Tendens Alcohol en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen in De Grift-regio M.M.V. TON NABBEN EN DIRK J. KORF

Transcriptie

1 Tendens 2003 Alcohol en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen in De Grift-regio ALEX ROOMER IRMGARD POELMANS M.M.V. TON NABBEN EN DIRK J. KORF De Grift Boulevard Heuvelink KP Arnhem Tel Fax

2 Tendens 2003 is een uitgave van De Grift, Gelders Centrum voor Verslavingszorg De Grift Cluster Preventie en Monitoring Boulevard Heuvelink KP Arnhem Tel Fax preventie@degrift.nl Drukkerij: Quantes Rijswijk Omslagfoto: Beerens en Van Ierland bv. ISBN: / NUR 740 Voor reacties op het onderzoek kunt u mailen naar: preventie@degrift.nl 2004, de auteurs Tendens

3 Voorwoord Drugsproblematiek en drugsgebruik zijn voortdurend aan verandering onderhevig. Dit heeft gevolgen voor de zorgactiviteiten, maar evenzeer voor het preventiewerk. Nieuwe drugs, veranderende gebruikspatronen en nieuwe risicogroepen stellen aan de verslavingszorg en haar partners hoge eisen en vragen om een flexibele aanpak. Inzicht in deze ontwikkelingen is noodzakelijk om adequaat te kunnen reageren op een veranderende markt. Dit heeft er toe geleid dat De Grift gestart is met haar monitoringproject Tendens. Ik ben daarom bijzonder verheugd dat het eerste resultaat van dit nieuwe project nu beschikbaar is gekomen. In Tendens 2003 wordt voor het eerst een systematische inzage gegeven in de wereld van drugsgebruik en de daaraan gerelateerde problematiek. Het gaat daarbij om het experimenteergedrag van jongeren en de waarneming daarvan vanuit posities in het veld, dichtbij de dagelijkse werkelijkheid van deze jongeren. Geen abstracte cijfers ditmaal, maar een rapportage vanuit een directe nabijheid. Een rapportage als deze opstellen is geen eenvoudige zaak. Daar gaat veel voorbereidend werk aan vooraf. Tendens 2003 is in samenwerking met het Bonger instituut, dat de jaarlijkse Amsterdam Antenne verzorgt, ontwikkeld. De methode van Antenne, die de situatie onder jongeren en jongvolwassenen in Amsterdam in beeld brengt, heeft zijn waarde bewezen. Tendens 2003 is opgebouwd uit verschillende onderdelen. Er wordt een overzicht gegeven van bestaand regionaal onderzoek. Hier wordt direct duidelijk dat er vrijwel geen onderzoek is gedaan naar het regionale alcohol- en drugsgebruik bij oudere jongeren. Dit is reden de geweest om met Tendens juist op deze doelgroep te focussen. De gebruikte methode hiervoor is een panelstudie geweest. Deze panelstudie staat centraal in Tendens De panelstudie laat onder meer zien dat het van belang is om alcohol en cannabis hoog op de preventieladder te zetten en dat probleemjongeren gebaat zijn bij een integrale aanpak. Naast de panelstudie wordt er in deze Tendens een overzicht gegeven van de uitslagen van door consumenten ter analyse aangeleverde drugsmonsters. De Grift heeft de ambitie om in de regio waarbinnen zij werkzaam is een expertisecentrum te zijn op het gebied van verslaving en verslavingsgedrag en Tendens

4 op het gebied van preventie en behandeling. Tendens 2003 is in dat kader bedoeld als de eerste in een reeks van jaarlijks terugkerende signalementen. Met de resultaten van deze Tendens 2003 gaat De Grift aan de slag. Dit kunnen we echter niet alleen. Ik spreek hierbij de wens uit dat beleidsmakers van gemeenten en instellingen gebruik zullen maken van de informatie die wij met dit rapport voor hen toegankelijk hebben proberen te maken. drs. B.F.M. Kuijf Voorzitter Raad van Bestuur De Grift, Gelders centrum voor verslavingszorg Tendens

5 Dankwoord Graag willen we alle panelleden bedanken voor hun deelname aan Tendens Eveneens gaat dank uit naar vele mensen binnen De Grift. Zij hebben gelukkig erg veel rekening met onze tijdsdruk gehouden en de bereidheid getoond, hun agenda s op de onze aan te passen. Marcel Rözer willen wij bedanken voor zijn grammaticale opmerkingen en tenslotte gaat speciale dank uit naar Ton Nabben, voor zijn waardevol commentaar. Tendens

6 Inhoud SAMENVATTING 7 HOOFDSTUK 1: INLEIDING 10 HOOFDSTUK 2: REGIONAAL ONDERZOEK 13 HOOFDSTUK 3: DE PANELSTUDIE 18 De onderzoeksmethode Uitgaanders Straatjongeren Probleemjongeren Informatiebron Geruchten, signalen en trends Conclusies HOOFDSTUK 4:DRUGS INFORMATIE EN MONITORING SYSTEEM 64 Drugs informatie en monitoring systeem Resultaten Conclusies HOOFDSTUK 5:DE GEMEENTE NIJMEGEN 68 REFERENTIES 70 BIJLAGEN 72 Bijlage 1 : Het ABC van de drugs Bijlage 2 : De panelleden Bijlage 3 : Drugsgebruik onder uitgaanders, straatjongeren en probleemjongeren Bijlage 4: GHB Verkrachtingsdrug? Feiten en Ficties Bijlage 5: Verbeterpunten voor Tendens 2004 Tendens

7 Samenvatting Dit is de eerste Tendens, een monitor naar het regionale alcohol en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen in De Grift-regio, uitgevoerd door De Grift. Tendens heeft als doel om het alcohol en drugsgebruik in het verzorgingsgebied van De Grift op een systematische en continue wijze in beeld te brengen. Met de resultaten van deze monitor kunnen gemeenten en De Grift beleid, hulpverlening en preventie meer en beter vorm geven. Tendens is niet het eerste onderzoek naar het gebruik van alcohol en drugs in De Grift regio. Regionaal onderzoek Diverse onderzoeken zijn Tendens voorgegaan. Veel van deze regionale onderzoeken zijn kwantitatief van aard en richten zich hoofdzakelijk op een populatie in de leeftijdsfase van twaalf tot achttien jaar. Regionaal onderzoek onder deze doelgroep laat zien dat alcohol het meest gebruikte genotmiddel is. De regionale onderzoeken in de Achterhoek laten een hoge score zien van het recent alcoholgebruik. Verder komt uit alle onderzoeken naar voren dat ecstasy de meest gebruikte stimulerende harddrug is, gevolgd door speed en cocaïne. Kwantitatieve cijfers over het regionale gebruik bij een oudere doelgroep dan scholieren zijn bijna niet voorhanden. Ditzelfde geldt voor kwalitatieve gegevens als bijvoorbeeld motieven van gebruik, waardering voor middelen en gebruikspatronen. Door met Tendens te kiezen voor een panelstudie (kwalitatief) en de focus te leggen op jongeren en jongvolwassenen in de leeftijd van 13 tot 28 jaar wordt aandacht besteed aan wat normaliter een blinde vlek is. Panelstudie Met medewerking van het Bonger instituut, dat in Amsterdam de jaarlijkse Antenne verzorgt, is de panelstudie vorm gegeven en uitgevoerd. Zeventien panelleden die zicht hebben op achttien netwerken zijn onafhankelijk van elkaar geïnterviewd. Een netwerk varieert in grote van 12 tot 300 jongeren. In de panelstudie zijn netwerken van uitgaanders, straatjongeren en probleemjongeren belicht. Tendens 2003 bestaat voor het grootste deel uit de resultaten van de eerste panelstudie. Tendens

