Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering in verband met premieen kapitaalovereenkomsten (wetsvoorstelnummer )

Transcriptie

1 UPDATE: Pensioenbericht 10 februari 2016 Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering in verband met premieen kapitaalovereenkomsten (wetsvoorstelnummer ) Dit is de meest recente actualisering van ons eerdere pensioenbericht over het wetsvoorstel variabele pensioenuitkering van 10 februari Staatssecretaris Klijnsma stuurde op 19 februari 2016 een brief aan de Tweede Kamer. Na constructief overleg met Kamerlid Lodders, geeft Klijnsma in deze brief aan dat het wetsvoorstel Variabele pensioenuitkering (wetsvoorstelnummer ) en het initiatiefwetsvoorstel Uitbetaling pensioen in pensioeneenheden (wetsvoorstelnummer ) wordt geïntegreerd tot één wetsvoorstel. Deze samenvoeging vindt plaats via een nota van wijziging op het initiatiefvoorstel. Klijnsma geeft verder aan dat op het moment dat de Tweede Kamer het gewijzigde initiatiefwetsvoorstel aanvaardt, het wetsvoorstel Variabele pensioenuitkering wordt ingetrokken. Wij houden u op de hoogte van de verdere verloop van het gewijzigde initiatiefwetsvoorstel. Inleiding Naar verwachting wordt op 1 juli 2016 de wet gewijzigd zodat variabele pensioenuitkeringen mogelijk worden voor premieen kapitaalovereenkomsten. Staatssecretaris Klijnsma heeft op 23 november 2015 het wetsvoorstel Variabele pensioenuitkering ingediend bij de Tweede Kamer. Dit wetsvoorstel volgt de op 16 augustus 2015 gesloten internetconsultatie en is ingediend na advies van de Raad van State. Op 29 januari 2016 heeft Klijnsma de Tweede Kamer de nota naar aanleiding van het verslag en de nota van wijziging bij het wetsvoorstel variabele pensioenuitkering aangeboden. De regering geeft in dit stuk antwoord op de diverse vragen die de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft gesteld. Tevens licht de regering het wetsvoorstel nader toe. In dit pensioenbericht informeren wij jullie eerst over het wetsvoorstel variabele pensioenuitkering. Daarna behandelen we de belangrijkste punten uit de nota naar aanleiding van het verslag. Daarbij gaan we ook in op de verschillen van dit wetsvoorstel (nummer ) met het Initiatiefwetsvoorstel uitbetaling pensioen in pensioeneenheden (wetsvoorstelnummer ). Waarom dit wetsvoorstel? Op dit moment is de deelnemer verplicht om bij een premieen kapitaalovereenkomst, het opgebouwde pensioenkapitaal uiterlijk op de pensioeningangsdatum in één keer om te zetten in een levenslange, vaste pensioenuitkering. Hierdoor wordt bij een premie- of kapitaalovereenkomst het pensioenresultaat afhankelijk van de waarde van de beleggingsportefeuille op dat moment en vooral van de rentestand op dat moment. Dit wordt ook wel conversierisico genoemd. Vanwege de verplichte conversie op de pensioendatum wordt de beleggingshorizon onnodig verkort. Beleggingsrisico s worden voorafgaand aan de pensioendatum al geleidelijk afgebouwd waardoor de beleggingshorizon na pensioeningangsdatum niet meer door loopt. Dit belemmert het nastreven van een hoger rendement en een hoger pensioenresultaat, aldus de staatssecretaris. Het kernpunt van het wetsvoorstel is dat mensen die pensioenkapitaal opbouwen via een premie- of een kapitaalovereenkomst zelf een afweging moeten kunnen maken tussen 1

