Het handelsbalanstekort van de Verenigde Staten en de revaluatie van de renminbi

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het handelsbalanstekort van de Verenigde Staten en de revaluatie van de renminbi"

Transcriptie

1 Bachelorscriptie geschreven door: Siham Aouad Collegekaart nummer: Datum definitieve versie: 27 mei 2007 Scriptiebegeleider: E.R. Aalbers Het handelsbalanstekort van de Verenigde Staten en de revaluatie van de renminbi Universiteit van Amsterdam Faculteit Economie en Bedrijfskunde Algemene Economie, variant: Economie 1

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Toestand van de handelsbalans van de VS en de wisselkoers met China 5 3. Houdingen en wensen van de VS en China 7 4. Kan een revaluatie van de renminbi het handelsbalanstekort van de Verenigde Staten sluiten? 4.1 Argumenten pro en contra Politiek in de VS Onderwaardering renminbi Macro-economische oorzaken van het handelsbalanstekort van de VS Handelseffecten van een revaluatie Resultaten van simulaties Afweging van de argumenten Conclusie 14 2

3 1. Inleiding De ondergewaardeerde Chinese munt is een veel besproken onderwerp in internationale discussies. De ondergewaardeerde munt zou er namelijk deels voor hebben gezorgd dat de VS met een handelsbalanstekort te maken heeft. Er is dan ook internationale druk tegen China om zijn munt te laten appreciëren ten opzichte van de Amerikaanse dollar. China ziet dit niet zitten, omdat de ondergewaardeerde Chinese munt ervoor zorgt dat de Chinese exporten relatief groot zijn, waardoor de Chinese economie sterk groeit. De Aziatische crisis van heeft het belang van grote reserves en een stabiele Chinese economie duidelijk laten zien. Vandaar dat China terughoudend is bij het oplossen van het handelsbalanstekort van de VS. Mijn onderzoeksvraag is als volgt: Kan een revaluatie van de renminbi het handelsbalanstekort van de VS sluiten? Over deze vraagstelling zijn de meningen verdeeld. De VS ziet het liefst zijn handelsbalanstekort verdwijnen en verwijt China voor het alsmaar groeiende tekort. De Chinese goederen zouden goedkoop zijn, waardoor de Amerikaanse vraag te groot is. Daarom zou een revaluatie van de renminbi volgens de VS de ultieme oplossing zijn om het handelsbalanstekort te sluiten. De VS kijkt echter nauwelijks naar de binnenlandse oorzaken van het handelsbalanstekort. De overheidsbestedingen zijn namelijk veel te groot en de binnenlandse besparingen veel te klein, waardoor het handelsbalanstekort oploopt zonder dat China iets te verwijten valt. Een revaluatie van de renminbi heeft geen invloed op de binnenlandse oorzaken van het handelsbalanstekort. De VS zou namelijk de importen vanuit China kunnen vervangen door importen uit andere lagelonenlanden, zoals India. Dit is een visie vanuit het macro-economische perspectief. In deze scriptie komen verschillende argumenten pro en contra naar voren die ook wat betreft invalshoek uiteenlopend zijn. Zo komen er bijvoorbeeld behalve macro-economische argumenten, ook politieke argumenten aan bod. In het eerste deel van deze scriptie wordt het handelsbalanstekort van de VS beschreven en het wisselkoersregime van China. In deel twee worden de houdingen en wensen van de VS en China beschreven. De VS pleit voor een revaluatie van de renminbi, terwijl China zijn economie stabiel wil houden en de renminbi dus niet wil revalueren. In het derde deel wordt de onderzoeksvraag Kan een revaluatie van de renminbi het handelsbalanstekort van de VS sluiten? beantwoord aan de hand van pro en contra argumenten. Allereerst komen de politieke argumenten aan bod. Daarna wordt er onderzocht of de renminbi eigenlijk wel ondergewaardeerd is, want ook hier lopen de meningen over 3

4 uiteen. Vervolgens worden de macro-economische oorzaken van het handelsbalanstekort van de VS besproken. Daarna komen de handelseffecten van een revaluatie aan bod. Tot slot worden de resultaten van een aantal simulaties besproken. Na de uiteenzetting van de argumenten pro en contra zal er een afweging tussen de verschillende argumenten worden gemaakt om uiteindelijk tot een conclusie te kunnen komen. 4

5 2. Toestand van de handelsbalans van de VS en de wisselkoers met China Het Amerikaanse handelsbalanstekort is aanzienlijk groot. Het tekort bedroeg in 2004 ruim $600 biljoen. Dit was 15% van het Amerikaanse bruto nationaal product. Dit tekort betekende dat Amerikaanse burgers, bedrijven en overheden ruim $600 biljoen op de internationale kapitaalmarkt leenden. Het vooruitzicht is dat het handelsbalans van de VS nauwelijks zal verbeteren. Amerika zal dus nog steeds afhankelijk blijven van buitenlandse kredietstromen (Bernanke, 2005). Toen China in 2001 toetrad tot de WTO begon er een nieuwe fase van handel met de VS. In deze fase, die tot 2006 duurde, werden er internationale handelsovereenkomsten met China gesloten. China moest zichzelf bewijzen als betrouwbaar lid van de WTO. China moest de regels van de WTO naleven en aan een aantal verplichtingen voldoen. Een van die verplichtingen was het verlagen van de internationale handelstarieven, ter stimulering van de wereldhandel. In deze vierjarige fase nam de VS een toezichthoudende rol op zich, waarbij de Chinese integratie in de wereldhandel in de gaten werd gehouden. Ook was China genoodzaakt om een transparantere markt te creëren om het vertrouwen van buitenlandse handelspartners te winnen. Tijdens deze periode is de handel tussen China en de VS gegroeid van $121 naar $285 biljoen. Dit betekende dat China de op twee na grootste handelspartner van de VS werd. China s toetreding tot de WTO vertaalde zich onder andere in het verlagen van de tarieven op Amerikaanse importen. Deze tarieven waren in % terwijl ze in 2006 gemiddeld 7% waren. De Amerikaanse exporten naar China groeiden in dezelfde periode dan ook 5 keer sneller dan de Amerikaanse exporten naar andere landen. China is in die periode gestegen van het negende naar het vierde grootste exportland van de VS. Amerikaanse bedrijven produceren dus veel meer voor de Chinese markt dan in de periodes daarvoor. Deze toename in exporten had een positief effect op de Amerikaanse handelsbalans (United States Trade Representative, 2006, p. 8). Echter, China s wisselkoersmechanisme, waarin de Chinese renminbi gekoppeld is aan de Amerikaanse dollar, zou er volgens sommigen voor zorgen dat het Amerikaanse handelstekort toch blijft toenemen. Sinds 2005 is het wisselkoersmechanisme tussen China en de VS iets flexibeler geworden. Er is sprake van een managed float, waarbij de marktvraag en aanbod van valuta s een grotere rol spelen bij de bepaling van de wisselkoers. Het is toegestaan dat de renminbi binnen een band van 3% fluctueert. Als de renminbi te dicht in de buurt van de onderste of de bovenste band komt, dan zal de Chinese Centrale Bank interveniëren door reserves te kopen of te verkopen. Tot op heden is de renminbi al een keer 5

6 een beetje gerevalueerd, maar over het algemeen blijft de wisselkoers door interventie van de Chinese Centrale Bank, vrij star (Goldstein, 2006, pp ). Er wordt beargumenteerd dat de renminbi sterk ondergewaardeerd is, waardoor de prijs van de Chinese exporten kunstmatig laag wordt gehouden. De relatief goedkope Chinese producten worden voor een groot deel naar de VS geëxporteerd. Er is in de VS veel vraag naar de relatief goedkope Chinese producten. Hierdoor neemt het handelsbalanstekort van de VS, ondanks de toegenomen exporten naar China, toch toe (United States Trade Representative, 2006, p. 10). De toetreding van China tot de WTO heeft er dus voor gezorgd dat de Amerikaanse exporten naar China zijn toegenomen. Echter zijn de importen vanuit China meer toegenomen dan de exporten naar China. Hierdoor is het effect van de toetreding van China tot de WTO op de Amerikaanse handelsbalans toch negatief. 6

