Waterlandstichting. Voor een beschaafd relativisme (en een relativistische beschaving) Dick Pels
|
|
- Barbara Bos
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Waterlandstichting Voor een beschaafd relativisme (en een relativistische beschaving) Dick Pels Toute ma vie, je me suis fait une certaine idée de la France, zo schreef Charles de Gaulle in zijn mémoires uit De generaal kon zich Frankrijk alleen maar voorstellen als een essentie met een verheven en uitzonderlijke bestemming. Frankrijk kon alleen zichzelf zijn als het de eerste plaats innam; Frankrijk was Frankrijk niet zonder grandeur. In een vorig jaar verschenen boek heb ik geopperd dat een nieuw idee van Nederland niet een groots en zeker maar juist een onzeker idee van Nederland moet zijn. Ons land vindt zijn historische trots niet in een sterke maar in een zwakke identiteit. Anders dan de fortuynisten en neopatriotten menen, moeten we daarom niet op zoek gaan naar een essentialistisch Hart van Nederland: een zwak voor Nederland (de titel van het boek) is méér dan genoeg. Dat is niet alleen het beste uitgangspunt voor de integratie van de migrantenculturen in de Nederlandse samenleving, maar ook voor de integratie van onze eigen cultuur in Europa en de wereld. De zachtheid en kwetsbaarheid van onze democratie vormt immers haar grootste kracht. Het belangrijkste argument voor de superioriteit van onze cultuur is niet dat wij de morele waarheid in pacht hebben, maar ligt juist in ons vermogen tot relativeren. Dit relativeringsvermogen en de bijbehorende tolerantie is een belangrijker erfenis van het Verlichtingsdenken dan de harde zekerheden waar bijvoorbeeld Verlichtingsfundamentalisten tegenwoordig prat op gaan. Maar die relatieve onbepaaldheid levert ons geenszins uit aan een heilloos cultuurrelativisme. Nederland als open podium, als gesprekscentrum, als focus van interpretatieverschillen en conflicten over wie wij eigenlijk zijn en wat de inhoud is van het goede leven, is niet niets; want dat gesprek kan alleen worden gevoerd bij de gratie van een hele reeks van beschermende waarden, normen, regels en instituties. De vrijheid van meningsuiting, de afwijzing van geweld en het dreigen met geweld, het kunnen verdragen van kritiek, het bevorderen en zelfs plezier scheppen in de diversiteit van meningen, de intentie en het vermogen om ook bij pagina 1 van 5 -
2 afkeer of ruzie er niet op te slaan, niet weg te lopen maar te blijven zitten, te blijven luisteren, te blijven praten: het merendeel van de waarden en instituties van de democratische rechtsstaat kan uit deze minimale maar cruciale voorwaarden voor een goed gespreksklimaat worden afgeleid. In het boek noemde ik dit miniculturalisme, dat zich ook door zijn dunne in plaats van dikke sociale orde en zijn minimale moraal gunstig onderscheidt van zijn beide rivalen: het multi- en het monoculturalisme. Dat het relativisme kan bestaan in een actieve, oordeelsvaardige en zelfs offensieve vorm is voor conservatieve beschavers een gotspe; dat het de normatieve kern kan vormen van een beschavingsoffensief niet minder dan een schandaal. Toch is het deze exquise paradox die schuilt in het inspirerende voorstel van Swierstra en Tonkens om het ideaal van de individuele autonomie tegelijkertijd te bekrachtigen en te verzwakken door het te verbinden met zelfspot. De kracht van dit zwaktebod is dat het een deugd aanprijst die mensen beter uitrust om zich in een ingewikkelde, veranderlijke en niet alleen aangenaam verrassende wereld te bewegen. Het is een deugd die luchtige bruggen slaat naar anderen, ook omdat we weer leren moraliseren, maar nu op lage toon : niet met het geheven vingertje maar meteen ook wijzend op jezelf. Zelfspot als kern van een zwakke maar zelfverzekerde identiteit kan inderdaad strijdbaar en offensief zijn. Maar dat offensief vermijdt paternalisme en scherpslijperij omdat de moralist steeds reflexief te werk gaat, niet bang is om zichzelf in het spel te brengen en op het spel te zetten. Zij weet dat je zelf altijd bent (of moet zijn) wat je zegt. Zelfspot als deugd leidt op die manier tot een onzuiver, niet-ascetisch idealisme, dat ook daarom licht en leefbaar blijft, omdat het de begrenzing en matiging predikt van dezelfde autonomie (van de eigen overtuigingen en de eigen behoeften) die tegelijkertijd tóch wordt verdedigd. Swierstra en Tonkens staan hiermee in een lange inheemse (eigenlijk: Europese) traditie: die van de Erasmiaanse zotheid. De godin Stultitia uit Erasmus beroemde satire is niet voor niets een vrouw, die de ijdelheid, hoogmoed en dwaasheid van alle hoogwaardigheidsbekleders (geleerden, vooral godgeleerden) te kijk zet en ontmaskert, en terloops ook de mogelijkheid oppert dat het christendom zelf een vorm van dwaasheid is. De even beroemde botsing tussen de voorzichtige polderaar Erasmus en de woest polariserende Luther biedt daarbij een leerrijke spiegel van ons huidige publieke debat. Dat Nederland nog steeds verdeeld is tussen die Lutherse en Erasmiaanse houdingen mag blijken uit twee recente uitslagen: de verkiezingsuitslag, die Geert Wilders en Rita Verdonk samen meer dan een miljoen xenofobe stemmen in de schoot wierp, en die van de 21minutenpagina 2 van 5 -
