Stapeling van regelingen in het sociaal domein

Transcriptie

1 Stapeling van regelingen in het sociaal domein Geüpdatete versie stapelingsmonitor 2011 inclusief 22 gebieden en achtergrondkenmerken In opdracht van: intern Oudezijds Voorburgwal 300, fotograaf Edwin van Eis (2010) Projectnummer: Idske de Jong Jolijn Broekhuizen Anne Huijzer Jeroen Slot Bezoekadres: Oudezijds Voorburgwal 300 Telefoon Postbus 658, 1000 AR Amsterdam Amsterdam, november 2014

2 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Inhoud Inleiding 3 1 Stapelen van regelingen Bijna de helft van huishoudens gebruikt regelingen Gemiddeld 2,4 regelingen per huishouden Welke regelingen stapelen? Stapeling clusters Enkele regelingen nader bekeken 9 2 Kenmerken stapelende huishoudens 11 3 Stapelen binnen de stadsdelen Centrum vooral geen regeling, Noord en Zuidoost vooral twee regelingen In Noord meeste regelingen in cluster inkomensondersteuning 16 4 Stapelen binnen de 22 gebieden Stapeling 22 gebieden Stapeling clusters 22 gebieden Voor stapeling en regelingengebruik relevante huishoudkenmerken 22 5 Stapelen binnen de G Meeste gebruik van regelingen in Rotterdam 24 6 Stapelen binnen de MRA 26 Bijlage 1 Achterliggende regelingen en voorzieningen 28 Bijlage 2 Gebruik regelingen

3 Stapeling van regelingen Inleiding Om in beeld te brengen welke maatregelen in het regeerakkoord kunnen stapelen binnen huishoudens heeft het CBS in samenwerking met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en gemeenten de stapelingsmonitor ontwikkeld. De stapelingsmonitor is een integraal databestand waarin alle Nederlanders voorkomen. Daaraan is gekoppeld de meest recente informatie (met name uit 2011) met betrekking tot de huishoudsamenstelling, het inkomen, vermogen, uitkeringen en voorzieningen (zoals bijzondere bijstand). Vanaf maart 2014 zijn ook gegevens over provinciaal gefinancierde jeugdzorg in 2011 en AWBZ-indicaties in 2011 beschikbaar en verwerkt in het onderzoeksbestand van de Stapelingsmonitor. In deze geüpdatete versie van de Stapelingsmonitor zijn analyses toegevoegd over de achtergrondkenmerken van huishoudens die regelingen en voorzieningen veel gebruiken en stapelen. We hebben gekeken naar de stapeling van gebruik van regelingen in verschillende clusters en we zoomen nader in op de 22 gebieden in Amsterdam. De regelingen en voorzieningen die in het bestand zijn ondergebracht zijn samen te vatten in vijf hoofdclusters: Zorg en welzijn Arbeidsparticipatie Onderwijs Inkomensondersteuning Jeugdzorg In onderstaande figuur is schematisch weergegeven welke regelingen in de monitor zijn ondergebracht. Zorg en Welzijn Arbeidsparticipatie Jeugdzorg Inkomensondersteuning Onderwijs WMO huishoudelijke verzorging WAO Ondertoezichtstelling Bijzondere bijstand AWBZ persoonlijke verzorging WIA Voogdij Ziektewet AWBZ verpleging WAZ Jeugdreclassering WTCG AWBZ individuele begeleiding Wajong Ambulante jeugdzorg AWBZ groepsbegeleiding WW Dagbehandeling AWBZ zorg met verblijf indicatie AWBZ persoonlijke verzorging indicatie AWBZ verpleging indicatie AWBZ individuele begeleiding indicatie AWBZ groepsbegeleiding WWB IOAW IOAZ WSW indicatie WSW wachtlijst Residentiële jeugdzorg Pleegzorg CER Aftrek bijzondere ziektekosten WSNP Speciaal onderwijs Leerlinggebonden financiering indicatie AWBZ behandeling indicatie AWBZ kort verblijf indicatie AWBZ zorg met verblijf WSW dienstbetrekking WSW regulier dienstverband 3

4 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Dit rapport brengt de Amsterdamse data in beeld. De gemeente Amsterdam heeft voor de koppeling gegevens aangeleverd die bij het CBS ontbraken, te weten data over minnelijke schuldsanering en bijzondere bijstand. Leeswijzer De verschillende hoofdstukken in dit rapport beschrijven elk een ander perspectief op de data. Het eerste hoofdstuk beschrijft het stapelen van regelingen in algemene zin. Welke regelingen worden gebruikt en hoeveel regelingen worden gestapeld en welke regelingen worden gestapeld? Het tweede hoofdstuk gaat in op de kenmerken van huishoudens die van meerdere regelingen gebruik maken en het derde hoofdstuk beschrijft het stapelen van regelingen binnen de stadsdelen. Hoofdstuk vier gaat in op het gebruik en stapeling van regelingen binnen de 22 gebieden in Amsterdam. In de bijlagen zijn beschrijvingen van de regelingen en definities terug te vinden. Vervolg Dit rapport is een derde versie van de analyse. In 2015 zal een analyse op de data over 2012 worden uitgevoerd en gerapporteerd. 4

5 Stapeling van regelingen 1 Stapelen van regelingen In dit hoofdstuk gaan we in op de stapeling van regelingen. Achtereenvolgens bespreken we: hoeveel huishoudens regelingen gebruiken (1.1), hoeveel regelingen de huishoudens gemiddeld gebruiken (1.2), welke regelingen stapelen (1.3) en welke clusters van regelingen stapelen (1.4). We sluiten het hoofdstuk in paragraaf 1.5 door nader enkele regelingen te bekijken. 1.1 Bijna de helft van huishoudens gebruikt regelingen Vijfenveertig procent van de Amsterdammers maakt gebruik van één of meer regelingen en voorzieningen rondom zorg en welzijn, onderwijs, inkomensondersteuning, arbeidsparticipatie of jeugdzorg. Amsterdamse huishoudens maken het meest gebruik van WTCG (17,2%) en CER (17,1%) 1. Ook wordt er relatief veel gebruik van bijstand, 10,5% van de Amsterdamse huishoudens maakt hier gebruik van. Regelingen binnen de clusters onderwijs en jeugdzorg worden het minst gebruikt, deze regelingen gelden alleen voor een beperkte groep ouders met kinderen. Figuur 1.1 Aandeel huishoudens dat gebruik maakt van regeling of voorziening per cluster (procenten) Zorg en Welzijn AWBZ indicatie (7,3%) AWBZ gebruik (5,2%) WMO huishoudelijke verzorging (4,0%) Arbeidsparticipatie Bijstand (10,5%) AO overig (7,1%) WW (6,8%) Wajong (1,6%) WSW (1,1%) Inkomensondersteuning WTCG (17,2%) CER (17,1%) Bijzondere Bijstand (9,8%) Aftrek bijzondere ziektekosten (8,4%) Ziektewet (2,9%) WSNP (0,5%) Jeugdzorg jeugdzorg (1,3%) Onderwijs Speciaal Onderwijs of Rugzakje (1,4%) bron: CBS/bewerking O+S 1 Bijlage 1 bevat een beschrijving van de gehanteerde afkortingen en regelingen. 5