7 3. Houdingen en wensen van de VS en China Volgens de VS is de renminbi sterk ondergewaardeerd. Over de vraag of de renminbi wel of niet ondergewaardeerd is lopen de meningen uiteen. Maar de Amerikanen zijn van mening dat de renminbi is ondergewaardeerd en dat deze onderwaardering de belangrijkste oorzaak is van het Amerikaanse handelsbalanstekort. Ondanks dat de toegenomen handel tussen China en de VS er ook voor zorgt dat de Amerikaanse export vergroot kan worden, zorgt de ondergewaardeerde renminbi er volgens de VS voor dat het handelsbalanstekort van de VS toch blijft oplopen. Er is dan ook Amerikaanse druk tegen China om zijn munt ten opzichte van de Amerikaanse dollar te revalueren. China s wisselkoersmechanisme, waarin de Chinese munt gekoppeld is aan de Amerikaanse dollar, zou er volgens sommigen voor zorgen dat het Amerikaanse handelsbalanstekort blijft toenemen. In 2006 was de vierjarige fase waarin China zichzelf moest bewijzen als betrouwbaar lid van de WTO afgerond. China had aan zijn verplichtingen voldaan en behoorde vanaf 2006 officieel tot de WTO. Dit betekende dat er sindsdien een nieuwe fase in de handelsrelatie tussen China en de VS aanbrak. Dit bevorderde de handel. Volgens de VS zorgde dit voor een nog groter Amerikaans handelsbalanstekort. China zou volgens de VS dus zijn munt onnodig ondergewaardeerd laten. De ondergewaardeerde Chinese munt zou niet alleen de handelsbalans van de VS verstoren, maar de hele wereldhandel te verstoren. De VS bepleit dan ook dat China mee moet werken om de scheve wereldhandelsverhoudingen te verbeteren. Hierbij doelen zij vooral op het Amerikaanse handelsbalanstekort (United States Trade Representative, 2006, pp ). De Aziatische crisis van heeft ervoor gezorgd dat China zijn economie stabiel wil houden en terughoudend is met het voeren van hervormingen. De ondergewaardeerde renminbi heeft namelijk voordelen voor China. Omdat de Chinese producten relatief goedkoop zijn, wordt er relatief veel naar het buitenland geëxporteerd. De toegenomen export komt behalve de Chinese handelsbalans, ook de werkgelegenheid in China ten goede (Morrison, 2005, p. 6). 7

8 4. Kan een revaluatie van de renminbi het handelsbalanstekort van de VS sluiten? 4.1 Argumenten pro en contra Politiek in de VS Amerika voert druk uit op China om de renminbi te revalueren ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Volgens de VS moet de Chinese munt meer gerevalueerd worden dan nu het geval is om een impact te kunnen hebben op de Amerikaanse handelsbalans. De VS verwijt China dat het de renminbi ondergewaardeerd houd om de Chinese exporten en werkgelegenheid te stimuleren. China zou een appreciatie van de renminbi voorkomen door maandelijks tussen de $15-20 biljoen op te kopen. Deze interventie zou het handelsbalanstekort van de VS doen toenemen en een revaluatie van de renminbi zou dit tekort kunnen sluiten (Bergsten, 2006, p. 2). Daarnaast heeft volgens de VS de ondergewaardeerde renminbi er ook voor gezorgd dat de VS tussen 2000 en miljoen fabrieksbanen heeft moeten sluiten (Morrison, 2005, p. 25) Onderwaardering renminbi Er zijn verschillende methoden om de onderwaardering van de renminbi te berekenen. Hierdoor lopen de schattingen van de onderwaardering sterk uiteen. Zo heeft Ernest Preeg berekend dat de renminbi 40% is ondergewaardeerd. Volgens hem bestaat het Chinese handelssurplus uit de Chinese reserves en de buitenlandse directe investeringen. (FDI). Ook berekende hij dat een 1% verlaging in de dollarwaarde zou leiden tot een $10 biljoen verlaging van het Amerikaanse handelsbalanstekort. Zo kwam hij uiteindelijk tot de conclusie dat de dollar 40% in waarde zou moeten dalen, omdat het Amerikaanse handelsbalanstekort in 2002 $400 biljoen bedroeg. Een andere groep onderzoekers, het Institute for International Economics heeft een heel andere schatting gemaakt. Zij schatten dat de renminbi 15-25% ondergewaardeerd is ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Beide voorspellingen baseren hun onderzoeken op de appreciatie van de renminbi die nodig is om evenwicht te verkrijgen op de handelsbalans (Morrison, 2005, pp ). Er zijn verschillende rekenmethoden om de onderwaardering van de renminbi te schatten. Hierdoor is het onduidelijk hoeveel de renminbi werkelijk ondergewaardeerd is. Wel tonen veel onderzoeken aan dat de renminbi niet heel erg veel ondergewaardeerd is en daarom is het onwaarschijnlijk dat een revaluatie het handelsbalanstekort kan sluiten (Morrison, 2005, pp ) Macro-economische oorzaken van het handelsbalanstekort van de VS 8

9 Er zijn verschillende macro-economische visies die het handelsbalanstekort van de VS zouden kunnen verklaren. De eerste visie is dat het Amerikaanse handelsbalanstekort grotendeels te wijten is aan de relatief hoge spaargelden in de rest van de wereld. Het bewijs hiervan is dat de hoogte van de wereldrente erg laag is vergeleken met historische waarden. Veel kapitaal stroomt de VS in, omdat de financiële markt daar het vertrouwen van beleggers heeft. China is een van de landen die Amerika van spaargelden voorziet (Clarida, 2005, pp.1-5). Ook volgens Bernanke (2005) is het handelsbalanstekort van de VS niet te wijten aan de VS zelf. Volgens hem sparen ontwikkelingslanden teveel. De ontwikkelingslanden zouden meer moeten investeren, vooral in eigen land. Het investeringsklimaat zou verbeterd moeten worden om investeerders van over de hele wereld te trekken. Ontwikkelingslanden, waaronder China zouden voor macro-economische stabiliteit moeten zorgen. Een andere opinie is dat de VS zelf de veroorzaker is van hun handelsbalanstekort. Het handelsbalanstekort van de VS zou niet volledig te wijten zijn aan de ondergewaardeerde renminbi. De grote omvang van de importen wordt namelijk veroorzaakt door macroeconomische factoren buiten de handel om. Verschillen in nationale economische groei, spaar en consumptiegedrag en investeringen over de hele wereld zouden ervoor zorgen dat de Amerikaanse importen groter zijn dan de exporten. De overheidsbestedingen van de VS zouden veel te groot zijn, terwijl de binnenlandse besparingen veel te klein zijn. Hierdoor blijft het Amerikaanse handelsbalanstekort oplopen. Een revaluatie van de renminbi zou het handelsbalanstekort niet kunnen sluiten, omdat niet China, maar de VS zelf de veroorzaker van het tekort is. Chinese importen zouden simpelweg vervangen kunnen worden door importen vanuit andere landen die ook over relatief goedkope arbeid beschikken, zoals India (McKinnon, 2007, pp. 3-5). Ook speelt het comparatieve voordeel van zowel China als de VS een rol. China heeft een comparatief voordeel in arbeidsintensieve goederen en de VS in de kennisbranche. Dit betekent dat China zich heeft gespecialiseerd in arbeidsintensieve goederen en deze dan ook zal exporteren. De VS heeft een comparatief voordeel in de kennisbranche. Het comparatieve voordeel is een belangrijkere oorzaak van het handelsbalanstekort van de VS dan de, volgens de Amerikanen, ondergewaardeerde renminbi. Een revaluatie van de renminbi zou het handelsbalanstekort van de VS dus niet kunnen sluiten (Morrison, 2005, p. 26). Ook volgens Lau et al (2004) is het comparatieve voordeel een belangrijke oorzaak van de grote Chinese exporten naar de VS. De grote exporten van China naar de VS zijn het gevolg van comparatieve voordelen. Deze oorzaak is volgens Lau et al (2004) veel belangrijker dan de 9