8 Uitkomsten Panelstudie Alcohol drinken lijkt onlosmakelijk verbonden te zijn met uitgaan. Drinkpatronen verschillen per netwerk. Een van de bepalende factoren is de muzieksoort die in een uitgaansgelegenheid wordt gedraaid. Veel drinken door uitgaanders is niet ongewoon, maar stomdronken zijn is, met uitzondering van de plattelands netwerken, not done. Bij straat- en probleemjongeren speelt alcohol een minder centrale rol dan bij uitgaanders. Cannabis is bij deze jongeren hét middel bij uitstek. Ecstasy is de meest gebruikte harddrug. Het is een echte weekenddrug, het gebruik vindt vooral plaats op danceparty s en in grootschalige clubs. Ecstasy is goedkoop en draagt zijn steentje bij om lang los te gaan. Ecstasy staat in de netwerken te boek als een softe drug. Een drug die een weinig verslavend en schadelijk karakter zou hebben. Uitgaanderspanelleden signaleren een toenemende populariteit van cocaïne in hun netwerken. Panelleden vinden cocaïne meer verslavend dan ecstasy. Speed neemt in netwerken van uitgaanders een marginale rol in. Bij de straat en probleemjongeren komt speedgebruik iets meer voor. Opvallend is dat de verkrijgbaarheid van speed per netwerk erg verschilt. GHB, een middel dat in het uitgaanscircuit algemener lijkt te worden, komt bijna niet voor in de netwerken van de straat en probleemjongeren. Omgekeerd geldt dit voor slaapmiddelen, heroïne en gekookte coke. Op zeer beperkte schaal worden deze middelen gebruikt in enkele netwerken van de straat- en met name probleemjongeren. Bij uitgaanders wordt van het gebruik van deze middelen geen melding gemaakt. Hoe groter de last die een jongere ervaart, hoe riskanter het gebruik. Bij jongeren die geen dagbesteding (werk of opleiding), problemen met justitie of psychiatrische problemen hebben is het gebruik meer grenzeloos. De vlucht in een middel om ellende en verveling te onderdrukken, wordt bij deze jongeren meer dan eens geconstateerd. Er worden in Tendens 2003 geen uitspraken gedaan over trends. Een trend is namelijk het resultaat van een cumulatie van verschillende ontwikkelingen die al langer aan de gang zijn. Dit betekent dat er alleen uitspraken kunnen worden gedaan over trends als er meerdere metingen hebben plaats gevonden. Tendens

9 De testservice Naast kwalitatieve gegevens van de panelstudie wordt er in Tendens 2003 een overzicht gegeven van de in 2002 aangeleverde pillen en poeders bij de testservice van De Grift. Hieruit blijkt dat een als ecstasy aangeleverde pil in ongeveer 9 op de 10 gevallen daadwerkelijk de werkzame stof MDMA bevat. De dosering MDMA per ecstasy pil varieert daarentegen sterk. Nijmegen De gemeente Nijmegen heeft door middel van extra financiering meer aandacht gekregen in Tendens. Iets meer dan de helft van het totaal aantal panelleden zijn afkomstig uit een Nijmeegs netwerk. Tendens 2003 sluit dan ook af met enkele onderzoeksresultaten uit deze gemeente. Tendens

10 Hoofdstuk Hoofdstuk 1 Inleiding 1 Goede zorg en preventie begint met actuele kennis over de wereld van alcohol, drugs en gokken. Deze wereld is aan verandering onderhevig. Doeltreffende alcohol- en drugspreventie en -hulpverlening is daarom gebaat bij het tijdig signaleren van nieuwe ontwikkelingen, motieven en gebruikspatronen. Genotmiddelen komen en gaan, doelgroepen verschuiven en het gebruik kan sterk per regio verschillen. Om meer inzicht te krijgen in de regionale ontwikkelingen op het gebied van alcohol, drugs en gokken is De Grift 1 gestart met haar monitor Tendens'. Tendens heeft als doel om: Het alcohol- en drugsgebruik in het verzorgingsgebied van De Grift op een systematische en continue wijze in beeld te brengen. Ten eerste om beleid, hulpverlening en preventie vorm te geven. Ten tweede ziet De Grift het als haar taak om een goede informatiebron te zijn op het gebied van middelengebruik. Zodat eventueel optredende incidenten en mogelijke panieksignalen rondom alcohol- en drugsgebruik op een juiste wijze beoordeeld kunnen worden. Tendens is niet het eerste alcohol- en drugsonderzoek in De Grift-regio. Wel is het de eerste lokale monitor. Het zal dan ook niet bij Tendens 2003 blijven. De 1 De Grift is de instelling voor verslavingzorg en preventie in Zuid en Oost Gelderland. Het verzorgingsgebied van De Grift beslaat, per 1 januari 2002, 57 gemeenten, waar in totaal meer dan 1,4 miljoen inwoners woonachtig zijn. Het gebied bestrijkt de regio s Arnhem, de Gelderse Vallei, Oost- Gelderland, Nijmegen en Rivierenland. De Grift heeft als doel om problematisch gebruik van alcohol en drugs en problematisch gokken te voorkomen dan wel te behandelen. Hiervoor heeft De Grift zijn organisatie onderverdeeld in de sectoren: Zorg, hulpverlening en resocialisatie Justitiële zorg Consultatie, advies en beleidsadvisering Preventie en Monitoring Tendens

