1. OOSTELIJKE EU-BUURLANDEN

Transcriptie

1 OOSTELIJKE PARTNERS Zes staten die deel uitmaakten van de voormalige Sovjet-Unie, maken deel uit van het EU-beleid voor het Oostelijk Partnerschap : Armenië, Azerbeidzjan, Georgië, Moldavië, Oekraïne en Belarus. Het in 2009 gelanceerde Oostelijk Partnerschap werd opgericht om de politieke, sociale en economische hervormingsinspanningen in deze landen te ondersteunen, teneinde democratisering en goed bestuur, energiezekerheid, milieubescherming, en economische en sociale ontwikkeling te stimuleren. Op Belarus na maken al deze landen deel uit van de Parlementaire Vergadering Euronest. 1. OOSTELIJKE EU-BUURLANDEN A. Oekraïne De dramatische gebeurtenissen die sinds november 2013 in Oekraïne hebben plaatsgevonden, zijn begonnen als een demonstratie vóór de EU en tegen het onvermogen van de regering om vorderingen te maken op het gebied van de associatieovereenkomst met de EU, die in juli 2012 was geparafeerd. Veel demonstranten waren voor de EU en beschouwden de overeenkomst waarschijnlijk als een stap die hen dichter bij een proces van toetreding zou brengen. De gebeurtenissen resulteerden uiteindelijk in een regeringswisseling en in parlementsverkiezingen (in oktober 2014), die pro-europese en hervormingsgezinde partijen aan de macht brachten. Gedurende de periode van onrust annexeerde Rusland op illegale wijze de Krim en kwam in het oostelijke deel van Oekraïne een separatistische oorlog op gang. Volgens de VN zijn sinds het uitbreken van het conflict meer dan mensen in Oekraïne om het leven gekomen, onder wie de 298 inzittenden van vlucht MH17 van Malaysian Airlines die omkwamen toen hun toestel in door de separatisten gecontroleerd gebied neerstortte. Hoewel het militaire conflict van zijn scherpste kantjes is ontdaan door het staakt-het-vuren dat in Minsk is overeengekomen en herhaaldelijk is verlengd, roepen de geregeld oplaaiende gevechten vragen op omtrent de houdbaarheid van de wapenstilstand op de lange termijn. In de zomer van 2016 braken gevechten uit waarna op 1 september een broos bestand werd overeengekomen. De EU heeft de door haar aan Rusland opgelegde economische sancties gekoppeld aan de volledige eerbiediging door Moskou van de overeenkomst van Minsk. In maart 2014 stemde de Commissie in met steunmaatregelen voor Oekraïne en op 27 juni 2014 ondertekenden de EU en Oekraïne de associatieovereenkomst. De hoofdstukken over een politieke dialoog, justitie, vrijheid en veiligheid, en economische, financiële en sectorale samenwerking traden op 1 november 2014 voorlopig in werking. Het handelsgedeelte van de associatieovereenkomst is sinds 1 januari 2016 voorlopig van toepassing, in afwachting van ratificatie door alle lidstaten van de EU. Het negatieve resultaat van het referendum dat op 6 april 2016 in Nederland is gehouden, heeft de ratificatie en volledige uitvoering van de associatieovereenkomst bemoeilijkt. Met de voorlopige inwerkingtreding kwam er ook een einde aan de trilaterale handelsbesprekingen met Rusland, dat de handelspreferenties van het Eurofeiten

2 land op grond van de vrijhandelsovereenkomst van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (CIS FTA) per 1 januari 2016 heeft opgeschort. Op 25 september 2015 hebben Oekraïne en Rusland een via bemiddeling door de EU tot stand gebracht gasakkoord verlengd, in het kader waarvan Rusland de schuld van Oekraïne zou verlagen en toezegde Oekraïne tot en met maart 2016 van gas te zullen voorzien, in ruil voor aanbetalingen voor gas door Oekraïne. De Commissie heeft op 18 december 2015 het zesde voortgangsverslag over het actieplan voor visumliberalisering voor Oekraïne goedgekeurd. Hierin werd vermeld dat Oekraïne aan alle benchmarks had voldaan, zodat in februari 2016 een voorstel voor visumliberalisering werd verwacht. Het ontbreken van een doeltreffend systeem voor het aangeven van inkomens en vermogens van ambtenaren heeft er echter toe geleid dat de Commissie dit voorstel heeft uitgesteld. Nadat het Oekraïense parlement een wet inzake