10 onderwaardering van de renminbi. Een revaluatie van de renminbi zal het handelsbalanstekort van de VS dus niet kunnen sluiten (Lau et al, 2004, pp. 3-5). Ook volgens Chu (2005) is de ondergewaardeerde renminbi niet de voornaamste oorzaak van het Amerikaanse handelsbalanstekort. Het aandeel van de onderwaardering van de renminbi in de handelsbalansonevenwichtigheden van zowel de VS als China is niet significant in vergelijking met andere structurele oorzaken. Er zijn volgens hem een aantal structurele factoren die hier een belangrijkere rol in spelen. Onevenwichtigheden in de binnenlandse vraag voor G3, een sterk verbeterend investeringsklimaat (voor Foreign Direct Investment - FDI) en de sterke concurrentiepositie van China op de exportmarkt zijn voorbeelden van deze structurele factoren. Deze factoren zouden een belangrijkere rol spelen in het Amerikaanse handelsbalansenkort. Een revaluatie van de renminbi zou dus niet de oplossing zijn om het Amerikaanse handelsbalanstekort te sluiten (Chu, 2005, p. 6) Handelseffecten van een revaluatie De ondergewaardeerde Chinese munt is volgens sommigen te vergelijken met een Chinees tarief op Amerikaanse importen. Het verschil is dat een tarief de Amerikaanse consumenten niet ten goede komt, terwijl de koppeling van de Chinese munt met de Amerikaanse dollar dat wel doet. Een vergelijking met een exportsubsidie, waarbij consumenten die het importproduct kopen tegen lagere kosten, zou daarom een betere vergelijking zijn. Amerikaanse bedrijven moeten hierbij competitie voeren tegen het gesubsidieerde Chinese importproduct. Het lage loon in China is niet de enige oorzaak dat China een prijsvoordeel heeft ten opzichte van de VS. Doordat Amerikaanse arbeiders productiever zijn dan de Chinese arbeiders, is het Amerikaanse loonpeil hoger dan het Chinese. Het land met de laagste arbeidskosten per eenheid product (loon gecorrigeerd voor productiviteit) zou bepalen welk land een prijsvoordeel heeft. In de arbeidsintensieve branche heeft China lagere arbeidskosten dan de VS, terwijl het omgekeerde geldt voor kennisbranches. Een revaluatie van de renminbi zal dit niet veranderen en zal dus weinig invloed kunnen hebben op de handelsbalans van de VS (Morrison, 2005, p. 24) Daarbij is uit onderzoek gebleken dat de wisselkoers geen invloed heeft op de grootte van de Chinese importen. Er zijn regressieanalyses gemaakt waarbij de invloed van de wisselkoers op de import- en exportelasticiteiten van China is berekend. Dit is met behulp van OLS gedaan. De conclusie van Lau et al (2004) is dat een appreciatie van de renminbi niet zal leiden tot een toename van de Chinese importen uit de VS. Een revaluatie van de renminbi zal 10

11 dus geen een positieve invloed hebben op de Amerikaanse handelsbalans (Lau et al, 2004, p. 7). Ook speelt China een grote rol bij de exporten van andere Aziatische landen. Een groot deel van de exportgoederen van andere Aziatische landen komen eerst China binnen om vervolgens bewerkt te worden en dan vervolgens te worden geëxporteerd naar de VS. De Amerikaanse importen vanuit China betreffen dus deels de importen uit tal van andere Aziatische landen. De rol van China in het handelsbalanstekort van de VS is hierdoor dus aanzienlijk kleiner dan wordt gedacht (Lau et al, 2004, pp. 3-4). Veel van de Amerikaanse importen uit Hongkong. Veel Chinese goederen worden eerst naar Hongkong verplaatst om vervolgens naar de VS te worden geëxporteerd. De meeste goederen worden eerst in Hongkong bewerkt. De VS importeert deze goederen uit Hongkong in plaats van uit China. Echter beschouwt de VS deze importen uit Hongkong alsof het importen uit China zijn. De importen uit Hongkong worden in de VS geregistreerd alsof het de importen uit China betreffen. Hierdoor lijken de importen uit China veel groter dan ze in werkelijkheid zijn. Dit geeft een verkeerd beeld van de grootte van de Amerikaanse importen. Een revaluatie van de renminbi zou dus niet de beste oplossing zijn om het handelsbalanstekort van de VS te sluiten (Feenstra, 1998, p. 4). Tot slot zou de renminbi een aandeel van 10% in de REER van de VS hebben. Dit betekent dat de Amerikaanse dollar maar met 1% (REER-index) zal afzwakken als de renminbi met 10% zou appreciëren. De REER staat voor trade-weighted real effective exchange rate en meet de waarde van valuta s. De Amerikaanse dollar zal na een appreciatie van de renminbi van 10% nog steeds een sterke valuta blijven, omdat de waarde van de dollar met 1% af zal zwakken. Dit betekent dat de VS alsnog kan profiteren van de goedkopere Chinese en andere Aziatische exporten. Een appreciatie van de renminbi heeft dus een klein effect op de verbetering van de Amerikaanse handelsbalans (Lau et al, 2004, pp. 4-6) Resultaten van simulaties Groenewold en He (2006) hebben onderzoek gedaan naar het effect van een revaluatie van de renminbi op het handelsbalanstekort van de VS. Zij zijn er tijdens het onderzoek vanuit gegaan dat de renminbi ondergewaardeerd was met 10%. Vanuit dat uitgangspunt hebben zij de handelsbalanseffecten van een revaluatie onderzocht. Ze hebben (handels)data gebruikt, die het IMF van 1987 tot 2003 heeft bijgehouden. Tijdens het onderzoek hebben Groenewold en He een model gebruikt, waarin werd verondersteld dat er drie landen waren, namelijk China, de VS en de rest van de wereld. De onderzoekers zijn tot de conclusie gekomen dat 11

12 zelfs relatief grote veranderingen in de wisselkoers, een relatief klein effect heeft op de handelsbalans. Bij een revaluatie van de renminbi van 50%, wordt het handelsbalanstekort van de Verenigde Staten maar met 37% verminderd. Dit betekent dat bij reëlere revaluatie, van tussen de 10%-25% het effect op de handelsbalans nog kleiner zal zijn. Een revaluatie van de renminbi zal het handelsbalanstekort van de VS dus nauwelijks sluiten (Groenewold en He, 2006). 4.2 Afweging van de argumenten De toetreding van China tot de WTO zou er volgens de VS voor hebben gezorgd dat China profiteert van de toegang tot de wereldhandel. Samen met de ondergewaardeerde renminbi zou de Chinese toegang tot de wereldmarkt ervoor hebben gezorgd dat het handelsbalanstekort van de VS sterk is opgelopen. De Amerikaanse exporten naar China zijn door de toetreding van China tot de WTO ook toegenomen, maar de Amerikaanse importen vanuit China zijn veel meer toegenomen. De relatief goedkope renminbi zou de Amerikaanse vraag naar de Chinese goederen alsmaar doen toenemen. Een revaluatie van de renminbi zou volgens de VS de oplossing zijn om de importen vanuit China te verkleinen en daarmee het handelsbalanstekort te sluiten. Dit argument kan weerlegd worden door te stellen dat de Chinese importen na een grote revaluatie vervangen kunnen worden door importen uit andere lagelonenlanden. Hierdoor zal het handelsbalanstekort van de VS niet afnemen. Ook zou de ondergewaardeerde renminbi er volgens de VS voor hebben gezorgd dat de VS tussen 2000 en miljoen fabrieksbanen heeft moeten sluiten. Echter bestaat er geen duidelijk verband tussen de werkloosheid in de fabrieksindustrie en de importen vanuit China. De eerste reden is dat een klein deel van de gesloten fabrieken producten naar China exporteerden. Dit betekent dat slechts een klein deel van de Amerikaanse fabrieken met de Chinese importen concurreerden. De tweede reden is dat de economische wereldrecessie die tot 2003 speelde, ervoor heeft gezorgd dat er overal banen verloren zijn gegaan. De derde reden is dat niet alleen China van de sterke dollar heeft geprofiteerd. Andere landen hebben ook bijgedragen aan het handelsbalanstekort van de VS. De laatste reden is dat de werkloosheid in de industriebranche gedeeltelijk te wijten is aan het toegenomen aandeel van de servicebranche in de VS. De werkgelegenheid in de industriebranche als aandeel van de totale werkgelegenheid was in %, in % en in 2002 nog maar 12.8%. Dit zou groter zijn dan het impact van de Chinese revaluatie. De oorzaak hiervoor zou voornamelijk de technologische vooruitgang van de VS zijn (Morrison, 2005, p. 25). 12

