Causaliteit en het individu

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Causaliteit en het individu"

Transcriptie

1 Causaliteit en het individu Dr. Erik W. Baars, arts-epidemioloog Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg Symposium Personalized Healthcare, 20 mei 2016

2 Causaliteit Causaliteit: Causaal verband: oorzakelijke relatie tussen x (interventie of gebeurtenis) en y (optredend effect) Onderzoeksmethoden: De procedures en werkwijzen, die moeten worden gebruikt om: kennis te verwerven over deze relatie bewijs te krijgen dat x de oorzaak van y is (evidence) 2

3 Causaliteit RCT: gouden standaard om causale verbanden vast te stellen Alle (achtergrond)informatie is gebruikt om de groepen zoveel mogelijk vergelijkbaar te maken Verschil in outcome tussen de groepen kan alleen komen door verschil in effect van verum en controle > RCT is een per exclusionem methode 3

4 Causaliteit Causaliteit: Causaal verband: oorzakelijke relatie tussen x (bv. interventie) en y (optredend effect) Onderscheid: Populatieniveau Individueel niveau Voorbeeld: Relatie tussen roken en longkanker 4

5 Soorten evidence Probabilistic/ difference making evidence Mechanistic evidence 5

6 Soorten evidence Probabilistic/ difference making evidence: Door verschil in aanwezigheid van x ( difference ) (aan te brengen) neemt de kans ( probability ) op y toe Voorbeeld: Roken verhoogt de kans op longkanker Aanbrengen of manipuleren: Praktisch manipuleren: wel of geen interventie in een RCT: bv. geneesmiddel of placebo Conceptueel manipuleren (bv. sexe): CV s van vrouwen > mannelijke foto en naam > invloed op de kans op het aantal uitnodigingen voor sollicitaties? 6

7 Soorten evidence Mechanistic evidence: Beschrijven van de onderdelen,, wat de onderdelen doen } causale keten(s) (A > B),, van de organisatie van de onderdelen Voorbeeld: 7

8 Argumenten en methoden Bradford Hill s lijst van argumenten 8

9 Argumenten en methoden Bradford Hill s lijst van argumenten: Probabilistic evidence Mechanistic evidence Argumenten bij de RCT, de gouden standaard om causale verbanden vast te stellen Beperkingen van de RCT, bv.: Populatieniveau Niet ethisch Niet mogelijk. 9

10 10

11 11

12 12

13 1 ste argument: Hoe groter het effect, hoe groter de kans op een causaal verband 13

14 1 ste argument: Hoe groter het effect, hoe groter de kans op een causaal verband Sluit aan bij GRADE classificatie 14

15 15

16 16

17 17

18 2 de argument: Hoe sneller het effect, hoe groter de kans op een causaal verband 18

19 De argumenten Interventie verandert normale verloop : snel en groot effect (nietspecifieke identificatiefactoren) 19

20 Identificatie door patroonherkenning 20

21 21

22 22

23

24

25

26

27 27

28 Identificatie door patroonherkenning, bv. patronen m.b.t.: Ruimte Tijd Voorspellingen op basis van een concept Combinaties 28

29 Russische jonge vrouw & oude man Typemachine 29

30 30

31 31

32 32

33 33

34 34

35 Twee theorieën: voorspellingen 35

36 Combinatie argumenten: Snel effect Groot effect Patroon in ruimte en tijd Dosis-respons en tijdpatronen Effect Interventie 36

37 Combinatie argumenten: Snel effect Groot effect Patroon in ruimte en tijd Dosis-respons en tijdpatronen Sluit aan bij GRADE classificatie Effect Interventie 37

38 3 de argument: Wanneer er een overeenkomst in uniek patroon is tussen interventie/ gebeurtenis en optredend effect, is er een grote kans op een causaal verband 38

39 Transparant inzicht 39

40 40

41 Luchtpijpsnede of tracheotomie 41

42 4 de argument: Wanneer er een volledig transparante causale keten tussen interventie/ gebeurtenis en optredend effect is, is er een causaal verband 42

43 5 de en 6 de argumenten: Er is een grotere kans op een causaal verband: wanneer een positief effect het resultaat is van een interventie die random gemanipuleerd wordt, en wanneer het effect in meerdere, niet-geselecteerde casussen optreedt 43

44 Take home messages Er is een verschil tussen causaliteit op het populatieniveau en op het niveau van het individu De RCT is een per exclusionem methode, de casuïstische methoden zijn identificerend Argumenten voor een causale relatie in het individuele geval zijn: Interventie verandert normale verloop : snel en groot effect (niet- specifieke identificatiefactoren) Interventie zelf drukt zich af: patroon in bv. ruimte, dosis, tijd, en/of voorspelling (specifieke vorm-of patroon-identificatiefactoren) Interventie is volledig transparant ingebed in de causale keten (transparant inzicht) Er is een grotere kans op een causaal verband: wanneer een positief effect het resultaat is van een interventie die random gemanipuleerd wordt, en wanneer het effect in meerdere, niet-geselecteerde casussen optreedt 44

45 Hartelijk dank voor uw aandacht! 45

Werkt kunstzinnige therapie?

Werkt kunstzinnige therapie? Symposium Ontmoeting Werkt kunstzinnige therapie? Zaterdag 11 maart 2017 Workshopronde 2: 13.30-14.10 uur Drs. Annemarie Abbing Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg Waarom doen we eigenlijk onderzoek?

