9, 95. Elementair boekhouden. voor havo/vwo NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT 44,22-4,65-5,83-16,22. datum: 21 November. factuurnummer: BTW

Transcriptie

1 Elementair boekhouden voor havo/vwo factuurnummer: ,22-4,65-5,83-16,22 9, Inventaris ,- 040 Auto's ,- 100 Kasgeld 600,- 060 Eigen vermogen ,- 080 Lening ,- 120 Bank 8.300,- datum: 21 November BTW NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT

2 VAKGEBIED MANAGEMENT EN ORGANISATIE ELEMENTAIR BOEKHOUDEN voor havo/vwo met computerboekhouden (inclusief Bijlage) Drs. P.F. Pietersen P.H. Pietersen 2 e druk, 1 e oplage ISBN: NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT BV

3 WOORD VOORAF Het boek 'Elementair boekhouden' is bestemd voor leerlingen van havo/vwo met het keuzevak Management & Organisatie. Met het wegvallen van de vakken Handelswetenschappen en recht en Economische wetenschappen II en recht is ook boekhouden van het programma voor havo/vwo verdwenen. Ook voor leerlingen die nu in het vrije deel voor M&O kiezen. Vanuit het onderwijsveld is de wens geuit om - op facultatieve basis - toch een beperkt programma voor boekhouden aan te kunnen bieden, dat kan worden afgerond met een buitenschools examen. Als antwoord hierop heeft De Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens op basis van praktijkgerichte eindtermen het examen Elementair boekhouden (voor havo/ vwo) ingesteld. Vecon en Ecabo hebben geadviseerd over de eindtermen. Het NOI-boek 'Elementair boekhouden' is volledig afgestemd op dit Associatie-examen. Behandeling ervan neemt ca. 20 lesweken van 2 lesuren plus 2 lesuren zelfstudie in beslag. Er is geen vooropleiding boekhouden vereist. Buitenschools examen Elementair boekhouden Het examen Praktijkdiploma elementair boekhouden (PEB) wordt jaarlijks afgenomen omstreeks maart. De Associatie heeft ervoor gezorgd dat het examengeld voor deze doelgroep bescheiden blijft. Bij grotere groepen kan het examen op de schoollocatie worden afgenomen. De examenregeling en het programma zijn te downloaden via Opbouw methode In afdeling 1 t/m 6 van 'Elementair boekhouden voor havo/vwo' worden het dubbel boekhouden volgens de in de praktijk gangbare directe methode behandeld: beginbalans, boekingsregels, coderen boekingstukken, grootboek en kolommenbalans. Er wordt zowel gewerkt met coderingsstempels als met journaalposten. In de afdelingen 7 t/m 9 worden veel praktijkboekingen besproken, zoals BTW, lonen, kortingen, balanswaarderingen, correctieboekingen en de permanence. Tevens wordt de dagboekmethode met het journaal behandeld. Dat geeft een goede voorbereiding op het systeem van computerboekhouden, waarbij eveneens boekingen per soort in een betreffend 'dagboekscherm' worden ingevoerd. Afdeling 10 en 11 behandelen het onderdeel computerboekhouden 'droogzwemmend', dus zonder de pc. De werkwijze, schermafdrukken en output zijn gebaseerd op het financiële pakket AccountView. (Deze laatste twee afdelingen dekken onderdeel III van het examen.) Praktijk met AccountView Een handmatige administratie komt in de praktijk nauwelijks voor. Daarom kan 'Elementair boekhouden voor havo/vwo' desgewenst worden vervolgd met 'Computerboekhouden met AccountView'. Daarbij wordt in plaats van een 'droogzwemmende' behandeling van het computerboekhouden de mogelijkheid gegeven om praktisch te werken met het softwarepakket. (In dat geval wordt de theoretische behandeling van afdelingen 10 en 11 van 'Elementair boekhouden' overgeslagen.)

4 Vanzelfsprekend kost dit extra tijd, maar dankzij de geprogrammeerde instructie kan het werken met AccountView grotendeels zelfstandig (op school of thuis) worden gedaan. In de laatste afdeling staan twee Associatie-modelexamens Elementair boekhouden afgedrukt. Werkbladen downloaden Via zijn kosteloos A4-werkbladen te downloaden. Deze kunnen worden geprint. Uitwerkingenboek en lesprogramma Bij deze uitgave is een uitwerkingenboek Elementair boekhouden leverbaar met daarin de volledige uitwerkingen van alle opgaven. Tevens is er een lesprogramma voor 20 lesweken opgenomen. Voor inhoudelijke informatie over de boeken, isb-nummers en prijzen verwijzen we naar Ondersteunende software Bij 'Elementair boekhouden voor havo/vwo' kan ondersteunende software worden gedownload. Dat betreft de programma's Intro balans en Coderen boekingsstukken. Deze programma's verduidelijken de lesstof van de eerste vier afdelingen. De programma's zijn kosteloos op te halen op De Stichting Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens verklaart dat in dit studieboek Elementair boekhouden voor havo/vwo (m&o) het betreffende examenprogramma volledig is verwerkt. De stichting doet hiermee geen uitspraak over de didactiek en de correcte verwerking van de vakinhoud. De beoordeling geldt alleen voor de theorie en niet voor de (oefen)examens. Voor uw ervaringen en suggesties houden wij ons van harte aanbevolen. Ons adres is: NOI bv, Antwoordnummer 58, 3740 VB BAARN telefoon , fax , NOI Bij de tweede druk, eerste oplage In deze druk zijn enkele verbeteringen aangebracht en is een aantal grootboekrekeningen en in de scontrovorm gezet. NOI Copyright: NOI Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, database, computerbestand, internet of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het NOI. Omslagontwerp: Ronald Meij

5 afdeling hoofdstuk paragraaf INHOUD 1 DE 2 STOMERIJ 3 GROOTHANDEL BALANS 1 BALANSBEGRIPPEN...blz Bezittingen en vermogen Nog een voorbeeld Veranderingen in de balans HERHALING AFDELING SCHONEBEEK 1 BALANS EN GROOTBOEK Functie van het grootboek Openen van het grootboek Evenwicht in het grootboek Vragen BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1) Inkoopfacturen verwerken Vragen BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) Het bankafschrift Uitbreiding van de boekingsregel voor bezit Uitbreiding van de boekingsregel voor schuld BOEKINGSREGELS VOOR OPBRENGSTEN EN KOSTEN 42 1 Het boeken van opbrengsten Het boeken van kosten De proefbalans Grootboekrekeningen in scontrovorm WATERMAN 1 KENNISMAKING MET HET BEDRIJF De boekhouding van een OV Toepassing van het rekeningschema Het openen van de boekhouding INKOOP VAN GOEDEREN De voorraadrekeningen Het boeken van de inkoop van goederen VERKOOP VAN GOEDEREN Het boeken van de opbrengst van de verkopen Het boeken van de inkoopprijs van de verkopen... 58