13 Er zijn verschillende rekenmethoden om de onderwaardering van de renminbi te schatten. Sommigen beweren dat de renminbi 10% is ondergewaardeerd, terwijl anderen de onderwaardering op 40% schatten. Dus zelfs als zou de renminbi gerevalueerd worden, dan is het onduidelijk met welk percentage dit zou moeten gebeuren. Daarbij geven de verschillende schattingen aan dat de onderwaardering relatief klein is en dat daarom het effect op de Amerikaanse handelsbalans onvoldoende is om het tekort te doen verdwijnen. Het handelsbalanstekort van de VS zou niet te wijten zijn aan China, maar aan de VS zelf. Door de relatief lage binnenlandse besparingen van de VS blijft het handelsbalanstekort oplopen. Een revaluatie van de renminbi zal de besparingen van de VS niet doen toenemen. Dus de oplossing voor het handelsbalanstekort kan beter in eigen land gezocht worden. Zowel de private als de publieke besparingen zouden toe moeten nemen. Ook heeft China een comparatief voordeel in arbeidsintensieve goederen, waardoor er relatief veel arbeidsintensieve goederen worden geëxporteerd. De VS heeft een comparatief voordeel in de kennisbranche. Een revaluatie van de renminbi zal dit niet veranderen. De VS zal de relatief goedkope Chinese importen vervangen door andere goedkope importen elders. Hierdoor zal het handelsbalanstekort van de VS niet afnemen. Daarbij zijn er structurele factoren die een belangrijkere verklaring zouden zijn voor de grote omvang van de exporten van China naar de VS. Onevenwichtigheden in de binnenlandse vraag voor G3, een sterk verbeterend investeringsklimaat (voor Foreign Direct Investment-FDI) en de sterke concurrentiepositie van China op de exportmarkt zijn voorbeelden van deze structurele factoren. Ook heeft een onderzoek van Lau (2004) aangetoond dat de wisselkoers geen invloed heeft op de Chinese importen en exporten. Dus volgens dit onderzoek zal een revaluatie van de renminbi het handelsbalanstekort van de VS niet sluiten. Daarbij zijn de Amerikaanse importen uit China in werkelijkheid niet zo groot als vaak wordt gedacht. Dit komt doordat een deel van de importen uit Hongkong worden geregistreerd alsof het de importen uit China betreffen. Ook worden veel Aziatische goederen via China geëxporteerd naar de rest van de wereld. Hierdoor lijken de exporten vanuit China naar de VS groter dan ze in werkelijkheid zijn. Tot slot, hebben onderzoeken aangetoond dat een revaluatie van de renminbi maar een relatief klein effect zal hebben op de Amerikaanse handelsbalans. Een revaluatie van de renminbi van 50% zou de handelsbalans van de VS maar met 37% sluiten. Aangezien de onderwaardering van de renminbi wordt geschat op 10%, zal het effect van een revaluatie hiervan nog veel kleiner zijn. 13

14 5. Conclusie In deze scriptie is onderzocht of een revaluatie van de renminbi het handelsbalanstekort van de VS kan sluiten. Eerst is een beeld geschetst van de handel tussen de VS en China. Daarna is onderzocht hoe de VS en China tegenover een revaluatie van de renminbi staan. Daarna zijn er verschillenende argumenten pro en contra aangehaald, om vervolgens een afweging te kunnen maken. De argumenten hadden betrekking op verschillende invalshoeken. Deze liepen uiteen van politieke tot macro-economische argumenten. De conclusie is dat een revaluatie van de renminbi niet tot een significante verbetering van de handelsbalans van de VS zal leiden. Het belangrijkste argument is dat niet China, maar de VS de voornaamste veroorzaker is van het Amerikaanse handelsbalanstekort. De Amerikaanse overheid geeft teveel uit en de private besparingen zijn veel te klein. Als de renminbi gerevalueerd zou worden dan betekent dat niet dat de Amerikaanse besparingen zullen toenemen. De Amerikaanse consumptie zal alsnog te groot zijn, waardoor het handelsbalanstekort niet gesloten wordt. De Chinese importen zullen vervangen worden door andere importen uit lagelonenlanden, zoals India. Ook heeft China een comparatief voordeel in arbeidsintensieve goederen en zal een revaluatie van de renminbi dit niet veranderen. Er is nou eenmaal vraag naar de relatief goedkope Chinese goederen. Niet alleen de VS, maar ook andere landen hebben interesse in de relatief goedkope Chinese goederen. De oorzaak ligt dus niet bij China, maar bij de VS zelf. Als de VS zijn handelsbalanstekort wil sluiten, dan zullen de binnenlandse besparingen moeten toenemen. Dit geldt zowel voor de publieke als de private besparingen. Een revaluatie van de renminbi zal het handelsbalanstekort van de VS dus niet sluiten. 14

15 6. Literatuurlijst Bergsten, C (2006), The U.S.-trade deficit and China, Peterson Institute, pp Bernanke, B. (2005), The global saving glut and the US current account deficit, Virginia Association of Economics. Chu, T.H. (2005), The Chinese RMB: its value, its peg and its future; Trade imbalances have more to do with the U.S. than with China, Business Economics, pp Clarida, R.H.(2005), Japan, China, and the U.S. current account deficit, Cato Journal, 25, (1), pp Feenstra, R.C. (1998), The U.S.-China bilateral trade balance, UNDP-HIID Conference, pp Goldstein, M. (2006), Renminbi Controversies, Cato Journal, pp Groenewold, N. en L. He (2006), The US-China trade imbalance: will revaluing the RMB help (much)?, University of Western Australia: Crawley, WA 6009, pp Lau, F., Mo, Y. and K. Li (2004), The impact of a Renminbi appreciation on global imbalances and intra-regional trade, Hong Kong Monetary Authority Quarterly Bulletin, March 2004, pp McKinnon, R (2007), The worth of the dollar, SIEPR Policy brief, pp Morrison, W (2005), China s Exchange Rate Peg: Economic Issues and Options for U.S. Trade Policy, Congressional Research Service, May 2005, pp , United States Trade Representative (2006), U.S.-China Trade Relations: Entering a New Phase of Greater Accountability and Enforcement, State report, February 2006, pp

De conclusies van het IMF betreffende de betalingsbalans en het monetair beleid zijn onderverdeeld in drie aspecten:

De conclusies van het IMF betreffende de betalingsbalans en het monetair beleid zijn onderverdeeld in drie aspecten: SAMENVATTING BELANGRIJKSTE CONCLUSIES IN HET RAPPORT D.D. 19 SEPTEMBER 2011 NAAR AANLEIDING VAN DE BESPREKINGEN IN HET KADER VAN DE 2011 ARTIKEL IV CONSULTATIES VAN HET IMF 1. HOOFDTHEMA Het belangrijkste

