Geven en nemen? Over wederkerigheid en andere patronen van contact tussen burgers met en zonder beperkingen in de samenleving
|
|
- Eva Helena Michiels
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Geven en nemen? Over wederkerigheid en andere patronen van contact tussen burgers met en zonder beperkingen in de samenleving SAMENVATTING Femmianne Bredewold Jeannette Slendebroek- Meints Centrum voor Samenlevingsvraagstukken
2
3 Samenvatting Thema van onderzoek De RIBW Groep Overijssel en Frion, hebben het Centrum voor Samenlevingsvraagstukken van de Gereformeerde Hogeschool in Zwolle, gevraagd een onderzoek uit te voeren dat inzicht geeft in wat ze kunnen verwachten van aandacht, hulp en steun van mensen uit de buurt, wijk en verdere contacten in de samenleving voor de mensen die zij begeleiding bieden. Bestaan er al contacten? Hoe zijn die contacten te typeren? En, een heel belangrijke vraag: Wat kunnen de RIBW Groep Overijssel en Frion doen om contacten tussen burgers met en zonder beperkingen te verstevigen en te bestendigen nu die sociale steunnetwerken van steeds groter belang zullen worden? De zorginstellingen willen een antwoord krijgen op deze vragen om verder vorm te geven aan de integratie van mensen met beperkingen in de samenleving en de ideële doelstelling van vermaatschappelijking (zorg door de samenleving) waar te maken. In het onderzoek stond de volgende onderzoeksvraag centraal. Welke patronen van geven en ontvangen worden aangetroffen in contacten tussen mensen met een beperking en hun medeburgers die elkaar ontmoeten en welke factoren blijken van belang voor het duurzaam worden van contact? Ingezette onderzoeksmethoden Het onderzoek heeft plaatsgevonden in twee buurten in Zwolle namelijk Ittersummerlanden en Schellerlanden. Om een antwoord te kunnen formuleren op de gestelde vraag zijn er diverse vormen van onderzoek ingezet. Er zijn enquêtes uitgezet onder burgers (met en zonder beperkingen) die in de betreffende buurten wonen, er hebben gesprekken plaatsgevonden met burgers met en zonder beperkingen woonachtig in deze buurten (75 interviews) en daarnaast zijn er interviews afgenomen bij sociale professionals die werkzaam zijn binnen deze buurten (25 interviews). Daarnaast heeft onderzoeker meegelopen op projecten die moeten leiden tot ontmoeting tussen mensen met en zonder beperking in de onderzoeksbuurten: Eetcafé De keuken van Zuid, klussenproject Het schuurtje van Zuid en wijkboerderij De Schellerhoeve, waar mensen met beperkingen werkzaam zijn. Contact tussen burgers met en zonder beperkingen Op grond van dit onderzoek kan worden geconstateerd dat burgers zonder beperkingen niet vanzelfsprekend omzien naar burgers met beperkingen. De grootste groep burgers (65-69 %) die de schriftelijke enquête invulden, heeft geen enkel contact met mensen met een psychiatrische achtergrond of een verstandelijke beperking. In het netwerk van mensen met beperkingen bevinden zich voornamelijk mensen die ook beperkingen hebben, sociale professionals en familieleden. De netwerken van burgers met beperkingen zijn veelal weinig dynamisch en voorzien niet in de behoeften die burgers met beperkingen hebben. Eenzaamheid is een thema dat regelmatig ter sprake kwam in de gesprekken met mensen met beperkingen. Met name mensen die (begeleid) zelfstandig in de samenleving wonen, lijken gemakkelijk in een sociaal isolement te geraken. In dit beeld is zes jaar na de invoering van de Wmo niet veel verandering gekomen. Aan de morele oproep die de Wmo doet lijkt door burgers nog weinig gehoor te worden gegeven. Mensen met beperkingen doen vooral een appel op sociale professionals. En maar een beperkte groep weerbare burgers betoont zich werkelijk solidair met anderen in de samenleving. Het zijn vooral mensen die al bekend zijn met de zorgwereld, doordat ze werkzaam zijn in de zorg, zelf een psychiatrische achtergrond hebben of doordat ze een familielid hebben met beperkingen. Het beeld dat de weerbare burger de kwetsbare burger ondersteunt kan op grond van dit onderzoek dan ook niet onderschreven worden. Kwetsbare burgers betonen onderling solidariteit. Over wederkerigheid en andere patronen van contact tussen burgers met en zonder beperkingen in de samenleving 3
4 Tussen burgers met en zonder beperkingen bestaan over het algemeen niet die warme hulp- en zorgrelaties die beleidsmakers nastreven. Het grootste deel van de contacten is licht en oppervlakkig van aard. Mensen groeten elkaar en maken een praatje in de publieke ruimte. Dat is ook de plek waar de meeste burgers elkaar ontmoeten. Mensen kennen elkaar vooral uit de buurt en onderhouden daar lichte contacten. De verwachtingen omtrent actief burgerschap ten behoeve van maatschappelijke integratie van mensen met beperkingen, dienen bescheiden te zijn. Onderlinge hulp, zorg en vriendschap komen niet zonder meer van de grond tussen mensen die nog geen sterke emotionele band hebben. Het lijkt logischer om in te zetten op lichte, oppervlakkige begrensde contacten. Lichte en oppervlakkige begrensde contacten Lichte en oppervlakkige contacten ontstaan veelal in begrensde situaties, zo blijkt uit dit onderzoek. Deze begrenzing krijgt vorm doordat burgers zelf duidelijk zijn en hun grenzen bewaken of door de situering van contact. Contacten komen tot stand in de publieke ruimte: op de hondenveldjes, op straat of in de winkel. Mensen hoeven elkaar niet toe te laten in hun privé-situatie en contact kan gemakkelijk worden afgebroken. Voor mensen zonder beperking geven de begrensde contacten een bepaalde veiligheid. Ze hebben de situatie in de hand, omdat ze zelf kunnen kiezen of ze het contact onderhouden of afbreken. Voor mensen met beperkingen zijn afgebakende situaties ook prettig omdat ze de situatie kunnen overzien en rollen veelal helder zijn. Jij bent de winkelier en ik ben de klant en we maken even een praatje, verder wordt er niet veel van mij verwacht. Mensen komen door de lichtheid van het contact niet in de knoei met ingewikkelde sociale codes. Dergelijke lichte contacten blijken voor zowel burgers met als zonder beperkingen van groot belang te zijn. Het vormt een brug tussen de twee veelal gescheiden werelden van mensen met een beperking en mensen zonder beperking. Ze kunnen kennismaken met de wereld van de ander zonder dat het bedreigend wordt. Voor mensen met beperkingen geldt dat ze even uit de wereld van de psychiatrie kunnen stappen en de rol van patiënt of cliënt van zich af kunnen zetten. Ze kunnen andere vormen van hun