11 verwachting is dat er een lange reeks gaat volgen. Het voordeel van longitudinaal onderzoek ten opzichte van eenmalig onderzoek is dat het op termijn inzicht kan geven in nieuwe trends. De Grift heeft er voor gekozen om het accent van de eerste Tendens te leggen op een panelstudie onder jongeren en jongvolwassenen. Jongeren en jongvolwassenen zijn een interessante doelgroep als het gaat om alcohol- en drugsgebruik. Landelijk onderzoek maakt duidelijk, dat er juist in de leeftijd van 20 tot 24 jaar sprake is van een toename van het gebruik van bijna elke drug (Abraham e.a., 2002). Weinig onderzoek spitst zich toe op deze doelgroep, zo maakt het overzicht van de regionale Gelderse onderzoeken (zie hoofdstuk twee) duidelijk. Daarbij is veel regionaal onderzoek kwantitatief van aard. Om deze reden heeft de gemeente Nijmegen extra middelen ter beschikking gesteld om het gebruik bij jongeren en jongvolwassenen in haar gemeente kwalitatief te monitoren. Met de resultaten kan meer richting gegeven worden aan preventie en veldwerk voor deze doelgroep. Als de uitkomsten van de eerste Tendens daar aanleiding toe geven zal De Grift zich beraden of naast de huidige kwalitatieve methode nog andere onderzoeksmethoden ingezet gaan worden. Hierbij kan gedacht worden aan meer kwantitatieve onderzoeksmethode als bijvoorbeeld een doelgroepensurvey. Opbouw rapport In hoofdstuk twee wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste onderzoeken die de afgelopen tien jaar zijn uitgevoerd in de regio van De Grift. Dit overzicht plaatst het gebruik van alcohol en drugs in perspectief. Hoofdstuk drie beschrijft de panelstudie, een kwalitatief onderzoek naar het alcohol- en drugsgebruik bij jongeren en jongvolwassenen die meer dan gemiddeld met alcohol en drugs experimenteren. Er wordt hierbij een onderverdeling gemaakt tussen uitgaander, straatjongeren en probleemjongeren. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een overzicht van signalen. Deze signalen zijn gedestilleerd uit de panelstudie. In hoofdstuk vier gaan we in op de regionale gegevens van het Drug Informatie en Monitoringsysteem (DIMS). Deze data zijn een indicator voor het aanbod en de zuiverheid van de regionale ecstasy markt. Hoofdstuk vijf tenslotte geeft onderzoeksbevindingen weer die in Nijmegen zijn geconstateerd. Aan het rapport is een vijftal bijlagen toegevoegd. Bijlage 1 bevat achtergrond informatie over de verschillende drugs die in het rapport worden genoemd. Bijlage 2 en 3 bevat informatie over de panelstudie. Bijlage 4 gaat in op feiten en Tendens

12 ficties van de drug GHB. In bijlage 5 tenslotte worden een aantal aandachtspunten geformuleerd voor Tendens Tendens

13 Hoofdstuk Hoofdstuk 2 Regionaal onderzoek 2 Tendens, de monitor van De Grift, houdt zich bezig met het alcohol- en drugsgebruik in de regio. Het zijn met name de regionale GGD s geweest, al dan niet in samenwerking met De Grift, die op dit terrein tot dusver onderzoek hebben gedaan. In dit hoofdstuk wordt getracht om een overzicht te geven van de grote regionale onderzoeken van de afgelopen tien jaar. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen kwalitatief (interpreterend) en kwantificerend onderzoek. Kwalitatief onderzoek is onderzoek waarbij overwegend gebruik wordt gemaakt van gegevens van kwalitatieve aard en dat als doel heeft om onderzoeksproblemen in of van situaties, gebeurtenissen en personen te beschrijven en te interpreteren. (Baarda e.a. 1995). Bij kwantitatief onderzoek worden de onderzoeksresultaten hoofdzakelijk in getallen of kwantiteiten uitgedrukt. Kwalitatief onderzoek naar het lokale alcohol en drugsgebruik en gokgedrag is de laatste tien jaar op bescheiden schaal uitgevoerd in De Grift-regio. De Quick Scan Arnhem (Riper en Korf, 2000) en het onderzoek naar genotmiddelengebruik door risicojongeren in Doetinchem (Bouwens en de Rover, 2001) zijn de twee belangrijkste (overwegend) kwalitatieve onderzoeken. Enkele bevindingen uit deze beide onderzoeken zijn: Quick Scan (1999) Alcohol, ecstasy en cocaïne zijn voor de onderzochte jongeren de meest populaire uitgaansdrugs; Alcohol wordt tijdens het uitgaan vrijwel altijd door een ieder van de onderzochte jongeren geconsumeerd, illegale drugs niet altijd; De gemiddelde leeftijd van gebruiker lijkt te dalen; Het gebruik van alcohol en cocaïne neemt toe; Tendens

14 Een aantal is van mening dat het gebruik van verschillende middelen op één uitgaansavond toeneemt; Mate en frequentie van gebruik is verschillend per gebruiker en mede afhankelijk van de uitgaansscene, de beschikbaarheid, persoonlijke voorkeur en het individuele gebruikersritueel. Dörkumse Jongeluu veur wie zoepen en blowen te wiet gaot (2001): Veel drinken is in de Doetinchemse cultuur niet ongewoon; Alcohol en vooral drugs zijn binnen de opvoeding geen vanzelfsprekend, maar een moeilijk te bespreken thema; Er is een toename van gebruik van genotmiddelen onder jongeren; Naar schatting is er een groep van 150 tot 175 Doetinchemse jongeren waarbij het gebruik als zorgwekkend wordt aangegeven Deze twee kwalitatieve onderzoeken zijn uitzonderingen, de regionale onderzoeken zijn over het algemeen kwantitatief. Op de volgende bladzijde staat een schematisch overzicht van de regionale kwantitatieve onderzoeken weergegeven. Tendens

15 De Grift-regio Oost De Grift-regio Zuid De Grif Regio Midden Onderzoek Gokgedrag en gebruik genotmiddelen Doetinchemse scholieren in 1995 Gokgedrag en gebruik genotmiddelen scholieren regio Achterhoek Alles onder controle? 2002 Wat is Normaal in de Achterhoek 2003 Gezondheidspeiling 1996 Gezondheid en leefstijl van Jongeren Rivierenland 1997 Jeugdmonitor 1999 Jongeren-enquête Gemeente West Maas en Waal 2001 Jongeren-enquête gemeente Wijchen 2001 Gezondheid en Leefstijl van jongeren in Lingewaal 2001 Barometer 1995 Barometer 1996 Een gezonde tweede 1996 Gezondheid in de regio Arnhem 1996 Arnhemse Scholierenenquête 1998 Quick Scan Arnhem 2000 Jeugdmonitor Ede 2000 Leeftijd (jaar) Omschrijving onderzochte populatie Scholieren van het Voortgezet Onderwijs in Doetinchem Scholieren van het Voortgezet Onderwijs in de Achterhoek Jongeren in de gemeente Groenlo Scholieren van het Voortgezet Onderwijs in de Achterhoek 18+ Algemene bevolking gemeente Nijmegen Gem. 14,9 Leerlingen van klas twee en vier in het voortgezet onderwijs in Rivierenland Jongeren in de gemeente Nijmegen Jongeren in de gemeente West Maas en Waal Jongeren in de gemeente Wijchen Jongeren in de gemeente Lingewaal Gem. 15,8 Gem. 15,2 Leerlingen van Arnhemse voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs Leerlingen van Arnhemse voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs de klas Voortgezet onderwijs regio Arnhem 16+ Algemene bevolking In de GGD regio Arnhem Scholieren van het Voortgezet Onderwijs in Arnhem Uitgaanders in Arnhem Jongeren in de gemeente Ede Alcohol Cannabis Gokken O.G. 2 R.G. 3 O.G. R.G. O.G. R.G. (%) (%) (%) (%) (%) (%) (W.E) ,7 8, (W.E) ,2 6, , ,5 5, ,2 3,4 11,4 (W.E) 3, (W.E) O.G.= Ooit Gebruik of Life Time prevalentie 3 R.G.: Recent gebruik. Gebruik in de laatste maand, laatste dertig dagen of laatste vier weken 4 W.E.: wel eens. Hierbij is het niet duidelijk wat met wel eens bedoeld wordt. Tendens