6 3 4 DE BOEKINGSREGEL VOOR PRIVÉ Het boeken van privé-opnamen Ontvangsten van debiteuren per kas SCHULD AAN DE BANK Bankkrediet Bankstukken De proefbalans OV Waterman EENBOEKINGSRUNINDECEMBER De boekhouding per 28 december Retourbon en verkoop-creditfactuur Vaste coderingen 70 4 Verkoopfacturen en verzendbonnen Inkoopfacturen voor goederen Inkoopfacturen voor kosten Kas- en bankstukken met kosten De afschrijvingen Overboeken van de privé-opnamen GROOTBOEK EN PROEFBALANS Bijwerken van het grootboek De proefbalans Vragen DE KOLOMMENBALANS De saldibalans De resultaten De eindbalans Winstverdeling bij een OV Vragen HET EXPLOITATIEOVERZICHT Het exploitatieoverzicht Interne bedrijfsvergelijking Opbrengsten en kosten, ontvangsten en uitgaven HERHALING AFDELING ONDERNEMINGSVORMEN 1 2 NATUURLIJKE PERSONEN EN RECHTSPERSONEN Rechtsvorm van de onderneming ONDERNEMINGEN ZONDER RECHTSPERSOONLIJKHEID De eenmanszaak De openbare vennootschap (OV) (vroeger vof) Verwerkingsvragen

7 ONDERNEMINGEN MET RECHTSPERSOONLIJKHEID Openbare vennootschap met rechtspersoonlijkheid (OVR) De besloten vennootschap (BV) Journaliseren en coderen Boekhoudkundige verwerking aandelenemissie Winstverdeling en winstreservering BV De naamloze vennootschap (NV) De vereniging De stichting Vragen ONDERNEMINGSVORM EN EXPLOITATIEOVERZICHT Het exploitatieoverzicht van de eenmanszaak Het exploitatieoverzicht van de BV Verwerkingsvragen VERMOGENSBEHOEFTE EN VERMOGENSVERKRIJGING Eigenenvreemdvermogen Liquiditeit en werkkapitaal Verwerkingsvragen WEGMANS BANDENCENTRUM BV 1 HET BOEKEN VAN BTW Kennismaking met het bedrijf BTW in de boekhouding Het boeken van inkoop-creditfacturen KAS- EN BANKSTUKKEN Kasontvangsten van debiteuren Kasuitgaven Bankafschriften INKOPEN EN VERKOPEN VAN ARTIKELEN De inkoop van artikelen De verkoop van artikelen HET JAARWERK Afschrijvingen Nog te betalen bedragen Vooruitbetaalde bedragen Grootboek en proefbalans

8 5 5 6 SUBADMINISTRATIES DE KOLOMMENBALANS VAN EEN BV De winstverdeling Beoordeling balansgegevens HERHALING AFDELING 5 (journaliseren) EN KASSTATEN 1 DE SUBADMINISTRATIE CREDITEUREN Het belang van een subadministratie Openen en bijwerken van de subadministratie Controle van de subadministratie DE SUBADMINISTRATIE DEBITEUREN Levering op rekening Boekingsrun Wolf-Import DE KASSTAAT BIJ BEDRIJVEN DIE OP REKENING LEVEREN Het samenstellen van de kasstaat De kascontrole De kasstaat als boekingsstuk Extra opdracht LOONADMINISTRATIE 1 INHOUDINGEN OP HET LOON De werknemersverzekeringen De volksverzekeringen HET BOEKEN VAN DE LONEN Van brutoloon naar nettoloon Het boeken van de lonen en inhoudingen Het boeken van de premies ten laste van het bedrijf HET BOEKEN VAN DE BETALINGEN De betaling van het nettoloon De betaling aan de belastingdienst De betaling aan het bedrijfspensioenfonds Schema loonkosten en betalingen Extra opdrachten

9 8 PRAKTIJKBOEKINGEN 9 DIVERSE 1 DE AFDRACHT VAN DE BTW De elektronische aangifte De betaling aan de belastingdienst Boekhouding en administratie Extra opdrachten PRIVÉ-POSTEN Onderscheid zaak of privé Splitsen van een boeking in zaak en privé Privé-gebruik goederen uit de zaak Privé-gebruik woongedeelte bedrijfspand Vergoedingen aan privé Extra opdrachten KORTINGEN Korting op de inkoopprijs Korting via inkoop-creditfactuur Verleende korting Korting voor contant Extra opdracht BANK- EN VERZEKERINGSKOSTEN Chip- en pinkosten Kosten bankkrediet Verzekeringspremies Kosten arbodienst Extra opdracht 234 ONDERWERPEN 1 BALANSWAARDERINGEN De inkoopwaarde van de omzet Verbouwings- en onderhoudskosten Verkoop en inruil van vaste activa Emissie van aandelen boven pari Herwaardering vaste activa Afboeken van oninbare vorderingen Extra opdrachten CORRECTIEBOEKINGEN Correcties in het grootboek Voorraadverschillen Correcties in subadministraties Extra opdrachten

10 9 3 MAANDELIJKSE RESULTATENBEREKENING (PERMANENCE) Vooruitbetaalde en nog te betalen bedragen Nog te ontvangen en vooruitontvangen bedragen Afschrijvingskosten maandelijks boeken BIJZONDERE BOEKINGEN Voorafgaande journaalposten Uitbreiding kolommenbalans Het afsluiten van grootboekrekeningen Het samenstellen van grootboekrekeningen Extra opdrachten DAGBOEKEN EN JOURNAAL Dagboeken Journaal Doorschrijfsysteem en boekhoudmachine Samenvatting boekhoudcyclus Vragen KOLOMMENBALANS MET VOORAFGAANDE JOURNAALPOSTEN BEGRIPPEN BIJ COMPUTERBOEKHOUDEN VAN DAGBOEKMETHODE NAAR 1 COMPUTERBOEKHOUDEN Computerboekhouden Grootboekkaarten Subadministratie-overzichten Vragen BTW-CODES EN DAGBOEKEN BTW-codes Dagboekprogramma's Vragen JOURNAALPOST, INVOERVERSLAG EN JOURNAAL Journaalpost en journaalregels Invoerverslag en verwerkingsverslag Vragen PERIODEAFSLUITING, VERWERKINGSVERSLAG EN KOLOMMENBALANS Periodeafsluiting Proef-/saldibalans en v+w-rekening/eindbalans Vragen

11 11 BOEKEN IN ACCOUNTVIEW 1 HET KASBOEK VAN ACCOUNTVIEW AccountView Kasstaat en kasboek Controle op de boekingen Netto- en bruto-invoer BOEKINGENINHETVERKOOPBOEK Verkoopboek Een run verkoopfacturen Controle op de invoer BOEKINGEN IN BANKBOEK EN INKOOPBOEK Bankboek Inkoopboek BOEKINGEN IN HET MEMORIAAL EN OVERZICHTEN GROOTBOEK Memoriaal Controle: invoerverslag en journaal Overzichten grootboek STAMBESTANDEN EN OVERZICHTEN SUBADMINISTRATIES Stambestanden Overzichten subadministraties PROEFEXAMENS ELEMENTAIR BOEKHOUDEN 1 MODELEXAMEN PEB MODELEXAMEN PEB TREFWOORDENREGISTER

