een aanpak waarbij de verschillende componenten van de opleiding, en praktijk en theorie, niet los staan van elkaar, wat dan ook resulteert in een geïntegreerde aanpak van stage en stageopdrachten. Werken met vakoverschrijdende stageopdrachten Doel stageopdrachten situeren zich binnen het wettelijk kader van het leerplan; stageopdrachten helpen leerlingen in het verwerkings- en reflectieproces omtrent datgene wat ze op stage meemaken (ervaring en reflectie);

2 stageopdrachten helpen leerlingen in het leggen van verbanden/linken met wat op school geleerd werd en omgekeerd (inhoudelijk/toepassen van kennis); stageopdrachten helpen leerlingen zicht krijgen op de praktische organisatie en structuur van de stage (praktisch-organisatorisch); stageopdrachten (in wisselwerking met de stage zelf) staan in functie van wat leerlingen moeten kennen en kunnen op het einde van de opleiding (evaluatie); stageopdrachten zijn dus ook verbonden met evaluatiecriteria; Randvoorwaarden: stagebegeleiders en leraren beroepsgerichte vakken zijn ofwel dezelfde personen en/of vormen 1 stageteam; stageteam maakt gezamenlijk een vakoverschrijdende jaarplanning op met aandacht voor verticale en horizontale samenhang/integratie én plaats/aard van stageperiodes; voldoende lange stageperiodes waardoor leerlingen een groeiproces kunnen doormaken met tijd voor tussentijdse en eindevaluatiemomenten met drie partijen; stageteam maakt gezamenlijk de vakoverschrijdende stageopdrachten op en zorgt hierbij voor een logische opeenvolging of groeimogelijkheid; stageopdrachten worden voor de stage toegelicht aan leerlingen met concrete voorbeelden; stageopdrachten worden tijdens de stage door de stagebegeleider bijgestuurd zodat het geheel een werkschrift wordt; lay-out kan inspirerend werken door bv. kolommen, mindmapping, richtvragen, teamwerking wordt geregeld bevraagd en bijgestuurd. Wat komt zeker aan bod in stageopdrachten eerste ervaringen en gevoelens (positieve en negatieve) met doelgroep, collega s, verantwoordelijke, stagementor, stagebegeleider; korte situering van stageplaats: benaming/aard, wie zijn zorgvragers, zorgverleners en wat is het doel (missie, ) én eigen bedenkingen, vragen,. dagschema van eigen activiteiten op stage: wat, wanneer, waar, met wie en waarom én eigen bedenkingen; bijhouden van activiteitenlijst: wat gedaan, hoe verlopen, vragen, bijsturing. eenvoudige bespreking van zorgvrager afhankelijk van reeds gekregen lessen én eigen observaties, ervaringen, vragen, bedenkingen, gebruikmakend van het zorgdossier,. eenvoudige bespreking van situaties: maaltijdgebeuren, slaapsituaties,. voorbereiding van tussentijdse en eindevaluatiemomenten aan de hand van concrete vragen verwoorden wat men gehoord heeft op de evaluatiegesprekken (gevoelens, positieve feedback, werkpunten) en hoe men verder zal proberen te werken opnemen werkpunten vorige stage Mogelijke richtvragen bij opmaken van vakoverschrijdende opdrachten vanuit een visie van totaalzorg volgens basisprincipes : Worden leerlingen gestimuleerd om te denken en te werken vanuit een visie op totaalzorg (lichamelijk, psychisch, sociaal en existentieel welbevinden) én volgens de basisprincipes (hygiënisch, veilig, ergonomisch, ecologisch, economisch, zelfzorggericht, belevingsgericht en comfortgericht)? Ouderenzorg Is de opdracht taakgericht of persoonsgericht?

3 Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd rekening te houden met of oog te hebben voor de autonomie van de zorgverlener? Wordt door de opdracht de zelfzorg van de zorgverlener zoveel als mogelijk behouden of wordt de leerling uitgedaagd hiervoor oog te hebben? Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd rekening te houden met of oog te hebben voor de beleving van de zorgverlener? (zowel positieve als negatieve beleving, bevorderen van zelfwaarde en identiteit) Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd om behoedzaam om te gaan met lichamelijkheid of om hiervoor oog te hebben? Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd om oog te hebben voor het communicatieve? Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd rekening te houden met of oog te hebben voor de zorgvrager in zijn relaties? bestaan van de zorgvrager binnen tijd en ruimte (gehechtheid aan omgeving, gewoonten, levensritme, bioritme, )? Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd mee te bouwen aan een zinvol bestaan voor de zorgvrager? Kinderzorg Is de opdracht taakgericht of persoonsgericht? unieke van het kind? (aandacht voor ontwikkeling, elk kind is anders, ) welbevinden van het kind (aandacht voor lichaamshouding, mimiek, zelfbeeld, geborgenheid bieden...) Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd oog te hebben voor en aandacht te besteden aan de betrokkenheid van het kind. Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd om de zelfstandigheid van het kind te bevorderen of er rekening mee te houden? Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd om het kind zoveel mogelijk te laten participeren of om hiervoor oog te hebben. Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd om oog te hebben voor het communicatieve? Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd rekening te houden met het kind in zijn relaties? bieden van structuur. Wordt de leerling door de opdracht uitgedaagd mee te bouwen aan een zinvol bestaan voor het kind?.. 2 Voorstellen rond opdrachten Werken met opdrachten met een groei van ik (de leerling) naar wij (leerling en zorgvrager), waarbij in: week 1: de leerling centraal staat: kennismaking (ik) week 2: de zorgvrager staat centraal: schetsen van algemeen beeld van een bepaalde zorgvrager (jij)