16 De Grift-regio Oost De Grift-regio Zuid De Grif Regio Midden Onderzoek Gokgedrag en gebruik genotmiddelen Doetinchemse scholieren in 1995 Gokgedrag en gebruik genotmiddelen scholieren regio Achterhoek Alles onder controle? 2002 Wat is Normaal in de Achterhoek 2003 Gezondheidspeiling 1996 Gezondheid en leefstijl van Jongeren Rivierenland 1997 Jeugdmonitor 1999 Jongeren-enquête Gemeente West Maas en Waal 2001 Jongeren-enquête gemeente Wijchen 2001 Gezondheid en Leefstijl van jongeren in Lingewaal 2001 Barometer 1995 Barometer 1996 Een gezonde tweede 1996 Gezondheid in de regio Arnhem 1996 Arnhemse Scholierenenquête 1998 Quick Scan Arnhem 2000 Jeugdmonitor Ede 2000 Leeftijd (jaar) Omschrijving onderzochte populatie Scholieren van het Voortgezet Onderwijs in Doetinchem Scholieren van het Voortgezet Onderwijs in de Achterhoek Jongeren in de gemeente Groenlo Scholieren van het Voortgezet Onderwijs in de Achterhoek 18+ Algemene bevolking gemeente Nijmegen Gem. 14,9 Leerlingen van klas twee en vier in het voortgezet onderwijs in Rivierenland Jongeren in de gemeente Nijmegen Jongeren in de gemeente West Maas en Waal Jongeren in de gemeente Wijchen Jongeren in de gemeente Lingewaal Gem. 15,8 Gem. 15,2 Leerlingen van Arnhemse voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs Leerlingen van Arnhemse voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs de klas Voortgezet onderwijs regio Arnhem 16+ Algemene bevolking In de GGD regio Arnhem Scholieren van het Voortgezet Onderwijs in Arnhem Uitgaanders in Arnhem Jongeren in de gemeente Ede Ecstasy Speed Cocaïne Paddo s Heroïne O.G. 5 O.G. O.G. O.G. O.G. (%) (%) (%) (%) (%) < < < 1 <1 -- < ,5 4 1,8 2 0,9 1,4 1,1 1,3 2,2 0,1 1,5 1,2 0,6 2,4 0,2 2,2 1,6 1,5 3,4 0, ,8 1,6 -- 0,5 5,9 4, ,1 1,1 -- 0,4 -- 0, < O.G.= Ooit Gebruik of Life Time prevalentie Tendens

17 Vergelijking onderzoeksresultaten De gepresenteerde kwantitatieve onderzoeken kunnen niet zonder meer met elkaar vergeleken worden. Naast de verschillen in onderzoeksmethode, gebruikte terminologie en formulering van de vragen verschilt de onderzoekspopulatie. Dit verschil zit in leeftijdsopbouw, doelgroep, onderwijsniveau en etniciteit. Ondanks deze verschillen is er toch een aantal bevindingen uit deze onderzoeken op te maken. Jongeren vormen een belangrijke doelgroep van onderzoek in De Grift-regio. Het zijn met name de scholieren van wie het gebruik van genotmiddelen in beeld is gebracht. Alcohol is bij deze doelgroep de meest gebruikte drugsoort, gevolgd door cannabis. Van de illegale stimulantia zijn in volgorde ecstasy, dan speed en dan cocaïne ooit het meest gebruikt door de leerlingen. Het gaat om een klein deel van de totale populatie schoolgaande jongeren, namelijk 0,4% tot 5,9%. Het heroïne gebruik is laag (0-1,1%). Een aantal gemeenten heeft er voor gekozen om het gebruik van genotmiddelen niet alleen bij scholieren, maar bij alle jongeren in een bepaalde leeftijdscategorie in beeld te brengen. Het valt hierbij op dat er veelal gekozen is voor een jonge doelgroep. Hoofdzakelijk tot maximaal 18 jaar. De jeugdmonitor van de gemeente Ede vormt hierop een uitzondering. Deze heeft jongeren tot 25 jaar in beeld gebracht. Het is jammer, dat er overwegend gekozen is voor een jonge doelgroep. Juist omdat landelijk onderzoek duidelijk maakt dat het gebruik bij jongeren en jongvolwassenen in de leeftijd van 20 tot 24 jaar zijn piek bereikt (Abraham e.a. 2002). Uit de onderzoeken naar jongeren in een bepaalde leeftijdscategorie uit een bepaalde gemeente valt een zelfde verdeling van populariteit van middelen waar te nemen als bij de scholierenonderzoeken. Alcohol wordt het meest gebruikt, gevolgd door cannabis. Ecstasy is de meest gebruikte illegale stimulantia. Het overzicht laat ook zien dat recent gebruik van alcohol in de Achterhoek (De Griftregio Oost) hoog is. Het schematisch overzicht geeft weer dat er slechts twee onderzoeken onder de totale bevolking, zogenaamde bevolkingsenquêtes, zijn afgenomen. Er is in deze onderzoeken slechts één vraag opgenomen over het alcoholgebruik. Over ander drugsgebruik onder de totale bevolking in De Grift-regio is weinig tot niets bekend. Tendens

18 Hoofdstuk Hoofdstuk 3 De Panelstudie De onderzoeksmethode Sinds 1993 bestaat de Antenne Amsterdam (Korf e.a., 2003), een monitor naar het alcohol- en drugsgebruik onder jonge Amsterdammers (tot een jaar of dertig). Een belangrijk onderdeel van deze monitor is de panelstudie. Elk halfjaar wordt een aantal insiders in verschillende netwerken en scenes van gebruikers geïnterviewd over de ontwikkelingen van alcohol- en drugsgebruik in hun netwerk of scene. Deze methode heeft zijn waarde bewezen als een informatiesysteem waarin ontwikkelingen in drugsgebruik en de achtergronden daarvan worden verzameld. De verwachting is dat de resultaten uit de panelstudie van Antenne Amsterdam niet zonder meer gegeneraliseerd kunnen worden naar De Grift-regio. Immers Amsterdam kent een ander straat- en uitgaansleven dan bijvoorbeeld Arnhem, Nijmegen of de Achterhoek. Met medewerking van het Bongers Instituut, grondlegger van de Antenne, zijn we gestart met een panelstudie in het verzorgingsgebied van De Grift. Dit gebied beslaat Arnhem, de Gelderse Vallei, Oost- Gelderland, Nijmegen en Rivierenland. Met deze panelstudie willen we een regionaal informatiesysteem ontwikkelen, waarin doorlopend gegevens worden verzameld over drugs, drugsgebruik in netwerken van drugsgebruikers binnen het verzorgingsgebied. De focus ligt hierbij op jongeren en jongvolwassenen. De panelstudie is een kwalitatief onderzoeksinstrument, waarmee we algemene ontwikkelingen willen schetsen. Die ontwikkelingen behelzen enerzijds trendsetters, die meer dan gemiddeld met alcohol en drugs experimenteren en bij wie eventuele nieuwe ontwikkelingen in het uitgaansleven het eerst te signaleren zijn. En anderzijds jongeren die vanwege hun riskante levensstijl eerder in de problemen komen, zoals Tendens