hybride identiteit (Wiesel et al., 2013) ontdekken. Daarnaast blijkt een simpele groet, zwaai of een praatje bij de bakker bij te dragen aan het gevoel van erkenning en thuis voelen in de buurt. Patronen van contact Door dit onderzoek werd duidelijk dat er vier patronen van contact te onderscheiden zijn tussen burgers met en zonder beperkingen. De vormen van contact zijn in onderstaand schema weergegeven en worden vervolgens beschreven. Schema Interacties tussen burgers Burger met beperkin g Medeburger Geven Ontvangen Geven Wederkerigheid Uitbuiting Ontvangen Liefdadigheid/ uitputting Figuur 1: Types interacties tussen burgers Wederkerigheid Geen contact Eén van de vormen van contact die tussen burgers met en zonder beperkingen voorkomt is het wederkerige contact. Binnen deze vorm van contact kunnen beide partijen geven en ontvangen. Met name lichte en oppervlakkige contacten, zijn wederkerig van aard en kunnen dit ook blijven. Deze contacten kunnen op grond van gelijkwaardigheid ondernomen worden. Zowel burgers met als zonder beperkingen geven en ontvangen in contact en er is sprake van een bepaalde balans in het contact. Mensen zijn er op gericht om het contact schuldenvrij te houden, waardoor het contact licht en functioneel kan blijven. Waar contacten intensiever worden en mensen bijvoorbeeld samen leuke dingen gaan doen of over en weer diensten verlenen raakt de wederkerigheid vaak in 4 SAMENVATTING Geven en Nemen?
5 onbalans. Binnen de intensievere vormen van wederkerig contact wordt de balans van wederkerigheid zoals die in normale relaties vorm krijgt, omgezet in de norm van weldadigheid of liefdadigheid. Burgers zonder beperkingen houden rekening met de beperking en verlangen daarom een minder grote tegengift. Als deze norm van wederkerigheid omgezet wordt in de norm van liefdadigheid, verandert er iets in de relatie tussen burgers met en zonder beperkingen. De gelijkwaardigheid in het contact wordt minder en dit roept bij zowel burgers met als burgers zonder beperkingen weerstand op. Waarom kan het contact niet normaal zijn? Slechts een beperkte groep mensen met beperking heeft toegang tot wederkerige relaties waar empathie en liefde in het spel zijn. De weerstand die er ontstaat wanneer aan mensen niet meer gevraagd wordt iets terug te geven maakt het belang van wederkerigheid duidelijk. Mensen met beperkingen vinden het prettig wanneer ze ook kunnen geven in contact. Het geeft ze het gevoel dat ze nodig zijn en iets te bieden hebben. Ze kunnen zich los maken van hun rol van patiënt. Er wordt aanspraak gedaan op hun competenties en ze kunnen een rol vervullen in de samenleving. Inzetten op wederkerige relaties lijkt dan ook van groot belang. Het is een manier van empoweren van mensen met beperkingen. Liefdadigheid Een andere vorm van contact die binnen dit onderzoek gevonden werd is het interactiepatroon liefdadigheid. De liefdadigheidsrelaties kenmerken zich door asymmetrie in geven en ontvangen. De burger met beperking wordt niet gevraagd iets terug te geven en dit wordt veelal ook niet verwacht. Weldadigheid staat voorop en wederkerigheid speelt geen rol. Dit levert echter voor een bepaalde groep burgers, waarbij de afhankelijkheid niet nodig is, gevoelens van schuld en schaamte op. Ze hebben het idee dat de schuld in de relatie zich almaar opstapelt en dat deze niet ingelost kan of mag worden. Wanneer mensen met beperkingen ook in andere relaties die schuld niet kunnen inlossen, omdat ze vaker in ontvangende en afhankelijke posities verkeren, kan dit hun eigenwaarde teniet doen. Op een gegeven moment gaan ze geloven dat ze helemaal niets te geven en te bieden hebben. Dit kan leiden tot het andere uiterste, waarin burgers met beperkingen passief en afwachtend worden en alles van de ander verwachten. Van acceptatieschroom en weerstand tegen afhankelijkheid lijkt geen sprake meer te zijn. Ook voor mensen zonder beperkingen zijn dergelijke contacten niet prettig. Vooral niet als mensen doorslaan in hun afhankelijkheid en de hulp zonder blijk van waardering aannemen en zelfs goed rondom zichzelf weten te organiseren. Mensen voel zich uitgebuit en gebruikt wanneer dankbaarheid niet geuit wordt na hulp die ze hebben gegeven. Te veel asymmetrie binnen contacten waarbij de emotionele betrokkenheid niet sterk is kan dan tot beëindiging van relaties leiden. Afhankelijkheid hoeft echter niet vanzelfsprekend een probleem te zijn. Mensen met beperkingen die aandacht, hulp of zorg ontvangen van anderen blijken hier ook echt mee geholpen te worden. Daarnaast blijkt het ontvangen zelf tot een soort van geven te worden, omdat mensen als het ware zichzelf en hun kwetsbaarheid durven te geven. Er is nogal iets voor nodig om dit te durven geven, vooral in onze cultuur waarin waarden als onafhankelijkheid en zelfstandigheid zo belangrijk zijn. Binnen dergelijke contacten blijken diensten ondergeschikt te zijn aan de relatie. De relatie staat voorop en van hieruit willen mensen iets voor de ander betekenen. Er lijkt meer oog te zijn voor wat mensen uit de relatie halen en minder voor wat ze enkel zouden brengen. Dat brengt een evenwicht in de relatie waardoor de vraag naar gelijkwaardigheid minder relevant is geworden. Dan blijken liefdadigheidsrelaties betekenisvolle en waardevolle contacten te zijn voor zowel mensen met als mensen zonder beperkingen. Ze geven elkaar iets wat ze zelf niet hebben en wat ze van de ander nodig hebben. Uitbuiting Niet alle contacten tussen burgers met en zonder beperkingen blijken zo warm en betekenisvol te zijn. Uit dit Over wederkerigheid en andere patronen van contact tussen burgers met en zonder beperkingen in de samenleving 5