elektronische vermogensverklaringen door ambtenaren had aangenomen, is het voorstel betreffende visumvrij verkeer tussen de EU en Oekraïne op 20 april 2016 ter goedkeuring ingediend bij de medewetgevers van de EU. Op 17 november 2016 bereikte de Raad een akkoord over de onderhandelingspositie betreffende visumliberalisering voor Oekraïne, waarbij het standpunt werd ingenomen dat de inwerkingtreding van de visumliberalisering gelijktijdig moest plaatsvinden met de inwerkingtreding van het nieuwe opschortingsmechanisme. Op basis van dit mandaat werd het voorzitterschap gemachtigd om onderhandelingen te starten met het Europees Parlement (in de vorm van een trialoog). Het Europees Parlement heeft acht resoluties over Oekraïne aangenomen. De meest recente (over de Tataarse minderheid op de Krim) dateert van 12 mei Op 11 oktober 2016 werd de leider van de Krim-Tataren, Mustafa Dzemilev, als finalist genomineerd voor de Sacharovprijs Samenwerking tussen parlementen De betrekkingen tussen het Europees Parlement en het parlement van Oekraïne (de Verkhovna Rada) verlopen in het kader van de associatieovereenkomst EU-Oekraïne, in de parlementaire associatiecommissie (PAC) EU-Oekraïne. De eerste vergadering van de parlementaire associatiecommissie EU-Oekraïne vond op 24 en 25 februari 2015 plaats in Brussel. In november 2015, april 2016 en juni 2016 vonden opnieuw vergaderingen plaats. De vergadering van 21 juni 2016 was een buitengewone vergadering van de PAC. Ze werd door het EP in Brussel georganiseerd en was gewijd aan de problematiek van de invoering van een regeling voor visumvrij verkeer voor Oekraïne. De Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken (LIBE) van het Europees Parlement stemde in september 2016 vóór visumliberalisering. De afronding van de debatten over visumliberalisering voor Oekraïne is afhankelijk van de bereidheid van de Raad om een trialoog (onderhandelingen tussen drie partijen waaraan de Raad, de Commissie en het Europees Parlement deelnemen) over de kwestie te houden. Het Europees Parlement en de Verkhovna Rada ondertekenden op 3 juli 2015 in Kiev een memorandum van overeenstemming over een gemeenschappelijk kader voor parlementaire ondersteuning en capaciteitsopbouw. Na een missie ter beoordeling van de behoeften is tijdens de Oekraïne-week (van 29 februari tot 2 maart 2016) in Brussel een rapport met specifieke aanbevelingen gepresenteerd. Eurofeiten

3 3. Verkiezingswaarneming Het Parlement is uitgenodigd om waar te nemen bij de nationale verkiezingen in Oekraïne. De in 2014 uitgezonden internationale verkiezingswaarnemingsmissie bestond onder meer uit een groep verkiezingswaarnemers van het Europees Parlement en delegaties van het Bureau voor democratische instellingen en mensenrechten van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE/ODIHR), van de Parlementaire Vergadering van de OVSE, de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa en de Parlementaire Vergadering van de NAVO. De internationale waarnemers concludeerden dat de parlementsverkiezingen van oktober 2014 goed georganiseerd, transparant en democratisch waren, en in het algemeen voldeden aan de internationale normen. Hiermee werd voortgeborduurd op de als positief beoordeelde eerdere verkiezingen voor het presidentschap in Oekraïne. Het geringe aantal onregelmatigheden betrof voornamelijk (90 %) situaties met kandidaten in districten met slechts één mandaat in de zuidelijke regio's. Op 2 november 2014 vonden in de oostelijke regio's van het land presidents- en parlementsverkiezingen plaats. De EU erkende deze verkiezingen niet en beschouwde ze als onwettig en niet in overeenstemming met de letter en de geest van de Minsk-overeenkomsten. Op 18 september 2016 vonden op het grondgebied van de Krim verkiezingen voor de Russische Doema plaats, maar deze werden niet door het OVSE/ODIHR erkend. Het OVSE/ODIHR trad evenwel als waarnemer op bij deze verkiezingen op het gehele grondgebied van de Russische Federatie. B. Moldavië Op 27 juni 2014 ondertekenden de EU