19 zwerfjongeren of voor buitenstaanders moeilijk toegankelijke straatjongeren. Men moet er voor waken om deze bevindingen te generaliseren naar jongeren in het algemeen. De panelstudie gaat in het algemeen niet over de doorsneejongeren. Wel kunnen nieuwe ontwikkelingen een algemeen karakter krijgen en zich via trendsetters doorzetten naar trendvolgers en daarna bij een breder publiek bekend worden (Korf e.a., 2002). De panelstudie is geen statisch instrument. Beoogd wordt om twee keer per jaar panelleden te interviewen over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van alcohol en drugs. Antenne richt zich met name op het uitgaansleven. De achtergrond hiervan is dat met name het uitgaansleven een dynamisch wereld is. Een wereld waarin hypes en nieuwe trends op het gebied van mode, muziek, maar ook van alcohol en drugs elkaar snel opvolgen. In de totale Amsterdamse panelstudie neemt de wereld van de straat- en probleemjongeren een relatief klein aandeel van de totale panelstudie in. Wij kiezen er bewust voor om de straat- en probleemjongeren een groot aandeel te geven. Binnen De Grift krijgen risicojongeren en hun gebruik steeds meer aandacht. Inzicht in het gebruik en de achtergronden hiervan zijn van groot belang. De resultaten van de panelstudie zijn verdeeld over de volgende drie clusters: Uitgaanders Straatjongeren Probleemjongeren Voor de interviews van de panelleden hebben we grotendeels gebruik gemaakt van de semi-gestructureerde interviewlijsten 6 van Antenne en het onderzoek Dörkumse Jongeluu veur wie zoepen en blowen te wiet gaot (2001) Panelleden worden niet geïnterviewd over hun eigen gebruik, maar over wat zij weten van drugsgebruik in een breder verband. Bij de selectie van panelleden hebben we gekozen om het straat- en uitgaansleven in Nijmegen vooral in kaart te brengen. Dit is gebeurt op verzoek van de gemeente Nijmegen. Daarnaast willen we ook het alcohol en drugsgebruik van straat- en probleemjongeren in het gehele verzorgingsgebied in kaart brengen. We hebben gestreefd naar een goede verdeling van de netwerken van uitgaande-, straat- en probleemjongeren. 6 In een semi-gestructureerde vragenlijst liggen de vragen en antwoorden niet van tevoren vast, maar de onderwerpen wel. (Baarda e.a., 1995) Tendens

20 De focus ligt zoals aangegeven op netwerken van jongeren en jongvolwassenen. Hierbij gaat het om een leeftijdgroep van 13 tot en met 28 jaar. Bij de selectie heeft ook de locatie of stad waar het netwerk zich bevindt meegespeeld. Het verzorgingsgebied van De Grift is opgesplitst in drie regio s: Midden (Arnhem en Gelderse Vallei), Zuid (Rivierenland en Nijmegen) en Oost (Achterhoek). In totaal zijn er achttien netwerken vertegenwoordigd. Vier van de netwerken zitten in de Regio Oost, negen netwerken zitten in de Regio Zuid (met name in Nijmegen) en vijf netwerken in de Regio Midden. Het kleinste netwerk bestaat uit 12 jongeren en jongvolwassenen, het grootste netwerk heeft een omvang van 300 jongeren en jongvolwassenen (zie bijlage 2) Selectie panelleden Het samenstellen van een panel dient zorgvuldig te gebeuren. De criteria waaraan een panellid moet voldoen zijn. 1. Hij of zij moet zich bevinden in een netwerk met een zekere omvang of moet zicht hebben op meerdere kleinere netwerken; 2. Hij of zij heeft regelmatig contact met een netwerk van jongeren en jongvolwassenen tot en met 28 jaar 3. Hij of zij moet een sleutelpositie innemen en serieus worden genomen door het netwerk 4. Hij of zij moet voldoende inzicht hebben in trends in de drugswereld en kennis hebben over drugs; 5. Hij of zij moet een zeker overzicht hebben, reflectie of helikopterview kunnen aannemen. Na een eerste selectie zijn in totaal negentien mensen bereid en geschikt bevonden voor het afnemen van een interview. Hierbij hebben we gekeken naar een zo gevarieerd mogelijke samenstelling van het panel. Deze negentien mensen, die na een eerste selectie overbleven zijn: één smartshop-eigenaar, vier veldwerkers, één buurtkenner, vier horecamedewerkers, vijf uitgaanders, één voetbalsupporter en één dealer. Achteraf bleken een coffeeshopmedewerker en een straatjongere niet aan de genoemde criteria te voldoen, zodat er zeventien panelleden zijn overgebleven. Aangezien een panellid zicht kan hebben op meerdere netwerken vertegenwoordigen zij in totaal achttien netwerken. In de periode september tot en met november 2003 zijn de interviews onafhankelijk van elkaar afgenomen. De tijdsduur van de interviews varieerden van anderhalf tot vier uur. De panelleden hebben eerst een (telefonisch dan wel Tendens

21 mondeling) voorgesprek gehad, waarin een uitleg werd gegeven en waarin de selectiecriteria werden doorgenomen. Vervolgens is een afspraak gemaakt voor een interview. De interviews zijn in een café, restaurant of bij iemand thuis of werk afgenomen. Hierbij zijn er soms meerdere afspraken nodig geweest met eenzelfde persoon om een interview af te nemen. In één geval was het panellid pas op de vijfde afspraak aanwezig. Sommige interviews zijn opgenomen op een cassetterecorder. Vervolgens zijn alle interviews zo snel mogelijk uitgewerkt. Dit varieerde van één dag tot maximaal twee weken later. Om de anonimiteit van de panelleden en uitgaansgelegenheden te waarborgen worden zij gecodeerd weergegeven. Zo worden panelleden aangeduid met een nummer en bij degenen die meer dan één netwerk bestrijken, met een toevoeging van de letter a en b voor de afzonderlijke netwerken. Panelleden en horecagelegenheden hebben een fictieve naam gekregen, als bijvoorbeeld club Royal. Dorpen worden niet met naam benoemd, maar krijgen een letter, als bijvoorbeeld dorp A. Deze anonimiteit is van belang, aangezien het niet gaat om de persoon of horecagelegenheid, maar om de ontwikkeling die plaats vindt. De panelleden zijn tot nu toe slechts eenmaal geïnterviewd. Het is na een eerste meting onmogelijk iets te zeggen over trends, wel kunnen geruchten en signalen worden opgemerkt Uitgaanders Uitgaan kan op diverse plaatsen, ook in De Grift-regio. In onder andere de grotere steden Arnhem, Nijmegen en Ede zijn diverse uitgaanscentra. De Korenmarkt in Arnhem, de Molenstraat in Nijmegen en het Museumplein in Ede zijn bekende voorbeelden. Op de Korenmarkt, waarschijnlijk het bekendste uitgaanscentrum van Gelderland, vind je een scala van uitgaansmogelijkheden variërend van bioscoop, restaurant, café, coffeeshop tot nachtgelegenheden als bar-dancing en clubs. De Korenmarkt wordt vooral door mensen uit Arnhem of uit de directe omgeving van Arnhem bezocht. Relatief weinig uitgaanders uit steden zoals Nijmegen en uit Duitsland bezoeken de Korenmarkt. Geschat wordt dat er op een gemiddelde zaterdagavond zo rond de vijftien tot twintig duizend uitgaanders zich op De Korenmarkt begeven. Uitgaanders typeren het uitgaansleven in Arnhem niet als bijzonder trendy, maar er is wel voor ieder wat wils (Riper en Korf 2000). In de hele provincie Gelderland zijn er gemiddeld genomen vijfentwintig horecabedrijven per tienduizend inwoners (Kerngetallen Tendens