6 onderzoek blijkt dat waar de begrenzing van contact niet in acht wordt genomen, contacten tussen burgers met en zonder beperkingen een negatieve wending kunnen nemen. Welwillende burgers die zich in willen zetten voor mensen met beperkingen, lijken niet zelden stuk te lopen op het contact. Vooral daar waar grenzen ontbreken, vervagen en overschreden worden, kunnen problematische situaties gemakkelijk ontstaan. Deze conflicten tussen buren ontstaan door overtreding van stilzwijgende verwachtingen omtrent privacy in de buurt. Daar waar gepaste afstand niet in acht wordt genomen, ontstaan problemen. Geluidsoverlast, het idee dat je in de gaten gehouden wordt, mensen die op de meest vreemde tijden om hulp komen vragen, worden niet geduld en geaccepteerd. Ook grensoverschrijdend en claimend gedrag blijken een belangrijke oorzaak voor conflicten. Doordat burgers met beperkingen (met name mensen met een verstandelijke beperking) moeilijk perspectief kunnen nemen en niet sociaal reflexief zijn, kunnen ze moeilijk inschatten dat hun bezoek of vragen om hulp niet altijd gepast zijn. Daarnaast zijn mensen zonder beperkingen ook niet zo sociaal reflexief. Mensen zonder beperkingen dulden mensen met beperkingen in de buurt, maar ze moeten niet te dichtbij komen. Mensen zonder beperkingen blijken minder open te staan en begrip te hebben voor mensen met beperkingen dan beleidsmakers hadden gehoopt. Door het ontbreken van tweezijdige reflexiviteit ontstaan irritaties die hoog op kunnen lopen en niet zelden eindigen in pesterijen en getreiter over en weer. Daarnaast zijn burgers met beperkingen gemakkelijke slachtoffers voor kwaadwillenden. Diverse vormen van uitbuiting (zowel financieel, psychisch als seksueel) blijken aan de orde van de dag. Dit is een erg zorgelijke constatering. Vooral burgers met een verstandelijke beperking die zelfstandig in de samenleving wonen, blijken regelmatig slachtoffer te worden van kwaadwillende medeburgers. Hier is in het debat nog weinig aandacht voor. Vermaatschappelijking lijkt een ideaal waar beleidsmakers zich gemakkelijk achter scharen, maar lijkt niet zo vanzelfsprekend als je kijkt naar de hierboven beschreven constateringen. Het is dan ook de vraag of het allemaal zo normaal mogelijk moet. De normalisering komt niet alle mensen met beperkingen ten goede. Geen contact De angst voor grensoverschrijdend gedrag van burgers zonder beperkingen blijkt niet helemaal ongegrond en andersom blijken er grenzen overschreden te worden, waardoor burgers met beperkingen slachtoffer worden van uitbuiting. Dit zijn echter niet de enige redenen waarom burgers met en zonder beperkingen elkaar soms wat voorzichtig tegemoet treden. Uit dit onderzoek blijkt dat er diverse uiteenlopende drempels bestaan om de sociale participatie van burgers met beperkingen vorm te geven. Ten eerste blijken de beperkingen zelf zeer belemmerend te werken. Vanwege een verstandelijke beperking en een beperkte sociaal emotionele ontwikkeling begrijpen burgers met en zonder beperkingen elkaar dikwijls niet. Mensen met een psychiatrische achtergrond kampen met ziektebeelden zoals autisme of borderline waarbij contact aangaan en onderhouden juist erg ingewikkeld zijn. Ook de gevolgen van de beperkingen op de sociale participatie zijn dikwijls niet gering. Mensen met beperkingen hebben, doordat zij vaak niet op de arbeidsmarkt participeren, een gering budget en daardoor weinig middelen om buiten de deur leuke dingen te doen of vervoer te bekostigen. Ze beschikken niet over een eigen kamer of mobiele telefoon. Ook een gebrek aan sociale vaardigheden om initiatieven te nemen, hangen al dan niet samen met het ziektebeeld, maar zijn natuurlijk een belangrijke reden dat contacten lastig ontstaan en voortbestaan. Ook blijkt weinig zelfvertrouwen en een gebrek aan eigenwaarde vanwege het ziektebeeld en de schaamte die hiermee gepaard gaat een reden waardoor burgers met beperkingen niet naar buiten durven te treden en zich isoleren van anderen in de samenleving. Daarnaast zijn daar de stigma s en vooroordelen van beide groepen ten opzichte van elkaar. Beelden over elkaar belemmeren mensen om met elkaar in contact te treden. Ook een afwijkend uiterlijk of slechte lichamelijke 6 SAMENVATTING Geven en Nemen?
7 verzorging zijn belemmeringen voor het in contact treden met mensen met beperkingen. Het gevolg hiervan is dat er twee werelden te bestaan, de wereld van mensen met beperkingen en de wereld van mensen zonder beperkingen. De stap om buiten de eigen wereld te treden blijkt nog zeer moeilijk te zijn. Met name omdat de hulpverlening nog te interngericht is en aan netwerkgericht werken nog niet goed handen en voeten wordt gegeven, staan burgers met beperkingen nog te veel buiten de reguliere wereld. Voor een groep burgers met beperkingen die deze bescherming nodig heeft, zorgt dit voor een veilige afgebakende omgeving waar ze veel baat bij hebben. Voor burgers met beperkingen die zich op het grensgebied van deze twee werelden begeven, is de stap naar de wereld buiten de psychiatrie of de verstandelijk gehandicapten sector groot, soms te groot. De organisatie van de hulpverlening blijkt hierin een belangrijke belemmerende factor. Een andere belangrijke constatering op grond van dit onderzoek is dat beleidsmakers rekening dienen te houden met de draagkracht van burgers zonder beperkingen. Nu blijkt het spreidingsbeleid er voor te zorgen dat burgers met beperkingen in zwakkere buurten worden geplaatst, waardoor al kwetsbare burgers hen moeten opvangen. Het risico bestaat dat deze burgers, die dikwijls met eigen problemen kampen, worden overvraagd. Weerbare burgers worden niet aangesproken. Weerbaar ondersteunt kwetsbaar wordt hiermee een illusie. Over wederkerigheid en andere patronen van contact tussen burgers met en zonder beperkingen in de samenleving 7
8 Wat hebben burgers voor elkaar over? Zijn burgers bereid naar medeburgers die ondersteuning nodig hebben om te zien? Wat is de aard van de contacten tussen hen? Vragen die ons steeds meer bezighouden nu de verzorgingsstaat ondubbelzinnig op zijn retour is. Mensen worden steeds meer aangesproken op hun eigen kracht, hun zelfredzaamheid en op het draagvermogen van hun netwerk. Professionele ondersteuning wordt meer en meer tot een laatste vangnet dat pas kan worden ingezet als alle andere hulpbronnen zijn uitgeput. Femmianne Bredewold en Jeannette Slendebroek-Meints van het Centrum voor Samenlevingsvraagstukken hebben onderzoek gedaan naar contacten tussen weerbare en kwetsbare burgers onderling. Daaruit blijkt dat deze contacten niet vanzelfsprekend zijn, ook al wonen mensen met verstandelijke of psychische beperkingen steeds vaker gewoon in de wijk. Een minderheid van wijkbewoners zonder beperkingen blijkt (wel eens) contact te hebben met wijkbewoners met beperkingen. Deze contacten zijn meestal oppervlakkig. Vaak gaat het alleen om groeten of een praatje maken. Minder vaak gaat het om samen leuke dingen doen of elkaar advies en steun geven. Om het onderling zorg bieden gaat het slechts in een enkel uitzonderingsgeval. Dit beeld wijkt nogal af van de voorstellingen die dikwijls opduiken in beleidsverhalen rond de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). Van groot enthousiasme voor onderling hulpbetoon in buurt of wijk is geen sprake. Het is maar de vraag hoe erg dat is..