12 1 De balans AFDELING 1.1 Balansbegrippen Herhaling afdeling DE BALANS - Afdeling 1 11

13 11 11 balansbegrippen BEZITTINGEN EN VERMOGEN Iedereen heeft bezittingen en meestal ook wel schulden. Bezittingen zijn bijvoorbeeld het geld dat je op zak hebt, het tegoed bij de bank, je laptop, mobieltje, brommer, kleding, cd's, dvd's, boeken enz. Schulden kunnen bestaan uit een 'rood' saldo bij de bank, een lening, huurschuld, een niet betaalde rekening enz. Door je schulden van de bezittingen af te trekken, kun je bepalen hoe 'rijk' je bent, dus hoe groot je 'privé-vermogen' is. Ad Smulders wil een eigen restaurant beginnen. Hij heeft flink gespaard en kan van zijn privé-vermogen , als eigen vermogen in de zaak steken. Om het restaurant te beginnen heeft Smulders aan die , eigen vermogen niet genoeg. Daarom leent hij van zijn oom ,. Zodoende kan Smulders voor zijn zaak beschikken over , 'eigen' en , 'vreemd' vermogen.het totale bedrag zet hij op een rekening bij de SNS Bank. Wat er nu is gebeurd, staat in de volgende overzichtjes: vóór de lening Banktegoed , Eigen vermogen , ná de lening Banktegoed , Eigen vermogen , Vreemd vermogen (schuld) , Totaal , Totaal , Is Smulders door de lening rijker geworden? Nee, want het eigen vermogen dat hij in z'n zaak heeft, bedraagt nog steeds ,. Wél heeft hij nu voor zijn bedrijf de beschikking over meer vermogen, namelijk , in plaats van slechts ,. Smulders laat het restaurant inrichten voor , en betaalt deze investering via de SNS Bank. Het overzichtje komt er nu zo uit te zien: 12 BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1

14 ná de inrichting Inrichting , Banktegoed 3.000, Eigen vermogen , Vreemd vermogen , Totaal , Totaal , Vraag: Is Smulders door het inrichten van het restaurant armer geworden? Antwoord: Nee, want zijn eigen vermogen is nog steeds ,. De balans OPDRACHT 1 Smulders koopt een kassa voor 2.000,. Hij betaalt weer per bank. a Bereken het nieuwe banktegoed b Vul het onderstaande overzicht in. debet BALANS credit Inrichting... Kassa -... Banktegoed -... Eigen vermogen... Vreemd vermogen -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... In de boekhouding noemen we het bovenstaande overzicht een balans. Een balans is altijd in evenwicht. Dat zien we ook op bovenstaande balans: aan beide kanten staat ,. Aan de linkerkant staan de bezittingen (activa) van het bedrijf. We noemen dat de debetkant van de balans. Aan de rechterkant staat het vermogen (passiva). Dat noemen we de creditkant van de balans. De creditkant geeft aan waar het geld voor de bezittingen vandaan komt. Een balans is een overzicht waarop debet de bezittingen staan en credit hoe die zijn gefinancierd met eigen vermogen en vreemd vermogen. In formuletaal: BEZITTINGEN = EIGEN VERMOGEN + VREEMD VERMOGEN Deze balans van Smulders is de BEGINBALANS van het bedrijf. BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk

15 1.1 2 NOG EEN VOORBEELD Annie Mantel gaat een kledingboetiek beginnen. Van haar privé-vermogen besteedt zij , als eigen vermogen in haar bedrijf. Van haar broer Bert leent zij ,. Beide bedragen zet zij op een rekening bij de Rabobank. OPDRACHT 2 Vul onderstaande balans in. debet BALANS credit Tegoed Rabobank... Eigen vermogen... Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Annie Mantel koopt een winkelpand voor ,. Van een hypotheekbank krijgt zij voor deze aankoop een lening van ,. Om zeker te zijn dat dit bedrag terugkomt, eist de bank het recht van 'hypotheek'. Dit houdt in dat als zij niet tijdig de rente en aflossing betaalt, de hypotheekbank het recht heeft om het pand te verkopen. Door de aankoop van het pand heeft ze er een nieuwe bezitting bijgekregen van ,. Daar staat echter tegenover dat ze nu aan de hypotheekbank een schuld heeft van ,. De rest van het aankoopbedrag betaalt ze van haar banktegoed. OPDRACHT 3 a Bereken het nieuwe banktegoed BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1

16 b Vul onderstaande balans in. debet BALANS credit Winkelpand... Tegoed Rabobank -... Eigen vermogen... Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel hypotheekschuld -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Mantel koopt de inventaris voor de winkel (vloerbedekking, kledingrekken, verlichting en kassa) die totaal op , komt. Dit bedrag betaalt zij per bank. Zij heeft er weer een nieuwe bezitting bijgekregen, maar haar banktegoed is nog kleiner geworden. c Vul onderstaande balans in. debet BALANS credit Winkelpand... Winkelinventaris -... Tegoed Rabobank -... Eigen vermogen... Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel hypotheekschuld -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Mantel koopt een voorraad kleding in. Voor de ingekochte goederen ontvangt zij van de leverancier een 'factuur' waarop staat vermeld dat de goederen , kosten. Deze factuur hoeft zij pas over enige tijd te betalen. Mantel heeft dus weer meer bezit, maar ook meer schuld. Zo'n schuld aan leveranciers noemen we schuld aan 'crediteuren'. Mantel haalt nog 500, van de bank omdat zij in haar zaak 'kasgeld' nodig heeft. Dit betekent dat het banktegoed kleiner wordt. Daarvoor krijgt zij echter een nieuw 'bezit' in de plaats, namelijk 500, kasgeld. OPDRACHT 4 Vul voor Mantel de BEGINBALANS op de volgende bladzijde in. (Let op het evenwicht.) BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk

17 debet BEGINBALANS ANNIE MANTEL credit Winkelpand... Winkelinventaris -... Voorraad kleding -... Tegoed Rabobank -... Kasgeld -... Eigen vermogen... Vreemd vermogen: - schuld Bert Mantel hypotheekschuld schuld aan crediteuren -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Invullen Aan de debetkant van de balans staan nu vijf bezittingen met een totaalbedrag van... De creditkant laat zien dat deze bezittingen zijn 'gefinancierd' met... eigen vermogen en met... vreemd vermogen. Dit is de situatie op het moment dat Annie Mantel haar kledingboetiek opent VERANDERINGEN IN DE BALANS Inventarislijst Als basis voor de balans gebruiken veel ondernemingen een inventarislijst. Dat is een overzicht van de bezittingen en schulden per een bepaalde datum. Een inventarislijst kent geen debet- en creditkant; er staat ook geen eigen vermogen op vermeld. Voor fietsenhandelaar K. Vlug ziet de inventarislijst er op 2 januari 2008 als volgt uit: INVENTARISLIJST K. VLUG Bezittingen volgens inventarisatie: Winkelpand Inventaris Handelsvoorraad 1) Banktegoed Kasgeld Totaal bezittingen Vreemd vermogen: Hypotheek Schuld aan crediteuren 1) Totaal schulden ) Opmerkingen De voorraden worden tijdens het inventariseren op een voorraadstaat genoteerd en alleen het totaalbedrag zie je op de inventarislijst. De nog niet betaalde facturen van leveranciers worden op een crediteurenstaat genoteerd en het totaalbedrag wordt op de inventarislijst opgenomen bij schulden. 16 BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1