22 horeca). De grote discotheken bevinden zich veelal buiten de stedelijke uitgaanscentra. De Radstake in Varsseveld, De Olde Beth in Wehl, City Lido in Groenlo en De Achterhoek Arena in Dinxperlo zijn bekende voorbeelden hiervan. Deze zouden als mainstream discotheek getypeerd kunnen worden. Vaak zijn er verschillende zalen waar diverse soorten muziek gedraaid worden. De Radstake bijvoorbeeld, de drukst bezochte discotheek van Gelderland, heeft maar liefst zes zalen. Een zaal waar trancemuziek wordt gedraaid, in de Graanschuur speelt een live band, de Napoleonzaal is afwisselend een zaal waar een danceparty gehouden wordt dan wel een liveband speelt, in het Koetshuis kan men karaoken, in de Hessenbar wordt stevige rockmuziek gedraaid en in de Jachthut is een soort van après-ski bar. Vergelijkbare grote discotheken zijn bijvoorbeeld De Kikvorsch in Altforst, De Rodenbrug in Beesd en de Hoeve en de Linde in Groesbeek. Het zijn discotheken waar een grote verscheidenheid is aan muziek wordt gedraaid, waarmee ze zich richten op een divers publiek. Daarnaast is er een groot aantal uitgaansgelegenheden die zich op een specifiek publiek richten zoals homoseksuelen, studenten, rockliefhebbers van alternatieve muziek of dance-liefhebbers. The Matrixx in Nijmegen is een voorbeeld van deze laatste categorie. Naast clubs en discotheken zijn er in Gelderland hallen, zalen of fabrieken waar zo nu en dan een danceparty wordt gehouden. Zo trad Tiësto op in het Gelredome, werd Intenz georganiseerd in de Rijnhal en zijn er party s in de Nijmeegse dobbelmanfabriek. Veel uitgaanders zijn mobiel. Jongeren gaan niet alleen uit in de stad of provincie waar ze wonen. Ze gaan ook naar grote steden in de Randstad of naar discotheken in Duitsland. In dit hoofdstuk wordt een beeld gegeven van de variëteit van uitgaanders en hun middelengebruik. Het gaat hier om een jongerencentrum, mainstream bar-dancings, mainstream discotheken, grootschalige danceparty s, kleinschalige danceparty s en trendy clubs. (zie bijlage 2) De eerste stappen in het uitgaancircuit In De Grift-regio zijn veel uitgaansgelegenheden die als mainstream zijn te categoriseren. Een van de kenmerken van een mainstream uitgaansgelegenheid is dat deze zich richt op een breed uitgaanspubliek. Dit doen zij door meerdere muziekstijlen op een avond te draaien in eenzelfde gelegenheid. De muziek varieert van Frans Bauer tot top 40-house of R&B. Een polonaise tussendoor daar zijn ze ook niet vies van. Maar harde rock, dat wordt er niet gedraaid. (René, 9a, gastheer, t 1 ) Tendens

23 Het publiek van een mainstream gelegenheid is overwegend jong. Vanaf zestien jaar mogen jongeren naar binnen in een dergelijke gelegenheid. Soms is deze leeftijdsgrens opgehoogd naar achttien jaar. Zo ook in de gelegenheid waar René (9a) 7 als gastheer werkt. Hij vindt dit jammer, want jongeren die op hun zestiende uit willen mogen nergens naar binnen. Veelal zijn de bezoekers van maintstream gelegenheden beginnende uitgaanders die hier hun eerste stappen in het uitgaanscircuit zetten. Deze gelegenheden kunnen een bar-dancing, een discotheek, maar ook een jongerencentrum zijn, waar een discoavond wordt gehouden. Op de Korenmarkt in Arnhem en de Molenstraat in Nijmegen zijn diverse populaire mainstream uitgaansgelegenheden gevestigd. Charly (12a) werkt in een Arnhemse- en René (9a) in een Nijmeegse mainstream uitgaansgelegenheid. In de bar-dancing waar Charly werkt, komen vooral Arnhemmers. De bardancing heeft een kleine dansvloer. Sommigen komen hier om op te warmen om na sluiting om twee uur s nachts door te gaan in de andere Arnhemse nachtgelegenheden. De bar-dancing in Nijmegen, waar René werkt, kan 500 bezoekers herbergen. Het bestaat uit meerdere ruimtes, waar overal dezelfde muziek wordt gedraaid, en heeft een grote dansvloer. Veiligheid voorop Bij de deur worden mannen gefouilleerd, de vrouwen worden niet gefouilleerd. We hebben namelijk geen vrouwelijke gastvrouwen. Wel controleren we bij de dames altijd de tasjes. Op een zaterdagavond werken er zeven gastheren. Vier staan er bij de deur en drie lopen door de zaak. Allemaal dragen we een portofoon en op zaterdag een kogelvrij vest. Als er wat aan de hand is roepen we elkaar op, zodat we met een grote groep gastheren het opstootje kunnen aanpakken. In de zaak hangen negen camera s die door één persoon de hele avond in de gaten wordt gehouden. Zelfs op het herentoilet hebben we een camera hangen. Op het damestoilet niet, daar schijnt dat niet te mogen. (René, gastheer,9a, t 1) De kleding van het publiek in beide gelegenheden is niet extreem, eerder casual. Jongens dragen veelal een spijkerbroek, trui of shirt van een bekend merk als Replay of Diesel. Meisjes zijn overwegend uitdagend gekleed. 7 In bijlage twee staan de kenmerken van een netwerk schematisch weergegeven. Tendens