6 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek 1.2 Gemiddeld 2,4 regelingen per huishouden Het gebruik van regelingen en voorzieningen staat niet op zichzelf, veel huishoudens maken gebruik van meer dan één regeling. Van alle Amsterdamse huishoudens gebruikt 45% één of meer regelingen. Twaalf procent van de huishoudens heeft vijf of meer regelingen. Amsterdamse huishoudens maken gemiddeld gebruik van 2,4 regelingen of voorzieningen. Figuur 1.2 Verdeling van het aantal regelingen per huishouden, Amsterdam, 2011 (procenten) 60 % bron: CBS/bewerking O+S 6

7 Stapeling van regelingen 1.3 Welke regelingen stapelen? Sommige combinaties van regelingen komen, niet geheel onverwachts, relatief vaak voor. Tabel 1.3 laat zien welke regelingen vaak in combinatie met elkaar voorkomen. Zo maakt 81% van de huishoudens met WMO huishoudelijke verzorging ook gebruik van WTCG. AWBZ komt relatief vaak voor in combinatie met WTCG en CER. Ook WTCG en CER kennen veel overlap. Binnen het cluster zorg en welzijn is er dus veel overlap. Ook binnen het cluster inkomensondersteuning zijn er veel regelingen die met elkaar stapelen. Tot slot zien we dat huishoudens met een regeling uit het cluster zorg en welzijn ook vaak een regeling hebben uit het cluster inkomensondersteuning. Tabel 1.3 Stapeling van regelingen en aantal huishoudens dat in 2011 gebruik heeft gemaakt van de regeling (procenten) totaal huishoudens WMO huishoudelijke verzorging AWBZ gebruik AWBZ indicatie AO overig Wajong WW WSW Bijstand Speciaal Onderwijs of Rugzakje Bijzondere bijstand Ziektewet WTCG CER Aftrek bijzondere ziektekosten WSNP jeugdzorg WMO huishoudelijke verzorging AWBZ gebruik AWBZ indicatie AO overig Wajong WW WSW Bijstand Speciaal Onderwijs of Rugzakje Bijzondere Bijstand Ziektewet WTCG CER Aftrek bijzondere ziektekosten WSNP jeugdzorg = 50% - 99% stapeling = 30% - 40% stapeling bron: CBS/bewerking O+S 7

8 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek 1.4 Stapeling clusters Zoals eerder gesteld, kunnen vijf clusters van regelingen en voorzieningen onderscheiden worden: Zorg en welzijn, Arbeidsparticipatie, Onderwijs, Inkomensondersteuning en Jeugdzorg. In deze paragraaf kijken we naar de overlap tussen deze clusters. Figuur 1.4 laat zien dat 23% van alle Amsterdamse huishoudens in een cluster regelingen en voorzieningen heeft, 17% in twee clusters en 4% in drie clusters. Het gebruik van regelingen in vier clusters komt bij 1819 huishoudens voor (0,4%), in vijf clusters bij 366 huishoudens (0,1%). Tabel 1.4 Stapeling van clusters, Amsterdam (2011) Tabel 1.5 laat zien dat van de huishoudens met een of meer regelingen op het gebied van zorg en welzijn 91% ook inkomensondersteuning geniet. Er is ook overlap met regelingen voor arbeidsparticipatie (42%). De overlap met regelingen voor jeugdzorg en onderwijs is beperkt. Van de huishoudens met een of meer regelingen op het gebied van arbeidsparticipatie heeft 64% ook inkomensondersteuning. Er is ook enige overlap met zorg en welzijnsregelingen (16%). Met regelingen voor jeugdzorg of onderwijs is er maar een zeer geringe overlap. Huishoudens met een of meer regelingen op het gebied van jeugdzorg hebben geregeld ook een regeling in verband met arbeidsparticipatie (57%), inkomensondersteuning (57%), onderwijs (26%) en zorg en welzijn (21%). Huishoudens met een of meer regelingen op het gebied van onderwijs hebben vaak hiernaast een regeling in verband met arbeidsparticipatie (52%), inkomensondersteuning (34%), jeugdzorg (23%) en zorg en welzijn (32%). 8

9 Stapeling van regelingen Tabel 1.5 Overlap regelingen in vijf verschillende domeinen (procenten) zorg en welzijn arbeidsparticipatie inkomensondersteuning jeugdzorg onderwijs zorg en welzijn (41.008) arbeidsparticipatie ( ) inkomensondersteuning ( ) jeugdzorg (5.584) onderwijs (6.263) Enkele regelingen nader bekeken Bijzondere bijstand Als een huishouden met een minimuminkomen vanwege bijzondere omstandigheden extra kosten moet maken die ze niet zelf kunnen betalen, kan bij de gemeente een beroep worden gedaan op bijzondere bijstand. Het verstrekken van bijzondere bijstand is aan een aantal voorwaarden gebonden. Zo moet het een bijzondere uitgave zijn (kosten die normaal niet gemaakt worden) en een noodzakelijke uitgave. De kosten mogen ook niet op een andere manier vergoed worden. Bijzondere bijstand wordt soms als lening en soms als gift verstrekt. In 2011 ontvingen Amsterdamse huishoudens bijzondere bijstand. Eenoudergezinnen en alleenstaande 65-plussers deden relatief vaak een beroep op bijzondere bijstand. Bijzondere bijstand is niet alleen (maar wel vooral) verstrekt aan huishoudens met een uitkering, een klein deel werd verstrekt aan huishoudens met een hoger inkomen. Bijna alle huishoudens die bijzondere bijstand ontvingen hebben ook één of meer toeslagen ontvangen (99%) en een groot deel heeft het wettelijk eigen risico zorg opgebruikt (85%) of ontvangt bijstand (72%). Bijzondere bijstand komt ook relatief vaak voor in combinatie met WTCG, CER of aftrek bijzondere ziektekosten (54%) en WMO huishoudelijke verzorging (14%). WMO De Wet Maatschappelijke Ondersteuning heeft als doel ervoor te zorgen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en meedoen in de samenleving al dan niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. Er waren in Amsterdamse huishoudens met een WMO-regeling. Zij kregen via de gemeente ondersteuning door middel van hulp in de huishouding en informatie over de ondersteuning die ze kunnen krijgen. Vooral (alleenstaande) ouderen maken gebruik van de WMO. Het gebruik van WMO wordt vaak gecombineerd met het eigen risico zorg (98%), toeslagen (90%) en WTCG, CER en bijzondere ziektekosten (89%). Ook komt WMO vaak voor in combinatie met AWBZ persoonlijke verzorging (33%). 9