en Moldavië een associatieovereenkomst, inclusief een DCFTA, die sinds september 2014 voorlopig wordt toegepast. Moldavië is de eerste partner van de EU waarmee sinds april 2014 een regeling voor visumvrij verkeer van kracht is. Meer dan Moldaviërs hebben bij reizen naar de Schengenruimte reeds van deze mogelijkheid gebruikgemaakt. De bijstand die de EU Moldavië in het kader van het Europees Nabuurschapsinstrument (ENI) verleent, is ook flink toegenomen, van 40 miljoen EUR in 2007 naar 131 miljoen EUR in Naar aanleiding van het schandaal rond de bankfraude in 2014 is de bijstand van de EU tijdelijk opgeschort. In de periode kan de bilaterale ENIsteun aan Moldavië 335 à 410 miljoen EUR bedragen. Zodra de Nationale Vergadering van Moldavië de associatieovereenkomst met de EU had geratificeerd, nam Rusland een aantal maatregelen tegen invoer uit Moldavië en trok het de handelspreferenties in die Moldavië waren toegekend in het kader van de CIS FTA. Na een relatief rustige verkiezingscampagne, waarin de nadruk vooral op geopolitieke kwesties (EU tegen Euraziatische Economische Unie) lag, kwam bij de parlementsverkiezingen in Moldavië op 30 november 2014 een pro-europese en hervormingsgezinde, liberale meerderheidscoalitie aan de macht, hoewel de pro-russische socialistische partij 21,37 % van de stemmen kreeg. Op 14 juni 2015 vonden in het land gemeenteraadsverkiezingen plaats, waarbij de pro-europese partijen een nipte overwinning behaalden op het pro-russische kamp. Naar aanleiding van grote corruptieschandalen zijn duizenden mensen de straat op gegaan in de hoofdstad Chisinau, waar de demonstraties nog steeds voortduren. Sinds de verkiezingen hebben vier regeringen elkaar opgevolgd, een duidelijke illustratie van de politieke instabiliteit in het land. Op 4 maart 2016 heeft het Grondwettelijk Hof van Moldavië een wet van juli 2000 ingetrokken waarin werd bepaald dat de president van de republiek door het parlement wordt verkozen, zodat Eurofeiten

4 de president voortaan weer door het volk wordt verkozen. De presidentsverkiezingen werden uitgesteld tot het najaar van De eerste ronde van de presidentsverkiezingen vond plaats op 30 oktober 2016, waarna de pro-russische kandidaat van de Socialistische Partij, Igor Dodon, en de pro-europese kandidate van de Liberaal-Democratische Partij, Maia Sandu, doorgingen naar de tweede ronde, die op 13 november 2016 plaatsvond. De verkiezingen werden gewonnen door Igor Dodon. Voor Moldavië blijft de afscheiding van Transnistrië, de regio die eenzijdig haar onafhankelijkheid heeft uitgeroepen, een groot probleem. Hoewel de officiële gesprekken gericht op het oplossen van het conflict in november 2011 werden hervat, hebben de ontmoetingen waaronder twee in 2014, één in 2015 en één in 2016 tot nog toe weinig resultaten opgeleverd. Dankzij een bilateraal protocol is de DCFTA vanaf 1 januari 2016 uitgebreid tot Transnistrië. In het najaar van 2016 ontstonden er bovendien politieke spanningen tussen Chisinau en Comrat (de hoofdstad van Gagaoezië) naar aanleiding van de interpretatie van de wet uit 1994 over de speciale status van Gagaoezië en van andere politieke ontwikkelingen (waaronder het arrestatiebevel dat werd uitgevaardigd tegen vier Gagaoezische afgevaardigden). Het politieke conflict is sindsdien opgelost dankzij de bemiddeling van de OVSE en de ambassadeurs van de VS en de EU in Moldavië. Het Europees Parlement heeft op 13 november 2014 ingestemd met de associatieovereenkomst tussen de EU en Moldavië. Begin 2014 ging het Parlement akkoord met de inwerkingtreding van de regeling voor visumvrij verkeer voor het land. Het Parlement heeft kennisgenomen van de impasse over de kwestie-transnistrië en herhaaldelijk benadrukt dat het belangrijk is dat een politieke oplossing wordt gevonden. 2. Samenwerking tussen parlementen De betrekkingen tussen de EU en Moldavië werden in 2014 geïnstitutionaliseerd met de ondertekening van de associatieovereenkomst. De eerste bijeenkomst van de associatieraad EU-Moldavië vond op 16 maart 2015 plaats en de tweede bijeenkomst van de parlementaire associatiecommissie EU-Moldavië werd op 18 en 19 mei 2016 gehouden in Chisinau. 