3 enquête, waarin de meerderheid van de Nederlanders zich een samenleving wenste waarin niet alleen solidariteit en levenskwaliteit maar vooral ook bescheidenheid centraal diende te staan. Die traditie van strijdbare bescheidenheid moet worden gemobiliseerd tegen allerlei vormen van fundamentalisme en absolutisme, inclusief die van liberale en neoconservatieve denkers die het relativisme juist beschouwen als de bron van alle misère (en dus als het einde van de beschaving). Volgens Dalrymple is het relativisme zodanig doorgesijpeld naar de onderklasse dat het daar een totale morele barbarij heeft aangericht. In zijn meer extreme uitdrukkingen lijkt het relativisme de onderklasse zelfs te hebben voortgebracht: de wereld wordt immers geregeerd door de (verkeerde) ideeën. Een geweldige minachting voor al die onbenullige en oppervlakkige mensen (zie ook De Beus over de getatoeëerde klasse ; ook bij Dalrymple is een tatoeage al voldoende om iemand moreel te veroordelen) gaat gepaard met een arrogante stelligheid en een verbaal extremisme dat zonder meer strijdig is met de beschaving zoals ik die hier opvat. Dat komt immers dicht bij spotternij zonder zelfspot. Het is jammer dat Swierstra en Tonkens in andere opzichten zo gemakkelijk met Dalrymple meebuigen, want hun en mijn beschavingsoffensief moet zich ook richten tegen deze intellectuele hoogmoed en grotemondigheid. Zeker wanneer beschaving bij hem blijkt samen te vallen met het herstel van huwelijk, gezin, gezag, religie en de klassieke canon, met zwaarder straffen over de hele linie, en met een snoeiharde en ongenuanceerde islamkritiek. Ook Van den Brinks meer bescheiden beschavingsoffensief gaat uit van een leidende of dominante cultuur waarin de normatieve meerderheid, dat wil zeggen de waarden van de hogere middenklasse, de toon zetten, en de nadruk ligt op normalisatie, dat wil zeggen disciplinering en begrenzing van culturele verschillen. Opnieuw is er sprake van éénrichtingsverkeer van de heersende autochtone middenklasse naar de witte en zwarte onderklasse. De inhoud van die leidende grootburgerlijke cultuur wordt niet op een reflexieve en zelfkritische manier inzet gemaakt van gesprek, dialoog en vreedzaam conflict. Zelfrelativering is opnieuw ver te zoeken. Terwijl juist dit vermogen een onmisbare asset lijkt bij het ontwikkelen van modern burgerschap, dat hij zelf definieert als de bereidheid om op verschillende levensgebieden rekening te houden met anderen. Zelfrelativering zou bovendien een interessante invulling zijn van door hem geprezen deugden als gelijkwaardigheid en aanspreekbaarheid, ook omdat zij verwijzen naar de toegangsvoorwaarden voor het democratische gesprek waarin de normaliteit van onze cultuur en beschaving telkens opnieuw dynamisch wordt vastgesteld. pagina 3 van 5 -
4 Laten we de lat dus hoger leggen. De relativistische cultuur is noch in de middenklasse noch in de onderklasse evident aanwezig; in die zin is beschaving een uitdaging en opdracht aan alle klassen, inclusief de maatschappelijke bovenlaag. De inhoud van dit miniculturele beschavingsoffensief kan opnieuw worden bepaald als het vestigen van een prettig of althans vreedzaam gespreksklimaat, inclusief het garanderen van gelijke materiële kansen voor alle individuen om effectief aan dat gesprek deel te nemen. De meest kernachtige institutionele waarde die daarvoor vereist is, is bespreekbaarheid; de meest kernachtige morele deugd die van de aanspreekbaarheid; en de meest kernachtige competentie die van de spreekvaardigheid. Als we de individuele autonomie ook in deze zin opvatten, als het vermogen om soepel en beheerst het woord te kunnen voeren, reiken we voorbij de deugdenleer en de karaktervorming (met hun risico van moralisme en voluntarisme) naar de technische, materiële en institutionele voorwaarden die moeten worden gerealiseerd om zoveel mogelijk mensen in staat te stellen aan dit democratische gesprek mee te doen. Maar wat is er niet allemaal voor nodig om min of meer gelijke spreekkansen te scheppen! Dat vergt een veel gelijkere toegang tot economische en politieke participatie, tot onderwijs, kunst en cultuur, tot verzorging en bijstand, tot huisvesting en mobiliteit. Die materiële zekerheden scheppen tesamen immers de mogelijkheid (de psychologische zelf-verzekerdheid) en de ambitie om risico s te nemen, te experimenteren, grotere onzekerheden te verdragen, de individualisering uit te houden, vaste identiteiten op het spel te zetten en in dialoog te brengen. Spreekvaardigheid als speerpunt van het hier voorgestelde beschavingsoffensief gaat op die manier over in een ingrijpend programma van emancipatie. Denk aan wat de Amsterdamse stadsdeelvoorzitter