MUSKVERBINDINGEN IN COSMETISCHE PRODUCTEN OP ALCOHOLBASIS. Factsheet. Voedsel en Waren Autoriteit Afdeling Signalering en Ontwikkeling

Transcriptie

1 MUSKVERBINDINGEN IN COSMETISCHE PRODUCTEN OP ALCOHOLBASIS Factsheet Voedsel en Waren Autoriteit Afdeling Signalering en Ontwikkeling Maart 2008

2 1. INLEIDING Muskverbindingen worden veel toegepast als parfumgrondstof in de cosmetische industrie. Ze hebben een kenmerkende dierlijke geur, waarvoor niet gemakkelijk alternatieven te vinden zijn. Oorspronkelijk werd musk van natuurlijke herkomst gebruikt, dat werd gewonnen uit een interne huidplooi (buidel) op het abdomen van het mannelijke muskus-hert (Moschus Moschiferus). Ook de civetkat (Viverra) en het destillaat van de zaden van Hibiscus abelmoschus waren oorspronkelijk musk bronnen.[7.1] Muskverbindingen hebben een warme, sensuele en lang aanhoudende geur. Musk van natuurlijke herkomst is echter duur en slecht verkrijgbaar, zodat momenteel vrijwel uitsluitend synthetische muskverbindingen worden gebruikt. Synthetische muskverbindingen bestaan uit drie chemische groepen: nitromuskverbindingen, polycyclische muskverbindingen en macrocyclische muskverbindingen. De groep nitromusks omvat o.a. de volgende 5 stoffen: musk ambrette (MA), musk keton (MK), musk moskeen (MM), musk tibeteen (MT) en musk xyleen (MX). De groep polycyclische muskverbindingen omvat o.a. de volgende 7 stoffen: galaxolide (HHCB), tonalide (AHTN), cashmeran (DPMI), celestolide (ADBI), traseolide (ATTI), phantolide (AHMI), versalide (ATTN/AETT). De groep macrocyclische muskverbindingen omvat o.a. ethylene brassylate, ambrettolide, muscone, globalide, exaltolide, velvione, hexadecanolide en zenolide [7.2]. Volgens Greenpeace zijn galaxolide en tonalide samen met musk keton en musk xyleen verantwoordelijk voor 95 procent van de synthetische muskverbindingen op de Europese markt [7.3] De cosmeticarichtlijn verbiedt om gezondheidsredenen de aanwezigheid musk ambrette, musk moskeen, musk tibeteen en versalide (AETT/ATTN) in cosmetische producten. In 2002 en 2003 reguleerde de Europese Commissie de toepassing van musk keton en musk xyleen in cosmetische producten [7.4]. Sommige verboden muskverbindingen werden echter toch nog aangetroffen in twee onderzoeken in opdracht van de Stichting Natuur en Milieu [7.9] en Greenpeace [7.10]. In 1997 werd door de toenmalige Keuringsdienst van Waren Enschede onderzoek verricht naar de aanwezigheid van nitromuskverbindingen in cosmetische producten [7.5]. Het huidige onderzoek is een voorzetting van dit onderzoek, daarnaast zijn ook enkele polycyclische muskverbindingen onderzocht Chemische structuren muskverbindingen: Polycyclische muskverbindingen zijn qua chemische structuur geacetyleerde en sterk gemethyleerde pyraan, tetraline en indaan skeletten [7.6]. Macrocyclische muskverbindingen bestaan uit een enkele koolstofring met meer dan 6 C-atomen (meestal 10-15). Macrocyclische muskverbindingen zijn moeilijk synthetisch te bereiden en komen vaak via extractie uit planten (lactonen) of zijn van dierlijke afkomst (ketonen) [7.2]. De volgende tabel geeft een overzicht van synthetische muskverbindingen: Chemische en handelsnaam CAS nr. Formule Structuur Mol.gew. Polycyclische muskverbindingen Galaxolide (HHCB) 1,3,4,6,7,8-Hexahydro-4,6,6,7,8,8-hexamethylcyclopenta[g]- 2-benzopyrane C18H26O Tonalide (AHTN) 6-Acetyl-1,1,2,4,4,7-hexamethyltetralin C18H26O ND : Muskverbindingen in cosmetica Pagina 1 van 8

