Om de effecten op de bodem in beeld te brengen worden de volgende criteria beoordeeld:

Transcriptie

1 1.1 Bodem Criteria Van het aspect bodem is zowel de bodemkwaliteit van belang als de bodemopbouw. Als ondergrond van het gebied heeft de bodemgesteldheid invloed op andere aspecten binnen het plangebied. Zo is de bodemgesteldheid van invloed op mogelijke zettingen en zijn de aanwezigheid en mate van verontreiniging van belang voor keuzes over de verwerking van de grond. In de volgende paragrafen wordt aandacht besteed aan de bodemopbouw en de bodemkwaliteit. Grondwaterstanden worden behandeld in paragraaf Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.. Aangezien geen wijzigingen in het gebruik van de bodem te verwachten zijn is het uitgangspunt voor dit MER is dat de huidige situatie en de referentiesituatie gelijk aan elkaar zijn. Om de effecten op de bodem in beeld te brengen worden de volgende criteria beoordeeld: Thema Aspect Criteria Bodem bodemopbouw effecten op aardkundige waarden effecten op de bodem door afgraving effecten op de bodem door zettingen bodemkwaliteit effecten op de bodemkwaliteit Deze aspecten en criteria worden beoordeeld conform de in hoofdstuk XX aangegeven beoordelingstabel. Gezien de kwalitatieve aard van de beoordelingen is vooral de effectbeschrijving van belang voor de onderbouwing van de gekozen effectbeoordeling Huidige situatie Binnen het plangebied varieert de maaiveldhoogte binnendijks tussen NAP 5,0 m en NAP 4,25 m. De waterkering langs het IJsselmeer ligt duidelijk hoger op circa NAP +5,0 m. In het plangebied was voorheen een viskwekerij gevestigd. Dit is nog deels zichtbaar door de indeling van het plangebied in compartimenten die omringd zijn met grondwallen. Deze grondwallen hebben een hoogte van ongeveer NAP 3,0 tot 2,5 m. De bodemopbouw is afgeleid uit sonderingen en onderzoeken die in het plangebied hebben plaatsgevonden (Van Heerebeek, 2012). De sonderingen zijn in eerste instantie uitgevoerd ten behoeve van de berekeningen voor de dijksterkte. Deze bieden echter ook informatie over het gehele plangebied. Tabel Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..1 globale bodemopbouw projectgebied Diepte (m NAP) topzand 4,75 m 6,5 m veen 6,5 m 8,5 m klei 8,5 m 11,0 m basisveen 11,0 m 11,5 m pleistoceen zand dieper dan 11,5 m De bodemkwaliteit is reeds eerder onderzocht. In het MER 2009 is een beschrijving van de bodemkwaliteit opgenomen, gebaseerd op eerder uitgevoerd verkennend bodemonderzoek (onder andere WMR Rinsumageest bv, 2007).

2 Uit verkennend bodemonderzoek blijkt dat er licht verhoogde (overschrijding streefwaarde) gehalten minerale olie, kwik, nikkel en zink in de ondergrond van het plangebied aanwezig zijn. Nader onderzoek is hier niet noodzakelijk. De waargenomen stoffen en gehalten vormen geen aanleiding milieuhygiënische beperkingen te stellen aan het gebruik van de locatie. Uit gemeentelijke informatie die in de rapportage van WMR Rinsumageest bv is verwerkt blijkt dat in het totale plangebied op drie van de ruim 300 onderzochte plekken in de met puin verstevigde dijkjes kleine hoeveelheden asbesthoudend materiaal is aangetroffen. De aangetroffen hoeveelheden asbesthoudend materiaal blijven ver onder de toetswaarden voor asbest in bodem. Ligging voormalige geulen en stroomruggen Op de historische kaart die de situatie weergeeft van 6500 v. Chr. staan nabij het huidige Lelystad de lopen van twee rivieren. Op basis van de kaart en voorkomende bodemformaties moeten eventueel voorkomende voormalige geulen en stroomruggen liggen op een diepte van circa 2,5 tot 5 meter beneden het huidige maaiveld (dat is op ca. 7,25 tot 9,75 m NAP). Uit de genomen grondboringen binnen het plangebied is naar voren gekomen dat een oeverwal aanwezig is in het uiterste noordoosten van het plangebied. De top van de oeverwal ligt op 1,10 meter onder maaiveld. Naar het zuidwesten toe duiken de Oude Zeekleiafzettingen weg tot 2,80 meter onder maaiveld Effectbeschrijving Voor de bodemopbouw van het gebied is de ophoging van het terrein met ca. 6,5 tot 7 meter ten opzichte van het huidige maaiveld van belang. Deze ophoging houdt in dat geen verstoring van de bodem door afgraving plaatsvindt. Alleen ter plaatse van de insteekhaven wordt mogelijk tot 1 meter onder het huidige maaiveld de bodem afgegraven. Dit betekent dat de eerste (zandige) bodemlaag mogelijk wordt weggegraven. Het weggraven voor de insteekhaven is alleen van toepassing op fase 1 van de ontwikkeling. In fase 2 wordt het terrein alleen opgehoogd. Zettingen Door het opbrengen van een groot grondpakket bovenop het huidige maaiveld zal zetting in het zettingsgevoelige pakket optreden. Het optreden van zettingen heeft in dit geval twee (mogelijke) uitwerkingen. Enerzijds treedt verticale zetting op, dat wil zeggen dat bij het opbrengen van ophoogmateriaal tot een bepaalde hoogte het maaiveld zakt (eerst in snel tempo en later langzamer). Daarmee moet meer materiaal worden opgebracht om de gewenste hoogte te bereiken. Anderzijds treden effecten op in het horizontale vlak, zeker bij een ophoging van de schaal van Flevokust. In de twee te onderscheiden fasen worden verschillende ophoogmaterialen toegepast. Voor de ophoging van de eerste fase wordt zand uit het IJsselmeer gebruikt. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de bestaande concessies voor het winnen van zand in het IJsselmeer. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat in de eerste fase het terrein in een keer wordt opgehoogd, voorafgaand aan de realisatie van de insteekhaven. Voor de tweede fase wordt gebruik gemaakt van secundaire afvalstoffen die worden geschoond en opgebracht. Dit houdt in dat voor de tweede fase maximaal 8 ha. per jaar kan worden opgehoogd. Er is geen onderscheid tussen de fasen in de hoogte van de ophoging. Voor de zettingen is geen verschil tussen beide fasen te maken.