Marcouch onlangs opmerkte over de machteloosheid van Marokkaanse ouders, die geloven dat hun rol als opvoeders is uitgespeeld zodra hun kind 15 jaar is. Zolang klappen uitdelen nog mogelijk is, heb je zeggenschap over je kinderen, maar als ze daarvoor te groot zijn geworden ben je die macht kwijt. Dat slaan is een reflex. Ze hebben het geduld niet om te praten. Ze geloven ook niet dat praten effect heeft, men hen is ook nooit gepraat. Ík denk dat ouders nog goed hun zoon van 28 kunnen verleiden tot goed gedrag. Door hem voor te leven, door te praten, door te vragen wat ze doen, waar ze zijn geweest (NRC Handelsblad ). Zelf denkt Marcouch dat hij via Socratische gesprekken de anti-houding van recalcitrante en radicaliserende jongeren in zijn stadsdeel kan doorbreken. Maar wat zijn de kansen voor een beschavingsoffensief dat niet alleen de pagina 4 van 5 -
5 onderklasse maar alle klassen wil uitdagen en verleiden tot relativisme, zelfspot en het vreugdevol omarmen van een zwakke identiteit? Is het prediken van zwakheid en onzekerheid aan zwakken en onzekeren niet een perverse manier van rubbing it in, vergelijkbaar met de vernederende strategie om mensen te verplichten tot eigen verantwoordelijkheid maar ze tegelijkertijd aan hun lot over te laten? Moeten we niet, de behoeftenpyramide van Maslow indachtig, eerst houvast bieden in onzekere tijden (volgens PvdA-Kamerlid Jet Bussemaker de oorspronkelijke boodschap van haar partij, die tijdens de verkiezingssstrijd onvoldoende over het voetlicht werd gebracht, zie Trouw ), om pas later te kunnen hopen op de ontwikkeling van individualisme en relativisme? Nee. Dat is een bangelijke boodschap die het autonomie-ideaal op de achterbank zet, de angst voor de vrijheid aanwakkert, en de precaire dialectiek tussen zekerheid en onzekerheid miskent (de balans van de culturele flexicurity). Zekerheid is niet alleen goed en onzekerheid lang niet alleen slecht. Niet het communitarisme maar juist het relativisme voedt de deugd van de zelfbeheersing die zich uit in afkeer van alle wreedheid, vernedering en geweld, inclusief de verbale vormen ervan. Daarom is een relativistisch beschavingsoffensief een noodzakelijk complement van het streven naar sociale bescherming. Einddoel is en blijft de persoonlijke autonomie. Mits dat ideaal op de juiste wijze door het relativisme wordt gelouterd en getemperd. pagina 5 van 5 -
De Vreedzame School Sociale competentie en actief burgerschap
De Vreedzame School Sociale competentie en actief burgerschap Congres Leve het jonge kind! 2011 Deelsessie Democraatjes in de dop? Mirjam van der Ven, Eduniek Aanleidingen voor het ontstaan van De Vreedzame
Nadere informatieMorele Ontwikkeling van Jongeren. Hanze Jeugdlezing 2012
Morele Ontwikkeling van Jongeren Hanze Jeugdlezing 2012 Wiel Veugelers Universiteit voor Humanistiek Universiteit van Amsterdam Opbouw verhaal Wat is morele ontwikkeling? Wat leert onderzoek over morele
Nadere informatieDe Vreedzame School. Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs
De Vreedzame School Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs Aanleidingen voor het ontstaan van De Vreedzame School (1999) toenemende gedragsproblematiek in scholen grensoverschrijdend
Nadere informatie12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU
12 RICHTLIJNEN VOOR INTERRELIGIEUZE DIALOOG OP LOKAAL NIVEAU DE LOKALE RELIGIEUZE SITUATIE IN KAART BRENGEN EN BEGRIJPEN 01 Lokale overheden wordt verzocht zich bewust te zijn van het toenemende belang
Nadere informatieReligie, christendom en politiek vanuit filosofisch perspectief
Religie, christendom en politiek vanuit filosofisch perspectief - Het christelijke belemmert de politiek niet, maar maakt haar juist mogelijk en waardevol - Pieter Jan Dijkman Vereniging voor Wijsbegeerte
Nadere informatieMaarten Kruimelaar 14 Maart 2015
Maarten Kruimelaar 14 Maart 2015 Maarten Kruimelaar 2002-2006 Algemene Sociale wetenschappen Universiteit Utrecht 2007 Heden Docent Ethiek bij Saxion Tolerantie Wat is het nu precies? Oorsprong van het
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2011 - I
Opgave 2 Religieus recht 7 maximumscore 2 een beargumenteerd standpunt over de vraag of religieuze wetgeving en rechtspraak voor bepaalde bevolkingsgroepen tot cultuurrelativisme leidt 1 een uitleg van
Nadere informatieActuele vragen met betrekking tot de vrijheid van onderwijs. Fenneke Zeldenrust
Actuele vragen met betrekking tot de vrijheid van onderwijs Fenneke Zeldenrust Vrijheid van onderwijs, artikel 23 Grondwet - Vrijheid van stichting - Vrijheid van richting - Vrijheid van inrichting Een
Nadere informatieDe Vreedzame School. Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs
De Vreedzame School Sociale competentie en actief burgerschap in het basisonderwijs Aanleidingen voor het ontstaan van De Vreedzame School (1999) toenemende gedragsproblematiek in scholen grensoverschrijdend
Nadere informatieFilosofie en actualiteit. Zesde avond