10 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Jeugdzorg Provinciaal gefinancierde jeugdzorg waaronder ondertoezichtstelling, voogdij, jeugdreclassering, ambulante jeugdzorg, dagbehandeling, residentiele jeugdzorg en pleegzorg is recentelijk toegevoegd aan de stapelingsmonitor. Gedurende 2011 hebben 8250 Amsterdamse huishoudens één of meer keer gebruik gemaakt van jeugdzorg, dit betrof in totaal personen. 10

11 Stapeling van regelingen 2 Kenmerken stapelende huishoudens Het ene huishouden heeft recht op en maakt gebruik van meer regelingen en voorzieningen dan het andere huishouden. Op basis van de volgende kenmerken van huishoudens is gekeken welke huishoudens relatief vaak gebruik maken van regelingen: leeftijd hoofdbewoner, herkomst hoofdbewoner, minimahuishouden, type huishouden, opleidingsniveau hoofdbewoner, Kenmerken zoals inkomen, het aantal kinderen in een huishouden en het aantal huishoudleden van 65+ laten we buiten beschouwing. Nadere analyse wees uit dat deze kenmerken sterk samenhangen met het vijftal reeds genoemde kenmerken en minder onderscheidend van aard waren. Welke huishoudens gebruiken vooral regelingen? Vanuit het perspectief van huishoudens bekeken komt gebruik en stapeling van regelingen en voorzieningen in het algemeen relatief vaak voor onder: huishoudens waarvan de hoofdbewoner 65 jaar of ouder is, de hoofdbewoner van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse of Antilliaanse herkomst is, eenoudergezinnen of een institutionele instelling, minimahuishoudens, huishoudens waarvan de hoofdbewoner geen of een lage opleiding heeft. Tabel 2.1 Huishoudkenmerken waarbij gebruik en stapeling van regelingen vaak voorkomt gebruik (1 of meer regelingen) 5+ regelingen Turks 85+ Marokkaans Turks Surinaams Marokkaans Antilliaans Surinaams minima Antilliaans geen/lage opleiding eenoudergezin institutioneel huishouden minima geen/lage opleiding Wanneer binnen clusters van regelingen wordt gekeken naar de kenmerken van huishoudens dan verschilt het beeld per cluster (zie tabel 2.2). 11

12 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Welzijn en zorg WMO regelingen, AWBZ extramuraal en AWBZ intramuraal maken deel uit van het cluster welzijn en zorg. Groepen die vooral gebruik maken van regelingen binnen dit cluster zijn (op volgorde van belang): huishoudens waarvan de hoofdbewoner 65 jaar of ouder is, institutionele instelling, minimahuishoudens, huishoudens waarvan de hoofdbewoner geen of een lage opleiding heeft, de hoofdbewoner van Surinaamse of Antilliaanse herkomst is. Arbeidsparticipatie Onder de arbeidsparticipatieregelingen vallen arbeidsongeschiktheid, bijstand, WSW en WW. Groepen die vooral gebruiken maken van regelingen op het gebied van arbeidsparticipatie zijn (op volgorde van belang): minimahuishoudens, huishoudens waarvan de hoofdbewoner jaar is, huishoudens waarvan de hoofdbewoner geen of een lage opleiding heeft. de hoofdbewoner van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse of Antilliaanse herkomst is, eenoudergezinnen. Inkomensondersteuning In het cluster inkomensondersteuning vallen de regelingen op het gebied van maatwerkvoorziening chronisch zieken en gehandicapten, de ziektewet, bijzondere bijstand, schuldsanering en toeslagen. Groepen die vooral gebruiken maken van regelingen op het gebied van inkomensondersteuning zijn (op volgorde van belang): minimahuishoudens, huishoudens waarvan de hoofdbewoner jaar is, huishoudens waarvan de hoofdbewoner geen of een lage opleiding heeft. de hoofdbewoner van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse of Antilliaanse herkomst is, eenoudergezinnen. Passend onderwijs Het cluster passend onderwijs bestaat uit speciaal onderwijs en leerling gebonden financiering. Deze categorie komt alleen voor bij huishoudens met kinderen. Het gaat vaak om eenoudergezinnen, Marokkaanse, minima en laag opgeleide huishoudens. Jeugdzorg Het cluster jeugdzorg bestaat uit ondertoezichtstelling, voogdij, jeugdreclassering, ambulante jeugdzorg, dagbehandeling, residentiele jeugdzorg en pleegzorg. Deze categorie komt alleen voor bij huishoudens met kinderen. Het gaat vaak om eenoudergezinnen, minima en laag opgeleide huishoudens. 12

13 Stapeling van regelingen Tabel 2.2 Huishoudkenmerken waarbij gebruik regelingen in de vijf clusters vaak voorkomt Zorg en Welzijn Arbeid Onderwijs Jeugdzorg Inkomen jaar minima paar met kinderen jaar jaar jaar jaar eenoudergezin paar met kinderen jaar jaar meer personen overige eenoudergezin 85 + institutioneel huishouden geen/lage opleiding jaar meer personen overige Turks minima Turks jaar geen/lage opleiding Marokkaans geen/lage opleiding Marokkaans Marokkaans minima Surinaams Surinaams Surinaams minima institutioneel huishouden Antilliaans Antilliaans geen/lage opleiding minima eenoudergezin opleidingsniveau 13

14 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek 3 Stapelen binnen de stadsdelen Tussen de verschillende gebieden in de stad zijn er grote verschillen in het gebruik van regelingen. In Noord is het aantal regelingen per huishouden gemiddeld het hoogst (2,7), ruim de helft van alle huishoudens (57%) maakt hier gebruik van één of meer regelingen. Ook in Zuidoost en Nieuw-West is het gemiddeld aantal regelingen hoog. In Centrum is het gemiddeld aantal regelingen het laagst (2,1), hier maakt 35% van de huishoudens gebruik van één of meer regelingen. De Kolenkit is de buurt met de meeste huishoudens met vijf of meer regelingen, dit is in onderstaande tabel terug te vinden in de laatste kolom. Tabel 3.1 Huishoudens die relatief vaak gebruik maken van regelingen naar stadsdelen gemiddeld aantal regelingen 1 of meer regelingen 5 of meer regelingen* buurtcombinatie met hoogste aandeel met 5 of meer regelingen Centrum 2, Weesperbuurt/Plantage (16%) West 2, De Kolenkit (20%) Nieuw-West 2, De Punt (19%) Zuid 2, Buitenveldert-Oost (16%) Oost 2, IJburg Zuid (17%) Noord 2, Buikslotermeer (17%) Zuidoost 2, Holendrecht/Reigersbos (15%) Amsterdam 2, De Kolenkit (20%) *percentage huishoudens met 5 of meer regelingen ten opzichte van het aantal huishoudens met 1 of meer regelingen. bron: CBS bewerking O+S 3.1 Centrum vooral geen regeling, Noord en Zuidoost vooral twee regelingen Sommige stadsdelen hebben relatief veel huishoudens met geen enkele regeling, zoals Centrum, Zuid, West en Oost (figuur 3.2). In Noord, Zuidoost en Nieuw-West hebben relatief veel huishoudens twee regelingen. 14