2 een vast pensioen of een variabel en dus risicodragend pensioen. Een risicodragend pensioen betekent hier dat de hoogte van het pensioen afhankelijk is van de beleggingen. Deelnemers kunnen op basis van dit wetsvoorstel op hun pensioendatum de keuze maken tussen: Een vast pensioen: een levenslang pensioen met zekerheid over de nominale uitkeringshoogte Een flexibel pensioen: variabel, risicodragend pensioen. Bij de keuze voor een flexibel pensioen na de pensioendatum varieert de uitkering onder meer als gevolg van het beleggingsresultaat en de ontwikkeling van de levensverwachting Daarnaast is een combinatie van een vaste en flexibele pensioenuitkering mogelijk. Door middel van een combinatie van een pensioen met een zekere vaste uitkering, met een deel variabel pensioen, worden de risico s beperkt, omdat de hoogte van de uitkering aan de onderkant wordt begrensd door de vaste uitkering De keuzemogelijkheid voor de deelnemers zorgt ervoor dat zij zelf een afweging kunnen maken tussen de hoogte van het pensioen en de daaraan verbonden risico s. Het wordt uiteindelijk een keuze tussen zekerheid of risico s. Het wetsvoorstel bevat allerlei waarborgen om ervoor te zorgen dat de deelnemer geen onverantwoorde beleggingsrisico s kan nemen en naar redelijke verwachting uitzicht blijft houden op een aanvaardbaar pensioen. De Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel legt vast met welke risicofactoren de uitkeringshoogte kan fluctueren. 1. Beleggingsrisico s 2. Risico s ten aanzien van de macro levensverwachting 3. Risico s ten aanzien van het collectieve sterfteresultaat Naast de keuzemogelijkheid biedt het wetsvoorstel ook de mogelijkheid om bij een variabel pensioen de financiële mee- en tegenvallers in de tijd te spreiden en om bepaalde risico s collectief te delen. Het gevolg van het spreiden van financiële mee- en tegenvallers is dat er bij een schok in de rendementen of in de levensverwachting geen sprake kan zijn van een abrupte grote aanpassing van de uitkeringshoogte. In plaats daarvan wordt de uitkeringshoogte in een aantal stappen in de tijd geleidelijk aangepast naar een nieuw lager of hoger niveau. Het voordeel is dat de jaarlijkse schommelingen hierdoor kleiner worden. De periode waarover een negatieve of positieve schok kan worden gespreid is maximaal 5 jaar. Collectief toedelingsmechanisme Collectieve toedeling houdt in dat ervan tevoren een toedelingskring wordt gedefinieerd en de benodigde relatieve aanpassing aan de uitkeringshoogte niet op het niveau van de deelnemer wordt vastgesteld maar voor de gehele toedelingskring. Een toedelingskring kan naast pensioengerechtigden ook bestaan uit deelnemers of gewezen deelnemers die minder dan tien jaar voor de pensioenrichtleeftijd staan. Een deelnemer kan ook kiezen voor individuele toedeling. In dat geval draagt de deelnemer zelf het volledige risico. Er wordt in dat geval op individueel niveau een beleggingsprofiel gedefinieerd, het daaraan gerelateerde risico komt tot uitdrukking in de hoogte van de betreffende pensioengerechtigde. Projectierente Het pensioen wordt primair bepaald door het opgebouwde pensioenkapitaal en het rendement dat daarover wordt geboekt. Een nieuw fenomeen waar het wetsvoorstel op ingaat is de zogenaamde projectierente. De projectierente bepaalt de hoogte van het pensioen op de ingangsdatum en is de basis voor het verdere verloop van het pensioen. 2

3 Als vuistregel geldt dat 1%-punt hogere projectierente (1%-punt extra rendement bovenop de risicovrije rente) resulteert in een stijging van de initiële uitkeringshoogte met ongeveer 11% ten opzichte van de uitkeringshoogte van een vaste uitkering. Op het moment dat de gerealiseerde beleggingsrendementen overeenkomen met de veronderstelde projectierente, kan het hogere uitkeringsniveau worden volgehouden. Als de projectierente ten opzichte van de gerealiseerde beleggingsrendementen te hoog blijkt te zijn vastgesteld, zal het pensioen in de loop der jaren regelmatig in negatieve zin bijgesteld moeten worden. Het is daarom belangrijk om de projectierente realistisch vast te stellen. Prudent person en zorgplicht Op grond van artikel 135 van de Pensioenwet moet een pensioenfonds een beleggingsbeleid voeren dat in overeenstemming is met de prudent person regel. Dat betekent dat een pensioenfonds zich bij het beleggingsbeleid gedraagt als een goed huisvader en handelt in het belang van de aanspraak- en pensioengerechtigden. In het wetsvoorstel wordt ten aanzien van de prudent person regel nader geconcretiseerd dat pensioenuitvoerders van premieovereenkomsten en van variabele uitkeringen rekening moeten houden met de leeftijd van de deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. Het beleggingsbeleid dat gevoerd wordt bij een variabele pensioenuitkering moet aansluiten bij de resterende levensverwachting van de betreffende pensioengerechtigde. In de Pensioenwet wordt onder een nieuw artikel 52a een zorgplicht bij premieovereenkomsten zonder beleggingsvrijheid en variabele uitkeringen geïntroduceerd. Hierdoor wordt wettelijk verankerd dat pensioenuitvoerders bij de uitvoering van premie- of kapitaalovereenkomsten in het belang handelen van hun (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. De wetgever acht het noodzakelijk om deze algemene zorgplicht bij variabele uitkeringen te benadrukken, omdat dergelijke uitkeringen niet alleen perspectief bieden op een hoger pensioeninkomen, maar ook het risico op een lagere pensioenuitkering met zich meebrengen. Waarbij het extra relevant is dat het mogelijk inkomensverlies voor een uitkeringsgerechtigde niet meer gecompenseerd wordt in de toekomst. Communicatieverplichtingen In het wetsvoorstel zijn aanvullende communicatieverplichtingen voor pensioenuitvoerders opgenomen met betrekking tot het verstrekken van informatie over de variabele uitkering en het keuzerecht voor een variabele of vaste uitkering. De pensioenuitvoerder moet informatie verstrekken over de relevante gevolgen en risico s bij een variabele pensioenuitkering, waaronder de opgave van de hoogte van de variabele pensioenuitkering. De regering acht het van belang dat deelnemers een weloverwogen keuze kunnen maken tussen een variabele of een vaste uitkering. De beoogde inwerkingtreding van het wetsvoorstel is 1 juli De wetgever stelt voor om de effecten van het wetsvoorstel drie jaar na inwerkingtreding te evalueren. Nota naar aanleiding van het verslag van 29 januari 2016 De belangrijkste elementen uit de nota naar aanleiding van het verslag worden hieronder weergeven. Verschil met het initiatiefwetsvoorstel van Lodders In de nota naar aanleiding van het verslag wordt uitgebreid ingegaan op het verschil met het Initiatiefwetsvoorstel uitbetaling pensioen in pensioeneenheden (wetsvoorstelnummer ). Het initiatiefwetsvoorstel wordt als een zogenoemde lex specialis beschreven. Volgens Klijnsma is het in principe mogelijk de beide 3