Filosofie en actualiteit Zesde avond Wat is identiteit? Je bent identiek met jezelf I. is wat je van anderen onderscheidt I. is een rode draad door ruimte en tijd Je vereenzelvigt je met een bepaalde groep
Nadere informatieAantekening Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Waarden en normen
Aantekening Levensbeschouwing Hoofdstuk 2: Waarden en normen Aantekening door C. 814 woorden 16 januari 2014 5,6 52 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Standpunt Waarden, normen en moraal Waarde:
Nadere informatieMINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN
MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN INLEIDING Voorwoord Commandant der Strijdkrachten CONTEXT De complexe omgeving waarin bij Defensie leiding wordt gegeven
Nadere informatieDe maatschappelijke stage als onderdeel van burgerschapsvorming
De maatschappelijke stage als onderdeel van burgerschapsvorming Jeroen Bron en Minke Bruning, 27 november 2014 27-11-2014 SLO projectgroep burgerschap; Jeroen Bron CPS Onderwijsontwikkeling en advies;
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie van De Wijde Blik
Actief burgerschap en sociale integratie van De Wijde Blik Dit document is bedoeld als verantwoording voor ons aanbod op de Wijde Blik te Kamerik voor actief burgerschap en sociale integratie en welke
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo I
Opgave 3 Ramadan in de post-seculiere samenleving 12 maximumscore 4 verlichtingsfundamentalisme: laïciteit: verbannen van religie uit openbaar onderwijs en politiek 1 verlichtingsvijandig multiculturalisme:
Nadere informatieOnderwijssociologie & Diversiteit
Onderwijssociologie & Diversiteit Hoorcollege 1: inleiding sociologie en burgerschap IVL Leike van der Leun Om deze presentatie te kunnen volgen op je mobiele telefoon, tablet of laptom, ga je naar: www.presentain.com
Nadere informatieburo balans www.buro-balans.nl Ridderstraat 72 4902 AC Oosterhout tel. 0162 420200
buro balans www.buro-balans.nl Ridderstraat 72 4902 AC Oosterhout tel. 0162 420200 Clusters van problemen Criminaliteit, overlast en intimidatie in wijken/gebieden: 1. De klassieke knelpunten: het netwerk
Nadere informatieFamilies onder druk. Huiselijk geweld binnen Marokkaanse en Turkse gezinnen. Drs. Ibrahim Yerden. Probleemstelling
Families onder druk Huiselijk geweld binnen Marokkaanse en Turkse gezinnen Drs. Ibrahim Yerden Probleemstelling Hoe gaan Marokkaanse en Turkse gezinsleden, zowel slachtoffers als plegers om met huiselijk
Nadere informatieOuderavond De Vreedzame School
Ouderavond De Vreedzame School www.onderwijsmaakjesamen.nl 1 www.onderwijsmaakjesamen.nl 2 Agenda Binnenkomer De vreedzame school Voorbeelden uit blokken Zelf ervaren in de klas Afsluiter www.onderwijsmaakjesamen.nl
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
Nadere informatieBeginselen van de politieke partijen die in 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd waren
Beginselen van de politieke partijen die in 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd waren Partij van de Arbeid (PvdA) Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) Christen-democratisch Appèl (CDA) Democraten
Nadere informatieMaagdenhuisbezetting 2015
Maagdenhuisbezetting 2015 Genoeg van de marktwerking en bureaucratisering in de publieke sector Tegen het universitaire rendementsdenken, dwz. eenzijdige focus op kwantiteit (veel publicaties, veel studenten,
Nadere informatieWAARDEGOED. betekenisvol leren en werken WIE? WAT? WAARDE! Methode voor waardengericht leren in bestaande lessen. HANDLEIDING voor docenten
WAARDEGOED betekenisvol leren en werken WIE? WAT? WAARDE! Methode voor waardengericht leren in bestaande lessen. HANDLEIDING voor docenten 1 HET DOEL VAN ONDERWIJS Jongeren kennis en vaardigheden aanreiken
Nadere informatieVerschuivende machtsrelaties in allochtone gezinnen Trees Pels
Huiselijk geweld: achtergronden Verschuivende machtsrelaties in allochtone gezinnen Trees Pels 29 mei 2008 Congres Huiselijk Geweld: Families onder Druk Amsterdam, De Meervaart Meeste plegers zijn mannen,
Nadere informatieHet is niet voor het eerst dat Europa door extreem terreurgeweld wordt geraakt.
MdV, De terreur in Parijs heeft in heel Europa afschuw gewekt. Nietsontziende moslimradicalen hebben met hun aanslagen op Charlie Hebdo en op de Joodse supermarkt onze westerse samenleving in het hart
Nadere informatieBIJLAGE CULTUURDIMENSIES
0 BIJLAGE CULTUURDIMENSIES Aan de hand van de data uit het werk van Hofstede, Hofstede, & Minkov (2016 (1991)) / Hofstede Insights zijn landenscores te bepalen op zes cultuurdimensies. Gezien de diversiteit
Nadere informatieActief Burgerschap op Eijkhagen 2013-2014
Actief Burgerschap op Eijkhagen 2013-2014 In de samenleving ontstaan nieuwe opvattingen over de manier waarop individuele burgers in de maatschappij behoren te staan: meer betrokken, meer gericht op het
Nadere informatieLevensbeschouwing hoofdstuk 2.