3 Cashmeran (DPMI) 1,2,3,5,6,7-hexahydro-1,2,3,3-pentamethyl-4h-inden-4-one C14H22O Celestolide (ADBI) 4-Acetyl-6-tert-butyl-1,1-dimethylindan C17H24O Traseolide (ATTI) 5-Acetyl-3-isopropyl-1,1,2,6-tetramethylindane C18H26O Phantolide (AHMI) 1,1,2,3,3,6-hexamethylindaan-5-ylmethylketon C17H24O Versalide (ATTN/AETT) C18H26O Nitromuskverbindingen Musk ambrette (MA) 6-t-butyl-3-methyl-2,4-dinitroanisole C12H16N2O Musk keton (MK) 4'-tert-butyl-2',6'-dimethyl-3',5'-dinitroacetophenone C14H18N2O Musk moskeen (MM) 1H-indene, 2,3-dihydro-1,1,3,3,5-pentamethyl-4,6-dinitro C14H18N2O Musk tibeteen (MT) 5-tert-Butyl-1,2,3-trimethyl-4,6-dinitrobenzene C13H18N2O Musk xyleen (MX) 2,4,6-trinitro-1,3-dimethyl-5-tert-butylbenzene C12H15N3O ND : Muskverbindingen in cosmetica Pagina 2 van 8

4 Macrocylische muskverbindingen* Ethylene brassylate (Musk T) 1,4-Dioxacycloheptadecane-5,17-dione C15H26O Hexadecanolide Oxacycloheptadecan-2-one Muscone 3-Methyl-1-cyclopentadecanone Ambrettolide (Musk Ambrette) Oxacycloheptadec-8-en-2-one, (Z)- Civetone (Z)-9-Cycloheptadecen-1-one C16H30O C16H30O C16H28O C17H30O Globalide/Habanolide Oxacyclohexadecene-2-one C15H26O Exaltolide/Thibetolide Oxacyclohexadecan-2-one C15H28O Velvione (Ambretone) 5-Cyclohexadecen-1-one C16H28O Zenolide/Musk C C14H24O4 O O ,4-dioxacyclohexadecane-5,16-dione Ethylene dodecanoate O O *Macrocyclische muskverbindingen zijn niet onderzocht maar zijn wel weergegeven in de tabel om het overzicht van synthetische muskverbindingen te completeren. 2. DOEL VAN HET PROJECT Terugdringen van de blootstelling van de consument aan CMRS-stoffen door middel van handhaven op overtredingen van het Warenwetbesluit cosmetische producten. 3. WETTELIJKE ASPECTEN Cosmetische producten op alcoholbasis vallen onder het Warenwetbesluit cosmetische producten. Dit besluit is gebaseerd op de EEG Richtlijn 76/768 EEG, die de Europese regelgeving voor cosmetica vastlegt. Deze Richtlijn heeft een aantal bijlagen. In Bijlage II zijn alle verboden stoffen in cosmetische producten opgenomen. In Bijlage III zijn grenzen gesteld aan stoffen die mogen voorkomen in cosmetische producten. Volgens de Warenwetregeling nadere eisen cosmetische producten artikel 3 geldt: ND : Muskverbindingen in cosmetica Pagina 3 van 8

5 -Cosmetische producten bevatten de in Bijlage III van de in de Richtlijn genoemde stoffen in de in die bijlage bepaalde gehalten en met inachtneming van de in de bijlage gestelde voorwaarden. -Cosmetische producten bevatten geen stoffen vermeld in Bijlage II van de Richtlijn. De volgende tabel geeft een overzicht van de wettelijke regelingen van de in dit factsheet genoemde polycyclische en nitromuskverbindingen: Muskverbinding Afkorting Bijlage II Bijlage III Limiet Galaxolide HHCB - - Tonalide AHTN - - # Voorstel stay-on: max 0.1%; alcohol/water mengsels max 1%; parfum maks 2.5% en geparfumeerde crème maks 0.5% Cashmeran DPMI - - Celestolide ADBI - - Traseolide ATTI - - Versalide ATTN/AETT Nr Phantolide AHMI - - # Voorstel tot 2% Musk ambrette MA Nr Musk keton MK - Nr. 97 1% parfum; 0.4% eau de toilette; 0.03% overige producten Musk moskeen MM Nr Musk tibeteen MT Nr Musk xyleen MX - Nr % parfum; 0.56% eau de toilette; 0.042% overige producten # Limieten afkomstig uit draft Commission Directive amending Council Directive 76/768/EEC for the purpose of adapting Annexes II and III (perfumes), 13 februari 2008 Voor de macrocyclische muskverbindingen zijn, afgezien van de veiligheidseisen van het cosmetische product, nog geen wettelijke eisen. Voor galaxolide en tonalide heeft het SCCNFP vastgesteld dat voor galaxolide geen beperkingen gelden qua gebruik in cosmetische producten [7.7] en voor tonalide vastgesteld dat het veilig in cosmetische producten te gebruiken is tot 12% [7.8]. 4. WERKWIJZE In 2007 zijn 44 diverse cosmetische producten op alcoholbasis (eau de toilette, eau de parfum, aftershave, etc. ) selectief bemonsterd op de Nederlandse consumentenmarkt. Er zijn producten bemonsterd voor zowel mannen als vrouwen, die werden aangeprezen met de termen musk, oriëntaals of amber geur. In bijlage 1 is een vertrouwelijk overzicht te vinden van de bemonsterde producten en de resultaten van het onderzoek. Alle monsters zijn onderzocht op galaxolide (HHCB), tonalide (AHTN), celestolide (ADBI), phantolide (ADBI), versalide (ATTN/AETT), musk ambrette (MA), musk keton (MK), musk moskeen (MK), musk tibeteen (MT) en musk xyleen (MX). Cashmeran (DPMI), traseolide (ATTI) en de overige in de inleiding genoemde macrocyclische muskverbindingen zijn niet onderzocht. ND : Muskverbindingen in cosmetica Pagina 4 van 8