Nadere informatie

17/04/2013. 1. Epidemiologische studies. Children should not be treated as miniature men and women Abraham Jacobi

17/04/2013. 1. Epidemiologische studies. Children should not be treated as miniature men and women Abraham Jacobi Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Aanpak en interpretatie van een epidemiologische studie Katia Verhamme, MD, PhD Epidemioloog OLV Ziekenhuis-Aalst Erasmus MC Rotterdam 20 april 2013

Nadere informatie

Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence

Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Dr. John Verhoef (Lector) Lectoraat Eigen Regie Hogeschool Leiden, Cluster Zorg verhoef.j@hsleiden.nl Waar hebben we het over? Evidence Based Practice

Nadere informatie

Hoofdstuk 5. Het onderzoeksontwerp

Hoofdstuk 5. Het onderzoeksontwerp Hoofdstuk 5 Het onderzoeksontwerp Het onderzoeksontwerp Een onderzoeksontwerp is een verzameling reeds genomen beslissingen die samen het masterplan vormen en waarin de methoden en procedures voor het

Nadere informatie

Case Reports. Voor therapeutische interventies. Drs. Annemarie Abbing. Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg

Case Reports. Voor therapeutische interventies. Drs. Annemarie Abbing. Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg Case Reports Voor therapeutische interventies Drs. Annemarie Abbing Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg Onderzoek => individu georiënteerd? Opkomst EBM: eisen gezondheidszorg (aantonen veiligheid,

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Margriet Moret - Hartman, methodoloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Margriet Moret - Hartman, methodoloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Margriet Moret - Hartman, methodoloog Inhoud 1. Evidence Based Richtlijnontwikkeling 2. Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Personaliseren van de zorg

Personaliseren van de zorg Personaliseren van de zorg Nevi Zorgcongres Hyleco Nauta 8 februari Sense of urgency Vergrijzing Preventie Internet of things (nieuwe spelers) Patiënt regie Toenemende zorgkosten Big Data (pesonalisering)

Nadere informatie

College 4 Experimenteel Onderzoek en Experimentele Controle

College 4 Experimenteel Onderzoek en Experimentele Controle College 4 Experimenteel Onderzoek en Experimentele Controle - Leary: Hoofdstuk 9 en 10 - MM&C: Hoofdstuk 2.4 (p.129-130), 2.6 en 3.1 - Aanvullende tekst 4 Jolien Pas ECO 2012-2013 Doel experimenteel onderzoek:

Nadere informatie

Zoeken naar evidence

Zoeken naar evidence Zoeken naar evidence Faridi van Etten-Jamaludin Clinical librarian Medische Bibliotheek AMC 2 december 2008 Evidence Based Practice? Bij EBP worden klinische beslissingen genomen op basis van het best

Nadere informatie

Doel. Spel. www.ihots.nl. Duur: - Groep - Individueel. Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief.

Doel. Spel. www.ihots.nl. Duur: - Groep - Individueel. Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief. www.ihots.nl Doel Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief Spel Alle spellen Gebruik deze spiekbrief telkens wanneer je een spel start in de ihots app. Laat je inspireren door de

Nadere informatie

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog

Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten. Ton Kuijpers, Epidemioloog Evidence based richtlijnontwikkeling (EBRO) training voor patiënten Ton Kuijpers, Epidemioloog Guru based medicine Inhoud Voorbeeld van een wetenschappelijk onderzoeksdesign (RCT) Mate van bewijs Conclusies

Nadere informatie

Advies-Analyse-Training

Advies-Analyse-Training Advies-Analyse-Training Toegang tot de optimale behandeling voor de juiste patiënt Drs. L.G. (Bart) van der Lelie, healthcare policy expert Drs. Evelien Yap, PharmD, expert reimbursement & access LYSIAC

Nadere informatie

11-01-13. Introductie (1) Best Practices binnen de antroposofische gezondheidszorg. Introductie (2) Methode. Ordening. Respons

11-01-13. Introductie (1) Best Practices binnen de antroposofische gezondheidszorg. Introductie (2) Methode. Ordening. Respons Introductie (1) 1. Inventarisatie best practices bij beroepsgroepen (Joop Hoekman) Best Practices binnen de antroposofische gezondheidszorg 2. Gebruik best practices en voortgezet onderzoek bij kunstzinnige

Nadere informatie

Op weg naar evidence-based toezicht

Op weg naar evidence-based toezicht Op weg naar evidence-based toezicht Het onderzoek naar de effecten van toezicht door de IGZ Saskia Pluijm VIDE 9 juni 2011 Raadscommissie voor Gezondheidsonderzoek (RGO) De RGO, ingesteld in 1987, heeft

Nadere informatie

Interim management: cure of care? De beroepsuitoefening. Erik Baars Arts-epidemioloog, Lector Hogeschool Leiden

Interim management: cure of care? De beroepsuitoefening. Erik Baars Arts-epidemioloog, Lector Hogeschool Leiden Interim management: cure of care? De beroepsuitoefening Erik Baars Arts-epidemioloog, Lector Hogeschool Leiden Organisatieontwikkeling Kenmerken moderne organisatie: - Klantgerichtheid - Innovatie - Efficiëntie

Nadere informatie

Digitale overheid van de Toekomst, 28 september Workshop: De praktijk in een datalab