Levensbeschouwing hoofdstuk 2. Boek Menswaardigheid In deze module ging het om de vraag hoe je kunt bepalen waardoor/waarom bepaalde levenshoudingen niet deugen. We hebben ontdekt dat het begrip menswaardigheid
Nadere informatieAnnette Koops: Een dialoog in de klas
Annette Koops: Een dialoog in de klas Als ondersteuning bij het houden van een dialoog vindt u hier een compilatie aan van Spreken is zilver, luisteren is goud : een handleiding voor het houden van een
Nadere informatieDe doelen van de kanjertraining:
Wat is kanjertraining: De kanjertraining is meer dan alleen een (anti) pestmethode. De kanjertraining richt zich op de sociale-emotionele ontwikkeling van kinderen. Door verhalen en oefeningen in de les
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door E. 1169 woorden 16 maart 2017 6,5 2 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1.1 Opvoeding= kinderen leren hoe ze zich moeten gedragen. - Veilige
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36569 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Zee, Machteld Eveline Title: Choosing Sharia? Multiculturalism, Islamic Fundamentalism
Nadere informatieIn welke mate kunt u zich vinden in het benoemen van vrijheid, gelijkheid/gelijkwaardigheid en solidariteit als basiswaarden voor
Ontwikkelteam Burgerschap Ronde Derde ronde () REFERENTIE BU000880 Naam Coen Gelinck Organisatie Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) E-mailadres coengelinck@nvlm.nl Namens wie geeft
Nadere informatieHet oog kan zichzelf niet zien Dialoog,
nieuwe dimensies ESSENTIALS Els ten Hengel en Jan Bommerez Het oog kan zichzelf niet zien Dialoog, de kunst van het samen denken nieuwe dimensies ESSENTIALS Nieuwe Dimensies heeft een reeks boekjes ontwikkeld
Nadere informatieHet Nationale Gesprek
Uitgegeven door initiatiefgroep HNG Een goed gesprek verbindt Het Nationale Gesprek In januari 016 zijn in Gouda en Wassenaar de eerste gesprekken gevoerd. Ze werden gewaardeerd door de burgers die meededen.
Nadere informatie5,9. Samenvatting door een scholier 1448 woorden 6 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 1448 woorden 6 februari 2011 5,9 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Pluriforme samenleving In Nederland wonen ruim zestien miljoen mensen.
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie op de Schakel 1 november 2015
Actief burgerschap en sociale integratie op de Schakel 1 november 2015 Dit document is bedoeld als verantwoording voor wat wij op dit moment doen aan actief burgerschap en sociale integratie en welke ambities
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie op de Schakel Mei 2014.
Actief burgerschap en sociale integratie op de Schakel Mei 2014. Dit document is bedoeld als verantwoording voor wat wij op dit moment doen aan actief burgerschap en sociale integratie en welke ambities
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Samenvatting door een scholier 410 woorden 3 februari 2004 5,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Aantekeningen Hoofdstuk 2 Politieke
Nadere informatieWaardenpluralisme. Dr. Connie Aarsbergen- Ligtvoet Docent bedrijfsethiek en politicologie Windesheim. Dissertatie waardenconflicten
Waardenpluralisme Dr. Connie Aarsbergen- Ligtvoet Docent bedrijfsethiek en politicologie Windesheim Grondlegger: Sir Isaiah Berlin Dissertatie waardenconflicten Noot vooraf: neutraliteit Waardenpluralisme
Nadere informatieGelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017
Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017 11/6/2017 2 1. Cultuur 2. Cultuuronderwijs 3. Gelijke kansen 4. Doorlopende leerlijn 6-11-2017
Nadere informatieVVD rapport over verkiezingsnederlaag
VVD rapport over verkiezingsnederlaag De VVD is vandaag naar buiten gekomen met het rapport over de oorzaken van de verkiezingsnederlaag bij de verkiezingen van 2006. Wat vindt men hiervan? Wat vindt u
Nadere informatieGENDERWORKSHOP. Dag van de 4 de Pijler 18/2/17
GENDERWORKSHOP Dag van de 4 de Pijler 18/2/17 GENDER & SEKSE Sekse : fysieke, fysiologisch en biologische kenmerken, bepaald door de XX-chromosomen, XY vrouw / man Gender : socioculturele aspecten van
Nadere informatieCharter van de Vlaamse Interlevensbeschouwelijke Dialoog
Charter van de Vlaamse Interlevensbeschouwelijke Dialoog I. Preambule Levensbeschouwingen zijn waardevol in onze samenleving. Ze zijn een belangrijke zingever voor mensen en dragen bij aan de gemeenschapsvorming.
Nadere informatieDe Vreedzame School. Voor peuters en kleuters 20 november 2012 Mirjam van der Ven CED-groep Eduniek. De Vreedzame School: democratie moet je leren
De Vreedzame School Voor peuters en kleuters 20 november 2012 Mirjam van der Ven CED-groep Eduniek Wat is er aan de hand met onze jeugd? Aanleidingen voor het ontstaan van De Vreedzame School (1999) Toenemende
Nadere informatieDit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie.
Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Via dit mailadres kunt u ook informatie aanvragen over de docentenhandleiding
Nadere informatieGEWOON OF JUIIST HEEL ONGEWOON?