4 week 3-4: interactie tussen leerling en zorgvrager staat centraal (wij) week 5: het beschrijven van een totaalzorg staat centraal, bv. voedingsmoment (integratie) Werken met kennismakingsopdrachten Mogelijke aandachtspunten: eerste ervaringen/gevoelens zowel naar zorgvrager als naar personeel; gevoelens verwoorden bij kennismaking/rondleiding; waar ben ik? Wie is hier nog (diensten, organogram, doelgroepen, ); wat zie ik hier iedereen doen en wanneer en waarom? (activiteiten); leerlingen op voorhand een folder, plattegrond meegeven; aandachtspunten m.b.t. brandveiligheid op stageplaats; situering van de stageplaats: bereikbaarheid; gezelligheid/sfeer voor bewoners/kinderen; hoe verloopt het onthaal? Infrastructuur; vast dagplan voor kinderen/zorgvragers? beschrijven van gebeurtenis die je raakte en beschrijf waarom deze gebeurtenis je raakte;. Werken met observatieopdrachten waarbij de zorgvrager centraal staat Voorbeeld 1 Leerling kiest/krijgt 1 volgkind (baby of peuter) en observeert 1 item per week aan de hand van concrete richtvragen. Mogelijke items: 1 voeding 2 verzorging 3 spel 4 mobiliteit/motoriek 5 sociaal gedrag 6. Mogelijke richtvragen per item 1 Hoeveel voedingen per dag? Vlot etertje? Zelfstandigheid-hulpmiddelen?.. 2 Aan- en uitkleden? Kan het zelf handjes wassen? Handjes in truitje steken? 3 Waarmee speelt het kind? Hoe speelt het al? Wat kan het al?.

5 4 Kan het draaien rug/buik? Kan het iets tussen duim en wijsvinger grijpen?. 5 Maakt het kindje contact met anderen en hoe? Band met verzorger? Individueel spelen en samen?. Voorbeeld 2 1 Neem een bewoner die jou aanspreekt. Waarom spreekt deze bewoner jou aan? 2 Geef een korte en algemene omschrijving van hem/haar. 3 Pas nu de oefening toe die we gedaan hebben in de klas: Wie is hij? Fysiek, psychisch sociaal? Welke hulp heeft hij/zij nodig (op domein van) zorgen? (op domein van) omgaan? (op domein van) wonen? Wat kan jij doen en hoe en wanneer? Wat is je eigen ervaring na deze uitwerking? Werken met observatieopdrachten waarbij een activiteit/situatie centraal staat Voorbeelden Observeer een totaalzorg bij een bewoner. Klopt dit met wat je in de les hebt gezien? Zo nee, hoe zou dat komen? of Observeer een verzorging (bv. verluieren) bij een kind. Gebruik hierbij het stappenplan als leidraad. of Woon een animatieactiviteit bij en maak hiervan een verslag (aan de hand van een standaard) of Beschrijf de wijze waarop men omgaat met het maaltijdgebeuren: 1 Zijn er diëten? Welke? 2 Hoe wordt er opgediend? 3 Hoe zouden zorgvragers/kinderen de sfeer ervaren? 4 Hoe wordt er aandacht aan hygiëne gegeven? Bij kinderen: handjes wassen, Bij het klaarmaken van voeding? 5 Wat was jouw taak bij het maaltijdgebeuren? Bedenkingen hierbij? 6 Zou jij dit op een andere wijze organiseren en begeleiden? 7

6 Werken met reflectieopdrachten: Mogelijkheden reflectie integreren in stageschrift; aan de hand van richtvragen (kan geïntegreerd worden in observatieopdracht); wekelijks de ervaringen laten opschrijven: bv. bij onthaal, rond taalgebruik, bij maaltijdbedeling, leerlingen met concrete voorbeelden laten aangeven of ze hun doelstellingen hebben bereikt (voorbereiding van evaluatie); leerlingen wekelijks een gebeurtenis laten neerschrijven die hen geraakt heeft; werken met een ventilatieblad (niet op punten en niet in stagemap) waarop leerlingen gevoelens, gebeurtenissen kunnen neerschrijven (vertrouwelijke informatie tussen leerling en stagebegeleider); Werken met evaluatieopdrachten Mogelijkheden: werken met zelfevaluatieformulier voor tussentijdse en eindevaluatie (zelfde evaluatieformulier dat door stagementor en stagebegeleider wordt gebruikt); evaluatie integreren in stageschrift; ook nadruk leggen op wat goed gaat; leerlingen zelf een synthese laten maken van hun evaluatiegesprek (wat heb ik gehoord? Wat ging goed? Wat zijn werkpunten? Hoe aan deze werkpunten werken?);