Digitale overheid van de Toekomst, 28 september Workshop: De praktijk in een datalab Digitale overheid van de Toekomst, 28 september 2016 Workshop: De praktijk in een datalab Ruud Hogendoorn, 28 september 2016 Bestel je een pizza, krijg je dit Filters eerste selectie Big Data-proces in

Nadere informatie

Studie namiddag Evidence Based Zorg

Studie namiddag Evidence Based Zorg Studie namiddag Evidence Based Zorg Ann Van den Bruel, MD PhD Clinical Lecturer, University of Oxford Huisarts Programma Ethische commissie Serious Gaming Recrutering Care4Safety Uitkomsten 1Heart2Care4

Nadere informatie

De opgave voor de publieke gezondheid verandert. en dus ook die voor onderzoekers! Karien Stronks Sociale Geneeskunde AMC/UvA

De opgave voor de publieke gezondheid verandert. en dus ook die voor onderzoekers! Karien Stronks Sociale Geneeskunde AMC/UvA De opgave voor de publieke gezondheid verandert. en dus ook die voor onderzoekers! Netwerkdag 1 februari 2018 Karien Stronks Sociale Geneeskunde AMC/UvA Mijn betoog Wij willen als onderzoekers evidence

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 30 79 11 F 070 30

Nadere informatie

VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE

VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE VAN KLINISCHE ONZEKERHEID NAAR EEN ZOEKSTRATEGIE Drs. Willemke Stilma Docent verpleegkunde HvA Mede met dank aan dr. Anne Eskes 1 INHOUD 5 stappen EBP Formuleren van een klinische vraagstelling PICO Zoekstrategie

Nadere informatie

Huidige stand van kennis in de wetenschap over het effect van alcoholreclame op drinkgedrag

Huidige stand van kennis in de wetenschap over het effect van alcoholreclame op drinkgedrag Dr. L. van Leeuwen & drs. N. van Hasselt Huidige stand van kennis in de wetenschap over het effect van alcoholreclame op drinkgedrag Opdrachtgever: Financiering: Auteurs: Ministerie van Volksgezondheid,

Nadere informatie

Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht

Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische Farmacoepidemiologie Universiteit Utrecht Hoe vertaal ik resultaten uit de medische literatuur en richtlijnen naar de dagelijkse praktijk? Interpretatie van resultaten van geneesmiddelenonderzoek Rob Heerdink Universitair Hoofddocent Klinische

Nadere informatie

Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde

Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Universitair Medisch Centrum Utrecht Verplegingswetenschappen cursusjaar

Nadere informatie

I nhoud. Voorwoord 5. Inleiding 11

I nhoud. Voorwoord 5. Inleiding 11 I nhoud Voorwoord 5 Inleiding 11 1 Ruziën of discussiëren 13 1.1 Wie beweert, moet bewijzen 13 1.2 Het belemmeren van het geven van een mening 16 1.2.1 Het taboe verklaren van een standpunt 17 1.2.2 Het

Nadere informatie

Leerlijn drugs. 1 ste graad. tabak alcohol Illegale drugs Kennis aanbrengen Basiskennis aanbrengen Herkomst alcohol Verslavende stof

Leerlijn drugs. 1 ste graad. tabak alcohol Illegale drugs Kennis aanbrengen Basiskennis aanbrengen Herkomst alcohol Verslavende stof Leerlijn drugs Kennis aanbrengen Basiskennis aanbrengen Herkomst tabak Samenstelling tabak(srook) Verslavende stof nicotine Sociale, gezondheids- en financiële effecten: - korte termijn effecten - lange

Nadere informatie

De rol van de verpleegkundige binnen Medischwetenschappelijk

De rol van de verpleegkundige binnen Medischwetenschappelijk De rol van de verpleegkundige binnen Medischwetenschappelijk onderzoek Moderator Mevr. R.C.A. Veldhoen-Tijben 1st author / speaker Miriam Gelderloos Co-author Erna Helmantel Belangenverklaring In overeenstemming

Nadere informatie

Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk. Definitie EBP 16-4-2015

Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk. Definitie EBP 16-4-2015 Evidence Based Practice in de alledaagse praktijk Lies Braam, verpleegkundig specialist neurologie 26 maart 2015 V &VN neurocongres Definitie EBP Bij EBP gaat het om klinische beslissingen op basis van

Nadere informatie

Cover Page. Author: Meijer, Eline Title: This is [not] who I am : understanding identity in continued smoking and smoking cessation Date:

Cover Page. Author: Meijer, Eline Title: This is [not] who I am : understanding identity in continued smoking and smoking cessation Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/57383 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Meijer, Eline Title: This is [not] who I am : understanding identity in continued

Nadere informatie

Caroline Bastiaenen, PhD

Caroline Bastiaenen, PhD Caroline Bastiaenen, PhD Department of Epidemiology, CAPHRI Research School, Maastricht University Onderzoeksopzet Kwalitatieve studie (exploratief, hypothese ontwikkeling) Onderdeel van een validatie

Nadere informatie

De goede requirements goed bij Philips Handheld Diagnostics Venture

De goede requirements goed bij Philips Handheld Diagnostics Venture De goede requirements goed bij Philips Handheld Diagnostics Venture Een groeipad voor het professionaliseren van werken met requirements Edwin Schumacher Managing partner Synergio B.V. e.schumacher@synergio.nl

Nadere informatie

Onderzoeksdesigns. Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis

Onderzoeksdesigns. Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis Onderzoeksdesigns Ellen Tromp, epidemioloog St Antonius ziekenhuis Inhoud Inleiding Wetenschappelijk bewijs Opdracht Verschillende onderzoekdesigns De drie componenten van evidence-based practice Wetenschappelijk

Nadere informatie

Is geslacht een risicofactor voor het optreden van bijwerkingen?