18 De balans De inventarislijst is de basis voor de (begin)balans. Op de balans staan afgezien van het eigen vermogen, dezelfde bedragen als op de inventarislijst. Op de balans van K. Vlug staan debet de bezittingen en credit het (nog te berekenen) eigen vermogen, de hypotheekschuld en de schuld aan crediteuren. OPDRACHT 5 a Noteer de bedragen van de inventarislijst op onderstaande balans (bij Totaal vermogen hetzelfde bedrag invullen als bij Totaal bezittingen). b Bereken het eigen vermogen en noteer dat in de balans (Totaal bezittingen verminderen met de schulden). debet BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2008 credit Winkelpand... Inventaris -... Handelsvoorraad -... Banktegoed -... Kasgeld -... Eigen vermogen... Hypotheek -... Crediteuren -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Een balans geeft dus de waarde van de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen. Zo'n balans geldt echter maar voor één bepaald moment. Zodra er zaken worden gedaan ontstaan er veranderingen in de balans: meer of minder bezittingen; meer of minder schulden; meer of minder eigen vermogen. We gaan dat duidelijk maken aan de hand van de balans van fietsenhandelaar K. Vlug. Feit nr. 1 Op 2 januari om 9 uur ontvangt Vlug van zijn leverancier Groenland 2 fietsen voor totaal 800,. Bij de zending is een factuur gevoegd, die binnen 30 dagen moet worden betaald: BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk

19 GROOTHANDEL GROENLAND BV POELENBURG NE ZAANDAM FACTUUR DATUM: 2 JANUARI 2008 DE HEER K. VLUG WORMERVEER 2 FIETS GAZELLE 400,00 800,00 Deze factuur betekent: 800, méér bezit aan handelsvoorraad; 800, méér schuld aan crediteuren. OPDRACHT 6 a Bereken hoe groot de handelsvoorraad nu is b Bereken hoe groot de schuld aan crediteuren nu is c Noteer de twee veranderde posten in de balans en tel de balans op. debet BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2008 (9 uur) credit Winkelpand , Inventaris , Handelsvoorraad -... Banktegoed , Kasgeld , Eigen vermogen , Hypotheek , Crediteuren -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1

20 Feit nr. 2 Op 2 januari om 10 uur koopt Vlug, tegen contante betaling, 25 fietsbanden voor 300,. G. LANKHORST & ZN - UTRECHT Datum: 2 januari 2008 Afleveringsadres: de heer K. Vlug... Wormerveer CONTANTBON banden... 12, , TOTAAL 300, Dit kasstuk betekent: 300, méér bezit aan handelsvoorraad; 300, mínder bezit aan kasgeld. OPDRACHT 7 a Bereken hoe groot de handelsvoorraad nu is b Bereken hoeveel kasgeld er nu is c Noteer de twee veranderde posten in de balans hieronder en tel de balans op. debet BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2008 (10 uur) Winkelpand , Inventaris , Handelsvoorraad -... Banktegoed , Kasgeld -... credit Eigen vermogen , Hypotheek , Crediteuren , Totaal bezittingen... Totaal vermogen...

21 Feit nr. 3 Op 2 januari om 11 uur brengt de post onderstaand bankstuk. Daaruit blijkt dat Vlug 5.000, heeft afgelost op zijn hypotheekschuld. ING BANK Rekeningafschrift DE HEER K. VLUG ZAANWEG 44 Soort rekening (in EUR) BIC ZAKENREKENING INGBNL2A 1521 DL WORMERVEER Rekeningnummer IBAN Privé-limiet Datum afschrift Aantal bladen Blad Volgnr NL83INGB Vorig saldo Nieuw saldo Totaal afgeschreven Totaal bijgeschreven 9.000,00 +/CREDIT 4.000,00 +CREDIT 5.000,00 0,00 Boekdatum Omschrijving Bedrag af (debet) Bedrag bij (credit) AFLOSSING HYPOTHEEK 5.000,00 Dit bankstuk betekent: 5.000, mínder bezit aan banktegoed; 5.000, mínder hypotheekschuld. OPDRACHT 8 Noteer de twee veranderde posten in onderstaande balans en tel de balans op. debet BALANS K. VLUG PER 2 JANUARI 2008 (11 uur) Winkelpand , Inventaris , Handelsvoorraad , Banktegoed -... Kasgeld - 700, credit Eigen vermogen , Hypotheek -... Crediteuren , Totaal bezittingen... Totaal vermogen... Het is nu wel voldoende duidelijk geworden dat de bezittingen en de schulden van een onderneming voortdurend veranderen. Alles is in beweging. In deze paragraaf hebben we ons nog beperkt tot één verandering per uur. In de praktijk zullen dat er veel meer zijn. Het spreekt dus wel vanzelf dat het niet mogelijk is, na elke verandering een nieuwe balans samen te stellen. Dat zou veel te bewerkelijk zijn. In de praktijk worden al die veranderingen daarom op een andere manier vastgelegd, namelijk in een 'boekhouding'. Hoe dat gaat zien we in afdeling 2 van dit boek. 20 BALANSBEGRIPPEN - Hoofdstuk 1.1

22 12 herhaling afdeling 1 OPDRACHT 9 Marlies Raster begint een reproshop. Gegevens over de bezittingen: de inventaris van het bedrijf kost haar 7.500, ; voor machines betaalt ze , ; hetpapierdatzenodigheeftkost 1.500, ; ze wil bovendien over 1.000, kasgeld kunnen beschikken. Gegevens over het vermogen: haar eigen vermogen bedraagt , ; de Rabobank wil haar voor het ontbrekende geld een lening geven. a Bereken hoe groot die lening moet zijn b Vul de openingsbalans in. debet BALANS credit Inventaris... Machines -... Papier -... Kasgeld -... Eigen vermogen... Schuld Rabobank -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen... HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk

23 OPDRACHT 10 Ruud Speenhof beschikt per 31 december over de volgende balansgegevens: inventaris , ; goederen , ; banktegoed 2.300, ; kasgeld 400, ; zijn schuld aan crediteuren bedraagt ,. a Stel de inventarislijst van Speenhof op. INVENTARISLIJST SPEENHOF Bezittingen volgens inventarisatie: Vreemd vermogen: Totaal bezittingen Totaal schulden... b Bepaal het eigen vermogen van Speenhof.... c Noteer deze gegevens in de balans en controleer het evenwicht. debet BALANS credit Totaal bezittingen... Totaal vermogen HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2