3. Verkiezingswaarneming Het Parlement was uitgenodigd om bij de recente nationale verkiezingen in Moldavië als waarnemer op te treden. De internationale waarnemers van de langetermijnwaarnemingsmissie van de OVSE/ODIHR hebben de parlementsverkiezingen van 30 november 2014 een relatief positieve beoordeling gegeven. Een waarnemingsmissie van het EP heeft de parlementsverkiezingen van 8 oktober 2016 gevolgd, samen met de OVSE/ODIHR, de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa en de Parlementaire Vergadering van de OVSE. De presidentsverkiezingen van 2016 werden ook waargenomen door een delegatie van het Europees Parlement onder leiding van Igor Soltes (Verts/ALE, Slovenië). De EPdelegatie prees het werk van de centrale kiescommissie en was lovend over het grote aantal vrouwelijke kandidaten, maar veroordeelde het misbruik van bestuurlijke middelen, het gebrek aan transparantie bij de campagnefinanciering en de ongelijke berichtgeving in de media. C. Belarus De EU volgt ten aanzien van Belarus een beleid van kritische betrokkenheid. Een recente toenadering tussen de EU en Belarus heeft op 25 februari 2016 geresulteerd in een versoepeling van de sancties (bevriezing van tegoeden, reisverboden, en handels- en financiële restricties) Eurofeiten

5 die de Unie het land had opgelegd. De Raad heeft op 25 februari 2016 besloten de beperkende maatregelen voor 170 personen en drie ondernemingen wier vermeldingen reeds waren opgeschort niet te verlengen. De bestaande maatregelen werden echter met één jaar verlengd, waaronder een wapenembargo en de bevriezing van tegoeden en een reisverbod tegen vier personen die op de lijst waren opgenomen in verband met de onopgeloste verdwijning van twee leden van de oppositie, een zakenman en een journalist. De EU ziet wat Belarus betreft ook bemoedigende ontwikkelingen: in de conclusies van de top van het Oostelijk Partnerschap in mei 2015 in Riga wordt gewezen op de vooruitgang die is geboekt in de dialoog over visumversoepeling en overname, en gezegd dat dit de weg vrijmaakt voor een herstart van de mensenrechtendialoog tussen de EU en Belarus. Die dialoog (in 2012 en 2013) bestond uit een gedachtewisseling tussen de EU en vertegenwoordigers van het Belarussische maatschappelijk middenveld. Sinds 2014 is de dialoog vervangen door een project dat zich richt op de tenuitvoerlegging van voorgestelde hervormingen. In 2014 hebben de EU en Belarus onderhandelingen over een visumversoepelingsen overnameovereenkomst aangevat. In 2015 begonnen onderhandelingen over een mobiliteitspartnerschap. De komende jaren zal ook samenwerking op het gebied van migratie worden ontwikkeld. Belarus onderhandelt met de EU niet over een associatieovereenkomst. Het Parlement heeft een aantal resoluties aangenomen waarin het Belarus bekritiseert wegens de politieke gevangenen, de beperkingen op de mediavrijheid en het maatschappelijk middenveld, de niet-eerbiediging van de mensenrechten en de onregelmatigheden bij de parlementsverkiezingen. In september 2013 heeft het Parlement een aanbeveling over de alomvattende EU-strategie voor Belarus aangenomen, waarin wordt opgeroepen tot de vrijlating en rehabilitatie van alle politieke gevangenen. 2. Samenwerking tussen parlementen Vanwege de manier waarop in Belarus verkiezingen worden gehouden, erkent het Europees Parlement de Nationale Vergadering van het land niet en onderhoudt het daarmee dus geen bilaterale betrekkingen. In plaats daarvan ontmoet de delegatie van het Europees Parlement voor de betrekkingen met Belarus regelmatig leden van de oppositie en het maatschappelijk middenveld van Belarus om politieke en economische ontwikkelingen in het land te bespreken. Naar aanleiding van de recente toenadering tussen de EU en Belarus bracht een delegatie van het Parlement in juni 2015 een bezoek aan het land. 3. Verkiezingswaarneming Belarus heeft het Parlement sinds 2001 niet