3 Een verkennende globale berekening levert een verticale zetting op van ca. 1,5 m in een periode van 30 jaar. Verwacht wordt dat ca. 1,3 m van deze zetting in de eerste 100 dagen na aanbrengen van het ophoogmateriaal zal optreden. Het zettingsgevoelige pakket wordt hiermee ca. 1,5 m dunner. Dit betekent dat bij het ophogen van het terrein met 6,5 meter grond het maaiveld 1,5 meter lager komt te liggen dan bedoeld. Om tot een maaiveld van NAP+2,25 m te komen moet daarom ca. 1,5 m extra materiaal worden aangebracht. De totale bruto ophoging bedraagt daarmee ca. 8 m. De verticale zetting wordt met andere woorden opgevangen door een voldoende dik pakket van ophoogmaterialen aan te brengen. De ophoging van het terrein dient in een aantal ophoogslagen te gebeuren. Ophogen in een keer resulteert in taludinstabiliteit langs de randen en zijdelings wegpersen van de slappe veen en kleilagen. Het effect van de maaivelddaling zal zich uitstrekken tot een strook buiten het opgehoogde terrein. Ook hier zullen zettingen optreden. Aangezien de dijk rond het terrein van fase 1 reeds is aangelegd voor de ophoging, zal ook deze dijk worden beïnvloed door de zettingen van het opgehoogde terrein. Bij het aanleggen van de dijk wordt rekening gehouden met eventuele zettingen als gevolg van de ophoging van het terrein. Eventuele verplaatsingen zouden effect kunnen hebben op de kruinhoogte van de dijk en de stabiliteit van het talud. Hiermee is voldoende rekening gehouden in het ontwerp van de dijk. Het projectplan gaat hier op in en is leidend. Tevens is er naast de ophoging risico op opbollen van het maaiveld door de weggeperste grond. Dit betekent dat buiten het plangebied in de bodem verschuivingen optreden die gevolgen zouden kunnen hebben voor de bodem in de omgeving. Gezien de aanwezigheid van bouwwerken en infrastructuur in de omgeving, zou dit tot eventuele schade kunnen leiden. De horizontale verplaatsing op NAP 7,5 m wordt uit een globale berekening met tabellen van Loof en IJsseldijk op 20 tot 50 cm op 1 m afstand en 20 cm tot 1 cm op 10 m afstand van de ophoging geschat. De verschillen worden bepaald door de stijfheid van de zandige toplaag. Op basis van de uitgevoerde sonderingen is de toplaag tamelijk stijf en zullen de horizontale vervormingen cm bedragen op 1 m afstand en 1 5 cm op 10 m afstand van de ophoging. Bovenstaande waarden gelden indien de ophoging in een keer wordt aangebracht. Bij ophoging in stappen worden horizontale verplaatsingen grotendeels vermeden. De ophoging van fase 2 van het bedrijventerrein vindt in stappen van ca. 8 ha. per jaar plaats. Dit betekent dat het terrein steeds verder uitgebreid wordt en dat zetting van de ondergrond eveneens in stappen van ca. 8 ha. per jaar plaatsvindt. De uitvoering van deze werkzaamheden wordt nog niet nader bepaalt. De aannemer heeft hierin een zekere vrijheid. Daarbij wordt rekening gehouden met de zetting van het terrein. Het monitoren van zettingen en het voorkomen van zettingseffecten naar de omgeving wordt vastgelegd in afspraken met de aannemer. Als gevolg van het ophogen van het terrein met een zandpakket zal zich een nieuwe grondwaterstand instellen (zie ook paragraaf Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.). De invloed van het ophogingspakket op het grondwaterregiem dient te worden onderzocht waarbij de overgang naar het (lagere) polderpeil in het omliggende gebied dient te worden beschouwd en de afwatering naar het IJsselmeer. Alle bedrijven, overheden en andere organisaties hebben de verantwoordelijkheid bodemverontreinigingen te voorkomen en ingeval van een calamiteit afdoende maatregelen te nemen om verontreiniging tot het minimum te beperken (via Wm vergunningen). Specifieke effecten van de te vestigen bedrijven op de bodemkwaliteit worden in dit MER buiten beschouwing gelaten, omdat nog niet op voorhand duidelijk is welke bedrijven zich zullen vestigen. Bovendien is het uitgangspunt dat de nieuw te vestigen bedrijven moeten voldoen aan de voor bodemkwaliteit