Nadere informatie

Valutamarkt. fransetman.nl

Valutamarkt. fransetman.nl euro in dollar wisselkoers Wisselkoers (ontstaat op valutamarkt) Waarde van een munt uitgedrukt in een andere munt Waardoor kan de vraag naar en het aanbod van veranderen? De wisselkoers van de euro in

Nadere informatie

DEEL 1: Antwoordformulier voor de meerkeuzevragen, vragen 1 tot en met 6 (6 vragen van 3 punten = 18 punten)

DEEL 1: Antwoordformulier voor de meerkeuzevragen, vragen 1 tot en met 6 (6 vragen van 3 punten = 18 punten) VERSIE 1 DEEL 1: Antwoordformulier voor de meerkeuzevragen, vragen 1 tot en met 6 (6 vragen van 3 punten = 18 punten) 1. Zijn de volgende stellingen waar of niet waar? I. Voorraadinvesteringen kunnen negatief

Nadere informatie

2018D19763 LIJST VAN VRAGEN

2018D19763 LIJST VAN VRAGEN 2018D19763 LIJST VAN VRAGEN De vaste commissie voor Financiën, heeft over de brief van de Minister van Financiën van 16 februari 2018 met zijn toelichting op de opbouw van het Nederlandse handelsoverschot

Nadere informatie

Propedeusecursus Macro-economie (6011P0125) Proeftussentoets

Propedeusecursus Macro-economie (6011P0125) Proeftussentoets Faculteit Economie en Bedrijfskunde Universiteit van Amsterdam Propedeusecursus Macro-economie (6011P0125) Proeftussentoets Lente 2013 1. Zorg dat er niets op je tafel ligt behalve deze vragenbundel (plus

Nadere informatie

Examen HAVO. Economie 1

Examen HAVO. Economie 1 Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed

Nadere informatie

Samenvatting Economie Internationale Handel

Samenvatting Economie Internationale Handel Samenvatting Economie Internationale Handel Samenvatting door een scholier 1611 woorden 9 september 2001 6,5 169 keer beoordeeld Vak Economie Economie Internationale Handel Hoofdstuk 1 Nederland is erg

Nadere informatie

China: Bedreiging of buitenkans?

China: Bedreiging of buitenkans? China: Bedreiging of buitenkans? De situatie van Latijns Amerika Kim Janszen 0297062 7 oktober 2008 Bachelorscriptie (5 ECTS) Universiteit van Amsterdam Faculteit Economie en Bedrijfskunde Afdeling Algemene

Nadere informatie

Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model

Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model 1. Opbouw van de AV-lijn A. Relatie tussen reële bbp en rente Fragment: Belgische glansprestatie (Tijd, 31/12/2004) Bestedingen De consumptie van de gezinnen groeide

Nadere informatie

Eindexamen economie havo I

Eindexamen economie havo I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 vwo 2004-I

Eindexamen economie 1-2 vwo 2004-I 4 Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Een voorbeeld van een juiste berekening

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 havo 2007-II

Eindexamen economie 1-2 havo 2007-II Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat

Nadere informatie

Rabobank Food & Agri. Opslagregeling en kleiner aanbod ondersteunen langzaam herstel Europese varkensmarkt. Kwartaalbericht Varkens Q1 2016

Rabobank Food & Agri. Opslagregeling en kleiner aanbod ondersteunen langzaam herstel Europese varkensmarkt. Kwartaalbericht Varkens Q1 2016 Rabobank Food & Agri Kwartaalbericht Varkens Q1 2016 Opslagregeling en kleiner aanbod ondersteunen langzaam herstel Europese varkensmarkt Na een teleurstellend vierde kwartaal in het vorige jaar, start

Nadere informatie

UITWERKING TOELICHTING OP DE ANTWOORDEN VAN HET EXAMEN 2002-I VAK: ECONOMIE 1,2

UITWERKING TOELICHTING OP DE ANTWOORDEN VAN HET EXAMEN 2002-I VAK: ECONOMIE 1,2 TOELICHTING OP DE ANTWOORDEN VAN HET EXAMEN 2002-I VAK: ECONOMIE 1,2 NIVEAU: EXAMEN: HAVO 2001-II De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen

Nadere informatie

Internationale varkensvleesmarkt 2012-2013

Internationale varkensvleesmarkt 2012-2013 Internationale varkensvleesmarkt 212-213 In december 212 vond de jaarlijkse conferentie van de GIRA Meat Club plaats. GIRA is een marktonderzoeksbureau, dat aan het einde van elk jaar een inschatting maakt

Nadere informatie

Welvaart en groei. 1) Leg uit wat welvaart inhoudt. 1) De mate waarin mensen in hun behoefte kunnen voorzien. 2) Waarmee wordt welvaart gemeten?

Welvaart en groei. 1) Leg uit wat welvaart inhoudt. 1) De mate waarin mensen in hun behoefte kunnen voorzien. 2) Waarmee wordt welvaart gemeten? 1) Leg uit wat welvaart inhoudt. 2) Waarmee wordt welvaart gemeten? 3) Wat zijn negatief externe effecten? 4) Waarom is deze maatstaf niet goed genoeg? Licht toe. 1) De mate waarin mensen in hun behoefte

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 27 JUNI UUR

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 27 JUNI UUR SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 27 JUNI 2016 15.30 17.00 UUR SPD Bedrijfsadministratie ALGEMENE ECONOMIE Maandag 27 juni 2016 B / 9 2016 NGO-ENS B / 9 Opgave 1 (20 punten)

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 Zakelijk boeren 1 maximumscore 1 A, B, D, E, F, H Opmerking

Nadere informatie

Eindexamen havo economie 2012 - I

Eindexamen havo economie 2012 - I Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 3 bij (1) substitueerbaar voor bij (2) stijging

Nadere informatie

Eindexamen havo economie oud programma 2012 - I

Eindexamen havo economie oud programma 2012 - I Opgave 1 Beleggingen leiden tot inkomensverschillen Aangetrokken door voorspoedige ontwikkelingen op de effectenbeurs, zijn in een land de mensen steeds meer gaan beleggen in aandelen en obligaties. Mede

Nadere informatie

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur Economische wetenschappen 1 en recht Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur 19 99 Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven

Nadere informatie

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012

Statistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren

Nadere informatie

Valutamarkt. De euro op koers. Havo Economie 2010-2011 VERS

Valutamarkt. De euro op koers. Havo Economie 2010-2011 VERS Valutamarkt De euro op koers Havo Economie 2010-2011 VERS 2 Hoofdstuk 1 : Inleiding Opdracht 1 a. Dirham b. Internet c. Duitsland - Ierland - Nederland - Griekenland - Finland - Luxemburg - Oostenrijk

Nadere informatie

1 De onderneming in de wereldeconomie

1 De onderneming in de wereldeconomie 1 De onderneming in de wereldeonomie Meerkeuzevragen 1.1 1.1 Globalisering is een proes a van wereldwijde eonomishe integratie door een sterke toename van de internationale handel en investeringen. b waarbij

Nadere informatie

Toetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase

Toetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase Toetsopgaven VWO bij de euro-editie van het Onderdeel Geld van Percent Economie voor de tweede fase Opgave 1 Sinds 1 juni 1998 maakt De Nederlandsche Bank (DNB) samen met de centrale banken van andere

Nadere informatie

Rabobank Food & Agri. Druk op varkensvleesmarkt blijft. Kwartaalbericht Varkens Q2 2015

Rabobank Food & Agri. Druk op varkensvleesmarkt blijft. Kwartaalbericht Varkens Q2 2015 Rabobank Food & Agri Kwartaalbericht Varkens Q2 2015 Druk op varkensvleesmarkt blijft De vooruitzichten voor de Nederlandse varkenshouderij voor het tweede kwartaal 2015 blijven mager. Ondanks de seizoensmatige