4 wetsvoorstellen naast elkaar in te voeren, maar voor deelnemers, de pensioensector en de toezichthouders zou dit zeer onwenselijk zijn. Overeenkomsten tussen het wetsvoorstel en het initiatiefvoorstel van Lodders. Beide voorstellen beogen het wettelijk kader voor premieovereenkomsten te verruimen door mogelijk te maken dat het pensioenkapitaal dat in het kader van een premie- of kapitaalovereenkomst is opgebouwd, ook na de pensioendatum risicodragend wordt belegd. Beide voorstellen bieden deelnemers de keuze tussen een vast, gegarandeerd pensioen en een pensioen waarvan de hoogte samenhangt met de waarde van de onderliggende beleggingen. Er zijn echter ook verschillen tussen het wetsvoorstel variabele pensioenuitkering en het initiatiefvoorstel van Lodders. Wetsvoorstel variabele pensioenuitkering laat ruimte voor verschillende varianten voor een variabel pensioen terwijl het initiatiefvoorstel slechts gericht is op één specifieke productvariant, waarbij het pensioen in pensioeneenheden (beleggingseenheden) wordt uitgedrukt. Het wetsvoorstel maakt het mogelijk om het langlevenrisico collectief te delen, in het initiatiefwetsvoorstel is geen risicodeling mogelijk. Het wetsvoorstel hanteert een maximering voor het vaststellen van de pensioenuitkering op basis van het verwacht rendement (de projectierente). Het initiatiefwetsvoorstel hanteert een maximering voor het vaststellen van de pensioenuitkering op basis van het u-rendement. Shoprecht De vragen over het shoprecht voor deelnemers van een pensioenfonds met een premieovereenkomst en de commentaren op het shoprecht uit de pensioensector, zijn aanleiding geweest om het wetsvoorstel op dit punt te heroverwegen. De conclusie daarvan is dat het voorgestelde shoprecht voor deelnemers bij een pensioenfonds verder gaat dan nodig is. Het shoprecht voor deelnemers in een pensioenfonds is daarom via de nota van wijziging beperkt tot de volgende situatie: Het pensioenfonds biedt alleen een variabele pensioenuitkering aan ofwel alleen een vaste uitkering en De deelnemer kiest een soort pensioenuitkering die het pensioenfonds niet aanbiedt. Wat betreft het keuzemoment is het voor een deelnemer verder van belang om te realiseren dat als hij vóór de pensioendatum toetreedt tot het collectief, hij daarna niet meer kan overstappen naar een andere pensioenuitvoerder. Communicatie De pensioenuitvoerder is op grond van een nieuw artikel 63b verplicht de keuze tussen vast en variabel voorafgaand aan de pensioeningangsdatum voor te leggen. Communicatie met de deelnemer hierover moet op een zodanig tijdstip plaatsvinden dat een deelnemer daadwerkelijk nog tijd heeft om informatie in te winnen en keuzes te maken. De regering is voornemens om te regelen dat tijdens de uitkeringsfase op het (vernieuwde) UPO voor pensioengerechtigden jaarlijks wordt aangegeven wat de verwachte variabele uitkering voor de komende periode zal zijn. Uiteindelijk zal deze informatie ook in het pensioenregister beschikbaar moeten komen. Nettopensioen Het wetsvoorstel variabele pensioenuitkering is ook van toepassing op deelnemers aan een nettopensioenregeling. Ook deze deelnemer kunnen dus doorbeleggen in de uitkeringsfase. 4

5 Fiscaal In het wetsvoorstel wordt voorgesteld om bij variabele pensioenuitkeringen de 100%toets in de uitkeringsfase af te schaffen. De 100%-toets wordt dan echter nog steeds zowel op het tijdstip waarop voor het eerst aanspraak op pensioen ontstaat als op het tijdstip onmiddellijk voorafgaand aan het tijdstip waarop het pensioen ingaat onverkort toegepast. Hierdoor blijft gewaarborgd dat zowel bij een vaste uitkering als bij een variabele uitkering het pensioen op de pensioeningangsdatum niet hoger is dan 100% van het laatstgenoten pensioengevend loon. Disclaimer Swalef streeft er naar de informatie correct en actueel te houden. Aan de informatie die is verstrekt kunnen echter geen rechten worden ontleend. Swalef aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud en informatie. 5