Is geslacht een risicofactor voor het optreden van bijwerkingen? Corrie Hermann Symposium 30 maart 2019 Is geslacht een risicofactor voor het optreden van bijwerkingen? Loes Visser, Ziekenhuisapotheker / Klinisch-epidemioloog Inhoud Aanleiding voor het onderzoek ZonMw

Nadere informatie

Wat leert calamiteiten onderzoek in de langdurige zorg? Dr. Henk J. van der Steeg

Wat leert calamiteiten onderzoek in de langdurige zorg? Dr. Henk J. van der Steeg Wat leert calamiteiten onderzoek in de langdurige zorg? Dr. Henk J. van der Steeg 1 Agenda Reflectie op titel Retrospectief incident management Calamiteiten onderzoek VVT sector werkwijze commissie Prisma

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Zowel beleidsmakers en zorgverleners als het algemene publiek zijn zich meer en meer bewust van de essentiële rol van kwaliteitsmeting en - verbetering in het verlenen van

Nadere informatie

Empowerment en digitale preventie

Empowerment en digitale preventie Empowerment en digitale preventie Digitaal loket voor risicogroepen mbt psychotrauma Twan Driessen & Corne Versluis Arq Psychotrauma Expert Groep Innovatie op het gebied van psychotrauma Voorspellende

Nadere informatie

Meetinstrumenten voor. risico- en resultaatgestuurde. re-integratiezorg

Meetinstrumenten voor. risico- en resultaatgestuurde. re-integratiezorg Meetinstrumenten voor risico- en resultaatgestuurde re-integratiezorg ontwikkeld en operationeel beschikbaar gesteld door Charante BV Agenda Beknopt CV Visie, Missie Twee problemen Epidemiologisch model

Nadere informatie

Veiligheid van voeding, chemische producten en medicatie. Twan van den Beucken Department of Toxicogenomics Maastricht University

Veiligheid van voeding, chemische producten en medicatie. Twan van den Beucken Department of Toxicogenomics Maastricht University Veiligheid van voeding, chemische producten en medicatie Twan van den Beucken Department of Toxicogenomics Maastricht University Inhoud Risicofactoren voor kanker Wat zijn carcinogene stoffen? Wetgeving

Nadere informatie

Beter worden in je vak door deliberate practice. Anton Hafkenscheid

Beter worden in je vak door deliberate practice. Anton Hafkenscheid Beter worden in je vak door deliberate practice Anton Hafkenscheid Wat is CGT? Wat is CGT? Aanbodgestuurde zorg : Zouden ze iets gemeenschappelijks hebben? ACT, CBASP, TFT, SFT, SFT, EMDR, IE, EFT, CT,

Nadere informatie

Kwaliteit van praktijkgericht onderzoek; de spanning tussen praktische relevantie en methodische grondigheid

Kwaliteit van praktijkgericht onderzoek; de spanning tussen praktische relevantie en methodische grondigheid Kwaliteit van praktijkgericht onderzoek; de spanning tussen praktische relevantie en methodische grondigheid Pre-conferentie HRM lectorencongres 2016 Zwolle 17 november 2016 Dr. Daan Andriessen Lector

Nadere informatie

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken

Nadere informatie

Wat is een klinische studie?

Wat is een klinische studie? Wat is een klinische studie? Klinische studies Klinische studies Klinische studies worden verricht om de werkzaamheid van geneesmiddelen alsook combinaties van verschillende behandelingen te testen. Klinische

Nadere informatie

OORZAAK EN GEVOLG IN DE GENEESKUNDE

OORZAAK EN GEVOLG IN DE GENEESKUNDE OORZAAK EN GEVOLG IN DE GENEESKUNDE OBJECTIEVE FEITEN OF BRUIKBARE FICTIE? Leen De Vreese leen.devreese@ugent.be Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie Inleiding Belang van oorzaak en gevolg: Behandeling

Nadere informatie

Taxanomie van Bloom en de kunst van het vragen stellen. Anouk Mulder verschil in talent

Taxanomie van Bloom en de kunst van het vragen stellen. Anouk Mulder verschil in talent Onthouden Kunnen ophalen van specifieke informatie, variërend van feiten tot complete theorieën Opslaan en ophalen van informatie (herkennen) Kennis van data, gebeurtenissen, plaatsen Kennis van belangrijkste

Nadere informatie

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker

Nadere informatie

Evidence-based richtlijn lasrook

Evidence-based richtlijn lasrook NVvA symposium 2013 Evidence-based richtlijn lasrook 18 april 2013 Remko Houba, arbeidshygiënist Andere betrokkenen & beroepsverenigingen bij de opstelling van de richtlijn: Dick Heederik, David Bruinvels,

Nadere informatie

Kennistranslatie, van bridging the gap naar making the connection. Dr. Evelien Spelten

Kennistranslatie, van bridging the gap naar making the connection. Dr. Evelien Spelten Kennistranslatie, van bridging the gap naar making the connection Dr. Evelien Spelten Melbourne Australia Science Health & Engineering/ Rural Health School 1 2 3 Fruitschaal van Australië 4 5 Overzicht