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 Rek in het arbeidsaanbod 1 maximumscore 2 Doordat het aanbod van

Nadere informatie

Eindexamen economie havo 2011 - I

Eindexamen economie havo 2011 - I Opgave 1 AWBZ-zorgen Havo-leerling Dick besluit voor economie een profielwerkstuk te maken over de stijgende uitgaven van de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten). Hieronder staan drie delen van

Nadere informatie

Conjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland

Conjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland Conjunctuur enquête Technologische Industrie Nederland Gunstig beeld met internationale onzekerheden Het CBS kopt donderdag 16 februari dat het ondernemersvertrouwen in Nederland nog nooit op zo n hoog

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-II

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-II Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 0,15 0,12 100% = 25%

Nadere informatie

Landenanalyse H4. Week 1 Landenrisico

Landenanalyse H4. Week 1 Landenrisico Landenanalyse H4 Week 1 Landenrisico Risico s en problemen die verbonden zijn met het exporteren naar het buitenland - Importbelemmeringen (als bijvoorbeeld de handelsbalans een groot tekort vertoont)

Nadere informatie

Eindexamen economie vwo I

Eindexamen economie vwo I Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Uit het antwoord moet

Nadere informatie

Eindexamen economie vwo II

Eindexamen economie vwo II Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een

Nadere informatie

Hoofdstuk 27 Landenrisico

Hoofdstuk 27 Landenrisico Hoofdstuk 7 Landenrisico Open vragen 7. Het IMF verdeelt de wereldeconomie in industrielanden, opkomende industrielanden en ontwikkelingslanden. Binnen de opkomende industrielanden en ontwikkelingslanden

Nadere informatie

Geen Europese verkoudheid door niezend Amerika

Geen Europese verkoudheid door niezend Amerika De samenhang van conjunctuurcycli in de Verenigde Staten (VS) en het eurogebied en Nederland suggereert dat een groeivertraging in de VS van invloed is op de economische groei in het eurogebied en Nederland.

Nadere informatie

CEP 2009 Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis

CEP 2009 Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis Persconferentie CEP CEP Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis Coen Teulings Opzet Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid? Persconferentie

Nadere informatie

Samenvatting Economie Internationale handel

Samenvatting Economie Internationale handel Samenvatting Economie Internationale handel Samenvatting door een scholier 1484 woorden 7 oktober 2003 5,5 44 keer beoordeeld Vak Economie Lesbrief Internationale handel HS 1 Nederland handelsland Par.

Nadere informatie

3.2 De omvang van de werkgelegenheid

3.2 De omvang van de werkgelegenheid 3.2 De omvang van de werkgelegenheid Particuliere bedrijven en overheidsbedrijven nemen mensen in dienst. Collectieve sector = Semicollectieve sector = De overheden op landelijk, provinciaal en lokaal

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 5 OKTOBER UUR. SPD Bedrijfsadministratie Algemene economie B / 10

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 5 OKTOBER UUR. SPD Bedrijfsadministratie Algemene economie B / 10 SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE MAANDAG 5 OKTOBER 2015 11.30-13.00 UUR SPD Bedrijfsadministratie Algemene economie B / 10 2015 Nederlandse Associatie voor voor Praktijkexamens

Nadere informatie

Grafiek 1: Evolutie van de voornaamste aandelenindices in de VS, Eurozone, China en de groeilanden in vergelijking met de evolutie van de goudprijs.

Grafiek 1: Evolutie van de voornaamste aandelenindices in de VS, Eurozone, China en de groeilanden in vergelijking met de evolutie van de goudprijs. BEHEERSVERSLAG 31/3/2015 Macro & Markten, strategie Na de forse klim van de aandelenmarkten in 2014 zetten vooral de Zuidoost Aziatische en Europese aandelenmarkten deze trend in 2015 verder. Meer en meer

Nadere informatie

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.

Nadere informatie

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!

Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-I

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 q v = 200 1,25 + 450 = 200 q a

Nadere informatie

Rabobank Food & Agri. Leidt de verwachte importgroei uit China tot herstel? Kwartaalbericht Varkens Q3 2015

Rabobank Food & Agri. Leidt de verwachte importgroei uit China tot herstel? Kwartaalbericht Varkens Q3 2015 Rabobank Food & Agri Kwartaalbericht Varkens Q3 2015 Leidt de verwachte importgroei uit China tot herstel? De Rabobank verwacht een moeizaam derde kwartaal voor de Nederlandse varkenssector. Aan het einde

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opgave 1 1 maximumscore 2 Uit de uitleg moet blijken dat het tarief per keer legen de inwoners stimuleert om de containers minder vaak aan te bieden om daarmee lasten te besparen 1 het tarief per kilo

Nadere informatie

Samenvatting Economie Hoofdstuk 8 Over de grens?

Samenvatting Economie Hoofdstuk 8 Over de grens? Samenvatting Economie Hoofdstuk 8 Over de grens? 8.1 Waarom handel met het buitenland? Importeren = het kopen van goederen en diensten uit het buitenland. Waarom? -Goedkoper of van betere kwaliteit -Bepaalde

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE WOENSDAG 9 MAART UUR

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE WOENSDAG 9 MAART UUR SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel ALGEMENE ECONOMIE WOENSDAG 9 MAART 2016 08.45-10.15 UUR SPD Bedrijfsadministratie Algemene economie Woensdag 9 maart 2016 B / 9 2015 NGO-ENS B / 9 Opgave 1 (21

Nadere informatie

1. Lees de vragen goed door; soms geeft een enkel woordje al aan welke richting je op moet.

1. Lees de vragen goed door; soms geeft een enkel woordje al aan welke richting je op moet. AANVULLENDE SPECIFIEKE TIPS ECONOMIE VWO 2007 1. Lees de vragen goed door; soms geeft een enkel woordje al aan welke richting je op moet. : Leg uit dat loonmatiging in een open economie kan leiden tot

Nadere informatie

wisselkoers Euro in Amerikaanse dollar 1,3644 Hoeveel dollar is 590?

wisselkoers Euro in Amerikaanse dollar 1,3644 Hoeveel dollar is 590? wisselkoers Euro in Amerikaanse dollar 1,3644 Hoeveel dollar is 590? 1,3644 * 590 = $805 2300 is dan 1,3644 * 2300 =$3138,12 Hoeveel euro is $789? 1,3644 dollar = 1 euro $789 / 1,3644 =578,28 euro Bereken

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35767 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Thewissen, Stefan Hubert Title: Growing apart : the comparative political economy

Nadere informatie

economie 1 Compex Je geeft de antwoorden op deze vragen op papier, tenzij anders is aangegeven.

economie 1 Compex Je geeft de antwoorden op deze vragen op papier, tenzij anders is aangegeven. Examen HAVO 2007 tijdvak 1 maandag 21 mei totale 13.30 examentijd - 16.003 uur economie 1 Compex Vragen 1 tot en met 20 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer niet wordt gebruikt.

Nadere informatie

Internationale handel H7 1. Internationale handel. Waarom importeren: 25-2-2013. Waar komt het vandaan?