15 Stapeling van regelingen Figuur 3.2 Regelingen per huishouden naar stadsdeel, 2011 (procenten) 70 % Centrum West Nieuw-West Zuid Oost Noord Zuidoost bron: CBS/bewerking O+S Hoewel in Noord, Zuidoost en Nieuw-West het gemiddeld aantal gebruikte regelingen hoger ligt dan in de stadsdelen binnen de ring, is dit niet in alle buurten het geval (figuur 3.3). In stadsdeel Noord liggen de buurten Nieuwendammerdijk/Buiksloterdijk, Buiksloterham en Waterland ruim onder het stedelijk gemiddelde. In Zuidoost geldt dit voor Driemond. In stadsdeel Centrum ligt de buurt Weesperbuurt/Plantage als enige buurt in dit stadsdeel met gemiddeld 2,7 regelingen boven het stedelijk gemiddelde. In stadsdeel Zuid heeft Buitenveldert-Oost gemiddeld het meest aantal regelingen, namelijk 2,8 per huishouden. In stadsdeel West hebben de meeste buurten minder regelingen dan gemiddeld, maar in dit stadsdeel ligt ook de buurt met de meeste regelingen van de stad: in De Kolenkit hebben huishoudens gemiddeld 3 regelingen. 15

16 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Figuur 3.3 Gemiddeld aantal regelingen per huishouden gemiddeld 2,4 regelingen in Amsterdam 2,7 regelingen en meer 2,5-2,6 regelingen 2,4 regelingen 2,3-2,2 regelingen 2,1 regelingen en minder bron: CBS/bewerking O+S 3.2 In Noord meeste regelingen in cluster inkomensondersteuning Huishoudens maken het meest gebruik van regelingen binnen het cluster inkomensondersteuning (figuur 3.4). Zorg en welzijn Regelingen in het cluster zorg en welzijn (exclusief de regeling eigen risico zorg) staan zoals in hoofdstuk 1 al is beschreven niet vaak op zichzelf. Zeven procent van de huishoudens met een regeling op het gebied van zorg en welzijn maakt geen gebruik van regelingen in andere clusters. In Zuid en Centrum stapelen zorg en welzijnsregelingen minder met andere regelingen dan in de andere stadsdelen. In Zuidoost, Oost en West zijn juist veel huishoudens met een zorgregeling ook afhankelijk van regelingen in de andere clusters. 16

17 Stapeling van regelingen Tabel 3.5 Stapeling regelingen zorg en welzijn met regelingen in andere clusters, 2011 (procenten) alleen cluster zorg en welzijn ook 1 ander cluster ook 2 andere clusters ook 3 andere clusters aantal huishoudens Centrum 9,5 56,0 34,5 0, West 5,3 48,9 44,5 1, Nieuw-West 7,1 63,5 27,6 1, Zuid 9,6 63,1 26,6 0, Oost 6,3 46,5 45,4 1, Noord 6,5 62,0 29,4 2, Zuidoost 6,6 46,3 45,0 2, totaal 7,2 56,4 34,8 1, bron: CBS/bewerking O+S Jeugd en onderwijs Zoals we eerder al hebben gezien stapelen jeugd en onderwijsregelingen veel minder met andere regelingen dan regelingen binnen het cluster zorg en welzijn. Bijna een kwart van de huishoudens met een regeling op het gebied van onderwijs maakt geen gebruik van andere regelingen. Vooral in Noord en Zuidoost vindt stapeling plaats. Tabel 3.6 Stapeling regelingen onderwijs met regelingen in andere clusters, 2011 (procenten) alleen cluster jeugd en onderwijs ook 1 ander cluster ook 2 andere clusters ook 3 andere clusters aantal huishoudens Centrum 28,3 38,3 33,3 0, West 25,8 33,7 35,0 5, Nieuw-West 24,6 31,3 38,0 6, Zuid 29,2 35,8 30,0 5, Oost 26,2 32,2 35,6 5, Noord 21,3 29,6 41,2 7, Zuidoost 21,9 31,1 41,0 6, totaal 24,4 31,9 37,6 6, bron: CBS/bewerking O+S Arbeidsparticipatie Arbeidsparticipatieregelingen stapelen vooral met regelingen in 1 ander cluster (meestal zog en welzijn of inkomensondersteuning). Vooral in Noord en Zuidoost stapelt dit cluster van regelingen met andere clusters. Tabel 3.7 Stapeling regelingen arbeidsparticipatie met regelingen in andere clusters, 2011 (procenten) alleen cluster arbeidsparticipatie ook 1 ander cluster ook 2 andere clusters ook 3 andere clusters aantal huishoudens Centrum 28,3 38,3 33,3 0, West 25,8 33,7 35,0 5, Nieuw- West 24,6 31,3 38,0 6, Zuid 29,2 35,8 30,0 5, Oost 26,2 32,2 35,6 5, Noord 21,3 29,6 41,2 7, Zuidoost 21,9 31,1 41,0 6, totaal 35,0 54,7 10,0 0, bron: CBS/bewerking O+S Inkomensondersteuning Inkomensondersteunende maatregelingen stapelen het minst met regelingen binnen de andere clusters. En als ze stapelen dan is dat meestal maar met 1 ander cluster. In Oost, 17

18 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Noord en Zuidoost stapelen inkomensondersteunende regelingen relatief vaak met regelingen in meerdere clusters. Tabel 3.8 Stapeling regelingen inkomensondersteuning met regelingen in andere clusters, 2011 (procenten) alleen cluster inkomensonder steuning ook 1 ander cluster ook 2 andere clusters ook 3 andere clusters aantal huishoudens Centrum 55,3 39,9 4,8 0, West 42,4 50,3 7,2 0, Nieuw-West 43,6 49,2 6,8 0, Zuid 52,7 41,7 5,4 0, Oost 42,7 48,7 8,4 0, Noord 42,0 49,4 8,2 0, Zuidoost 36,1 54,7 8,9 0, totaal 44,9 47,8 7,1 0, bron: CBS/bewerking O+S Jeugdzorgvoorzieningen stapelen vaak met andere regelingen (78%), vooral in West, Nieuw-West en Noord. In Centrum en Zuid stapelen jeugdzorgregelingen veel minder met andere regelingen. In tegenstelling tot sommige andere regelingen stapelt jeugdzorg met alle soorten andere regelingen. Tabel 1.5 Stapeling regelingen jeugdzorg met regelingen in andere clusters, 2011 (procenten) alleen cluster arbeidsparticipatie ook 1 ander cluster ook 2 andere clusters ook 3 of meer andere clusters aantal huishoudens Centrum 45,5 18,2 36,4 0, West 20,0 22,9 35,2 15, Nieuw- 20,3 25,7 25,0 20,9 West Zuid 35,2 22,2 18,5 18, Oost 21,8 20,0 27,3 19, Noord 18,4 20,4 27,2 22, Zuidoost 27,8 21,9 25,2 18, totaal 22,4 22,2 28,0 19, bron: CBS/bewerking O+S 18