Nadere informatie

Iedereen sterk. Zo stimuleer je innovatief gedrag en eigenaarschap van medewerkers

Iedereen sterk. Zo stimuleer je innovatief gedrag en eigenaarschap van medewerkers Iedereen sterk Zo stimuleer je innovatief gedrag en eigenaarschap van medewerkers JANUARI 2016 Veranderen moet veranderen Verandering is in veel gevallen een top-down proces. Bestuur en management signaleren

Nadere informatie

Woord vooraf Opbouw van deze studie

Woord vooraf Opbouw van deze studie Woord vooraf Opbouw van deze studie XIII XVI DEEL I: PROBLEEMSTELLING 1 HOOFDSTUK I ONTWIKKELING EN STAGNATIE IN DE PSYCHIATRIE 2 Inleiding 2 1. 1 Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg - stand van

Nadere informatie

> Kennisagenda MIND _. Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten

> Kennisagenda MIND _. Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten > Kennisagenda MIND _ Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten Concept Kennisagenda korte versie Mei 2017 1 Inleiding De Kennisagenda MIND beschrijft welke wensen voor

Nadere informatie

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta.

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta. Niet dezelfde piramide voor elke vraag Evidence piramide Gecontroleerde studies Welk studie type? 3 1 Effect van roken op longkaner Richard Doll 1951: prospectieve studie 2/3 mannelijke Britse artsen Goede

Nadere informatie

Farmacotherapie op maat: geïndividualiseerde geneeskunde met geneesmiddelen

Farmacotherapie op maat: geïndividualiseerde geneeskunde met geneesmiddelen Farmacotherapie op maat: geïndividualiseerde geneeskunde met geneesmiddelen Prof dr Toine Egberts UMC Utrecht en Universiteit Utrecht 30 januari 2018 Farmacotherapie op maat: what is in a name? Farmacotherapie

Nadere informatie

Gez Hulpmiddelen met Klinis KO me t amenlijk MH: Medisc ge ch zam enlij Onderzoek toezicht k toe zich he t

Gez Hulpmiddelen met Klinis KO me t amenlijk MH: Medisc ge ch zam enlij Onderzoek toezicht k toe zich he t Klinisch Onderzoek met Medische Hulpmiddelen Gezamenlijk toezicht Doel en outline Doelen: 1) Verbeteren veiligheid medische hulpmiddelen voor patiënten; 2) Inzicht geven in insteek inspectie bij KO met

Nadere informatie

WERKVELDCONFERENTIE Het Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek & Curriculum 2020 Een Blik op de Toekomst Wolter Paans

WERKVELDCONFERENTIE Het Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek & Curriculum 2020 Een Blik op de Toekomst Wolter Paans WERKVELDCONFERENTIE 04.11.2014 Het Lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek & Curriculum 2020 Een Blik op de Toekomst Wolter Paans LECTORAAT VERPLEEGKUNDIGE DIAGNOSTIEK IN 10 MINUTEN 19-6-2015 Titel presentatie

Nadere informatie

Gecontroleerde gedragsexperimenten: Waarde voor beleid?

Gecontroleerde gedragsexperimenten: Waarde voor beleid? Gecontroleerde gedragsexperimenten: Waarde voor beleid? Mirthe Boomsma (Tilburg University/PBL) 1 23 November 2017 Introductie Opkomst gecontroleerde gedragsexperimenten Bijv. VANG project Afval in de

Nadere informatie

Activiteiten en participatie bij kinderen jongeren met Licht Traumatisch Hersenletsel & Een vroege interventie

Activiteiten en participatie bij kinderen jongeren met Licht Traumatisch Hersenletsel & Een vroege interventie Activiteiten en participatie bij kinderen jongeren met Licht Traumatisch Hersenletsel & Een vroege interventie Inhoud Theoretisch deel Achtergrond Opzet studie Eerste Resultaten Conclusies Take home messages

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Verbanden

Hoofdstuk 2: Verbanden Hoofdstuk 2: Verbanden Inleiding In het gebruik van statistiek komen we vaak relaties tussen variabelen tegen. De focus van dit hoofdstuk ligt op het leren hoe deze relaties op grafische en numerieke wijze

Nadere informatie

Authenticiteit toont zich Een filosofische benadering.

Authenticiteit toont zich Een filosofische benadering. Authenticiteit toont zich Een filosofische benadering. dr. Rob van Gerwen Departement Wijsbegeerte Universiteit Utrecht Authentieke Educatie Lectoraat Kunst en cultuureducatie, Amsterdam 21 november 2011

Nadere informatie

Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde

Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Welke agentia uit het milieu zijn kankerverwekkend? Prof.Dr.M.van Sprundel Universiteit Antwerpen Epidemiologie en Sociale Geneeskunde Een beetje geschiedenis 18 eeuw : eerste gedocumenteerde studies naar

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN-BATEN ANALYSE. Prof Dr A. Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Rotterdam, Nederland

MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN-BATEN ANALYSE. Prof Dr A. Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Rotterdam, Nederland MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN-BATEN ANALYSE Prof Dr A. Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC Rotterdam, Nederland Maatschappelijke kosten-baten analyse Welke aspecten moeten worden meegenomen?