24 OPDRACHT 11 Gegevens over het bedrijf van Gerrit Terpstra te Dokkum per 1 januari: inventaris , ; machines 9.700, ; auto 3.600, ; goederen , ; kasgeld 400, ; schuld aan ING-bank 3.800, ; crediteuren: D. Bovenkamp 2.000, ; BV Centolic 2.600, ; Groothandel Vertol 3.200,. a Stel de inventarislijst van Terpstra op. INVENTARISLIJST TERPSTRA b Bepaal het eigen vermogen.... c Stel hieronder de balans samen. De schulden aan crediteuren in één bedrag in de balans opnemen. debet BALANS credit Totaal bezittingen... Totaal vermogen... HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk

25 d Bereken het vreemd vermogen OPDRACHT 12 Anja Berkelaar gaat een bedrijf beginnen. Zij heeft een eigen vermogen van ,. Hiervan staat , op haar bankrekening; 1.500, doet zij in de kas van de zaak. Zij koopt de volgende bezittingen: werkplaats , ; machines , ; gereedschappen 7.000,. Om de werkplaats te kunnen kopen sluit zij een hypothecaire geldlening van ,. De rest van de koopprijs plus de machines en de gereedschappen betaalt zij per bank. a Bereken het banktegoed b Stel de openingsbalans samen. debet BALANS credit Werkplaats... Machines -... Gereedschappen -... Banktegoed -... Kas -... Eigen vermogen... Hypotheek -... Totaal bezittingen... Totaal vermogen HERHALING AFDELING 1 - Hoofdstuk 1.2

26 2 Stomerij Schonebeek AFDELING 2.1 Balans en grootboek Boekingsregels voor bezit en schuld (1) Boekingsregels voor bezit en schuld (2) Boekingsregels voor opbrengsten en kosten STOMERIJ SCHONEBEEK - Afdeling 2 25

27 21 balans en grootboek FUNCTIE VAN HET GROOTBOEK Margo Schonebeek bezit een stomerij. Het bedrijf reinigt kleding en verricht ook kledingreparaties. De balans van dit bedrijf ziet er per 1 januari 2008 zo uit: debet BALANS PER 1 JANUARI 2008 credit Bedrijfspand , Inventaris , Bank , Kasgeld , Eigen vermogen , Hypotheek , Crediteuren , Totaal bezittingen , Totaal vermogen , Uit deze balans blijkt dat het bedrijf in een eigen pand is gevestigd. De inventaris bestaat uit machines voor het reinigen en drogen, een naaimachine, vloerbedekking, verlichting enz. Het totaalbedrag van de bezittingen is ,. Uit de creditkant van de balans blijkt dat de bezittingen zijn gefinancierd met: eigen vermogen van Margo , vreemd vermogen: hypotheekschuld , schuld aan crediteuren , , totaal vermogen , 26 BALANS EN GROOTBOEK - Hoofdstuk 2.1

28 De balans geeft de stand aan van de bezittingen, de schulden en het eigen vermogen per 1 januari Die situatie verandert echter van dag tot dag: banktegoed en kassaldo wijzigen voortdurend; oude schulden worden betaald, nieuwe ontstaan enz. In de boekhouding worden die veranderingen zorgvuldig genoteerd. Dat gebeurt op losse kaarten. Voor de boekhouding van Schonebeekzijn dezeverkleind afgedrukt in de Bijlage bij dit boek (blz. 2 en 3). Daar is voor elk van de zeven balansposten een eigen kaart afgedrukt: vier kaarten voor de bezittingen; één kaart voor het eigen vermogen; twee kaarten voor de schulden. Opmerkingen De zeven kaarten zijn in de Bijlage verschillend van lengte omdat op sommige kaarten veel en op andere kaarten weinig wordt geboekt. In de praktijk zijn ze natuurlijk allemaal even groot. Als een kaart vol is, ga je verder op een vervolgkaart. Vroeger werden er geen losse kaarten gebruikt maar een boek: het grootboek.daardoor spreken we ook nu nog van 'grootboekkaarten' of 'grootboekrekeningen' en alle rekeningen samen noemen we nog steeds het 'grootboek'. Tegenwoordig schrijf je de veranderingen niet meer op kaarten maar breng je ze in op de computer. Dat werkt snel en eenvoudig als je het gewone boekhouden begrijpt. Inzicht in het boekhouden krijg je het gemakkelijkst 'al doende'. Dat gebeurt in de cases die je nu gaat maken OPENEN VAN HET GROOTBOEK We zullen nu de boekhouding van Schonebeek 'openen'. Dat betekent dat we de balansposten van 1 januari 2008 gaan overbrengen op grootboekrekeningen. OPDRACHT 13 a Open de vier grootboekrekeningen voor de bezittingen. De rekening Bedrijfspand is al als voorbeeld ingevuld. Bezittingen staan aan dedebetkant van de balans. Noteer deze bedragendaaromindedebetkolom van de grootboekrekeningen. Een fout is snel gemaakt. Werk daarom met potlood. b Open de drie grootboekrekeningen voor eigen vermogen en schulden. Dit zijn posten die aan de creditkant van de balans staan. Noteer deze bedragen daarom in de creditkolom van de grootboekrekeningen. Opmerking bij blz. 3 van de Bijlage De grootboekrekeningen rechts van de dubbele lijn gebruiken we pas in hoofdstuk 2.4. BALANS EN GROOTBOEK - Hoofdstuk

29 2.1 3 EVENWICHT IN HET GROOTBOEK We hebben zojuist elke balanspost op een afzonderlijke grootboekrekening geboekt. De regel daarbij was: debet balans is debet grootboek; credit balans is credit grootboek. Hieruit volgt, dat het evenwicht van de balans ook in het grootboek is terug te vinden. Kijk maar: debet BALANS PER 1 JANUARI 2008 credit Bedrijfspand , Inventaris , Bank , Kasgeld , Eigen vermogen , Hypotheek , Crediteuren , Totaal bezittingen , Totaal vermogen , GROOTBOEK BEDRIJFSPAND datum omschrijving debet credit jan.1 balans EIGEN VERMOGEN datum omschrijving debet credit jan.1 balans INVENTARIS datum omschrijving debet credit jan.1 balans HYPOTHEEK datum omschrijving debet credit jan.1 balans BANK datum omschrijving debet credit jan.1 balans CREDITEUREN datum omschrijving debet credit jan.1 balans KASGELD datum omschrijving debet credit jan.1 balans OPDRACHT 14 Controleer of het geopende grootboek op blz. 2 en 3 van de Bijlage gelijk is aan het overzicht op blz BALANS EN GROOTBOEK - Hoofdstuk 2.1