uitgenodigd om waar te nemen bij verkiezingen. De meest recente parlementsverkiezingen vonden plaats op 11 september 2016, met verkiezingswaarnemingsmissies van de OSVE/ODIHR en de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa. 2. ZUIDELIJKE KAUKASUS Het Europees Parlement heeft een delegatie voor de Zuidelijke Kaukasus, die toezicht houdt op de parlementaire samenwerkingscommissies voor Armenië en Azerbeidzjan en de parlementaire associatiecommissie met Georgië, en die de werkzaamheden van de speciale vertegenwoordiger van de EU voor de Zuidelijke Kaukasus en de crisis in Georgië controleert. Eurofeiten

6 A. Georgië Bij de parlementsverkiezingen van 2012 en de presidentsverkiezingen van 2013 won de nieuwe coalitie Georgische Droom en werd de Euro-Atlantische oriëntatie van het land bevestigd. Op basis van de associatieovereenkomst is de DCFTA in september 2014 voorlopig in werking getreden. Georgië heeft hard gewerkt om zijn wetgeving in lijn te brengen met EU-normen, bijvoorbeeld met betrekking tot visumliberalisering. De Commissie heeft op 9 maart 2016 een voorstel voor visumliberalisering gepresenteerd aan de Raad van de EU en het Parlement. De democratie in Georgië heeft echter nog steeds te lijden onder de aanzienlijke polarisatie van de politiek, met aanhoudende spanningen tussen de coalitie en de Verenigde Nationale Beweging, die is opgericht door de voormalige president Micheil Saakasjvili, te midden van aanhoudende beschuldigingen van selectieve rechtspleging en politiek gemotiveerde corruptiebestrijdingscampagnes. Gelet op deze gespannen achtergrond is het waarschijnlijk dat het politieke klimaat zal verslechteren in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van oktober De betrekkingen met Rusland blijven een uitdaging, hoewel de handelsbetrekkingen zijn versoepeld. Herhaalde vergrenzingsactiviteiten langs de grens met de twee afgesplitste regio's, evenals de ratificatie van de twee zogenoemde verdragen tussen Rusland, Zuid-Ossetië en Abchazië dragen bij aan de spanningen. De EU heeft gewezen op het belang van een vreedzame oplossing voor de impasses in Zuid- Ossetië en Abchazië, waarbij de territoriale integriteit van Georgië in acht wordt genomen. De op 1 april 2015 in Brussel gehouden strategische dialoog tussen de EU en Georgië over kwesties die verband houden met het conflict is een teken dat beide zijden vertrouwen hebben in de betrekkingen, ondanks enkele meningsverschillen over operationele conclusies. 2. Verkiezingswaarneming Georgië heeft delegaties van de OVSE/ODIHR (waarvan leden van het Europees Parlement deel uitmaakten) ontvangen in het kader van het OVSE-toezicht op zijn parlements-, presidentsen gemeenteraadsverkiezingen. De meest recente parlements- en presidentsverkiezingen in Georgië werden over het algemeen als bevredigend beoordeeld. Het Europees Parlement heeft een verkiezingswaarnemingsteam naar Tbilisi gezonden als onderdeel van de bredere OSVE/ ODIHR-verkiezingswaarnemingsoperatie die is opgezet voor de parlementsverkiezingen van 8 oktober Ondanks enkele incidenten die door internationale en nationale organisaties uit het maatschappelijk middenveld werden vastgesteld, brachten de meeste waarnemers verslag uit over een vredige campagne en inspanningen van de regering om voorbeeldige verkiezingen te houden. B. Armenië Armenië heeft ambivalente betrekkingen met de EU. Enerzijds verklaarde de president van Armenië in september 2013 dat het land zich zou aansluiten bij de Euraziatische Economische Unie (EAEU) met Kazachstan, Rusland en Wit-Rusland. Armenië heeft de toetredingsovereenkomst tot de EAEU op 10 oktober 2014 ondertekend, kort voordat de Unie op 1 januari 2015 in werking trad. Anderzijds vormde de start van onderhandelingen over een nieuwe overeenkomst tussen de EU en Armenië in december 2015 een keerpunt na de pro-russische toenadering in september Het pragmatisme dat beide zijden tot nu toe hebben laten zien, zal naar verwachting voortduren Eurofeiten