Nadere informatie

Chapter 11 Samenvatting

Chapter 11 Samenvatting Chapter 11 Samenvatting 185 SAMENVATTING Economische evaluatie van Preventie Van tekentafel tot de dagelijkse praktijk De kosten van de gezondheidszorg zijn de afgelopen jaren enorm gestegen. Daarom is

Nadere informatie

DOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER

DOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER DOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER 2018 The Spirit Level Een authentieke toetstaak in de praktijk Niels Hoendervanger Stedelijk Gymnasium Nijmegen The Spirit Level Wat gaan we doen? Korte introductie op de taak

Nadere informatie

. Stiphout Training I n Praktijk

. Stiphout Training I n Praktijk Het risico van risico s Uitleiding dr. Willy-Anne H.J. van Stiphout sociaal geneeskundige trainer in praktijk en theorie van epidemiologie. Stiphout Training I n Praktijk Klooster 5 7851 AH Zweeloo tel:

Nadere informatie

Evidence Based Practice

Evidence Based Practice Evidence Based Practice V&VN VAR Netwerkdag 25 november 2016 'Leiderschap met lef' Dr. Getty Huisman de Waal, RN Basis voor alledaagse beslissingen Traditie Ervaring Intuïtie Anekdote Eén artikel Financieel

Nadere informatie

Positieve Psychologie Interventies

Positieve Psychologie Interventies Positieve Psychologie Interventies PPI bij patiënten met bipolaire stoornis in de euthyme fase Melissa Chrispijn AIOS psychiatrie KenBiS Klinisch Wetenschappelijke Vergadering 16 december 2016 Inhoud Achtergrond

Nadere informatie

Leerlijn historisch denken havo

Leerlijn historisch denken havo Leerlijn historisch denken havo Albert van der Kaap vwo Tijd en chronologie klas 1 klas 2 klas 3 vwo 6 gebeurtenissen uit zijn eigen leven alsmede verschijnselen, gebeurtenissen en personen uit de geschiedenis

Nadere informatie

Workshop Samen stilstaan om vooruit te komen Samen met ouders en jeugdigen naar passende hulp. Eva Blaauw en Monique Cornelisse 24 mei 2018

Workshop Samen stilstaan om vooruit te komen Samen met ouders en jeugdigen naar passende hulp. Eva Blaauw en Monique Cornelisse 24 mei 2018 Workshop Samen stilstaan om vooruit te komen Samen met ouders en jeugdigen naar passende hulp Eva Blaauw en Monique Cornelisse 24 mei 2018 Intro [Even voorstellen] Intro [Wat gaan we doen?] 1. Korte intro

Nadere informatie

Infobundel Alcohol-, tabak-, en drugspreventie

Infobundel Alcohol-, tabak-, en drugspreventie Presenteert Infobundel Alcohol-, tabak-, en drugspreventie (9 september 2014) http://www.skillville.be 1 Doelstelling van het pakket Alcohol-, tabak-, en drugspreventie... 4 1.1 Alcohol... 4 1.2 Tabak...

Nadere informatie

Belangenverklaring. L. Ottevanger. In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ)

Belangenverklaring. L. Ottevanger. In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) Belangenverklaring In overeenstemming met de regels van de Inspectie van de Gezondheidszorg (IGZ) Naam: Organisatie: L. Ottevanger Erasmus MC Ik heb geen 'potentiële' belangenverstrengeling Cryotherapie

Nadere informatie

PROMIS. De nieuwe gouden standaard voor PROMs. Kenniscentrum Meetinstrumenten Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek VU Medisch Centrum

PROMIS. De nieuwe gouden standaard voor PROMs. Kenniscentrum Meetinstrumenten Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek VU Medisch Centrum PROMIS De nieuwe gouden standaard voor PROMs Dr. Caroline Terwee Dutch-Flemish PROMIS group Kenniscentrum Meetinstrumenten Afdeling Epidemiologie en Biostatistiek VU Medisch Centrum Dr. Dolf de Boer Vraaggestuurde

Nadere informatie

Klinisch Onderzoek met Medische Hulpmiddelen

Klinisch Onderzoek met Medische Hulpmiddelen Klinisch Onderzoek met Medische Hulpmiddelen Het perspectief van de toezichthouder Dhr. dr. P.W. (Paul) Riem Vis Doel en outline Doelen: 1) Veilig op de markt brengen medische hulpmiddelen; 2) Inzicht

Nadere informatie

Wat is belangrijk in teamwork? 16/02/2016. Human factors in de zorg. HUMAN FACTORS in HEALTHCARE

Wat is belangrijk in teamwork? 16/02/2016. Human factors in de zorg. HUMAN FACTORS in HEALTHCARE HUMAN FACTORS in HEALTHCARE Human factors in de zorg Prof. dr. Erik Franck Centre for Research and Innovation in Care (CRIC) Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen, Uantwerpen Expertisecentrum

Nadere informatie

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker

Nadere informatie

Voeding en personalized prevention

Voeding en personalized prevention Voeding en personalized prevention Dr. Simone G.J. van Breda Afdeling Toxicogenomics, Universiteit Maastricht 17 mei 2018. Inhoud Personalized nutrition Het meten van gezondheid in relatie tot voeding

Nadere informatie

Patiënteninformatieblad voor deelname monitoren Zorgprogramma Kanker Versie 1.0 juli 2012

Patiënteninformatieblad voor deelname monitoren Zorgprogramma Kanker Versie 1.0 juli 2012 Patiënteninformatieblad voor deelname monitoren Zorgprogramma Kanker Versie 1.0 juli 2012 Onderzoek naar de antroposofische zorg die verleend wordt aan patiënten met kanker en het effect van de zorg. Geachte