30 Scontrovorm De balans van de vorige pagina dankt de naam aan zijn vorm. De balansopstelling waarbij de debetkolom links staat en de creditkolom rechts wordt ook wel scontrovorm genoemd. De grootboekrekeningen hiernaast zijn afgedrukt in de vorm zoals deze in de praktijk het meeste voorkomt: de debet- en creditkolom naast elkaar aan de rechterzijde. Grootboekrekeningen in scontrovorm Ook grootboekrekeningen kunnen in scontrovorm voorkomen. (Dat kan bijvoorbeeld op het BKB-examen het geval zijn.) Als voorbeeld tonen we grootboekrekening Bedrijfspand van blz. 28 in scontro: debet datum omschrijving bedrag BEDRIJFSPAND datum omschrijving bedrag credit jan. 1 Balans Opmerking: In dit boek werken we met de standaardvorm. Alleen in opgave 155 van (blz. 256 en Bijlage blz. 20) wordt als voorbeeld de grootboekrekening in scontrovorm gebruikt VRAGEN 1 Noem de rekeningen van bezit in het grootboek van Schonebeek Noem de rekeningen van schuld Waarom staan in het grootboek de bezittingen in de debetkolom en de schulden in de creditkolom? BALANS EN GROOTBOEK - Hoofdstuk

31 22 boekingsregels voor bezitenschuld(1) Het geopende grootboek van Schonebeek geeft nu voor bezit, schulden eigen vermogende standvanzakenaanper 1 januari Deze situatie verandert zodra er zaken worden gedaan. Die veranderingen moeten op de grootboekrekeningen worden genoteerd en wel zo dat het evenwicht tussen debet en credit niet wordt verstoord. Het grootboek moet steeds 'in balans' blijven. Het bijwerken van de boekhouding gebeurt in de praktijk uitsluitend op grond van boekingsstukken. De belangrijkste zijn: inkoopfacturen, verkoopfacturen, kasstukken en bankstukken. Voor het boeken van deze stukken gebruiken we vaste 'boekingsregels' INKOOPFACTUREN VERWERKEN Als Schonebeek nieuwe inventaris koopt, ontvangt zij van de leverancier een inkoopfactuur. Zij gebruikt deze inkoopfactuur als boekingsstuk. 30 BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1) - Hoofdstuk 2.2

32 HANDELSONDERNEMING BRUKO STOMERIJ M. SCHONEBEEK HENGELOSESTRAAT JB ENSCHEDE FACTUUR NR Valeriusstraat CN ALMELO datum aantal omschrijving prijs p. stuk bedrag 2 KLEDINGREKKEN If 1 Dit is de eerste inkoopfactuur die Schonebeek dit jaar heeft ontvangen. Zij heeft er daarom If 1 op gezet. Uit de factuur blijkt dat zij van leverancier Bruko te Almelo twee kledingrekken heeft gekocht voor totaal 1.600,. (De BTW wordt behandeld in afdeling 4 van dit boek. Daarom komt op de boekingsstukken voorlopig nog geen BTW voor.) De aankoop van inventaris (in dit geval kledingrekken) heeft voor het grootboek twee veranderingen tot gevolg: méér bezit aan inventaris en méér schuld aan crediteuren. De boeking op de grootboekrekening Inventaris Je hebt in de Bijlage de grootboekrekening Inventaris debet geopend omdat op de balans de bezittingen aan de debetkant staan (zie blz. 28). Méér bezit aan inventaris moet je daarom aan de debetkant van de grootboekrekening bijboeken: Naam: Inventaris Volgnr. 1 datum omschrijving debet credit jan.1 balans jan.2 If BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1) - Hoofdstuk

33 Hieruit leiden we de volgende boekingsregel af: REGEL VOOR BEZIT: méér bezit debet boeken De boeking op de grootboekrekening Crediteuren Je hebt de grootboekrekening Crediteuren credit geopend omdat op de balans de schulden aan de creditkant staan (zie blz. 28). Méér schuld aan crediteuren moet je daarom aan de creditkant van de grootboekrekening bijboeken: Naam: Crediteuren Volgnr. 1 datum omschrijving debet credit jan.1 balans jan.2 If Hieruit leiden we de volgende boekingsregel af: REGEL VOOR SCHULD: méér schuld credit boeken Het boekingsstempel De factuur van Bruko is hiernaast nog eens afgedrukt. Nu met een stempel erop. Daarin is behalve het nummer (If 1) ook genoteerd: op welke grootboekrekening we het bedrag debet moeten boeken; op welke grootboekrekening we het bedrag credit moeten boeken. Het is gebruikelijk om bij het invullen van het stempel eerst de debetboeking en daaronder de creditboeking te noteren. 32 BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1) - Hoofdstuk 2.2

34 HANDELSONDERNEMING BRUKO STOMERIJ M. SCHONEBEEK HENGELOSESTRAAT JB ENSCHEDE FACTUUR NR Valeriusstraat CN ALMELO datum aantal omschrijving prijs p. stuk bedrag 2 KLEDINGREKKEN boekingsstuk: If 1 grootboekrek. debet credit Inventaris 1.600, Crediteuren 1.600, OPDRACHT 15 a Maak op blz. 2 van de Bijlage de boeking op de grootboekrekening Inventaris. In de datumkolom: de datum van het boekingsstuk. In de omschrijvingskolom: If 1. In de debetkolom: Eventuele fouten (verkeerd bedrag, verkeerde kolom, verkeerde rekening) herstellen door uitgummen of doorstrepen. b Maak op blz. 3 van de Bijlage de boeking op de grootboekrekening Crediteuren. (Datum en omschrijving als bij Inventaris; bedrag nu credit.) BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1) - Hoofdstuk

35 NCR NCR Nederland N.V. Buitenveldertselaan VD Amsterdam Stomerij M. Schonebeek Hengelosestraat JB Enschede datum FACTUUR nr Kassa Alpha ,00 boekingsstuk: If 2 grootboekrek. debet credit OPDRACHT 16 (invullen en doorhalen) Volgens inkoopfactuur nr. 2 heeft Schonebeek van NCR een kassa gekocht. De gevolgen van deze aankoop zijn: 900, meer bezit aan inventaris. Dit boeken we debet/credit op de rekening Inventaris (regel voor...); 900, meer schuld aan crediteuren. Dit boeken we debet/credit op de rekening Crediteuren (regel voor...). OPDRACHT 17 a Vul op inkoopfactuur nr. 2 het boekingsstempel in. b Maak de boeking op de grootboekrekening Inventaris (Bijlage blz. 2). c Maak de boeking op de grootboekrekening Crediteuren (Bijlage blz. 3). 34 BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1) - Hoofdstuk 2.2

36 2.2 2 VRAGEN 1 Aan welke kant moet een boeking plaatsvinden als een bezit toeneemt? Wanneer moet een rekening van schuld worden gecrediteerd? Welke grootboekrekening is voor de twee inkoopfacturen gedebiteerd? Is deze grootboekrekening een rekening van bezit of van schuld? Op welke grootboekrekening zijn de twee inkoopfacturen gecrediteerd? Op grond van welke boekingsregel werd deze rekening gecrediteerd? Verklaar waarom het evenwicht tussen debet en credit in het grootboek door deze veranderingen niet is verstoord BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (1) - Hoofdstuk