Lof der oppervlakkigheid. Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische achtergrond en buurtbewoners F.H.
Lof der oppervlakkigheid. Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische achtergrond en buurtbewoners F.H. Bredewold Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische beperking
Nadere informatieLof der oppervlakkigheid: Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische beperking en buurtbewoners Bredewold, F.H.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Lof der oppervlakkigheid: Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische beperking en buurtbewoners Bredewold, F.H. Link to publication Citation for
Nadere informatieOver wederkerigheid en andere patronen van contact tussen burgers met en zonder beperkingen in de samenleving
Over wederkerigheid en andere patronen van contact tussen burgers met en zonder beperkingen in de samenleving Drs. F.H. Bredewold J. Slendebroek-Meints MSc Juli 2013 Geven en Nemen? Over wederkerigheid
Nadere informatieDe belofte van nabijheid: samenleven in de buurt! Lunchlezing Ypsilon 5 april 2018 Dr. Femmianne Bredewold 1
De belofte van nabijheid: samenleven in de buurt! Lunchlezing Ypsilon 5 april 2018 Dr. Femmianne Bredewold 1 Harry, Tiny en Sonja in de buurt 2 https://www.npo.nl/2doc/13-04-2015/vpwon_1225840 9-4-2018
Nadere informatieVAN DE WIJK VALT NIET ZOVEEL TE VERWACHTEN.
VAN DE WIJK VALT NIET ZOVEEL TE VERWACHTEN. INTERVIEW MET PROMOVENDA FEMMIANNE BREDEWOLD in dit artikel: > geven en ontvangen > afstand > begrensde contacten > aangepaste wederkerigheid > andere aanbevelingen
Nadere informatieSamenleven in de participatiesamenleving. Dr. Femmianne Bredewold LPB-congres Vluchten kan niet meer 17 november 2016
Beter een goede buur..?! Samenleven in de participatiesamenleving Dr. Femmianne Bredewold LPB-congres Vluchten kan niet meer 17 november 2016 We moeten meer voor elkaar zorgen Vroeger was het vanzelfsprekend
Nadere informatieLof der oppervlakkigheid: Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische beperking en buurtbewoners Bredewold, F.H.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Lof der oppervlakkigheid: Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische beperking en buurtbewoners Bredewold, F.H. Link to publication Citation for
Nadere informatieLof der oppervlakkigheid: Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische beperking en buurtbewoners Bredewold, F.H.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Lof der oppervlakkigheid: Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische beperking en buurtbewoners Bredewold, F.H. Link to publication Citation for
Nadere informatieZelfredzaamheid een armoedig ideaal of een waardevol streven? Dr. Femmianne Bredewold 30 mei
Zelfredzaamheid een armoedig ideaal of een waardevol streven? Dr. Femmianne Bredewold 30 mei 2017 1 7/6/2017 2 6-7- 2017 3 De belofte van nabijheid De regering wil het automatisme doorbreken dat ingezetenen
Nadere informatieNederland participatieland? Marja Jager-Vreugdenhil Werkconferentie Digitale zelfredzaamheid Wierden, 24 juni 2014
Nederland participatieland? Marja Jager-Vreugdenhil Werkconferentie Digitale zelfredzaamheid Wierden, 24 juni 2014 Nederland participatieland? Wmo als operatie om zorgstelsel te behouden Vier routes:
Nadere informatieLof der oppervlakkigheid: Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische beperking en buurtbewoners Bredewold, F.H.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Lof der oppervlakkigheid: Contact tussen mensen met een verstandelijke of psychiatrische beperking en buurtbewoners Bredewold, F.H. Link to publication Citation for
Nadere informatieDe reis van de mantelzorger. Branddoctors 2017 Vertrouwelijk Niets uit dit document mag worden gepubliceerd zonder toestemming vooraf
De reis van de mantelzorger 09/03/17 1 Natuurlijk zorg ik graag voor jou Leun gerust op mij Al ga ik soms een beetje maar aan mijzelf voorbij Ik weet beter, dan wie dan ook, wat jij precies bedoelt Het
Nadere informatieSynergiën en Convergenties tussen werk en welzijn. Hendrik Delaruelle, Commissie W² Vlaams Welzijnsverbond
Synergiën en Convergenties tussen werk en welzijn Hendrik Delaruelle, Commissie W² Vlaams Welzijnsverbond SYNERGIE = een begrip dat een proces beschrijft waarbij het samengaan van delen meer oplevert dan
Nadere informatieZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN
ZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN MISSIE WIE IS ZORGBUREAU JOKIJO? JoKiJo is een kleinschalig, betrokken zorgbureau dat hulp richt op de specifieke hulpvraag, wensen en behoeften van iedere
Nadere informatieOpen communicatie leidt tot minder stress. introductie. 1 methode familiezorg introductie
Methode Familiezorg Open communicatie leidt tot minder stress introductie 1 methode familiezorg introductie Voorwoord Inleiding Het hart van de zorg is daar waar de zorg gegeven wordt, waar kwetsbare families
Nadere informatieBijlage 5 Verslag panelgesprekken met deelnemers
Bijlage 5 Verslag panelgesprekken met deelnemers In 2015 en 2016 zijn 54 (exclusief de gesprekken door HAN studenten, zie bijlage 3) patiënten geraadpleegd om te vragen naar hun ervaringen, wensen en behoeften
Nadere informatieMEE op Weg. IJsseloevers
IJsseloevers MEE op Weg Vanuit haar droom van een inclusieve samenleving en missie MEE maakt meedoen mogelijk heeft MEE IJsseloevers het initiatief genomen tot het project MEE op Weg. MEE op Weg Vanuit
Nadere informatieSociale relaties en welzijn
EENZAAMHEID EN SOCIAAL ISOLEMENT: ACHTERGRONDEN EN AANPAK Onderwerpen Functies van sociale relaties Sociale kwetsbaarheid Achtergronden en gevolgen Knelpunten in de aanpak Elementen van een succesvolle