GEWOON OF JUIIST HEEL ONGEWOON? Zelfsturing in de gemeente Peel en Maas Gabriel van den Brink 31-3-2017 Helden 1 Peel en Maas als schoolvoorbeeld Een feest van herkenning Lezen rapportage voelde als thuiskomen:
Nadere informatieWat zegt deze canon nu, zo n veertig momenten in de geschiedenis. van de Nederlandse christendemocratie? Het is een feest der
Dames en heren, Wat zegt deze canon nu, zo n veertig momenten in de geschiedenis van de Nederlandse christendemocratie? Het is een feest der herkenning, maar het kan ons ook neerdrukken. Kijken we terug
Nadere informatieargumenten voor een beschavingsoffensief.
Links en de moraal (4) Argumenten voor een beschavingsoffensief gabriël van den brink Ongeveer tien jaar geleden introduceerden twee Leidse politicologen een nieuw begrip. Het ging om dos, wat staat voor
Nadere informatieVoorwoord 9. Inleiding 11
inhoud Voorwoord 9 Inleiding 11 deel 1 theorie en geschiedenis 15 1. Een omstreden begrip 1.1 Inleiding 17 1.2 Het probleem van de definitie 18 1.3 Kenmerken van de representatieve democratie 20 1.4 Dilemma
Nadere informatieBouwstenen van burgerschap: Samenvatting
Grote Bickersstraat 76 1013 KS Amsterdam Postbus 1903 1000 BX Amsterdam tel 020 522 59 99 fax 020 622 15 44 e-mail info@veldkamp.net www.veldkamp.net Bouwstenen van burgerschap: Samenvatting Een onderzoek
Nadere informatieHet watervalfenomeen in het onderwijs: een spiegelbeeld van onze samenleving? Jef Verhoeven
Het watervalfenomeen in het onderwijs: een spiegelbeeld van onze samenleving? Jef Verhoeven Centrum voor Onderwijssociologie KU Leuven 29/4/2001 Waterval 1 Het oude verhaal van cooling out 1. Het watervalfenomeen
Nadere informatieSOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Algemene vorming op het einde van de derde graad secundair onderwijs Voor de sociale
Nadere informatieImmanuel Kant Kritiek van het oordeelsvermogen
Ten geleide Kants derde Kritiek: hoe kan de vrijheid worden verwerkelijkt? 15 Geraadpleegde literatuur 46 Verantwoording bij de vertaling 49 Immanuel Kant aan Johann Friedrich Reichardt 51 Immanuel Kant
Nadere informatieSociale kaders: Hoofdstuk 16 Cultuur
Sociale kaders: Hoofdstuk 16 Cultuur Begrippen: -Cultuur -Cultureel relativisme -Cultuur patroon -Cultural lag -Culturele uitrusting -Subcultuur -Contracultuur Definitie Cultuur Samenhangend geheel van
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle
Nadere informatieBEGINSELVERKLARING. Vastgesteld door de 125 e algemene vergadering op 15 november 2008 te Rotterdam
BEGINSELVERKLARING Vastgesteld door de 125 e algemene vergadering op 15 november 2008 te Rotterdam 1. Missie en Visie De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) wil een Nederland waar mensen de ruimte
Nadere informatieFort Lunet 1 in Utrecht
Overal waar kinderen en jongeren voor elkaar en voor de aarde zorgen, is vrede. Overal waar mensen in verzet komen tegen onrecht, tegen pesten en uitsluiten, is vrede. Vrede is een lange reeks van conflicten
Nadere informatiePROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN
PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 3.3 Ontdekken
Nadere informatieDe jaren zestig herinnerd: over gedeelde idealen uit een linkse periode
UvA-DARE (Digital Academic Repository) De jaren zestig herinnerd: over gedeelde idealen uit een linkse periode Thijssen, N.C. Link to publication Citation for published version (APA): Thijssen, N. C. (2012).
Nadere informatieobs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl
obs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl 1 Actief burgerschap en sociale integratie: Door de toenemende individualisering in onze samenleving is goed
Nadere informatieLuc Van den Brande Laten we samen aan Europa bouwen
Luc Van den Brande Laten we samen aan Europa bouwen Inhoud Mijn overtuigingen 2 Mijn prioriteiten 3 Bakens voor morgen 8 Laten we samen aan Europa bouwen 1 Mijn overtuigingen Mijn overtuigingen Een Europa,
Nadere informatieHet lelijke eendje en de zwaan, of: hoe te moraliseren over talenten en topsalarissen
Waterlandstichting Het lelijke eendje en de zwaan, of: hoe te moraliseren over talenten en topsalarissen Pieter Pekelharing Hoogbegaafd Het is opvallend hoe vaak kinderen in deze tijd ofwel dyslectisch
Nadere informatieINDICATIE ATTITUDE SEKSUALITEIT
INDICATIE ATTITUDE SEKSUALITEIT Het belang van eenheid INLEIDING Het jeugdwerk is belangrijk voor de vorming en toerusting van tieners en jongeren. Je hebt als leidinggevende in het jeugdwerk een grote
Nadere informatieEen Europese democratie: utopie of noodzaak?