37 23 boekingsregels voor bezit en schuld (2) HET BANKAFSCHRIFT Schonebeek heeft een rekening bij de Rabobank. Daarop staat het bedrag dat zij van deze bank te goed heeft. Dit tegoed wordt groter als er per bank geld aan haar wordt overgemaakt. Dan wordt een bedrag op de bankrekening bijgeschreven. Het tegoed wordt kleiner als Schonebeek haar leveranciers (crediteuren) per bank betaalt. Dan wordt een bedrag afgeschreven van de bankrekening. Zodra er in het tegoed wijzigingen komen, ontvangt Schonebeek van de bank een rekeningafschrift: Rabobank Rekeningafschrift STOMERIJ M. SCHONEBEEK HENGELOSESTRAAT 14 Soort rekening (in EUR) BIC ZAKENREKENING JB ENSCHEDE Rekeningnummer IBAN Privé-limiet Datum afschrift Aantal bladen Blad Volgnr iban Vorig saldo Nieuw saldo Totaal afgeschreven Totaal bijgeschreven 9.000,00 +/CREDIT 9.150,00 +/CREDIT 0,00 150,00 Boekdatum Omschrijving Bedrag af (debet) Bedrag bij (credit) G. VISSER (WEGENS OVERNAME 150,00 KASREGISTER) boekingsstuk: B1 grootboekrek. debet credit Controleer van het rekeningafschrift de volgende gegevens: het rekeningnummer van Schonebeek is (zie links boven); 36 BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) - Hoofdstuk 2.3

38 het volgnummer 1 betekent dat dit het eerste afschrift van 2008 is. Bovendien is dit het eerste blad van dit rekeningafschrift (blad 001). Er is geen tweede blad want op dit afschrift staat bij aantal bladen: 1; het vorig tegoed bij de bank was 9.000, (klopt met de rekening Bank op blz. 2 van de Bijlage); er is één bedrag bijgeschreven van 150, ; het nieuwe tegoed komt daardoor op 9.150,. Op het bankafschrift dat de bank in de praktijk toezendt, staan twee extra gegevens die hier niet zijn afgedrukt: de BIC (Bank Identifier Code) en de IBAN (International Bank Account Number). De BIC van de Rabobank is bv. RABONL2U; de IBAN is je eigen nummer voorafgegaan door enkele letters en cijfers. Voor Schonebeek is dat bv. NL23 RABO BIC en IBAN zijn toegevoegd voor de automatisering van het betalingsverkeer binnen Europa UITBREIDING VAN DE BOEKINGSREGEL VOOR BEZIT Op rekeningafschrift 1 is door de bank een bijschrijving verwerkt: Schonebeek heeft het oude kasregister verkocht en daarvoor 150, ontvangen. Dit bankstuk heeft voor het grootboek van Schonebeek twee veranderingen tot gevolg: méér bezit aan banktegoed; mínder bezit aan inventaris. Deze twee veranderingen moeten op de grootboekrekeningen Bank en Inventaris worden geboekt. We weten hoe we méér bezit moeten boeken. Een vermindering van bezit hebben we nog niet eerder geboekt. Hoe dat gebeurt blijkt uit de rekening Inventaris: Naam: Inventaris Volgnr. 1 datum omschrijving debet credit jan.1 balans jan.2 If jan.5 If2 900 jan.9 B1 150 De rekening is debet geopend omdat deze bezitting op de balans aan de debetkant stond. Méér bezit (de kledingrekken en de nieuwe kassa) hebben we daarom debet bijgeboekt. Mínder bezit (de verkoop van de oude kassa) moeten we dus credit afboeken. BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) - Hoofdstuk

39 We breiden de boekingsregel voor bezit nu als volgt uit: REGEL VOOR BEZIT: méér bezit debet boeken mínder bezit dus credit boeken OPDRACHT 18 a Vul op rekeningafschrift 1 het boekingsstempel in. Méér bezit aan banktegoed: dat boeken we debet/credit op de rekening Bank (regel voor...). Mínder bezit aan inventaris: dat boeken we debet/credit op de rekening Inventaris (regel voor...). b Werk de beide grootboekrekeningen bij (Bijlage blz. 2). Boekingsdatum: de datum van het rekeningafschrift. Omschrijving: B 1. Rabobank Rekeningafschrift STOMERIJ M. SCHONEBEEK HENGELOSESTRAAT 14 Soort rekening (in EUR) BIC ZAKENREKENING JB ENSCHEDE Rekeningnummer IBAN Privé-limiet Datum afschrift Aantal bladen Blad Volgnr iban Vorig saldo Nieuw saldo Totaal afgeschreven Totaal bijgeschreven 9.150,00 +/CREDIT 9.900,00 +/CREDIT 0,00 750,00 Boekdatum Omschrijving Bedrag af (debet) Bedrag bij (credit) STORTING KASGELD 750,00 boekingsstuk: B2 grootboekrek. debet credit Op dit rekeningafschrift is een bijschrijving verwerkt: Schonebeek heeft kasgeld naar de bank gebracht. Deze bijschrijving betekent: méér bezit aan banktegoed. Dat boeken we debet op de rekening Bank (regel?); mínder bezit aan kasgeld. Dat boeken we credit op de rekening Kasgeld (regel?). 38 BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) - Hoofdstuk 2.3

40 OPDRACHT 19 a Vul op rekeningafschrift 2 het boekingsstempel in. b Werk de grootboekrekeningen bij. Opmerking: Bij het uit de kas nemen van het geld heb je nog geen bankafschrift ontvangen waarop het gestorte geld staat bijgeschreven. De bankboeking kun je eigenlijk pas maken als het bankafschrift is ontvangen. Daarom wordt in de praktijk tijdelijk op een 'tussenrekening' Geld onderweg geboekt. We behandelen dat in hoofdstuk UITBREIDING VAN DE BOEKINGSREGEL VOOR SCHULD Rabobank Rekeningafschrift STOMERIJ M. SCHONEBEEK HENGELOSESTRAAT 14 Soort rekening (in EUR) BIC ZAKENREKENING JB ENSCHEDE Rekeningnummer IBAN Privé-limiet Datum afschrift Aantal bladen Blad Volgnr iban Vorig saldo Nieuw saldo Totaal afgeschreven Totaal bijgeschreven 9.900,00 +/CREDIT 8.300,00 +/CREDIT 1.600,00 0,00 Boekdatum Omschrijving Bedrag af (debet) Bedrag bij (credit) HANDELSONDERNEMING BRUKO, 1.600,00 ALMELO FACTUUR 3817 boekingsstuk: B3 grootboekrek. debet credit Op rekeningafschrift 3 is door de bank een afschrijvingverwerkt: de betaling aan crediteur Bruko. Deze betaling heeft voor het grootboek twee veranderingen tot gevolg: minder bezit aan banktegoed; minder schuld aan crediteuren. Deze twee veranderingen moeten op de grootboekrekeningen Bank en Crediteuren worden geboekt. We weten hoe we minder bezit moeten boeken. Een vermindering van schuld hebben we nog niet eerder geboekt. Hoe dat verloopt blijkt uit de rekening Crediteuren: BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) - Hoofdstuk