Nadere informatieNederlandstalige samenvatting [Summary in Dutch]
Nederlandstalige samenvatting [Summary in Dutch] Welke sociale en fysieke aspecten van de buurt spelen een rol bij sociale inclusie van mensen met een verstandelijke beperking, onderzocht vanuit het perspectief
Nadere informatieErvaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts
Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Petri Embregts Inhoud Waarom een kans in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking? Inzetbaarheid en effectiviteit
Nadere informatieThemabijeenkomst Informele zorg
Themabijeenkomst Informele zorg Waardigheid &Trots 22 november 2018 Will Schutte www.vilans.nl Maatschappelijke veranderingen Maatschappelijke ontwikkelingen zoals: Emancipatie en individualisatie Kennistoename
Nadere informatie'Voor mekaar, actieprogramma gericht op het bestrijden van eenzaamheid'
'Voor mekaar, actieprogramma gericht op het bestrijden van eenzaamheid' Voor Mekaar is de titel van het Rotterdamse actieprogramma gericht op het bestrijden van eenzaamheid (december 2014). Het volledige
Nadere informatieHerstel. De cliënt als bondgenoot. CvdM - GGNet
Herstel De cliënt als bondgenoot Visie van de Cliëntenraad Door verbinden kracht hervinden Cliëntenraad en Herstel Cliëntenraden vinden (programma's) herstel waardevol voor kwaliteit van leven voor de
Nadere informatieDelen is het nieuwe zijn! Bouwen aan verbinding en een vangnet voor professionele zorg
Delen is het nieuwe zijn! Bouwen aan verbinding en een vangnet voor professionele zorg Programma Werkbezoek Vaste commissie voor VWS vrijdag 22 maart 2013 Programma Werkbezoek Vaste commissie voor VWS
Nadere informatieNederland participatieland? De transities en de praktijk. AKZ+ collegereeks Nederland participatieland? - college 2 Dr. Ir. Marja Jager-Vreugdenhil
Nederland participatieland? De transities en de praktijk AKZ+ collegereeks Nederland participatieland? - college 2 Dr. Ir. Marja Jager-Vreugdenhil 1422 JANUARI APRIL 2015 collegeserie Nederland participatieland
Nadere informatieReligieuze organisaties als thermometer van de participatiesamenleving
Religieuze organisaties als thermometer van de participatiesamenleving Symposium Religie en Participatiesamenleving 2.0 De Haagse Hogeschool, 23 november 2015 14.00-18.00 uur Verslag Wat zijn de gevolgen
Nadere informatieCHECKLIST Z.O.Z. Centrum voor Samenlevingsvraagstukken,
CHECKLIST Wat is er voor nodig om veilige plekken te creëren waar mensen met een verstandelijke beperking en/of psychiatrische problematiek in contact komen met mensen zonder een dergelijke beperking?
Nadere informatieTrainingen eenzaamheid en sociaal isolement
Trainingen eenzaamheid en sociaal isolement Dr. Anja Machielse Dr. Marina Jonkers Coalitie Erbij 5 maart 2015 Foto: Eamonn Doyle Programma Introductie: Visie op eenzaamheid en sociaal isolement Achtergronden
Nadere informatieInclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts
Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie Petri Embregts Participatie Geplande ratificatie VN verdrag voor rechten van mensen met beperking
Nadere informatieTransitietraject Dongemondgebied Enquête Doelgroepen ronde 1
Enquête Doelgroepen ronde 1 MOVISIE 21-03-2013 Vragen In totaal hebben 73 personen de enquete ingevuld. De verdeling over de verschillende groepen staat in onderstaande tabel.. Vraag 1: Ik ben betrokken
Nadere informatieMantelzorg en professionals: bondgenoten in de zorg
Mantelzorg en professionals: bondgenoten in de zorg Workshop Mantelzorg Febe Lenie de Pater Consulent Mantelzorg Freelancer Mantelzorgondersteuning November 2014 Doel workshop Bewustwording rol en positie
Nadere informatieMAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE
MAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE ONZE AGENDA VOOR 2016-2020 NA INSPRAAK Sommige mensen hebben zo weinig grip op hun dagelijks leven, dat ze niet zelfstandig kunnen wonen.
Nadere informatieIn verbinding zelf keuzes maken. Petri Embregts
In verbinding zelf keuzes maken Petri Embregts Cliënten eigen keuzes laten maken, ze regie geven over hun eigen leven, dat is wat we nastreven Dhr Hans Bouter Leidsch Dagblad Eigen regie, zelf keuzes maken
Nadere informatieDe affectieve burger. Hoe de overheid verleidt en verplicht tot een nieuwe publieke moraal. Thomas Kampen, Imrat Verhoeven en Loes Verplanke (red.
De affectieve burger Hoe de overheid verleidt en verplicht tot een nieuwe publieke moraal Thomas Kampen, Imrat Verhoeven en Loes Verplanke (red.) De affectieve burger verschijnt als een van de twee delen
Nadere informatieRIBW Zaanstreek Waterland en West-Friesland Herstel en herstelondersteunende zorg
Dit boekje is bestemd voor mensen met een langdurige psychische kwetsbaarheid en iedereen die met hen te maken heeft of krijgt, zoals onze medewerkers, familieleden, vrienden, kennissen, bestuurders, managers
Nadere informatieVan Kooten en de bie. De rol van de vrijwilliger en de betekenis van de Kanteling
Van Kooten en de bie Een vooruitziende blik of is er echt niets veranderd? De rol van de vrijwilliger en de betekenis van de Kanteling http://www.youtube.com/watch?v=ebj1ra24kbs Bijeenkomst 1 Vrijwilliger
Nadere informatieManifest. voor de intensieve vrijwilligerszorg
Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Meer dan 15.000 mensen zijn vrijwilliger bij een Waarom dit manifest? organisatie voor Vrijwillige Thuishulp,
Nadere informatieHet zou het beste zijn als maatschappelijke steunsystemen georganiseerd werden door de gemeente.