Nadere informatie

De mogelijkheden van N=1 onderzoek

De mogelijkheden van N=1 onderzoek De mogelijkheden van N=1 onderzoek Workshop Inspiratiedag Pluryn Intermetzo 2018 Floor van Santvoort, Senior onderzoeker R&D Anne-lena de Vletter, Junior onderzoeker R&D - psycholoog Mindfit Wat is N=1

Nadere informatie

The RIGHT food is the best medicine

The RIGHT food is the best medicine The RIGHT food is the best medicine Nutritie Support Team : Dr G..Lambrecht, E. Museeuw, N. Baillieul Dienst gastro-enterologie: Dr. G. Deboever Dr. G. Lambrecht Dr. M. Cool Inhoud Ondervoeding Voedingsbeleid

Nadere informatie

De mediator als relatiechirurg

De mediator als relatiechirurg De mediator als relatiechirurg Joep Choy partner van bv & NISTO opleidingen info@choyconsultants.nl www.choyconsultants.nl Persoon, relatiepatroon en context in mediation Werksetting A B Thuissituatie

Nadere informatie

Rijke Lessen. zetten je aan het denken. Handleiding(etje) Minka Dumont 26 november 2009 SLO - Landelijke Plusklasnetwerkdag

Rijke Lessen. zetten je aan het denken. Handleiding(etje) Minka Dumont 26 november 2009 SLO - Landelijke Plusklasnetwerkdag Rijke Lessen zetten je aan het denken Minka Dumont 2009 www.lesmateriaalvoorhoogbegaafden.com Handleiding(etje) Minka Dumont 26 november 2009 SLO - Landelijke Plusklasnetwerkdag Onthouden Kunnen ophalen

Nadere informatie

Maatschappelijk enorme problemen rond wonen! Betaalbaarheid, beschikbaarheid, duurzaamheid! Als woon- en bouwsector laten we enorme steken vallen.

Maatschappelijk enorme problemen rond wonen! Betaalbaarheid, beschikbaarheid, duurzaamheid! Als woon- en bouwsector laten we enorme steken vallen. Maatschappelijk enorme problemen rond wonen! Betaalbaarheid, beschikbaarheid, duurzaamheid! Als woon- en bouwsector laten we enorme steken vallen. We blijven ver achter bij de productiviteitsverbetering

Nadere informatie

Farmacogenetica is bloedstollend

Farmacogenetica is bloedstollend Farmacogenetica is bloedstollend Dr. Arne Risselada Ziekenhuisapotheker, epidemioloog, klinisch farmacoloog Wilhelmina Ziekenhuis Assen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor

Nadere informatie

15/04/15. Wat Werkt Echt tegen Pesten? Vandaag. Wat Werkt Echt tegen Pesten? Overzicht Uitwerking & Verkenning Discussiepunten Eerste afspraken

15/04/15. Wat Werkt Echt tegen Pesten? Vandaag. Wat Werkt Echt tegen Pesten? Overzicht Uitwerking & Verkenning Discussiepunten Eerste afspraken 15/04/15 Prof. dr. Bram Orobio de Castro Prof. dr. Toon Cillessen Prof. dr. Pol van Lier Prof. dr. Rene Veenstra Prof. dr. Maja Dekovic Prof. dr. Rutger Engels Prof. dr. Ron Scholte Prof. dr. Ernest Hodges

Nadere informatie

Ethische aspecten bij adolescenten in de gezondheidszorg

Ethische aspecten bij adolescenten in de gezondheidszorg Ethische aspecten bij adolescenten in de gezondheidszorg Problematiek van de consultaties Prof. Dr. Michel Deneyer, MD, PhD Opbouw 2 casussen (Theorie) Studie omtrent adolescenten en WPR Besluit - Aanbevelingen

Nadere informatie

Tabel 1. Ziektelast voor de 10 meest lastgevende ziektes, bij mannen en bij vrouwen, gemeten in het jaar 2000 DALY S (%) DALY S (%)

Tabel 1. Ziektelast voor de 10 meest lastgevende ziektes, bij mannen en bij vrouwen, gemeten in het jaar 2000 DALY S (%) DALY S (%) De bijdrage van de antroposofische eerstelijnszorg aan de vermindering van de Burden of disease in Nederland: een explorerende pilotstudy door Erik Baars In dit onderzoek werd de bijdrage van de antroposofische

Nadere informatie

CAT in het bakkie!! Workshop Quick & Dirty evidence zoeken

CAT in het bakkie!! Workshop Quick & Dirty evidence zoeken CAT in het bakkie!! Workshop Quick & Dirty evidence zoeken dr. Evelien I.T. de Schepper huisarts-epidemioloog, post-doc onderzoeker (Erasmus MC) Alex N. Bastick huisarts-epidemioloog, promovendus (Oosterhout

Nadere informatie

Preventie in de spreekkamer met U-Prevent

Preventie in de spreekkamer met U-Prevent Preventie in de spreekkamer met U-Prevent Symposium Circulatory Health 30-11-2018 Jannick A.N. Dorresteijn Fellow vasculaire geneeskunde klinisch epidemioloog J.A.N.Dorresteijn2@umcutrecht.nl Hoe doet

Nadere informatie

HOE ONTWIKKEL JE EHEALTH MET PATIËNTEN?