19 Stapeling van regelingen 4 Stapelen binnen de 22 gebieden In dit hoofdstuk gaan we in op het gebruik en de stapeling van regelingen in de 22 gebieden in Amsterdam. We bespreken het volgende voor de 22 gebieden: het gebruik en stapeling van regelingen en voorzieningen algemeen (4.1), het gebruik en stapeling van regelingen en voorzieningen binnen clusters (4.2), de voor stapeling en regeling gebruik relevante huishoudkenmerken (4.3). 4.1 Stapeling 22 gebieden Tabel 4.1 geeft de stapeling van regelingen en voorzieningen weer binnen de 22 gebieden in Amsterdam. Tabel 4.1 Gebruik van regelingen naar 22 gebieden** gemiddeld aantal regelingen 1 of meer regelingen (%) 5 of meer regelingen* (%) C-Centrum West 2, C-Centrum Oost 2, W-Westerpark 2, W-Bos en Lommer 2, W-Oud-West/De Baarsjes 2, NW-Slotermeer/Geuzenveld 2, NW-Osdorp 2, NW-De Aker/Nieuw-Sloten 2, NW-Slotervaart 2, Z-Noord-West/Noord-Midden 2, Z-Buitenveldert/Zuidas 2, Z-De Pijp/Rivierenbuurt 2, O-Oud-Oost 2, O-Indische Buurt/Oostelijk Havengebied 2, O-Watergraafsmeer 2, O-IJburg/Eiland Zeeburg 2, N-West 2, N-Oud-Noord 2, N-Oost 2, ZO-Bijlmer Centrum 2, ZO-Bijlmer Oost 2, ZO-Gaasperdam/Driemond 2, Amsterdam 2, *percentage huishoudens met 5 of meer regelingen ten opzichte van het aantal bron: CBS bewerking O+S huishoudens met 1 of meer regelingen. ** Rood = zit 1 standaard deviatie of meer boven het gemiddelde 19

20 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek In de volgende gebieden is zowel een hoog gemiddeld aantal regelingen, als relatief vaak gebruik van regelingen, als veel stapeling van regelingen (5 of meer regelingen): Slotermeer/Geuzenveld en Osdorp (stadsdeel Nieuw-West), West en Oost (stadsdeel Noord). 4.2 Stapeling clusters 22 gebieden Tabel 4.2 laat de stapeling van gebruik van regelingen uit twee of meer clusters zien (1 e kolom) en het wel of niet gebruiken van regelingen van de vijf verschillende clusters (2 e t/m 5 e kolom). Bij de jeugdzorg- en onderwijsregelingen laten we het gebruik zien van alle huishoudens ( alle ) en van alleen de huishoudens met kinderen ( kids ). Uit deze tabel blijkt dat in stadsdeel Nieuw-West in de gebieden Slotermeer/Geuzenveld en Osdorp huishoudens relatief vaak gebruik maken van regelingen in twee of meer clusters. Dit komt doordat huishoudens relatief vaak gebruik maken van regelingen op alle gebieden. Het verhoogde gebruik van regelingen op het gebied van onderwijs en jeugdzorg wordt veroorzaakt door het hoge aantal huishoudens met kinderen in deze gebieden. De verschillen verdwijnen namelijk als we alleen kijken naar de huishoudens met kinderen. Tabel 4.2 Gebruik van regelingen per cluster, naar gebieden**, percentages arbeids- inkomens- stapeling onderwijs jeugdzorg zorg en partici- patie ning alle kids alle ondersteu- clusters* welzijn kids C-Centrum West C-Centrum Oost W-Westerpark W-Bos en Lommer W-Oud-West/De Baarsjes NW-Slotermeer/Geuzenveld NW-Osdorp NW-De Aker/Nieuw-Sloten NW-Slotervaart Z-Noord-West/Noord-Midden Z-Buitenveldert/Zuidas Z-De Pijp/Rivierenbuurt O-Oud-Oost O-Indische Buurt/Oostelijk Havengebied O-Watergraafsmeer O-IJburg/Eiland Zeeburg N-West N-Oud-Noord N-Oost ZO-Bijlmer Centrum ZO-Bijlmer Oost ZO-Gaasperdam/Driemond Amsterdam *percentage huishoudens met regelingen in 2 of meer clusters bron: CBS bewerking O+S ** Rood = zit 1 standaard deviatie of meer boven het gemiddelde 20

21 Stapeling van regelingen Ook in stadsdeel Noord maken huishoudens in alle drie de gebieden relatief vaak gebruik van regelingen in twee of meer clusters. In West en Oost komt dit vooral door relatief veel regelingengebruik op het gebied van zorg en welzijn, inkomensondersteuning, onderwijs en jeugdzorg. In Oud-Noord komt het door veel gebruik op het gebied van arbeidsparticipatie, inkomensondersteuning, onderwijs en jeugdzorg. Ten slotte is er relatief veel stapeling van gebruik van regelingen in twee of meer clusters in alle drie de gebieden van stadsdeel Zuidoost. In Bijlmer Centrum en Bijlmer Oost vindt de stapeling vooral plaats vanwege een relatief hoog gebruik van regelingen op het gebied van arbeidsparticipatie, jeugdzorg en onderwijs. In Gaaspermond/Driemond wordt binnen alle vijf de clusters relatief vaak gebruik gemaakt van regelingen. In Zuidoost komt het verhoogde gebruik van onderwijsregelingen door het hoge aantal kinderen. Het verhoogde gebruik van jeugdzorg kan hier echter niet door verklaard worden. Tabel 4.3 vat bovenstaande bevindingen samen. Gebieden krijgen een plusje als ze 1 standaarddeviatie afwijken boven het gemiddelde. Tabel 4.3 Samenvatting regelingengebruik 22 gebieden C-Centrum West C-Centrum Oost W-Westerpark W-Bos en Lommer W-Oud-West/De Baarsjes gem. aantal regelingen 1 of meer regelingen 5 of meer regelingen* 2 of meer clusters zorg en welzijn arbeids -participatie inkomensondersteuning onderwijs jeugdzorg NW-Slotermeer/ Geuzenv NW-Osdorp NW-De Aker/Nieuw-Sloten + NW-Slotervaart Z-Noord-West en Midden Z-Buitenveldert/Zuidas Z-De Pijp/Rivierenbuurt O-Oud-Oost O-Indische Buurt/Oostelijk Havengebied O-Watergraafsmeer O-IJburg/Eiland Zeeburg N-West N-Oud-Noord N-Oost ZO-Bijlmer Centrum ZO-Bijlmer Oost ZO-Gaasperdam/ Driemond = zit 1 standaard deviatie of meer boven het gemiddelde bron: CBS bewerking O+S rood = gebied met 6 of meer + s 21