Een Europese democratie: utopie of noodzaak? Prof. Stefan Rummens Hoger Instituut voor Wijsbegeerte 14 november 2016 Europa in crisis? Europa in crisis de EU verliest slagkracht de EU verliest legitimiteit
Nadere informatieEen wenkend perspectief voor nieuwkomers
134 Een wenkend perspectief voor nieuwkomers Het kabinet probeert met zijn nota Integratie, binding, burgerschap de discussie over integratie in het juiste perspectief te plaatsen. Het jarenlang relativeren
Nadere informatieLeon Meijs adviseur/trainer Stichting School & Veiligheid Partner in Factor Veiligheid
Dialoog onder Druk! Trainingen pesten in het mbo Ondersteuning & interventies bij pesten. Trainen vaardigheden mentoren/zorgcoaches, Trainingen radicalisering en polarisatie Lid Rijks Opleidingsinstituut
Nadere informatieEindexamen vwo Nederlands II
Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt toegekend. Tekst 1 Kwajongens zijn al eeuwen de grootste boeven van allemaal 1 maximumscore 1 alinea 6 2 maximumscore 1 alinea 8 3 maximumscore
Nadere informatieCulturele verschillen tussen België en Nederland en hun impact op jongeren en het internet. Stefan Mertens
Culturele verschillen tussen België en Nederland en hun impact op jongeren en het internet Stefan Mertens België en Nederland = de lage landen? Verschil qua digitale ontwikkeling: Nederland: Noord- Europese
Nadere informatieVRAGEN OVER HET ARTKEL HET MULTICULTURELE DRAMA
Vak Maatschappijleer Thema de multiculturele samenleving Datum december 2013 Onderwerp Socialisatie en cultuur VRAGEN OVER HET ARTKEL HET MULTICULTURELE DRAMA Het multiculturele drama 1. a. Wat wordt bedoeld
Nadere informatiePKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven
Protestantse Kerk Nederland / 27-8-2015 / P.1 PKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven Presentatie 27 januari 2011 Peter Jobsen Protestantse Kerk Nederland / 27-8-2015 / P.2 Aanleiding
Nadere informatieTEAM RADICALISERING IN DE KERING STAD GENT. Voorbereiding 2015 start januari 2016
TEAM RADICALISERING IN DE KERING STAD GENT Voorbereiding 2015 start januari 2016 VISIETEKST Wat is radicalisering? 4 krachtlijnen en rol van de stad 3 sporenbeleid Wat is radicalisering? Radicalisering
Nadere informatieIdentiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter
Identiteitsdocument van Jenaplanschool de Sterrenwachter Onze ideologie We zien iedereen als uniek en waardevol. Ieder kind heeft talenten en samen gaan we die ontdekken en ontwikkelen. Hierdoor kunnen
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands
Nederlands Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Dinsdag 20 juni 13.30 16.30 uur 20 06 Vragenboekje Voor dit examen zijn maximaal 47 punten te behalen; het examen bestaat uit 22 vragen
Nadere informatieBurgerschapsvorming op CCZ
Burgerschapsvorming op CCZ Visie Een groot deel van alle leerlingen in het voortgezet onderwijs zit op het VMBO. Jonge mensen met verschillende achtergronden, capaciteiten, culturen en leerstijlen. Zij
Nadere informatieInspiratiebijeenkomst Pedagogische Meerstemmigheid
Datum: Locatie: Spreker: Notulist: Aanwezigen: Organisatie: 14 december Kralingen Ilias El Hadioui Majda Battaï 23 deelnemers Stichting Attanmia i.s.m. Stichting Buurtwerk Kralingen-Crooswijk De besproken
Nadere informatieWIJKWERKERS EN ARMOEDE
WIJKWERKERS EN ARMOEDE 1. HET PRECAIRIAAT Wat gebeurt aan de onderkant van de Nederlandse samenleving? 2. DE BESTENDIGING VAN EEN PROBLEEM Wat frustreert een effectieve en efficiënte aanpak van de armoede?
Nadere informatieBEÏNVLOEDINGSSTIJLEN. Tegenbewegende stijlen. Meebewegende stijlen. = duwen = trekken. evalueren aansporen en onder druk zetten
BEÏNVLOEDINGSSTIJLEN Er zijn verschillende beïnvloedingsstijlen te onderscheiden. De stijlen kunnen worden onderverdeeld in: TEGENBEWEGENDE STIJLEN MEEBEWEGENDE STIJLEN = duwen = trekken Tegenbewegende
Nadere informatieRECHT EN SAMENLEVING ANDERS BEKEKEN
Wim Weymans RECHT EN SAMENLEVING ANDERS BEKEKEN Filosofische perspectieven Recht en samenleving anders bekeken Filosofische perspectieven Wim Weymans Acco Leuven / Den Haag Verantwoording 13 Inleiding 17
Nadere informatieE-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?