6 5. RESULTATEN De volgende tabel geeft een overzicht van de gevonden resultaten in dit project: Muskverbinding Frequentie n =44 Gehalte mg/l Max. gehalte % Wettelijke eis % galaxolide (HHCB) tonalide (AHTN) Voorstel stay-on: maks 0.1%; alcohol/water mengsels maks 1%; parfum maks 2.5% celestolide (ADBI) phantolide (AHMI) Voorstel tot 2% versalide (ATTN /AETT) n.a. Verboden musk ambrette (MA) n.a. Verboden musk keton (MK) % parfum; 0.4% eau de toilette musk moskeen (MK) n.a. Verboden musk tibeteen (MT) n.a. Verboden musk xyleen (MX) n.a. 1.4% parfum; 0.56% eau de toilette n.a. = niet aantoonbaar 6. DISCUSSIE en CONCLUSIE Uit het onderzoek in 1997 van de KvW [7.5] kwam naar voren dat musk keton in 63 van de 114 onderzochte producten werd aangetoond in gehaltes variërend van 1 tot mg/kg. In 5 producten was musk moskeen aanwezig in gehaltes variërend van 6 tot 143 mg/kg. Eén product bevatte 6 mg/kg musk tibeteen. Musk xyleen werd negen maal aangetoond in concentraties variërend van 7 tot mg/kg. Musk ambrette werd niet aangetoond. Uit een onderzoek naar ftalaten en muskverbindingen van TNO in opdracht van de Stichting Natuur en Milieu [7.9] kwam naar voren dat galaxolide (HHCB) in 21 van de 55 onderzochte producten werd aangetoond. In 19 producten werd tonalide (AHTN) aangetoond. Celestolide (ADBI) en phantolide (AHMI) werden in 5 resp. 7 producten aangetoond. Van de nitromuskverbindingen werden musk keton en musk xyleen ieder 3 keer aangetoond. Uit een onderzoek naar ftalaten en muskverbindingen van TNO in opdracht van Greenpeace [7.10] kwam naar voren dat HHCB in alle 36 onderzochte producten werd aangetoond. In 33 producten werd AHTN aangetoond. ADBI en AHMI werden in 17 resp. 11 producten aangetoond. Van de nitromuskverbindingen werden resp. musk keton, musk moskeen, musk tibeteen en musk xyleen in resp. 7, 1, 6 en 8 producten aangetoond. Uit het huidige onderzoek (ND ) is gebleken dat van de polycyclische muskverbindingen HHCB en AHTN verreweg het meest worden gebruikt als muskverbindingen in de specifiek geselecteerde producten (93 resp. 89%). Daarnaast werden in een aantal producten ADBI en AHMI als andere polycyclische muskverbindingen aangetoond. Van de nitromuskverbindingen werd musk keton in 8 van de 44 producten aangetoond. Versalide (ATTN/AETT), musk ambrette, musk moskeen, musk tibeteen en musk xyleen werden niet aangetoond in de onderzochte producten. ND : Muskverbindingen in cosmetica Pagina 5 van 8