22 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Het gebruik van en stapeling van regelingen blijkt het hoogst te liggen in twee gebieden in stadsdeel Nieuw-West, namelijk Slotermeer/Geuzenveld en Osdorp, in drie gebieden in stadsdeel Noord, namelijk West, Oud-Noord en Oost en twee gebieden in Zuidoost: Bijlmer Oost en Gaasperdam/Driemond. 4.3 Voor stapeling en regelingengebruik relevante huishoudkenmerken Tabel 4.3 laat zien hoe de huishoudens van de 22 gebieden samengesteld zijn als we kijken naar de achtergrondkenmerken die relevant zijn voor het gebruik en stapeling van regelingen (zie tabel 2.1 en 2.2). Cijfers zijn rood als ze 1 standaarddeviatie afwijken boven het gemiddelde. Tabel 4.3 Achtergrondkenmerken huishoudens, 22 gebieden, percentages Turks Marokkaans Surinaams eenouder minima geen of lage opleiding DX01 C-Centrum West DX02 C-Centrum Oost DX03 W-Westerpark DX04 W-Bos en Lommer DX05 W-Oud-West/De Baarsjes DX06 NW-Slotermeer/Geuzenveld DX07 NW-Osdorp DX08 NW-De Aker/Nieuw-Sloten DX09 NW-Slotervaart DX10 Z-Noord-West/Noord-Midden DX11 Z-Buitenveldert/Zuidas DX12 Z-De Pijp/Rivierenbuurt DX13 O-Oud-Oost DX14 O-Indische Buurt/Oostelijk Havengebied DX15 O-Watergraafsmeer DX16 O-IJburg/Eiland Zeeburg DX17 N-West DX18 N-Oud-Noord DX19 N-Oost DX20 ZO-Bijlmer Centrum DX21 ZO-Bijlmer Oost DX22 ZO-Gaasperdam/Driemond Amsterdam

23 Stapeling van regelingen Eerder hebben we gezien dat er in de onderstaande opgesomde gebieden relatief veel gebruik en stapeling van regelingen is. Dit is over het algemeen goed te verklaren als we naar de achtergrondkenmerken van de huishoudens in deze gebieden kijken. NW-Slotermeer/Geuzenveld: relatief veel Turkse, Marokkaanse, minima en laag opgeleide huishoudens, NW-Osdorp: relatief veel 75+, Turkse, Marokkaanse en laag opgeleide huishoudens, N-West: relatief veel 45+, eenoudergezinnen en laag opgeleide huishoudens N-Oud-Noord: relatief veel minima, N-Oost: relatief veel 65+, eenoudergezinnen en laag opgeleide huishoudens ZO-Bijlmer Oost: relatief veel jaar, Surinaamse, eenouder, minima en laag opgeleide huishoudens, ZO-Gaasperdam/Driemond: relatief veel jaar, Surinaamse, eenouder en laag opgeleide huishoudens. De huishoudens in gebied Oud-Noord in stadsdeel Noord onderscheiden zich maar op één huishoudkenmerk, namelijk een hoog aandeel minimahuishoudens. Toch ligt het gebruik en de stapeling van regelingen hier hoog. Dit komt ten eerste doordat minimahuishoudens één van meest bepalende factoren is voor het gebruik en stapeling van regelingen. Ten tweede omdat vrijwel elk huishoudtype in dit gebied wel meer dan gemiddeld aanwezig is, alleen niet meer dan 1 standaarddeviatie van het gemiddelde ligt. Het gebied Buitenveldert/Zuidas valt op door het relatief hoge aandeel huishoudens waarvan de hoofdbewoner 65+ is. Dit is terug te zien in het hoge aandeel huishoudens dat gebruik maakt van een voorziening of regeling op het gebied van zorg en welzijn (16% versus 9%). Ten slotte valt het gebied Bijlmer Centrum op met een relatief hoog aandeel Surinaamse, minima en laag opgeleide huishoudens en eenoudergezinnen. Dit leidt in dit gebied niet tot een hoger gemiddeld aantal regelingen of meer gebruik of stapeling van regelingen. Wel komt het vaker voor dat huishoudens gebruik maken van regelingen uit 2 clusters en maken huishoudens relatief veel gebruik van regelingen op het gebied van arbeidsparticipatie, inkomensondersteuning en jeugdzorg. 23

24 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek 5 Stapelen binnen de G4 In dit hoofdstuk wordt gekeken hoe regelingen zich stapelen in de andere drie grote steden van Nederland: Rotterdam, Den haag en Utrecht. 5.1 Meeste gebruik van regelingen in Rotterdam In Rotterdam maakt 52% van de huishoudens gebruik van regelingen, dat is meer dan in Amsterdam, Den Haag en Utrecht (tabel 5.1). In Utrecht wordt relatief het minst gebruik gemaakt van regelingen: 39% van de huishoudens gebruikt één of meer regelingen. Het gemiddeld aantal regelingen per huishouden verschilt niet erg veel tussen de vier G4 gemeenten: 2,4 in Amsterdam, 2,5 in Den Haag en Utrecht en 2,6 in Rotterdam. Tabel 5.1 Huishoudens die relatief vaak gebruik maken van regelingen naar de G4 gemeenten gemiddeld aantal regelingen 1 of meer regelingen 5 of meer regelingen* Rotterdam 2, Den Haag 2, Utrecht 2, Amsterdam 2, *percentage huishoudens met 5 of meer regelingen ten opzichte van het aantal huishoudens met 1 of meer regelingen. bron: CBS bewerking O+S In figuur 5.2 is te zien dat er tussen de vier gemeenten bijna geen verschil is in het aandeel huishoudens dat gebruik maakt van één regeling. In Utrecht maakt 17% van de huishoudens gebruik van één regeling, in Amsterdam 18% en in Den Haag en Rotterdam 19%. Het grootste verschil is te zien bij het gebruik van twee regelingen. In Utrecht maakt 9% van de huishoudens gebruik van twee regelingen, in Amsterdam en Den Haag 12% en in Rotterdam 14%. 24

25 Stapeling van regelingen Figuur 5.2 Regelingen per huishouden naar G4 gemeenten, 2011 (procenten) 70 % Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht bron: CBS/bewerking O+S 25