24 Alles wat de meisjes aan hebben is eigenlijk te kort. Te korte rokjes en te korte shirtjes, zodat de piercing of het tattootje goed zichtbaar wordt. (René, 9a, gastheer, t 1 ) Ook in de regio zijn veel gelegenheden die zich richten op beginnende uitgaanders. In een dorpje in de Achterhoek bevindt zich in een jongerencafé waar elke vrijdagavond een discoavond wordt gehouden voor de dorpsjeugd van 12 tot en met 23 jaar. Raphaël (4a) is vrijwilliger en werkt hier afwisselend als dj en barman. Om acht uur opent het jongerencentrum zijn deuren. Rond negen uur wordt het drukker en vanaf tien uur komt de sfeer er goed in tot het moment dat de deuren, om één uur, sluiten. Op een vrijdagavond komen er gemiddeld honderd jongeren. Er komen diverse groepen in het jongerencafé. Zo komt er een vaste groep van tien tot twintig jongens en meisjes uit een omliggend dorp. Zij dragen veelal kleding van het merk Londsdale. Sommige van deze jongens hebben een kale kop en oorbellen. De meisjes dragen een staart en meerdere oorbellen. De favoriete muziek van deze groep is hardhouse. Deze groep onderscheidt zich van de andere bezoekers uit het dorp, die meer van trance en R&B houden. In het jongerencafé wordt elk soort muziek afwisselend gedraaid, maar de twee groepen gaan in principe niet met elkaar om. Vrijdag werkt Raphaël in het jongerencafé en op zaterdagavond gaat hij zelf uit. Hij bezoekt als vaste gast de ene week Heaven en de andere week The Cream. Beide hebben verschillende zalen, waar uiteenlopende muziek wordt gedraaid, uitgezonderd clubhouse en hardhouse. Heaven is een grote discotheek waar een paar duizend bezoekers in kunnen. Peter, een veldwerker van De Grift, noemt het merendeel van de bezoekers boeren. De Dikke van Dalen geeft als betekenis voor boeren: rumoer maken, drinken en klinken, losbandig leven (van Dalen, 1999). Boeren omschrijft Peter als een geuzenaam, voor een publiek uit de achterhoek, dat niet trendgevoelig is en van zuipen houdt, van verschillende muziek zoals rock, maar ook van de Achterhoekse formaties als Normaal en Jovink en de Voederbietels. Tendens

25 De Clubs Naast de mainstream cafés en discotheken is er ook een aantal danceclubs. Het zijn er een paar en bevinden zich in Arnhem en Nijmegen. Kenmerk van de danceclubs is dat zij zich richten op een bepaald segment van het uitgaanspubliek, die een voorkeur heeft voor dancemuziek, zoals clubhouse of hardhouse. In een club worden maandelijks terugkomende thema s georganiseerd, waar op een vaste avond eenzelfde muziekstijl wordt gedraaid. Er worden vaak bekende landelijke dj s geprogrammeerd, als Tiësto, Dana of Armin van Buuren. Is er geen thema avond, dan draait de eigen huis-dj, een zogenaamde resident DJ. Op een thema avond wordt bijvoorbeeld alleen hardstyle gedraaid of clubhouse, trance of techno. Ook organiseren de Gelderse clubs op zijn tijd een eightydiscoparty, een R&B party of een studentenfeest. De clubs richten zich op een avond op een specifieke doelgroep. Door verschillende avonden te organiseren komen er meerdere doelgroepen in de club. Toch zit er een aantal overeenkomsten tussen de verschillende clubavonden. De leeftijd is vanaf 21 jaar en beduidend ouder dan in de mainstream gelegenheden. Show en spektakel, zoals lichtshows, dansers en danseressen zijn belangrijk in de clubs. Het uiterlijk van de gasten is minder casual, eerder uitdagend en extravagant. Dennis en Anna (11a) werken in de Arnhemse club Royal. Het valt hen op dat vooral de hardstyle en hardhouse-avonden in trek zijn. Jaap en Suus (7a), in het dagelijks leven bouwvakker en verkoopster, gaan graag naar een van de meest toonaangevende clubs in Gelderland, The Tube. Sinds de opening, een aantal jaren geleden, zijn zij vaste bezoekers van deze club. Voorheen gingen ze altijd naar de Amsterdamse Marcanti plaza en naar de Hemkade of de Lexion in Zaandam. Sinds de opening van de The Tube komen ze niet meer in Amsterdam of Zaandam. Nu kunnen ze dicht bij huis uitgaan. Jaap en Suus komen in The Tube voor de goede dj s, de shows, de sfeer en de vele bekenden. Naast de grote clubs zijn er ook nog kleine clubs, die zich juist richten op een specifieke uitgaanspubliek met een voorkeur voor dance. Lemon is zo n club. Deze richt zich vooral op de studerende en hoogopgeleide uitgaanders. Het publiek staat open voor nieuwe muziekstromingen en -stijlen. Elkaar ontmoeten is in Lemon net zo belangrijk als de muziek. In het weekend draait er altijd een DJ, maar er wordt niet gedanst. Er staan veel comfortabele stoelen en banken. Rosa (2a) en Carolien (15a) komen vaak in Lemon en omschrijven deze als trendy en hip. Tendens

26 De party s Naast het clubbezoek gaat een groot deel van de uitgaanders naar landelijke danceparty s. Elke dance-stroming heeft zijn eigen party s, verspreid over het hele land en op verschillende locaties. De party s zijn populair onder de meeste uitgaanspanelleden. Sommige party s zijn zeer grootschalig, zoals Qlimax in het Gelredome waar bezoekers op af komen. In Nijmegen worden ook party s gehouden, die kleinschaliger van opzet zijn. Een party bezoeken is voor de meesten een speciaal gebeuren. De kleding wordt met zorg uitgezocht, het feest duurt langer en er worden meer en op een andere wijze drugs gebruikt. Het is volgens kenners specialer dan het gewone uitgaan. Jaap en Suus houden van party s als Dance Valley en Impulz Outdoor. Op deze party s komt ook Rosa. Zij bezoekt deze met een hechte vriendenkring van tien stappers. Voor Rosa en haar vrienden is het bezoeken van een party vooral een sociaal gebeuren. Ze praten met vreemden en er wordt veel gedanst. Wij zijn niet van het type opplaknagels of veel make up. We zien er vrij normaal, niet opvallend uit. Op de grote buitenfeesten trekken we gemakkelijke kleding aan: Puma s, een lekkere broek, een shirt en een vestje. (Rosa, 2a, uitgaander, t 1 ) In de Arnhemse bar-dancing waar Charly werkt zijn ook diverse jongeren die graag naar de grote party s gaan. Een avond in de kroeg kan nog wel gemist worden, maar bij party s als Impulz of Innercity daar moeten ze echt heen. Er wordt over gepraat op school. Je kan deze party s echt niet missen. (Charly, gastheer, 12a, t 1 ) Een paar panelleden houdt van kleinere intieme party s. Zo gaat Carolien eens in de twee maanden naar kleine party s in Nijmegen. Ze omschrijven zichzelf als hip, vlot en alternatief trendy. Merkkleding is niet belangrijk. Voor kleding geldt dat het niet uitmaakt hoeveel geld er voor wordt uitgegeven, als het er maar leuk uitziet. Tendens