7 De volgende tabel geeft een overzicht van deze onderzoeken: Muskverbinding Frequentie VWA 2007 % Max. gehalte Frequentie VWA 2007 TNO 2005* mg/l % Max. gehalte Frequentie TNO 2005* TNO 2004** mg/l % Max. gehalte Frequentie Max. gehalte TNO 2004** KvW 1997 KvW 1997 mg/l % mg/l n=44 n=36 n=55 n=114 galaxolide (HHCB) n.b. tonalide (AHTN) n.b. celestolide (ADBI) n.b. phantolide (AHMI) n.b. versalide (ATTN /AETT) n.a. n.b. n.b. n.b. musk ambrette (MA) n.a. n.a. n.a. n.a. musk keton (MK) musk moskeen (MM) n.a n.a musk tibeteen (MT) n.a n.a. 5 6 musk xyleen (MX) n.a * uitgevoerd in opdracht van Greenpeace ** uitgevoerd in opdracht van de Stichting Natuur en Milieu n.a. = niet aantoonbaar n.b. = niet bekend Uit het overzicht blijkt dat het gebruik van nitromusk verbindingen duidelijk afneemt. Verder neemt het gebruik en ook het gehalte toe van polycyclische muskverbindingen t.o.v. eerdere onderzoeken. Er zijn geen wettelijke overtredingen geconstateerd t.a.v. het gebruik van muskverbindingen in dit project: de 4 verboden muskverbindingen volgens Bijlage II van de Richtlijn 76/768 EEG zijn niet aangetroffen, en de limieten uit Bijlage III voor 2 muskverbindingen werden niet overschreden. 7. REFERENTIES 1. Fortineau, Anne-Dominique. J. Chem. Educ , Chemistry Perfumes Your Daily Life ( Richtlijn 2002/34/EEG van 15 april 2002 en Richtlijn 2003/14/EEG van 19 februari Rooselaar J., Weijland J.W. De bepaling van nitromuskverbindingen in kosmetische produkten met behulp van GC en GC/MS. Cosmeticarapport 63, februari 1997,Keuringdienst van Waren Enschede Opinion of the Scientific Committee on Cosmetic products and Non-Food Products (SCCNFP) intended for consumers concerning hexahydro-hexamethyl-cyclopenta (γ)-2-benzopyran (HHCB), 17 September 2002, SCCNFP/0610/02 8. Opinion of the Scientific Committee on Cosmetic products and Non-Food Products (SCCNFP) intended for consumers concerning 6-acetyl-1,1,2,4,4,7-hexamethyltetraline (AHTN), 17 September 2002, SCCNFP/0609/02 9. Peters R.J.B. Ftalaten en muskverbindingen in cosmetica TNO rapport R 2004/607, januari Peters R.J.B. Phtalates and artificial musks in perfumes TNO report R 2005/011, January 2005 ND : Muskverbindingen in cosmetica Pagina 6 van 8

8 Bijlage 1: Resultatenoverzicht muskverbindingen in cosmetische producten op alcoholische basis in mg/l Nr. Isi nummer Type Galaxolide (HHCB) * Tonalide (AHTN) * Celestolide (ADBI) Phantolide (AHMI) (ATTN/AETT) Versalide Musk ambrette (MA) Musk keton (MK) * Musk moskeen (MM) Musk tibeteen (MT) Musk xyleen (MX) bodylotion n.a. n.a. n.a. n.a. 79 n.a. n.a. n.a parfum n.a. n.a. n.a. n.a n.a. n.a. n.a aftershave n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a aftershave n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. 433 n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette 49 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. 169 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. 503 n.a. n.a. n.a eau de parfum 19 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. 12 n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 382 n.a. n.a. n.a eau de toilette 22 3 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a.

9 Nr. Isi nummer Type Galaxolide (HHCB) * Tonalide (AHTN) * Celestolide (ADBI) Phantolide (AHMI) (ATTN/AETT) Versalide Musk ambrette (MA) Musk keton (MK) * Musk moskeen (MM) Musk tibeteen (MT) Musk xyleen (MX) eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. 13 n.a. n.a. n.a eau de toilette 1435 n.a n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. 14 n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a bodyspray n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. 212 n.a. n.a. n.a aftershave n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a aftershave n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de toilette n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau fraiche n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a eau de parfum n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. * gehaltes groter dan 200 mg/l zijn berekend via extrapolatie uit de calibratielijn ND : Muskverbindingen in cosmetica /4 8