7 en leiden tot de spoedige sluiting van een kaderovereenkomst die op EU-waarden gebaseerd is, maar verenigbaar is met de nieuwe verplichtingen van Jerevan ten aanzien van de EAEU. De al gepolariseerde politieke situatie werd in 2015 nog verder op scherp gezet in de context van de door de regering gestarte grondwettelijke hervormingen. Ondanks een aantal langverwachte verbeteringen op het gebied van de mensenrechten en de rechtsstaat, waarmee de Commissie van Venetië van de Raad van Europa ingenomen was, werd de discussie gedomineerd door het voorstel om een presidentieel systeem te veranderen in een parlementair stelsel. Armenië is al meer dan 20 jaar verwikkeld in een langdurig conflict met Azerbeidzjan over de status van de regio Nagorno-Karabach, en de spanningen hebben momenteel het hoogste punt bereikt sinds De betrekkingen met Turkije zijn afstandelijk. In december 2012 is overeenstemming bereikt over een protocol bij de parlementaire associatiecommissie EU-Armenië betreffende de vaststelling van de algemene beginselen voor de deelname van Armeense instellingen aan EU-programma's. In december 2015 is gestart met onderhandelingen over een nieuwe overeenkomst tussen de EU en Armenië. De EU en de VS hebben op basis van onafhankelijke verslagen geconcludeerd dat de beschuldigingen van fraude geloofwaardig zijn en hebben er bij Jerevan op aangedrongen een transparant onderzoek uit te voeren. 2. Samenwerking tussen parlementen Op 17 maart 2015 nam het Europees Parlement deel aan de Parlementaire Vergadering Euronest in Jerevan. De meest recente interparlementaire bijeenkomst, de zestiende vergadering van de parlementaire samenwerkingscommissie tussen het Europees Parlement en Armenië, heeft in januari 2016 plaatsgevonden in Straatsburg. 3. Verkiezingswaarneming Armenië heeft het Europees Parlement vijf maal ontvangen in het kader van de verkiezingswaarnemingsmissies van de OVSE/ODIHR, onder meer tijdens de presidentsverkiezingen van De organisatie van de verkiezingen in Armenië is geleidelijk aan verbeterd, hoewel er nog steeds een paar hardnekkige problemen zijn en hoewel een aantal belangrijke aanbevelingen die de OVSE/ODIHR na de waarnemingsmissie van 2013 heeft gedaan, nog steeds niet zijn uitgevoerd. C. Azerbeidzjan In 2010 zijn onderhandelingen over een associatieovereenkomst begonnen en in november 2013 heeft Azerbeidzjan een visumversoepelingsovereenkomst met de EU gesloten. Hoewel Azerbeidzjan en de EU onlangs hun samenwerking op energiegebied hebben versterkt, zal verdere economische samenwerking tussen de twee partners afhangen van de vooruitgang die het land boekt bij het opbouwen van democratische instellingen en de toetreding tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO). De voorbije twee jaar werden gekenmerkt door meningsverschillen over de hernieuwde overeenkomst, de onderdrukking van het maatschappelijk middenveld en kritiek van de EU. Bezoeken van hoge EU-functionarissen aan Bakoe en de vrijlating van enkele mensenrechtenactivisten hebben echter de weg vrijgemaakt voor een geleidelijk herstel van de betrekkingen. De Raad van de Europese Unie overweegt momenteel een mandaat voor een globale overeenkomst tussen de EU en Azerbeidzjan. Armenië is al meer dan 20 jaar verwikkeld in een langdurig conflict met Azerbeidzjan over de status van de regio Nagorno- Karabach, en de spanningen hebben momenteel het hoogste punt bereikt sinds Eurofeiten

8 Op 10 september 2015 heeft het Parlement een resolutie aangenomen waarin het zijn ernstige bezorgdheid uit over de voortdurende verslechtering van de mensenrechtensituatie in het land en waarin het de autoriteiten in Azerbeidzjan oproept hun onderdrukking van het maatschappelijk middenveld en mensenrechtenactiviteiten onmiddellijk te staken. Dit heeft het parlement van Azerbeidzjan (Milli Majlis) ertoe aangezet een resolutie aan te nemen waarin het de vooringenomenheid van de EP-resolutie van 10 september 2015 veroordeelde, het EP verzocht een constructief standpunt inzake Azerbeidzjan in te nemen en een aantal strenge vergeldingsmaatregelen