26 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek 6 Stapelen binnen de MRA Huishoudens in de Metropool Regio Amsterdam (MRA) die regelingen gebruiken, maken net als in Amsterdam gemiddeld gebruik van 2,4 regelingen. In de gemeente Laren wordt gemiddeld het meest gebruik gemaakt van regelingen: gemiddeld 2,6 regelingen per huishouden (tabel 6.1). In Muiden wordt gemiddeld het minst gebruik gemaakt van regelingen: gemiddeld 2,0 regelingen per huishouden. Tabel 6.1 Gemiddeld aantal regelingen per MRA gemeente gemiddeld 2,6 regelingen gemiddeld 2,5 regelingen gemiddeld 2,4 regelingen gemiddeld 2,3 regelingen gemiddeld 2,2 regelingen gemiddeld 2,1 regelingen gemiddeld 2,0 regelingen Laren Lelystad Amsterdam Amstelveen Uithoorn Zeevang Muiden Zandvoort Bussum Diemen Oostzaan Uitgeest Heemstede Beemster Almere Edam-Volendam Waterland Heemskerk Bloemendaal Aalsmeer Ouder-Amstel Haarlemmerliede Beverwijk Velsen Naarden Wormerland Purmerend Hilversum Wijdemeren Landsmeer Huizen Weesp Zaanstad Haarlem Blaricum Haarlemmermeer bron: CBS bewerking O+S In Amsterdam maken gemiddeld iets meer huishoudens geen gebruik van regelingen dan in de rest van de MRA (respectievelijk 55% en 50%, figuur 5.2). In Amsterdam maakt 18% van de huishoudens gebruik van één regeling, tegenover 22% in de rest van de MRA. Vanaf twee regelingen en meer zien we geen verschillen meer tussen Amsterdam en de rest van de MRA. In Lelystad wordt relatief het meest gebruik gemaakt van regelingen: 57% van de huishoudens daar gebruikt één of meer regeling. In Diemen wordt relatief het minst gebruik gemaakt van regelingen: 43% van de huishoudens daar gebruikt één of meer regeling. 26

27 Stapeling van regelingen Figuur 5.2 Regelingen per huishouden naar Amsterdam en MRA zonder Amsterdam, 2011 (procenten) 60 % Amsterdam MRA zonder Amsterdam bron: CBS/bewerking O+S 27

28 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek Bijlage 1 Achterliggende regelingen en voorzieningen Aftrek bijzondere ziektekosten- Bepaalde ziektekosten zijn (deels) aftrekbaar van de belasting. Dit zijn de zogenoemde specifieke ziektekosten die niet al worden vergoed door de (aanvullende) zorgverzekering, werkgever en/of bijzondere bijstand en die niet onder het wettelijk of vrijwillig eigen risico vallen. Het gaat hier om ziektekosten op het gebied van genees- en heelkundige hulp, voorgeschreven medicijnen, hulpmiddelen, vervoer, dieetkosten, extra gezinshulp, of extra kleding en beddengoed. Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) - De AWBZ is een wettelijke sociale verzekering die tot doel heeft om de hele bevolking te verzekeren tegen het risico van bijzondere ziektekosten. Het gaat om zware geneeskundige risico s die niet via de ziektekostenverzekering verzekerd zijn. Ook voorzieningen van de preventieve gezondheidszorg vallen hieronder. Er zijn 5 soorten van AWBZ-zorg: persoonlijke verzorging, verpleging, begeleiding (individuele- en groepsbegeleiding), behandeling en zorg met verblijf. Over behandeling zijn nog geen gegevens beschikbaar bij het CBS. Arbeidsongeschiktheidsuitkering - Een uitkering die wordt verstrekt op grond van de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA), de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) of de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong). Begeleiding - Hulp bij het organiseren van praktische zaken in het dagelijks leven. Het kan gaan om individuele begeleiding of begeleiding in groepsverband. Behandeling - Activiteiten die gericht zijn op herstel of verbetering van een aandoening of op verbetering van vaardigheden of gedrag. Bijstandsuitkering - Een uitkering die wordt verstrekt in het kader van de Wet werk en bijstand (WWB), de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijke arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) of de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijke arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ). Bijzondere bijstand - Naast algemene bijstand kent de WWB ook nog bijzondere bijstand. Bijzondere bijstand kan worden verleend voor bijzondere kosten, die worden veroorzaakt door bijzondere omstandigheden van het individuele geval en die de draagkracht van de aanvrager te boven gaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan vergoeding voor schoolreisjes of het lidmaatschap van een sportclub. Maar ook vergoeding voor de eigen bijdrage thuiszorg, brillen, hoortoestellen en orthopedisch schoeisel. Bijzondere bijstand kan zowel in geld als in natura worden uitgekeerd. 28

29 Stapeling van regelingen Compensatie eigen risico zorgverzekeringswet (CER) - Mensen met hoge zorgkosten, als gevolg van een ziekte of handicap, krijgen compensatie van het wettelijk eigen risico in de zorgverzekeringswet. Gebruik AWBZ - Dit betreft zorg in natura aan personen van 18 jaar of ouder, waarvan de kosten voor rekening komen van de AWBZ of de Wmo en waarvoor een eigen bijdrage betaald moet worden. Huishouden - Eén of meer personen die samen een woonruimte bewonen en zichzelf daar niet-bedrijfsmatig voorzien in de dagelijkse levensbehoeften (particulier huishouden) of daar bedrijfsmatig worden voorzien in dagelijkse levensbehoeften (institutioneel huishouden). Indicatie AWBZ - Voor zorg uit AWBZ is een indicatie nodig, daarin staat welke zorg er nodig is en hoeveel. De AWBZ-indicatie wordt aangevraagd bij het CIZ. Een persoon kan een indicatie krijgen voor persoonlijke verzorging, verpleging, individuele begeleiding, groepsbegeleiding, behandeling, kort verblijf en zorg met verblijf. Onder zorg met verblijf vallen lange verblijven en zorgzwaartepakketten. Jeugdzorg - Meerdere vormen van zorg in het kader van de Wet op de Jeugdzorg. Onder jeugdzorg geleverd door Bureaus Jeugdzorg vallen ondertoezichtstelling, voogdij en jeugdreclassering. Onder jeugdzorg geleverd door organisaties Jeugd en Opvoedhulp vallen ambulante jeugdzorg, dagbehandeling, residentiële jeugdzorg en pleegzorg. Kort verblijf - Logeren in een instelling gedurende maximaal drie etmalen per week. Bij een AWBZ-indicatie valt kort verblijf onder zorg zonder verblijf; bij gebruik valt het onder zorg met verblijf. Leerlinggebonden financiering (LGF) - Dit is een vergoeding die een (reguliere) school krijgt voor het lesgeven aan een leerling met een handicap. Het gaat bijvoorbeeld om leerlingen die doof, blind, autistisch of zeer moeilijk lerend zijn. Een leerlinggebonden financiering verhuist met de leerling mee van school naar school, vandaar dat deze vergoeding in de volksmond ook wel rugzakje wordt genoemd. Het kan ook voorkomen dat een persoon een rugzakje heeft in het speciaal onderwijs. Persoonlijke verzorging - Hulp bij het wassen en aankleden, hulp bij het eten en drinken, het aanbrengen van prothesen en het doen van oefeningen. Ook de zorg die in directe relatie staat tot de persoonlijke verzorging behoort tot deze functie, zoals het opmaken van het bed tijdens het wassen van een bedlegerige cliënt en het stimuleren van de zelfredzaamheid. Speciaal onderwijs - Basis- en voortgezet onderwijs aan kinderen die een speciale benadering nodig hebben wegens gedrags- of leerproblemen of wegens een lichamelijke handicap. Verpleging - Verpleegkundige handelingen in opdracht van een arts en het aanleren van deze verpleegkundige handelingen aan de cliënt zelf of zijn verzorger. Het gaat hier 29