HOE ONTWIKKEL JE EHEALTH MET PATIËNTEN? HOE ONTWIKKEL JE EHEALTH MET PATIËNTEN? VAN THEORIE NAAR PRAKTIJK Hanneke Kip, MSc Centre for ehealth & Wellbeing Research 18/4/17 2 EHEALTH ONTWIKKELING Een goed ontwikkelproces is van belang! Participatory

Nadere informatie

Aan de slag met vakdidactisch onderzoek: methodologische aspecten

Aan de slag met vakdidactisch onderzoek: methodologische aspecten Aan de slag met vakdidactisch onderzoek: methodologische aspecten Geraldine Clarebout 09-09-2010 Contact: geraldine.clarebout@kuleuven-kortrijk.be Inhoud Kiezen van methoden: verschillende types Steekproeftrekking

Nadere informatie

Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak

Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak De Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak is in 2010 ingesteld door de Minister van Wonen, Wijken en Integratie met als opdracht de Minister te adviseren

Nadere informatie

Eerstelijnsjeugdhulp. Dr. Wim Gorissen, Directeur Efectiviteit & Vakmanschap

Eerstelijnsjeugdhulp. Dr. Wim Gorissen, Directeur Efectiviteit & Vakmanschap Eerstelijnsjeugdhulp Dr. Wim Gorissen, Directeur Efectiviteit & Vakmanschap Opbouw inleiding De jeugdwet en het jeugdveld Samenwerking in de eerstelijnsjeugdhulp Samen lerend doen wat werkt 2 De Jeugdwet

Nadere informatie

Ethische dilemma s in de neurorevalidatie. Prof. Gerard Ribbers revalidatiearts

Ethische dilemma s in de neurorevalidatie. Prof. Gerard Ribbers revalidatiearts Ethische dilemma s in de neurorevalidatie Prof. Gerard Ribbers revalidatiearts Diagnose CVA Leeftijd 38 Context Gehuwd, vrouw werkt 3 dagen per week, 3 K (17, 22 en 24 jr), assistent accountant, loopt

Nadere informatie

Personalized screening en behandeling. Dr. Hessel Peters-Sengers / klinisch epidemioloog / AMC

Personalized screening en behandeling. Dr. Hessel Peters-Sengers / klinisch epidemioloog / AMC Personalized screening en behandeling Dr. Hessel Peters-Sengers / klinisch epidemioloog / AMC h.peterssengers@amc.uva.nl Disclosure belangen Geen (potentiële) belangenverstrengeling Wetenschapsdag 12 Oktober

Nadere informatie

Functiebeschrijving. Systeembeheerder. Graad B1-B3

Functiebeschrijving. Systeembeheerder. Graad B1-B3 Functiebeschrijving Systeembeheerder Graad B1-B3 1 1 Systeembeheerder 1.1 Rol De systeembeheerder is verantwoordelijk voor het operationeel houden van de ICT-infrastructuur en voor de installatie, configuratie

Nadere informatie

Dagelijkse dosis visolie verbetert de prestaties van leerlingen bij nationale examens

Dagelijkse dosis visolie verbetert de prestaties van leerlingen bij nationale examens Onderzoek naar niewe medicijnen duurt jaren en doorloopt een aantal verschillende stadia. Tenslotte worden de medicijnen op mensen getest in klinische trials. Bij stap 1 wordt de veiligheid getest op gezonde

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 121 Nederlandse samenvatting Patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van microvasculaire en macrovasculaire complicaties. Echter,

Nadere informatie

Co-creatie en onderzoek in en voor het onderwijs. Henk Sligte Kohnstamm Instituut

Co-creatie en onderzoek in en voor het onderwijs. Henk Sligte Kohnstamm Instituut Co-creatie en onderzoek in en voor het onderwijs Henk Sligte Kohnstamm Instituut HSligte@Kohnstamm.UvA.NL Kohnstamm Instituut UvA Opdrachtonderzoek op gebied van onderwijs, opleiding, opvoeding, jeugdzorg

Nadere informatie

Focussen, bundelen & afstemmen

Focussen, bundelen & afstemmen Onderzoek en ontwikkeling in de Antroposofische Gezondheidszorg in Nederland na 2010 Focussen, bundelen & afstemmen Anno 2010 maakt de antroposofische gezondheidszorg (AG) moeilijke tijden door, maar zijn

Nadere informatie

Met elkaar voor elkaar, beleidskader chronische zorg

Met elkaar voor elkaar, beleidskader chronische zorg Met elkaar voor elkaar, beleidskader chronische zorg Eric Koster Cluster coördinator chronische ziekten en screeningen. Lid Kernteam vernieuwing chronische zorg. Chronisch ziekenbeleid: 1. Waarom 2. Ambitie

Nadere informatie

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen

Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Systematic Reviews Dr. Hester Vermeulen Amsterdam School of Health Professionals / HvA Amsterdam Kwaliteit en Proces Innovatie / AMC Amsterdam Goede zorg Effectief Doelmatig Veilig Tijdig Toegankelijk

Nadere informatie

DOORBRAAKPROJECT ROM. Het begin van het einde. Williams,

DOORBRAAKPROJECT ROM. Het begin van het einde. Williams, DOORBRAAKPROJECT ROM Het begin van het einde Williams, 151124 Doorbraakproject ROM Project Trimbos-instituut in opdracht van het Landelijk Platform GGZ, de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, het

Nadere informatie