Internationale handel H7 1. Internationale handel. Waarom importeren: 25-2-2013. Waar komt het vandaan? Internationale handel H7 1 Waar komt het vandaan? Economie voor het vmbo (tot 8,35 m.) Internationale handel Importeren = invoeren (betalen) Exporteren = uitvoeren (verdienen) Waarom importeren: Meer keuze

Nadere informatie

Economische vooruitgang

Economische vooruitgang #EURoad2Sibiu Economische vooruitgang Mei 219 NAAR EEN MEER VERENIGDE, STERKERE EN DEMOCRATISCHERE UNIE De ambitieuze EU-agenda voor banen, groei en investeringen en de versterking van de eengemaakte markt

Nadere informatie

Innovatie, modernisering, goede scholing - een land levert dan goede kwaliteit. Afnemers; goede verhouding prijs en kwaliteit

Innovatie, modernisering, goede scholing - een land levert dan goede kwaliteit. Afnemers; goede verhouding prijs en kwaliteit Samenvatting door een scholier 1633 woorden 8 juni 2007 6,5 4 keer beoordeeld Vak Economie Economie Internationale Handel. Hoofdstuk 1 Nederland handelsland. Nederland afhankelijk van handel omdat het

Nadere informatie

EconomieeenInleiding. 1: Wereldreis. o Voorbeelden: VS, EU, Japan 2: Overzicht

EconomieeenInleiding. 1: Wereldreis. o Voorbeelden: VS, EU, Japan 2: Overzicht EconomieeenInleiding 1: Wereldreis o Voorbeelden: VS, EU, Japan 2: Overzicht o Wat is macro-economie? o Concepten, variabelen o Overzicht boek = structuur cursus en lessen #1 1 Op wereldreis Inleiding

Nadere informatie

6,3 ECONOMIE. Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari keer beoordeeld. Lesbrief Globalisering INFLATIE

6,3 ECONOMIE. Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari keer beoordeeld. Lesbrief Globalisering INFLATIE Samenvatting door een scholier 4680 woorden 25 januari 2011 6,3 17 keer beoordeeld Vak Economie ECONOMIE Lesbrief Globalisering INFLATIE Soort Oorzaken OPLOSSINGEN Vraag Bestedingsinflatie Door de oplevende

Nadere informatie

Praktische opdracht Economie De economische groei in Nederland in jaren-90

Praktische opdracht Economie De economische groei in Nederland in jaren-90 Praktische opdracht Economie De economische groei in Nederland in jaren-90 Praktische-opdracht door een scholier 3697 woorden 29 juni 2004 4,7 54 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding Deze praktische

Nadere informatie

Voorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's

Voorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor

Nadere informatie

TURBULENTE TIJDEN. KOEN DE LEUS Hasselt, 23/11/2016

TURBULENTE TIJDEN. KOEN DE LEUS Hasselt, 23/11/2016 TURBULENTE TIJDEN KOEN DE LEUS Hasselt, 23/11/2016 Wereld: lage(re) groei-omgeving Financieel Forum - Hasselt 23/11/2016 2 IMF: Groundhog day Financieel Forum - Hasselt 23/11/2016 3 Wereldhandel vertraagt

Nadere informatie

Oorzaken en gevolgen van de financiële crisis. HOVO 2017 College 3 Dr. Hein Roelfsema

Oorzaken en gevolgen van de financiële crisis. HOVO 2017 College 3 Dr. Hein Roelfsema Oorzaken en gevolgen van de financiële crisis HOVO 2017 College 3 Dr. Hein Roelfsema Hoofdverklaringen Financiële Crisis Lijn 1: Perverse prikkels in de financiële sector en doorgeschoten (Angelsaxisch)

Nadere informatie

Bilaterale handel Vlaanderen - Colombia

Bilaterale handel Vlaanderen - Colombia Bilaterale handel Vlaanderen - Colombia Handelsbalans Vlaanderen - Colombia Onze handel met Colombia is steevast in een handelstekort geëindigd. Dat tekort was op zijn hoogst in 2008: zowat een half miljard

Nadere informatie

Quinoa: Ondanks problemen in Peru wereldhandel op peil gebleven

Quinoa: Ondanks problemen in Peru wereldhandel op peil gebleven TONS Factsheet Quinoa, januari 2018 FACTSHEET QUINOA fruitvegfacts@gmail.com Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; Quinoa: Ondanks problemen in Peru wereldhandel op peil gebleven Bolivia

Nadere informatie

Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 3 e kwartaal Bron: Reuters

Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 3 e kwartaal Bron: Reuters In onze eerste nieuwsbrief nieuwe stijl willen wij terugblikken op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en uiteraard geven wij onze visie op de financiële markten. Terugblik

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 havo 2000-I

Eindexamen economie 1 havo 2000-I Opgave 1 Meer mensen aan de slag Het terugdringen van de werkloosheid is in veel landen een belangrijke doelstelling van de overheid. Om dat doel te bereiken, streeft de overheid meestal naar groei van

Nadere informatie

Emerging markets: toch weer terug naar af?

Emerging markets: toch weer terug naar af? Emerging markets: toch weer terug naar af? Wat is er toch gaande met de opkomende markten? In de afgelopen jaren werd er liefkozend naar deze markten gekeken en gesteld dat zij structureel aan het verbeteren

Nadere informatie

Praktische opdracht Economie Economie van China

Praktische opdracht Economie Economie van China Praktische opdracht Economie Economie van China Praktische-opdracht door een scholier 1850 woorden 20 juni 2006 6,2 64 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding In deze Praktische Opdracht gaan we de hoofdvraag

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 vwo 2005-II

Eindexamen economie 1-2 vwo 2005-II 4 Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Een voorbeeld van een juist antwoord

Nadere informatie

Wijnimport Nederland naar regio

Wijnimport Nederland naar regio DO RESEARCH Wijnimport Nederland naar regio Sterke opmars wijn uit Chili Jeroen den Ouden 1-10-2011 Inleiding en inhoudsopgave Pagina I De invoer van wijn in Nederland 1 II De invoer van wijn naar herkomst

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag. Datum 13 november 2015 Betreft Impact van TTIP op lage-inkomenslanden

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag. Datum 13 november 2015 Betreft Impact van TTIP op lage-inkomenslanden Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Onze Referentie Minbuza 2015.594488 Bijlage(n)

Nadere informatie

Economische prognose IMF voor het GOS

Economische prognose IMF voor het GOS Economische prognose IMF voor het GOS Jan Limbeek Twee keer per jaar, in april en september of oktober, publiceert het IMF zijn World Economic Outlook, waarin het zijn economische verwachtingen voor de

Nadere informatie

UNIFORM EINDEXAMEN VWO 2015

UNIFORM EINDEXAMEN VWO 2015 MINISTERIE VAN ONDERWIJS, WETENSCHAP EN CULTUUR UNIFORM EINDEXAMEN VWO 2015 VAK : ECONOMIE 1 DATUM : DINSDAG 16 JUNI 2015 TIJD : 07.45-10.15 UUR Aantal opgaven bij dit vak : 3 Aantal pagina s : 5; Calculator

Nadere informatie

Bijlage HAVO. economie. tijdvak 1. Bronnenboekje

Bijlage HAVO. economie. tijdvak 1. Bronnenboekje Bijlage HAVO 218 tijdvak 1 economie Bronnenboekje HA-122-a-18-1-b Opgave 1 bron 1 kosten Metolani constante kosten: ontwikkelkosten 2 miljoen management- & personeelskosten 15 miljoen verzekeringspremies

Nadere informatie

Hof Hoorneman China Value Fund

Hof Hoorneman China Value Fund Hof Hoorneman China Value Fund UW VERMOGEN IS HET WAARD 1 China is en blijft de groeimotor van de wereld. Waarom beleggen in China? De Chinese economie groeit met ruim 7%. Dit groeipercentage is aanzienlijk

Nadere informatie

Twee belangrijke aardrijkskunde vragen zijn waar komt iets voor? En waarom is het daar? Verklaring zoek je in interne factoren en externe factoren.

Twee belangrijke aardrijkskunde vragen zijn waar komt iets voor? En waarom is het daar? Verklaring zoek je in interne factoren en externe factoren. Samenvatting door Cristel 1008 woorden 26 juni 2016 7,1 3 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het grensgebied tussen Mexico en de VS: Illegalen overschrijding van Mexicanen richting de verenigde staten.