1. Het zou het beste zijn als maatschappelijke steunsystemen georganiseerd werden door de gemeente. 2. De overheid moet niet achter de voordeur van mensen willen treden. Dat is privégebied en de eigen
Nadere informatieHandleiding zelfzorgplan
Handleiding zelfzorgplan Het zelfzorgplan voor hulpverleners heeft als doel jou even te laten stilstaan bij je rol als hulpverlener. Dit bewust stilstaan zorgt voor inzicht in de kwetsbaarheden waar jij,
Nadere informatieVeiligheid en bescherming bij geweld in relaties
Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties Arosa biedt veiligheid en bescherming bij geweld in relaties. Vrouwen, mannen en hun kinderen kunnen bij Arosa terecht voor opvang en begeleiding. Arosa
Nadere informatieEigen Regie Maakt Zorg Beter
Eigen Regie Maakt Zorg Beter 31 maart 2011 Siska de Rijke Beleidsmedewerker Zorg CG-Raad Termen Zelfmanagement Eigen regie Eigen verantwoordelijkheid Deelnemer in plaats van afnemer Verbindende schakel
Nadere informatieHOE U DE SAMENWERKING MET THUISZORGMEDEWERKERS VERBETERT
HOE U DE SAMENWERKING MET THUISZORGMEDEWERKERS VERBETERT Tips voor mantelzorgers die voor thuiswonende ouderen zorgen ZORGNETWERK VAN EEN KWETSBARE OUDERE Team van verpleegkundigen en verzorgenden Partner
Nadere informatieInspiratiediner Wij in de Wijk. Bora Avric, Senior Adviseur Movisie
Inspiratiediner Wij in de Wijk Bora Avric, Senior Adviseur Movisie 6/23/2014 Sportquiz Vraag 1: Hoeveel procent van de Nederlanders sport minimaal 1 x per maand? 64% of 75 % Sportquiz Vraag 1: Hoeveel
Nadere informatieSOCIALE VEERKRACHT OUDEREN. Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans
SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans EVEN VOORSTELLEN JENNEKE VAN PIJPEN v In veel verschillende rollen betrokken bij de ouderenzorg. v Tot 1 januari
Nadere informatieopvang begeleiding huisvesting dagbesteding maatjesprojecten voor mensen met een psychiatrische achtergrond
opvang begeleiding huisvesting dagbesteding maatjesprojecten Stichting Corridor Stichting Corridor is een kleinschalige organisatie voor mensen vanaf achttien jaar met een psychiatrische achtergrond. We
Nadere informatieHandvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging
Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Als iemand in jouw omgeving zichzelf beschadigt is dat erg ingrijpend. Het kan allerlei emoties oproepen. Je bent misschien erg verdrietig, boos of je voelt
Nadere informatieJongerencoaching Raster
Jongerencoaching Raster School is de plek waar jonge mensen kennis en vaardigheden ontwikkelen, maatschappelijk toegerust worden tot verantwoordelijke burgers en ondersteund worden hun talenten te ontwikkelen.
Nadere informatieOns hoogste doel. Dit is onze missie
20 19 23 Dit is onze missie Ons hoogste doel Ieder kind moet veilig, gezond, gelukkig en kansrijk op kunnen groeien. Onze scholen spelen daarin een essentiële rol. Wij bieden een prettige, veilige en duurzame
Nadere informatieBalanceren tussen hoop en wanhoop
i n e vo or h a m Balanceren tussen hoop en wanhoop vo or a f In deze bijdrage staat het Leger des Heils centraal. Het Leger des Heils doet veel voor mensen, die te kampen hebben met chronische verslaving
Nadere informatieOndernemingsplan Opella
Ondernemingsplan Opella 02 08 Op weg naar 2020 Bijzonder en gewoon Zorgdienstverlener Opella ondersteunt mensen op allerlei manieren, waarbij het zo zelfstandig mogelijk leven en wonen voorop staat. Ondanks
Nadere informatieOver mensen met psychische of psychiatrische problematiek. Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009
Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009 Programma 19.30 uur Opening 19.35 uur Inleiding door Gertie
Nadere informatieTMA Talentenanalyse Sara Berger
TMA Talentenanalyse Kandidaat-rapportage samenvatting 5-2-2018 Sara Berger Inhoudsopgave Inleiding Betekenis van de scores Consistentie Beschrijving van de persoonlijkheid Kwaliteiten en valkuilen overzicht
Nadere informatieDaarvoor gaat u naar Minters
Opvoeden & Opgroeien Eigen functioneren & Relaties Een leefbare buurt Daarvoor gaat u naar Minters U weet zelf vaak het beste wat goed is voor uzelf of uw gezin. En u gaat voor goede raad of praktische
Nadere informatieOntwikkelingen. in zorg en welzijn. Wij houden daarbij onverkort vast aan de Koers 2010-2013,
KOERS 2014-2015 3 Het (zorg)landschap waarin wij opereren verandert ingrijpend. De kern hiervan is de Kanteling, wat inhoudt dat de eigen kracht van burgers over de hele breedte van de samenleving uitgangspunt
Nadere informatieOntstaansgeschiedenis
Ontstaansgeschiedenis Project Alledaagse Kansen Wie kan jou motiveren stapjes te zetten? Coach van het Alledaagse Netwerkcoaches Transitie (opdracht sociale teams) Actief inzetten op een omgeving/buurt
Nadere informatieProductbeschrijving Wmo contract 2016
Productbeschrijving Wmo contract 2016 In dit document worden de ingekochte producten beschreven. Het is bedoeld als handreiking bij de beoordeling van de in te zetten ondersteuning. Geen vaste criteria
Nadere informatieSamenvatting Leefbaarheid in kaart voor sociale wijkteams Land van Cuijk
Samenvatting Leefbaarheid in kaart voor sociale wijkteams Land van Cuijk Onderzoek naar de wensen, behoeften en bijdragen van inwoners uit Padbroek, Cuijk Alex de Veld, Daniëlle Damoiseaux MSc., dr. Martha
Nadere informatieWat gaan we doen in deze twee bijeenkomsten? Omgaan met burgers met psychische of verstandelijke beperking
Omgaan met burgers met psychische of verstandelijke beperking Cursus vanuit de Wmo werkplaats lectoraat Rehabilitatie dr. Arne van den Bos en drs. Siemen van der Meulen Wat gaan we doen in deze twee bijeenkomsten?