41 Naam: Crediteuren Volgnr. 1 datum omschrijving debet credit jan.1 balans jan.2 If jan.5 If2 900 jan.12 B De rekening is credit geopend omdat deze schuld op de balans aan de creditkant stond. Méér schuld (de twee inkoopfacturen) hebben we daarom credit bijgeboekt. Mínder schuld (de betaling aan Bruko) moeten we dus debet afboeken. We breiden de boekingsregel voor schuld nu als volgt uit: REGEL VOOR SCHULD: méér schuld credit boeken mínder schuld dus debet boeken OPDRACHT 20 a Vul op rekeningafschrift 3 het boekingsstempel in. Mínder schuld aan crediteuren: dat boeken we debet/credit op de rekening Crediteuren (regel voor...). Mínder bezit aan banktegoed: dat boeken we debet/credit op de rekening Bank (regel voor...). b Werk de twee grootboekrekeningen bij (Bijlage blz. 2 en 3). 40 BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) - Hoofdstuk 2.3

42 Rabobank Rekeningafschrift STOMERIJ M. SCHONEBEEK HENGELOSESTRAAT 14 Soort rekening (in EUR) BIC ZAKENREKENING JB ENSCHEDE Rekeningnummer IBAN Privé-limiet Datum afschrift Aantal bladen Blad Volgnr iban Vorig saldo Nieuw saldo Totaal afgeschreven Totaal bijgeschreven 8.300,00 +/CREDIT 8.150,00 +/CREDIT 150,00 0,00 Boekdatum Omschrijving Bedrag af (debet) Bedrag bij (credit) DOBBELMAN B.V., NIJMEGEN, 150,00 FACTUUR boekingsstuk: B4 grootboekrek. debet credit OPDRACHT 21 a Vul op rekeningafschrift 4 het boekingsstempel in. Weer een betaling aan een crediteur: Welke grootboekrekening debiteren? (regel?) Welke grootboekrekening crediteren? (regel?) b Werk de grootboekrekeningen bij. BOEKINGSREGELS VOOR BEZIT EN SCHULD (2) - Hoofdstuk

43 24 boekingsregels voor opbrengsten en kosten In de stomerij van Margo Schonebeek worden kledingstukken gereinigd en reparaties aan kleding verricht. De vergoedingen die zij daarvoor ontvangt noemen we de opbrengsten van het bedrijf. Om haar bedrijf te laten draaien maakt Margo allerlei kosten: rente hypotheek bedrijfspand, elektriciteit voor de machines, verpakkingsmateriaal, reclamefolders enz. Margo boekt de opbrengsten en de kosten op resultatenrekeningen. (Zie blz. 3 van de Bijlage.) HET BOEKEN VAN OPBRENGSTEN Schonebeek laat haar klanten contant betalen. Aan het einde van elke week schrijft zij kasstukken uit voor de ontvangsten van de afgelopen week: KASSTUK Ontvangen / Betaald... opbrengst reiniging eerste week , boekingsstuk: K 1 grootboekrek. debet credit Datum:... Paraaf: MS. Uit dit kasstuk blijkt dat in de eerste week van 2008 totaal 900, is ontvangen voor het reinigen van kleding. Het is duidelijk dat 900, meer bezit aan kasgeld op de rekening Kasgeld moet worden gedebiteerd (regel voor bezit). 42 BOEKINGSREGELS VOOR OPBRENGSTEN EN KOSTEN - Hoofdstuk 2.4

44 De vraag is nu, welke rekening voor 900, moet worden gecrediteerd om het evenwicht te handhaven. Uit het grootboek (zie de Bijlage blz. 3) blijkt dat dit de rekening Opbrengst reiniging moet zijn. OPDRACHT 22 a Vul op kasstuk 1 (K 1) het boekingsstempel in. b Werk de beide grootboekrekeningen bij (Bijlage blz. 2 en 3). Uit het verwerken van dit kasstuk leiden we een nieuwe boekingsregel af: OPBRENGSTREGEL: opbrengsten credit boeken OPDRACHT 23 Vulopdekasstukken2,3en4hetboekingsstempelin. Doorhalen: meer bezit aan kasgeld boeken we debet/credit op de grootboekrekening Kasgeld (regel voor bezit); de opbrengsten voor het reinigen van kleding boeken we debet/credit op de grootboekrekening Opbrengst reiniging (opbrengstregel); de opbrengsten voor kledingreparatie boeken we debet/credit op de grootboekrekening Opbrengst reparatie (opbrengstregel). KASSTUK Ontvangen / Betaald... opbrengst reparatie eerste week , boekingsstuk: K 2 grootboekrek. debet credit Datum:... Paraaf: MS. BOEKINGSREGELS VOOR OPBRENGSTEN EN KOSTEN - Hoofdstuk

45 KASSTUK KASSTUK Ontvangen / Betaald... opbrengst reiniging tweede week , boekingsstuk: K 3 grootboekrek. debet credit Datum:... Paraaf: MS. Ontvangen / Betaald... opbrengst reparatie tweede week , boekingsstuk: K 4 grootboekrek. debet credit Datum:... Paraaf: MS. OPDRACHT 24 Werk voor de kasstukken 2, 3 en 4 de grootboekrekeningen bij HET BOEKEN VAN KOSTEN We hebben nu al aardig wat opbrengsten geboekt. Om opbrengsten te krijgen, moeten echter ook kosten worden gemaakt. Kosten voor verwarming, voor schoonhouden, voor reclame enz. Uit het volgende kasstuk blijkt dat Schonebeek de ramen heeft laten lappen en daarvoor per kas 30, heeft betaald. 44 BOEKINGSREGELS VOOR OPBRENGSTEN EN KOSTEN - Hoofdstuk 2.4

46 SCHOONMAAKBEDRIJF KWIEK EDISONSTRAAT CA ENSCHEDE Stomerij M. Schonebeek Hengelosestraat JB ENSCHEDE 5 januari 2008 CONTANTBON Ramen gelapt 30, contant betaald boekingsstuk: K 5 grootboekrek. debet credit Het is duidelijk dat deze uitgave van 30, op de rekening Kasgeld moet worden gecrediteerd (regel voor bezit). Om het evenwicht in het grootboek te handhaven moet ook nog een rekening worden gedebiteerd. Het is niet moeilijk vast te stellen dat dit de rekening Huisvestingskosten moet zijn (zie de Bijlage blz. 3). OPDRACHT 25 a Vul op kasstuk 5 het boekingsstempel in. Let op: op de bovenste regel de debetpost noteren. b Werk de beide grootboekrekeningen bij. Uit het verwerken van dit kasstuk leiden we een nieuwe boekingsregel af: KOSTENREGEL: kosten debet boeken BOEKINGSREGELS VOOR OPBRENGSTEN EN KOSTEN - Hoofdstuk