30 Gemeente Amsterdam, Bureau Onderzoek en Statistiek bijvoorbeeld om wondverzorging, het toedienen van medicijnen en het geven van injecties. Werkloosheidswet (WW) - De wet heeft tot doel werknemers te verzekeren tegen de financiële gevolgen van werkloosheid. De wet voorziet in een uitkering die gerelateerd is aan het laatstverdiende inkomen uit dienstbetrekking. De duur van de uitkering is afhankelijk van het arbeidsverleden van de verzekerde. Het UWV beoordeelt of men voor een WW-uitkering in aanmerking komt. Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong) - Dit is een wettelijke voorziening in de financiële gevolgen van langdurige arbeidsongeschiktheid van mensen die geen aanspraak kunnen maken op de WAO of WIA omdat er geen arbeidsverleden is opgebouwd. Dit zijn mensen die arbeidsongeschikt zijn op de dag dat zij 17 jaar worden of na hun 17e jaar arbeidsongeschikt worden én een opleiding/studie volgen. Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) - Een verplichte verzekering voor zelfstandigen, beroepsbeoefenaren, directeuren-grootaandeelhouders en meewerkende echtgenoten tegen de financiële gevolgen van langdurige arbeidsongeschiktheid. De WAZ is met ingang van 1 augustus 2004 geblokkeerd. Verzekerden die voor 1 augustus 2004 arbeidsongeschikt zijn geworden, kunnen nog in aanmerking komen voor een uitkering. Bestaande WAZ-uitkeringen blijven doorlopen. Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijke arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) - De wet biedt een inkomensgarantie op het niveau van het sociaal minimum aan oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers, van wie het recht op uitkering op grond van de Werkloosheidswet is geëindigd. De wet is in werking getreden met ingang van 1 januari 1987 en is ingrijpend gewijzigd met ingang van 1 januari Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijke arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) - De wet biedt een inkomensgarantie op het niveau van het sociaal minimum aan oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen, van wie het inkomen duurzaam minder bedraagt dan het sociaal minimum en die als gevolg daarvan het bedrijf of beroep hebben beëindigd. De wet is in werking getreden met ingang van 1 januari 1987 en is ingrijpend gewijzigd met ingang van 1 januari Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) - Het maatschappelijk doel van de WMO is meedoen. De wet moet ervoor zorgen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en kunnen meedoen in de samenleving, al of niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. De gemeente ondersteunt dan de mantelzorgers bij hun zorgtaken. Als het echt niet lukt om zelf iets te regelen, biedt de gemeente maatschappelijke ondersteuning. Onder maatschappelijke verzorging vallen activiteiten die ervoor zorgen dat mensen kunnen meedoen in de samenleving. De WMO regelt bijvoorbeeld de hulp bij het huishouden (WMO huishoudelijke verzorging) en zorgt voor goede informatie over de ondersteuning die mensen kunnen krijgen. 30

31 Stapeling van regelingen Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) - Wet die als doel heeft om personen in loondienst te verzekeren van een loon vervangende uitkering bij langdurige arbeidsongeschiktheid (langer dan een jaar). In 2006 is de WAO vervangen door de WIA, echter de huidige WAO blijft gelden voor bestaande gevallen. Wet sociale werkvoorziening (WSW) - Mensen met een lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap kunnen vaak moeilijk een baan vinden. Zij hebben een hoge mate van begeleiding nodig. Met de WSW geeft de overheid deze mensen de kans om toch te werken en in hun eigen onderhoud te voorzien. Om in aanmerking te komen voor de regelingen van de WSW moet je een WSW-indicatie hebben. Mensen met een WSWindicatie kunnen in aanmerking komen voor een WSW-dienstbetrekking of een begeleid werken dienstbetrekking. Bij een WSW-dienstbetrekking zijn zij in dienst van een gemeente (sociale werkplaats). Bij een begeleid werken dienstbetrekking is er sprake van een arbeidsovereenkomst bij een reguliere werkgever (WSW regulier dienstverband). Vaak kunnen mensen nadat zij een WSW-indicatie hebben gekregen niet direct aan de slag maar staan ze eerst een tijdje op de wachtlijst (WSW wachtlijst). Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (WTCG) - Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten is een vergoeding die de overheid geeft aan mensen met een chronische ziekte of een handicap, bijvoorbeeld vergoedingen voor dieetkosten of de kosten voor speciaal vervoer. Wettelijke schuldsanering - Bij schuldsanering worden alle uitstaande schulden, middels een bemiddelingstraject of een saneringskrediet overgenomen door één instantie. Deze instantie betaalt de schuldeisers de verschuldigde bedragen en neemt de gehele schuld over zodat er hierna nog maar één, nieuwe schuldeiser is. In de regel is de betreffende instantie de Gemeentelijke Kredietbank (GKB) of de gemeentelijke Sociale Dienst. Mocht er geen overeenstemming bereikt kunnen worden tussen de schuldeisers en de schuldenaar, dan kan via de rechtbank een wettelijke schuldsaneringsregeling opgelegd worden middels de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP). Wet werk en bijstand (WWB) - Wettelijke sociale voorziening die op 1 januari 2004 in werking is getreden ter vervanging van de Algemene bijstandswet (ABW), de Wet inschakeling werkzoekenden (WIW) en het Besluit In- en Doorstroombanen (ID-banen). De wet heeft als uitgangspunt dat iedereen zoveel mogelijk in zijn eigen onderhoud moet voorzien. Wie hier niet toe in staat is en ook geen beroep kan doen op een andere sociale verzekeringswet of sociale voorziening, komt in aanmerking voor bijstand. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) - Werknemers die na 2 jaar ziekte meer dan 35% arbeidsongeschikt zijn, kunnen een WIA-uitkering krijgen. De WIA bestaat uit 2 regelingen. De regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) is er voor wie nog gedeeltelijk kan werken. Mensen die helemaal niet meer kunnen werken, krijgen een IVA-uitkering, de Inkomensvoorziening Volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. Ziektewet (Zw) - De Ziektewet is een wet die werknemers verzekert tegen financiële gevolgen van ongeschiktheid tot werken wegens ziekte. De wet is van toepassing als er wettelijk geen loondoorbetaling hoeft plaats te vinden. 31