Nadere informatieNetwerkgericht werken binnen de jeugdhulp. Bie Melis en Mia Claes
Netwerkgericht werken binnen de jeugdhulp Bie Melis en Mia Claes Veel termen met meerdere invullingen Impliceert uiteenlopende doelstellingen Verschillende benaderingen = verschillende belangen. Het netwerk
Nadere informatieCliëntondersteuning. Tips voor het keukentafelgesprek. Hoe kan ik mij voorbereiden op het gesprek met de Wmo-consulent van de gemeente?
Cliëntondersteuning Tips voor het keukentafelgesprek Hoe kan ik mij voorbereiden op het gesprek met de Wmo-consulent van de gemeente? Inleiding...3 Leeswijzer...4 Wet maatschappelijke ondersteuning...5
Nadere informatieMAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE
MAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE ONZE AGENDA VOOR 2016-2020 Sommige mensen hebben zo weinig grip op hun dagelijks leven, dat ze niet zelfstandig kunnen wonen. Dit komt
Nadere informatieVerkennen van de vele kanten van een mens met een psychiatrische aandoening. Birgit Bongaerts
Verkennen van de vele kanten van een mens met een psychiatrische aandoening Birgit Bongaerts 15/6/2012 Congres Vlaams ondersteuningscentrum oudermis(be)handeling 2012, 10 Jaar Vlaams meldpunt Bijzondere
Nadere informatieVerslag conferentie De kracht van wederkerigheid In het kader van het Communicatietraject WMO: een bovenregionale impuls
Verslag conferentie De kracht van wederkerigheid In het kader van het Communicatietraject WMO: een bovenregionale impuls 9 september 2013, Eetcafé De Andere Oever, Purmerend De conferentie was in handen
Nadere informatieTMA Talentenanalyse. Kandidaat-rapportage samenvatting. Sara Berger 15 april 2013
TMA Talentenanalyse Kandidaat-rapportage samenvatting Sara Berger 15 april 2013 Minervum 7444 4817 ZG Breda T 0162 51 59 02 I www.mectraining.nl E info@mectraining.nl Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Betekenis
Nadere informatieOpen communicatie leidt tot minder stress. verdieping. 1 methode familiezorg verdieping
Methode Familiezorg Open communicatie leidt tot minder stress verdieping 1 methode familiezorg verdieping Voorwoord Inleiding Het hart van de zorg is daar waar de zorg gegeven wordt, waar kwetsbare families
Nadere informatieProf.dr. Paul Schnabel: Blijft er ruimte voor beperkingen?
Prof.dr. Paul Schnabel: Blijft er ruimte voor beperkingen? Het onderwijs Als we het hebben over reïntegratie in de samenleving is de vraag hoe haalbaar dat is. In de buurt waar ik opgroeide was ook een
Nadere informatieAmbtenaren / managers Ambtenaren die werken met moeilijk bereikbare groepen
Bijlage Overzicht Doelgroepen Overzicht Doelgroepen participerend in Wmo-werkplaatsen Wmo werkplaats Participerende doelgroepen praktijken Actieve burgers Actieve burgers Actieve buurtbewoners / managers
Nadere informatieLinda Verwaaijen. Sociaal psychiatrisch verpleegkundige. Maatschappelijk werkster. 17 mei 2018
Linda Verwaaijen Sociaal psychiatrisch verpleegkundige Maatschappelijk werkster 17 mei 2018 Definitie "Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van)
Nadere informatieDuurzame inzetbaarheid Samenvatting en conclusies
Duurzame inzetbaarheid Samenvatting en conclusies Uitgevoerd op : Juni t/m oktober 2017 Uitgevoerd door : MODINT Arbo B.V. Adviseur : mevrouw C. Creemers (Arbeidsdeskundige) MODINT Arbo Postbus 284 1900
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder
Nadere informatieVeens trainingen. opkomen voor jezelf. samen leren. meer zelfvertrouwen. lotgenoten ontmoeten. durven vragen. een groter netwerk
Veens trainingen opkomen voor jezelf een groter netwerk samen leren lotgenoten ontmoeten 1 meer zelfvertrouwen durven vragen Wil je jezelf ontwikkelen? Omdat je meer uit jezelf wilt halen? Of omdat je
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieDrijfveren van ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg "
Drijfveren van ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg Implicaties voor opleiding, onderzoek & praktijk Joeri Vandewalle Gent, 17 & 18 november 2015 Inhoud: 1. Situering 2. Onderzoeksresultaten
Nadere informatieHet project van de UvH 1
Levensverwachting Empowerment van kwetsbare ouderen gaat altijd ook over zingeving Bijeenkomst Beter Oud Anja Machielse, 4 november 2016 Eamonn Doyle Beleid Zelfredzaamheid Autonomie Eigen kracht Participatie
Nadere informatieBelangrijke woorden Herstel Centraal
Belangrijke woorden Herstel Centraal Herstel Gezondheid Hoop Spreken we dezelfde taal? Talenten Dromen Zingeving Empowerment Herstelondersteuning Samen keuzes maken Eigen regie Ontwikkeling Netwerk Vrije
Nadere informatieBijna Dood Ervaringen
Bijna Dood Ervaringen Een korte introductie Niecky Fruneaux en Edith Bertrand Algemeen geestelijk verzorgers Inleiding De inlossing van een belofte aan een cliënt: meer mensen vertellen over dit soort
Nadere informatieVISIE OP DAGBESTEDING EN WERK DICHTERBIJ
VISIE OP DAGBESTEDING EN WERK DICHTERBIJ Visie Dichterbij: Dichterbij schept voorwaarden waardoor mensen met een verstandelijke beperking: - leven in een eigen netwerk temidden van anderen - een eigen
Nadere informatieAan de slag met de context: tips en tricks
Aan de slag met de context: tips en tricks Werkvelddag Keep Calm and Get Inspired 5 juni 2014 De huidige situatie binnen MFC s Kind ouders Gezins begeleider Context begeleider Doel van de lezing Focus
Nadere informatieStadskanaal: Samen met de burger Integraal beleidskader Sociaal Domein
Stadskanaal: Samen met de burger Integraal beleidskader Sociaal Domein Versie: 31 maart 2014 1. Inleiding: Wij kunnen ons in Nederland gelukkig prijzen met een van de sterkste sociale stelsels ter wereld.