opsomde, onder meer de terugtrekking van het land uit de Parlementaire Vergadering Euronest. Het besluit zou één jaar na de formele kennisgeving in werking treden, namelijk op 5 oktober 2016, maar na een PCC-vergadering in Bakoe in september 2016 werd het ongedaan gemaakt door een besluit van de Milli Majlis op 30 september. Leyla Yunus, een mensenrechtenactiviste uit Azerbeidzjan die samen met haar echtgenoot Arif in de gevangenis zat van juli 2014 tot april 2016 en die na intensief lobbywerk van het EP en na humanitaire/gezondheidssteun werd vrijgelaten, was in 2014 finaliste voor de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken van het Europees Parlement. Na contacten op hoog niveau tussen de EU en Azerbeidzjan begin 2016 kon de parlementaire samenwerkingscommissie van 19 tot 21 september 2016 haar eerste vergadering houden sinds Na de vergadering ondertekenden de medevoorzitters een gezamenlijke verklaring met aanbevelingen, die door Euronest werden overgenomen, om de betrekkingen te hervatten op basis van "wederzijds respect, gelijkheid en begrip. Dit speelde mee in het besluit van Bakoe om zijn deelname aan Euronest voort te zetten. 2. Verkiezingswaarneming Azerbeidzjan heeft het Europees Parlement ontvangen in het kader van verkiezingswaarnemingsmissies van de OSVE/ODIHR. Van alle verkiezingen in het land is vastgesteld dat ze niet voldeden aan de internationale normen en dat aanbevelingen nog steeds moeten worden uitgevoerd. Omdat geen overeenkomst is bereikt met de Azerbeidzjaanse autoriteiten, heeft de OVSE/ODIHR geen waarnemingen kunnen doen tijdens de parlementsverkiezingen van 1 november Azerbeidzjan heeft echter wel een verkiezingswaarnemingsmissie toegestaan van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa (PACE), die in omvang en duur veel beperkter was. De PACE-missie concludeerde dat de aanzienlijk hogere opkomst en de transparantie van de stem- en telprocedures aantoonden dat de Republiek Azerbeidzjan een stap voorwaarts heeft gezet in de richting van vrije, eerlijke en democratische verkiezingen en was, ondanks de waarneming dat er op kleine schaal stembussen met valse stembiljetten werden gevuld, van mening dat de verkiezingsuitslag de wens van het Azerbeidzjaanse volk weergaf [1]. In juli 2016 kondigde president Aliyev voor september 2016 een referendum aan met het oog op grondwetswijzigingen. Het referendum over 29 wijzigingen aan de grondwet van de Republiek Azerbeidzjan vond plaats op 26 september Volgens de PACEbeoordelingscommissie verliep de stemming vredig en op transparante wijze. Door veel waarnemers wordt het referendum echter gezien als een poging van de president om zijn macht verder te versterken door: zijn ambtstermijn van vijf naar zeven jaar te verlengen, enkele van de huidige bevoegdheden van de premier over te hevelen naar de nieuwe functie van vicepresident, [1]Verkiezingswaarnemingsverslag over de waarneming van de parlementaire verkiezingen in Azerbeidzjan, 20 november 2015, doc , blz. 7 (rapporteur: Jordi XUCLÀ, Spanje, ALDE). Eurofeiten

9 de president de macht te geven om het parlement te ontbinden en de minimumleeftijd van 35 jaar voor presidentskandidaten af te schaffen. Hoewel Bakoe geen advies van deskundigen heeft ingewonnen, vroeg het bureau van PACE de Commissie van Venetië om advies over de geplande wijzigingen. Het voorlopige advies, dat op 20 september 2016 werd bekendgemaakt, wierp een aantal vraagtekens op, voornamelijk over het proces dat zich afspeelde in de aanloop naar het referendum en over de versterking van de bevoegdheden van de president en de vermindering van de macht van het parlement. De EU bracht een verklaring uit met vermelding van de tekortkomingen die werden vastgesteld in de aanloop naar het referendum en waarin zij Bakoe verzocht rekening te houden met de bevindingen van de Commissie van Venetië bij de toepassing van de grondwetswijzigingen waarvoor een meerderheid van de Azerbeidzjanen gestemd heeft. Jérôme Legrand / Wanda Troszczyńska-van Genderen 11/2016 Eurofeiten