Nadere informatie

Samenvatting Economie Toetsweek 2

Samenvatting Economie Toetsweek 2 Samenvatting Economie Toetsweek 2 Samenvatting door E. 1301 woorden 3 december 2016 10 1 keer beoordeeld Vak Economie VERKOOPWAARDE 2000 INKOOPWAARDE: (INTERMEDIAIR VERBRUIK) GRONDSTOFFEN 1100 DIENSTEN

Nadere informatie

Het macro-economisch beleid van China vóór en na de internationale economische crisis

Het macro-economisch beleid van China vóór en na de internationale economische crisis UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2009 2010 Het macro-economisch beleid van China vóór en na de internationale economische crisis Masterproef voorgedragen tot het bekomen

Nadere informatie

Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn.

Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn. Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn. 1. De Wereldbank berichtte onlangs dat de Chinese economie binnen afzienbare tijd de grootste economie van

Nadere informatie

Samenvatting Economie Lesbrief Internationale handel

Samenvatting Economie Lesbrief Internationale handel Samenvatting Economie Lesbrief Internationale handel Samenvatting door een scholier 1819 woorden 4 mei 2004 8,2 97 keer beoordeeld Vak Economie INTERNATIONALE HANDEL COMPLETE SAMENVATTING: H 1 T/M 3 Hoofdstuk

Nadere informatie

1. natuurlijke omstandigheden. 2. loonkosten. 3. infrastructuur

1. natuurlijke omstandigheden. 2. loonkosten. 3. infrastructuur Samenvatting door een scholier 1067 woorden 13 juli 2001 4 44 keer beoordeeld Vak Economie Samenvatting:Internationale Handel Hoofdstuk 1: ****Nederland Handelsland**** 1.1 Export/Import: de waarde van

Nadere informatie

De impact van concurrentie op de productmix van exporteurs

De impact van concurrentie op de productmix van exporteurs VIVES BRIEFING 2016/09 De impact van concurrentie op de productmix van exporteurs Koen Breemersch KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, VIVES 1 DE IMPACT VAN CONCURRENTIE OP DE PRODUCTMIX

Nadere informatie

Brexit domineert de beurs. Nederlandse bedrijven met hoogste blootstelling aan de UK

Brexit domineert de beurs. Nederlandse bedrijven met hoogste blootstelling aan de UK Brexit domineert de beurs Nederlandse bedrijven met hoogste blootstelling aan de UK Volgende week donderdag gaan de Britten naar de stembus om over een uittreding uit de Europese Unie te stemmen. Op dit

Nadere informatie

Examen VWO. economie 1,2. tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen VWO. economie 1,2. tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen VWO 2007 tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur economie 1,2 Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 54 punten te behalen. Voor elk

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 havo 2000-II

Eindexamen economie 1-2 havo 2000-II 4 Antwoordmodel Opgave voorbeeld van een juiste berekening: 84.760.000 4 = 2.080 uur 63.000 2 voorbeeld van een juist antwoord: Een antwoord waaruit blijkt dat uitzendkrachten in deeltijd werken. 3 voorbeelden

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal I Vergaderjaar 2017-2018 CXXV Europees Semester 2018 B BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIEN Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 16 februari

Nadere informatie

Opdracht 1 Macro-economie [30p]

Opdracht 1 Macro-economie [30p] Opdracht 1 Macro-economie [30p] De effectieve vraag van land Angeloziё bestaat uit de voorgenomen consumptie van de gezinnen en de voorgenomen investeringen van de bedrijven. In dit land was het Bruto

Nadere informatie

ERRATUM Economische Topper 6 Algemene Economie

ERRATUM Economische Topper 6 Algemene Economie ERRATUM Economische Topper 6 Algemene Economie Er zijn enkele foutjes geslopen in de eerste druk van het leerwerkboek Economische Topper 6 Algemene economie. Hier vind je een overzicht per thema. Als je

Nadere informatie

Samenvatting Globalisering en Productiviteit Inzichten over Heterogene Bedrijven, Werknemers en Producten

Samenvatting Globalisering en Productiviteit Inzichten over Heterogene Bedrijven, Werknemers en Producten Samenvatting Globalisering en Productiviteit Inzichten over Heterogene Bedrijven, Werknemers en Producten Globalisering houdt in dat landen steeds verder met elkaar geïntegreerd raken. Deze ontwikkeling

Nadere informatie

ALGEMENE ECONOMIE /03

ALGEMENE ECONOMIE /03 HBO Algemene economie Raymond Reinhardt 3R Business Development raymond.reinhardt@3r-bdc.com 3R 1 M Productiefactoren: alle middelen die gebruikt worden bij het produceren: NOKIA: natuur, ondernemen, kapitaal,

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 vwo 2001-I

Eindexamen economie 1 vwo 2001-I Opgave 1 Hoge druk op de arbeidsmarkt Gedurende een aantal jaren groeide de economie in Nederland snel waardoor de druk op de arbeidsmarkt steeds groter werd. Het toenemende personeelstekort deed de vrees

Nadere informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECOMONIE MAANDAG 2 MAART UUR 13:00 UUR. Belangrijke informatie

SPD Bedrijfsadministratie. Correctiemodel ALGEMENE ECOMONIE MAANDAG 2 MAART UUR 13:00 UUR. Belangrijke informatie SPD Bedrijfsadministratie Correctiemodel ALGEMENE ECOMONIE MAANDAG 2 MAART 2015 11.30 UUR 13:00 UUR Belangrijke informatie SPD Bedrijfsadministratie Algemene ecomonie Maandag 2 maart 2015 B / 9 2015 Stichting

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opgave 1 1 maximumscore 2 monopolistische concurrentie Voorbeelden van een juist kenmerk zijn: Bij drogisterijen is er sprake van een: heterogeen assortiment heterogene dienstverlening geringe transparantie

Nadere informatie

10-jaars rente Duitsland. 10-jaars rente VS. Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 4 e kwartaal 2017

10-jaars rente Duitsland. 10-jaars rente VS. Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 4 e kwartaal 2017 In onze tweede nieuwsbrief nieuwe stijl blikken wij terug op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor het komende kwartaal.

Nadere informatie

Hoofdstuk 5: Internationale betrekkingen

Hoofdstuk 5: Internationale betrekkingen Hoofdstuk 5: Internationale betrekkingen Economie VWO 2011/2012 www.lyceo.nl H5: Internationale betrekkingen Economie 1. Inkomen 2. Consument 3. Producenten 4. Markt en Overheid 5. Internationale betrekkingen

Nadere informatie

Internationale handel visproducten

Internationale handel visproducten Internationale handel visproducten Marktmonitor ontwikkelingen 27-211 en prognose voor 212 Januari 213 Belangrijkste trends 27-211 Ontwikkelingen export De Nederlandse visverwerkende industrie speelt een

Nadere informatie

De groei van de wereldeconomie wordt gemeten aan de hand van de groei van de nationale productie van alle landen in de wereld

De groei van de wereldeconomie wordt gemeten aan de hand van de groei van de nationale productie van alle landen in de wereld Samenvatting door een scholier 1909 woorden 17 april 2007 4,8 30 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1 Import: goederen uit het buitenland kopen Export: producten aan het buitenland verkopen Uitvoersaldo:

Nadere informatie

Handels- en investeringscijfers Nederland-Verenigd Koninkrijk 1

Handels- en investeringscijfers Nederland-Verenigd Koninkrijk 1 Handels- en investeringscijfers Nederland-Verenigd Koninkrijk 1 1. Samenvatting Het Verenigd Koninkrijk behoort tot de vijf belangrijkste exportmarkten van Nederland. De bilaterale goederenhandel met de

Nadere informatie

Nulgroei in 2014: opluchting, maar geen opleving

Nulgroei in 2014: opluchting, maar geen opleving Persconferentie 12/02/2014 Nulgroei in 2014: opluchting, maar geen opleving Internationale conjunctuur en economische toestand 2 Verbetering ondernemersvertrouwen in 2013, maar terugval in 2014 30,00 NBB-barometer

Nadere informatie