Nadere informatieVeiligheid en bescherming bij geweld in relaties AWARE. Het programma om belaging te stoppen
Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties AWARE Het programma om belaging te stoppen AWARE Aware als instrument tegen stalking en belaging is een samenwerkingsverband van politie, justitie/om en
Nadere informatieDE KRACHT VAN SAMENWERKEN
SUCCESVOL OP HET GEBIED VAN ERVARINGS: DAT DOEN WIJ ALS ZES ORGANISATIES IN DE REGIO TILBURG/BREDA. Succesvol samenwerken op het gebied van Recovery van ervaringsdeskundigheid: College dat doen wij als
Nadere informatieHet inclusieve vermogen van de wijk?! Annica Brummel, projectleider Inter-Lokaal en Tandem
Het inclusieve vermogen van de wijk?! Annica Brummel, projectleider Inter-Lokaal en Tandem 23 november 2017 Inclusieve vermogen van de wijk?! Inclusie en wijkgericht werken Betekenis van sociale netwerken
Nadere informatieKwartiermaken in Malburgen
Kwartiermaken in Malburgen Een samenwerkingsproject van Stichting Rijnstad en RIBW Arnhem & Veluwe Vallei, om de maatschappelijke integratie van mensen met een psychische beperking te bevorderen door de
Nadere informatieObservaties vanuit werkgevers over werknemers met een psychische kwetsbaarheid. datum 1 augustus Vooruitgang door vernieuwend werkgeven
Observaties vanuit werkgevers over werknemers met een psychische kwetsbaarheid datum 1 augustus 2018 Vooruitgang door vernieuwend werkgeven Blad 2 van 7 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Algemene observaties...
Nadere informatieInventarisatielijst oorzaken eenzaamheid
Inventarisatielijst oorzaken eenzaamheid Naam patiënt: Geboortedatum patiënt: Datum afname: Geslacht: o Man o Vrouw Naam verpleegkundige/ ouderenadviseur: 1 Woonomgeving De volgende vragen gaan over leven
Nadere informatieEenzame naasten. Onderwerpen. Contactarm. Eenzaamheid. Sociaal isolement. Sociale netwerken van ouderen
Eenzame naasten Dr. Anja Machielse Onderwerpen Begripsverkenning Oorzaken en gevolgen Sociale competenties Stappen in de aanpak Interventieprofielen Conclusies Eenzaamheid Het gevoel dat de aanwezige contacten
Nadere informatieWat willen we in Pegode VZW bereiken?
Niel, 15 november 2012 Wat willen we in Pegode VZW bereiken? Doelstelling Pegode VZW zoals vermeld in de statuten: De vereniging heeft als doel, met uitsluiting van elk winstoogmerk, de maatschappelijke
Nadere informatieCoalitie Erbij. De gezichten van eenzaamheid Amsterdam, 24 november 2015
Coalitie Erbij De gezichten van eenzaamheid Amsterdam, 24 november 2015 1. De landelijke Coalitie Erbij in 2 minuten 2. Wat is eenzaamheid? 3. De gezichten van eenzaamheid 4. De lokale aanpak van eenzaamheid
Nadere informatieJante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo Trappenburg. Waardigheidscirkel
Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo Trappenburg De Waardigheidscirkel De Waardigheidscirkel Samenvatting Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo
Nadere informatieAmbulant Integraal Arrangement Hulpverlening AWARE. Aware - Arosa
Ambulant Integraal Arrangement Hulpverlening AWARE Visie en uitgangspunten Arosa biedt veiligheid en bescherming bij geweld in relaties. Arosa levert een bijdrage aan een optimale (h)erkenning en aanpak
Nadere informatieen vast dagritme, een rustige omgeving, nuttige werkzaamheden en gezelligheid samen.
Zorg Onze opvatting over zorg is steeds in ontwikkeling. Tegenwoordig vinden we het belangrijk dat de zorgcliënten zo goed mogelijk deel kunnen nemen aan de maatschappij en regie hebben over hun eigen
Nadere informatieJe steunsysteem is overal om je heen.
Je steunsysteem is overal om je heen. Kwartiermaken in de wijken in Oss en in de regio. Burgerkracht en Presentie Definitie kwartiermaken: Kwartiermaken gaat over het bevorderen van het maatschappelijk
Nadere informatieTransitietraject Dongemondgebied Samenspel Informeel en Formeel ronde 1
Samenspel Informeel en Formeel ronde 1 MOVISIE 21-03-2013 Vragen In totaal hebben 72 personen de enquete ingevuld. De verdeling over de verschillende groepen staat in onderstaande tabel. Vraag 1: Ik ben
Nadere informatieDe krachtgerichte methodiek
Het Centrum Voor Dienstverlening is u graag van dienst met: De krachtgerichte methodiek Informatie voor samenwerkingspartners van het CVD Waar kunnen we u mee van dienst zijn? Centrum Voor Dienstverlening
Nadere informatiereframing geestelijke gezondheid en welzijn in 2026 prof. Matthijs van Dijk
reframing geestelijke gezondheid en welzijn in 2026 prof. Matthijs van Dijk einde innoveren middelen of effect innoveren originaliteit = nieuw + gepast innoveren nu of de toekomst? reframing complexe systemen
Nadere informatieKaarten open op tafel?!
Kaarten open op tafel?! Kaarten open op tafel?! www.sellevanderwoude.nl Programma Inleiding Zelf onderzoeken: Perspectief werkzoekende/werkende Perspectief werkgever Perspectief GGz Perspectief gemeente
Nadere informatieGoed toegerust op ontdekkingsreis
Pedagogisch beleidsplan Goed toegerust op ontdekkingsreis 1 Colofon Tekst Anneke van de Berg, 5D Ellen Bakker, Vlietkinderen Vormgeving Manon Hofstra, Dare to Design Kantoor Vlietkinderen, maatwerk in
Nadere informatieCompetenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject
Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Deze lijst is het onderzoekresultaat van een PWO-traject binnen de lerarenopleidingen van de KAHO Sint-Lieven,
Nadere informatie