4 geldende richtlijnen en wettelijke kaders. Wel is aandacht besteed aan het op te brengen ophoogpakket. Het huidige maaiveld is nauwelijks vervuild. Het voorkomen van kleine hoeveelheden asbest in de puindammetjes is als van weinig belang beschreven in de huidige situatie (paragraaf 1.1.2). Door de integrale ophoging van het terrein met ca. 6,5 8 m wordt het bestaande maaiveld op een zodanige diepte gebracht, dat dit maaiveld niet tot nauwelijks meer bereikbaar is. In fase 1 wordt het terrein opgehoogd met zand uit het IJsselmeer. Dit zand is schoon en geschikt om te gebruiken voor het bedrijventerrein. In fase 2 wordt gebruik gemaakt van geschoonde secundaire bouwstoffen. De voorwaarden voor het toepassen van deze bouwstoffen is dat geen uitloogbare vervuilende stoffen in het ophoogmateriaal aanwezig mogen zijn. Bovendien mogen deze stoffen niet direct tegen de primaire waterkeringen gebruikt worden, maar moeten tussen de secundaire bouwstoffen en de dijk en de aan te brengen bouwstoffen voor de dijk geschikte materialen gebruikt worden (zand). Doordat gebruik gemaakt wordt van geschoonde materialen is ook de ophogingslaag voor de tweede fase geschikt om te gebruiken voor het bedrijventerrein. Om hiervan gebruik te kunnen maken is een Green Deal gesloten en moet aan de in dat convenant vastgelegde voorwaarden worden voldaan. De effecten van activiteiten in de openbare ruimte zoals transport en beheer en onderhoud van groen hebben geen (of minimale effecten) op de bodem. Bedrijven hebben de verantwoordelijkheid en de verplichting vanuit vergunningen om maatregelen te nemen om verontreiniging van de bodem te voorkomen. De te nemen maatregelen zijn afhankelijk van de bedrijfssoort en de bedrijfsactiviteiten en worden gecontroleerd door het bevoegd gezag. Maatregelen kunnen bestaan uit opvangbakken voor tanks, vloeistofdichte bestrating en werkprotocollen. Daarnaast dient in geval van een calamiteit een eventueel ontstane verontreiniging adequaat verwijderd te worden Effectbeoordeling Het afgraven van de bodem ter plaatse van de haven heeft een zeer beperkte invloed op de bodemopbouw. Alleen de bovenste meter wordt (mogelijk) afgegraven ter plaatse van de haven. Dit effect wordt dan ook als neutraal (0) beoordeeld. Het optreden van zettingen heeft op het terrein zelf weinig invloed. Voorafgaand aan de uitvoering van de werkzaamheden wordt een nader zettingenonderzoek uitgevoerd. Het onderzoek richt zich onder meer op de hoeveelheid op te brengen grond om een voldoende maaiveldhoogte te bereiken. De verticale zetting wordt daarin betrokken. Door middel van monitoring wordt vervolgens gecontroleerd of de verwachte zetting uit de berekeningen daadwerkelijk optreedt. De horizontale verplaatsing wordt eveneens als neutraal beoordeeld, omdat bij een gefaseerde ophoging van het terrein horizontale verplaatsingen grotendeels vermeden worden. Ook hier zal monitoring noodzakelijk zijn tijdens het ophogen van het terrein. De effecten van zettingen worden daarmee als neutraal (0) beoordeeld. Gezien de kwaliteit van de bodem in de huidige situatie en de kwaliteit van de op te brengen ophoogmaterialen is de bodemkwaliteit als neutraal (0) beoordeeld. De kwaliteit van de bodem wordt niet verslechterd en niet verbeterd door de ingrepen. De beoordelingen gelden voor zowel fase 1 als fase 2 van de ontwikkeling. Voor bodem is geen relevant onderscheid te maken tussen beide fasen. Samengevat is de beoordeling van de effecten als volgt weer te geven

5 Aspect Criteria Plansituatie Fase 1 Fase 2 bodemopbouw effecten op de bodem door 0 0 afgraving effecten op de bodem door 0 0 zettingen bodemkwaliteit effecten op de bodemkwaliteit 0 0