E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken
Nadere informatieOns hoogste doel. Dit is onze missie
20 19 23 Dit is onze missie Ons hoogste doel Ieder kind moet veilig, gezond, gelukkig en kansrijk op kunnen groeien. Onze scholen spelen daarin een essentiële rol. Wij bieden een prettige, veilige en duurzame
Nadere informatieDemocratie in tijden van populisme en technocratie. Prof. Stefan Rummens ID dagen beweging.net 12 okt 2017
Democratie in tijden van populisme en technocratie Prof. Stefan Rummens ID dagen beweging.net 12 okt 2017 1. Wat is democratie? 2. Populisme als stijl 3. Populisme als ideologie 4. Populisme als symptoom
Nadere informatieAnder Geluid. Burgerschapsonderwijs. De docent en het democratische gesprek. door Teun Dekker
Ander Geluid Burgerschapsonderwijs. De docent en het democratische gesprek door Teun Dekker Eén van de paradoxen van het onderwijs is dat het leerlingen voorbereidt om te functioneren in de samenleving
Nadere informatieEindexamen Nederlands vwo I
Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt toegekend. Tekst 1 Pleidooi voor onzekerheid 1 B 2 D 3 B 4 B 5 B 6 maximumscore 2 De onzekerheid / Het nuanceren / Het
Nadere informatieWeten waar we goed in zijn 1
Inburgering als voortdurend proces voor allen Lezing ter gelegenheid van de Conferentie Burgerschapsvorming. Islamitisch Onderwijs Ingeburgerd. Jaarbeursgebouw Utrecht Zaterdag 4 juni 2005. A.M.L. van
Nadere informatieLes 3. Stap 2 van Innerlijke Verbinding
Les 3 Stap 2 van Innerlijke Verbinding Kies voor de intentie om uzelf en anderen lief te hebben. Het maken van deze keuze opent uw hart, nodigt goddelijke Liefde en Mededogen binnen en beweegt u in de
Nadere informatieDeel 1 Over het wat en hoe 15. 1 Over het wat 17
Inhoud Deel 1 Over het wat en hoe 15 1 Over het wat 17 Alles is sociaal: sociale competentie in schema 17 De activiteiten 19 Geen methode, maar een methodiek 19 De opzet van het boek 21 2 Over het hoe
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
Nadere informatieSamen leren leven: Wereldbeelden in perspectief
Samen leren leven: Wereldbeelden in perspectief Ph.D.; Onderzoeker, auteur, sociaal ondernemer www.annickdewitt.com annick@annickdewitt.com In deze presentatie I Het ideaal: Samen leren leven II De condities:
Nadere informatieVVD verdeeld over samenwerking met PVV nu en in de toekomst
www.verheidinnederland.nl ERSBERICH - Noord-Holland -nderzoek (4): nderzoek naar de stand van de partij naar aanleiding van VV. (ransparant) (verheids) (anel) Zeer forse steun aan kabinet Rutte VVD verdeeld
Nadere informatieDodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2017
Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2017 Zolang de mens bestaat, staat hij zijn naaste ook naar het leven. Het is een vreemde soort paradox: de ene mens kan niet leven zonder de ander terwijl diezelfde mens
Nadere informatieDE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode?
DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848 ACHTERGRONDINFORMATIE PERIODE 1815-1848 DE EERSTE JAREN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In
Nadere informatieAf en toe chaotisch maar wel met een boodschap en lering. Mooie zinnen maar niet te volgen verhaal. Einde goed, 15 min
FOCUS collegereeks Psychologie voor managers 17 november 2016 André Wierdsma 8,4 Wat is uw algemene indruk van dit college? Af en toe chaotisch maar wel met een boodschap en lering Het leereffect wordt
Nadere informatieVisiedocument. Actief Burgerschap. Januari 2010
Visiedocument Actief Burgerschap Januari 2010 Gereformeerde scholen voor speciaal basisonderwijs Het Baken en De Drieluik Inleiding Actief Burgerschap U staat op het punt ons visiestuk actief burgerschap
Nadere informatieGIBO HEIDE. pedagogisch project
GIBO HEIDE pedagogisch project gemeenteraadsbesluit van 26 mei 2015 Het pedagogisch project is de vertaling van de visie van directie en leerkrachten die betrekking heeft op alle aspecten van het onderwijs
Nadere informatieStrategisch koersplan Onderwijs met Ambitie
Strategisch koersplan 2019-2023 Onderwijs met Ambitie Inhoud Inleiding...3 1. Waar laten we ons door leiden?...4 2. Waar staan we voor? 3. Waar kiezen we voor?... 6 Speerpunt 1: School en kind...6 Speerpunt
Nadere informatie17 mei 2019 Auteur: Petra Klapwijk. Onderzoek: Nederlandse identiteit
17 mei 2019 Auteur: Petra Klapwijk Onderzoek: Nederlandse identiteit Samenvatting Tweederde vindt dat Nederlandse identiteit onder druk staat De Nederlandse identiteit staat onder druk. Dat zegt tweederde
Nadere informatieReligieuze toewijzing, autochtone Nederlanders, 2015 (in procenten)
Tabel B2.1 Religieuze toewijzing, autochtone Nederlanders, 2015 (in procenten) autochtoon moslim 0,2 niet-gelovig 64,0 rooms-katholiek 16,9 protestants 18,0 ander geloof 0,9 Tabel B2.2 Aandeel dat zichzelf
Nadere informatie13617/16 van/ons/sv 1 DG E 1C
Raad van de Europese Unie Brussel, 4 november 2016 (OR. en) 13617/16 JEUN 84 NOTA van: aan: nr. vorig doc.: 13344/16 JEUN 76 Betreft: Na raadpleging van de Groep jeugdzaken heeft het voorzitterschap bijgaande
Nadere informatieVerbinden vanuit diversiteit
Verbinden vanuit diversiteit Krachtgericht sociaal werk in een context van armoede en culturele diversiteit Studievoormiddag 6 juni 2014 Het verhaal van Ahmed Een zoektocht met vele partners Partners De
Nadere informatie