27 Drugsgebruik bij uitgaanders Alcohol In alle netwerken wordt alcohol gedronken. Maar de drinkpatronen en voorkeuren verschillen. Bier is het populairst. Niet omdat bier zo lekker is, maar omdat er een economisch motief aan ten grondslag ligt. Bier is goedkoop. Anders dan een Breezer, waar in The Cream liefst zes euro voor betaald moet worden. Als er meer geld te besteden is wordt er Breezer, wodka Redd Bull, Smirnoff ice of een Bacardi cola gedronken. In de netwerken van de clubs wordt er door de vrouwen regelmatig wijn gedronken. Door de hoge prijzen in de horeca zien verschillende panelleden dat bezoekers op een later tijdstip naar het café of de club gaan. Eerst wordt er thuis ingedronken. Wie thuis teveel heeft gedronken, komt in het Nijmeegse café waar René werkt er niet meer in. Deze sanctie is goed na te leven. Andere regels zijn soms lastiger. Raphaël vindt het lastig om te voorkomen dat jeugd onder de zestien jaar geen alcohol krijgt. Ik zie wel dat er drank aan elkaar wordt gegeven. Wij moeten er dan wat van zeggen. Maar als ze niet mogen drinken, gaan ze op straat hangen. Het is een vervelende en lastig te hanteren regel. (Raphaël, medewerker jongerencentrum, 4a, t 1 ) Omdat oudere jongeren alcohol bestellen voor de jongeren, wordt er door de jongeren onder de zestien toch zo een glas of zeven tot acht gedronken op een avond. Ook in de andere netwerken wordt er op een avond behoorlijk wat alcohol geconsumeerd. Dit gebeurt met name door de mannelijke bezoekers van mainstream cafés en in kleinschalige clubs. Gemiddeld drinken mannen 25 glazen op een avond en vrouwen ongeveer 15 glazen. Mannen drinken meer dan vrouwen omdat ze er beter tegen kunnen, maar bij een man past het ook om de hele avond met twee glazen bier in de hand te staan. Vrouwen gaan nog wel eens dansen en dat doen de meeste mannen niet. Vrouwen kletsen veel meer en vergeten daarom wel eens te drinken. (René, gastheer, 9a, t 1 ) Veel drinken hoort er in een aantal netwerken bij, maar laveloos op de bar liggen is absoluut taboe. Ten aanzien van de hoeveelheid alcohol wordt er ook rekening gehouden met het soort gelegenheid waarin men zich bevindt. Tendens

28 Bij Heaven heb je twee glazen bier in de hand. Bij The Cream doen we het wat rustiger met alcohol. Hier komt iets meer stadsvolk en die drinken in het algemeen minder. The Cream is ook meer een aangeklede tent, waar je voor de muziek naar toe gaat. (Raphaël, mainstream uitgaander, 4b, t 1 ) Over het algemeen kan worden gezegd dat muziek en dansliefhebbers doorgaans minder alcohol drinken. Met name op de grote danceparty s en in grootschalige clubs wordt er beduidend minder alcohol gedronken dan op kleine danceparty s, mainstream gelegenheden of kleinschalige clubs. In het netwerk van Jaap en Suus wordt na een paar glazen bier, wijn of Breezer de alcohol vervangen door een Spa blauw of een Red Bull. Jaap en Suus geven hiervoor twee redenen. De eerste reden heeft te maken met het feit dat ze met de auto terug naar huis moeten rijden. De andere reden is dat er andere drugs geconsumeerd worden op een avond. Zeker als er ecstasy wordt gebruikt, drinken ze er minder bij. Wordt er cocaïne genuttigd, dan wordt er echter veel meer gedronken. Dit verklaart ook waarom er in Rosa s vriendenkring op de kleine danceparty s meer alcohol wordt genuttigd dan op de grote danceparty s. Op kleine party s neemt cocaïne een centralere rol in. Cannabis Cannabis speelt in geen van de netwerken een centrale rol. In de horecagelegenheden waar de panelleden werken of uitgaan mag niet geblowd worden. Op de Arnhemse Korenmarkt is blowen niet toegestaan. Vroeger mocht dit nog wel bij The O en The Swing. The O bestaat inmiddels niet meer en bij The Swing mag het van de eigenaar niet meer. Charly denkt dat geen enkele eigenaar op de Korenmarkt er om bekend wil staan dat er binnen geblowd mag worden. Het stinkt en Charly kan zich daarnaast voorstellen dat blowers doorgaans minder drinken. Maar tussen regel en praktijk zit nog wel eens een verschil. Dennis en Anna ruiken regelmatig een cannabislucht als zij aan het werk zijn in Royal. Deze cannabislucht is vooral op de R&B avonden aanwezig. Constateert een portier of gastheer het gebruik van cannabis dan wordt er verschillend mee omgegaan. In een aantal gelegenheden worden de gasten er direct uitgezet, terwijl elders eerst vriendelijk gevraagd wordt om de joint uit te maken. Gebruikt men op een avond een keer cannabis dan is dit met name na het uitgaan. Samen met vrienden wordt er thuis dan nog een jointje gerookt. Het wordt dan gebruikt als een slaapmutsje of gewoon voor de gezelligheid. Tendens

29 Kopiëren van gewoontes Marokkanen die blowen of andere drugs gebruiken zijn uitzonderingen. Ik denk dat het komt omdat het binnen de cultuur niet of minder wordt geaccepteerd wordt dat er alcohol of drugs worden genuttigd. Ik heb meegemaakt dat een Marokkaanse jongen zijn jongere broer een klap gaf, omdat deze alcohol dronk. Marokkaanse jongeren beginnen vrijwel nooit zelf met gebruik, ze doen dat alleen als de oudere broers al gebruiken. Vaak zie je dat die Marokkanen met Nederlanders optrekken. Wat dat betreft kopiëren zij de slechte gewoonten van de Nederlanders.(Charly, gastheer, 12a, t 1 ) Ecstasy Ecstasy is de meest gebruikte en populairste harddrug volgens de panelleden. Ecstasy wordt echter niet in elk netwerk gebruikt en er wordt ook wisselend per uitgaansgelegenheid met ecstasy omgegaan. Het gebruik vindt vooral plaats in grote clubs en op party s. Ecstasy is meestal verkrijgbaar in pilvorm, maar op party s en in de club waar Jaap en Suus werken wordt ook MDMA poeder gesignaleerd. Jaap geeft aan dat dit poeder als heftiger wordt beschouwd, omdat het moeilijker te doseren is. Ecstasy wordt gebruikt om volledig uit je dak te kunnen gaan. Het is voor veel stappers partydrug nummer één. Ecstasy wordt ook gebruikt voor de stimulerende werking. Een nacht lang stappen is dan makkelijker vol te houden. Al je zintuigen zijn extra geprikkeld tijdens de ecstasy-roes. Het zorgt voor een gevoel van verliefdheid, ook de onderlinge band die je in een groep voelt is sterker. De avond wordt daardoor bijzonder en gezellig. Met ecstasy ben je veel bezig met anderen. (Carolien, uitgaander, 15a, t 1) Over de prijs/kwaliteit verhouding van ecstasy zijn de panelleden tevreden. Ecstasy heeft een lange werkingsduur en is niet duur. Er worden prijzen genoemd van drie tot tien euro per pil. Gemiddeld wordt er iets minder dan vijf euro per pil betaald. Panelleden zien ecstasy als een milde harddrug. Ze denken dat het weinig kwaad kan en dat het gebruik makkelijker in de hand te houden is dan bijvoorbeeld bij cocaïne. Ecstasy is een drug voor speciale gelegenheden en leent zich niet voor dagelijks gebruik. Cocaïne In tegenstelling tot ecstasy wordt cocaïne weinig op de grote party s gebruikt. Cocaïne is geen partydrug, je gaat niet lekker van dansen. Cocaïne is meer voor in de kroeg, in een club of voor thuis. Samen met vrienden wordt wel eens voor Tendens