Uitgebreide toelichting van het meetinstrument. Darthmouth COOP Functional Health Assessment kaarten/wonca (COOP/WONCA kaarten)

Transcriptie

1 1 Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Darthmouth COOP Functional Health Assessment kaarten/wonca (COOP/WONCA kaarten) 17 maart 2010 Review: 1) B. Dijcks 2) V. Scholtes Invoer: E. van Engelen 1 Algemene gegevens Lichaamsregio Aandoening (ICD) Domein Menselijk functioneren (ICF) Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende categorieën Algemeen, overig, ongespecificeerd Overige (Overige, ongespecificeerd) Mentale functies, Activiteiten algemeen, Participatie algemeen Korte beschrijving Het betreft een kort instrument om te meten hoe patiënten zich voelen, hoe ze functioneren en hoe ze hun gezondheid ervaren. Het betreft zes kaarten die elk aan de hand van één vraag met vijf antwoordmogelijkheden één dimensie van iemands functionele gezondheidstoestand meten: lichamelijke fitheid, gemoedstoestand, dagelijkse bezigheden, sociale activiteiten, veranderingen in de gezondheidstoestand, algemene gezondheid. Bij elk item moet de patiënt de toestand gedurende de afgelopen twee weken invullen. Een facultatieve kaart vraagt naar de hoeveelheid pijn. De antwoordmogelijkheden worden per vraag met pictogrammen geïllustreerd. 1,2 Oorspronkelijk werden er negen kaarten ontwikkeld, de Darthmouth COOP Functional Health Assessment Charts, die later werden geëvalueerd en gereviseerd door WONCA. Doelgroep Patiënten. De kaarten kunnen voor patiënten met verschillende culturele achtergrond gebruikt worden. De tekeningen vergemakkelijken het gebruik van het instrument voor mensen die moeilijk kunnen lezen. Auteur: Oorspronkelijke versie: Nelson et al. (1983) 3, Nelson et al. (1987) 4 Nederlandse versie: Scholten & Van Weel (1992) 5 2 Doel van het meetinstrument Combinatie van: Inventariserend Evaluatief / effectiviteit

2 2 3 Soort / vorm van het meetinstrument Vragenlijst (ondersteund met illustraties) kan mondeling en schriftelijk (zelfrapportage) worden afgenomen, zowel individueel als groepsgewijs Opbouw totaal zes kaarten/items, één facultatieve kaart/item Invulinstructie Meetniveau per item: de items worden gescoord op een vijfpuntsschaal van 1-5, waarbij per vraag de antwoordmogelijkheden passend bij de vraag zijn benoemd, en waarbij geldt hoe hoger de score hoe slechter de situatie. De antwoordmogelijkheden zijn door tekeningen geïllustreerd die steeds de vijf (functie)niveaus uitbeelden. Meetniveau is ordinaal. Het lijkt geoorloofd de schalen als interval schaal te beschouwen. 2 Meetniveau totaalscore: elke kaart is een directe indicator voor het functioneren in dat domein. Geadviseerd wordt de scores op de indivuele items niet te aggregeren tot een totaalscore. 2 De zes items leveren een functieprofiel. 1 Voor onderzoeksdoeleinden kunnen de scores gesommeerd worden. 6 4 Verkrijgbaarheid Opvraagbaar bij ding.pdf (p : Engelse versie met tekeningen; p. 35: Nederlandse versie) Geschatte kosten gratis te downloaden Copyright ja 5 Methodologische kwaliteit De gegevens die hieronder beschreven worden gaan over de Nederlandstalige versie van de COOP-WONCA kaarten, behalve de gegevens uit bron (Engelstalig). Interne consistentie Gehele lijst niet van toepassing, aangezien elke schaal uit 1 item bestaat. Reproduceerbaarheid Betrouwbaarheid (reliability) Gehele lijst: Test-hertest: over 3 jaar, per kaart: Pearson: 0.13 voor kaart veranderingen in gezondheidstoestand Pearson: 0.30 voor kaart sociale activiteiten Pearson: voor overige kaarten n=613, algemene populatie 7 Test-hertest: over 3 weken, range voor de diverse kaarten (betreft de COOP-kaarten voordat ze gereviseerd zijn door WONCA): Correlatie: , Kappa:

3 3 Test-hertest: over 1 jaar, range voor de diverse kaarten: Correlatie: , Kappa: Test-hertest: na 2-3 dagen, per kaart: (weighted Kappa / Kappa / Pearson) - Lichamelijke conditie: 0.75 / 0.59 / Gemoedstoestand: 0.68 / 0.58 / Dagelijkse activiteiten: 0.67 / 0.54 / Sociale activiteiten: 0.68 / 0.59 / Algemene gezondheid: 0.74 / 0.65 / 0.83 n=40, gerandomiseerde algemene populatie 14,15 Test-hertest: na 2 weken : (weighted Kappa) - Lichamelijke conditie: 0,74 - Gemoedstoestand: 0,75 - Dagelijkse activiteiten: 0,78 - Sociale activiteiten: 0,76 - Algemene gezondheid: 0,67 n=51, COPD-patiënten 16 Overeenkomst (agreement) Interbeoordelaarsovereenkomst: - percentage overeenkomst: 18, squared weighted kappa: 0.82, ICC: 0.81, SEM: 1.98 (95% CI: 3.88), SEM % range: 6.8, tijd tussen 2 metingen was gemiddeld 3 dagen (range 1-7) n=22, populatie mensen met matig tot ernstig traumatisch hersenletsel ten tijde van ontslag uit ziekenhuis 9 - percentage overeenkomst: 7, squared weighted kappa: 0.81, ICC: 0.88, SEM: 1.47 (95% CI: 2.88), SEM % range: 5.1, tijd tussen 2 metingen was gemiddeld 13 dagen (range 6-31). n=14, populatie mensen met matig tot ernstig traumatisch hersenletsel één jaar post injury 9 - range voor de diverse kaarten (betreft de COOP-kaarten voordat ze gereviseerd zijn door WONCA): Kappa: n=5000, populatie oudere patiënten in huisartsenpraktijken 10 Inter-beoordeelaars overeenkomst, per kaart: (kappa) - Lichamelijke conditie: Gemoedstoestand: Dagelijkse activiteiten: Sociale activiteiten: Veranderingen in gezondheidstoestand: Algemene gezondheid: 0.74 n=208, gerandomiseerde algemene populatie. Test-hertest interval: 57 minuten 17 Intra-beoordeelaars overeenkomst, per kaart: (kappa) - Lichamelijke conditie: Gemoedstoestand: Dagelijkse activiteiten: Sociale activiteiten: Veranderingen in gezondheidstoestand: Algemene gezondheid: 0.59 n=84, gerandomiseerde algemene populatie. Test-hertest interval: 40 minuten 17

4 4 Inter-methode overeenkomst (zelf invullen vs. laten invullen), per kaart: (kappa) - Lichamelijke conditie: Gemoedstoestand: Dagelijkse activiteiten: Sociale activiteiten: Veranderingen in gezondheidstoestand: Algemene gezondheid: 0.59 n=195, gerandomiseerde algemene populatie. Test-hertest interval: 32 minuten 17 Validiteit Content validity gegevens niet bekend Criterion validity gegevens niet bekend Construct validity Convergente validiteit: - Correlaties per kaart met bijpassende dimensies van RAND-36: zie tabel. n= , algemene populatie 7 n=149, algemene populatie, resp. n=2775, algemene populatie van 60 jaar en ouder 2 - Correlaties per kaart met bijpassende subschalen van Nottingham Health Profile (NHP): zie tabel 1. n=149, algemene populatie 2 Tabel 1 COOP/WONCA Kaart Dimensie RAND-36 Spearman rank order correlatie 7 * Correlatie 2 Subschaal NHP Correlatie 2 Lichamelijke fitheid Fysiek functioneren Fysieke 0.53 mobiliteit Gemoedstoestand Mentale gezondheid Emotionele 0.34 reacties Dagelijkse bezigheden Rolbeperkingen Energie 0.51 (fysiek probleem) Sociale activiteiten Sociaal functioneren Sociale 0.51 isolatie Veranderingen in de Gezondheids gezondheidstoestand verandering Algemene gezondheid Algemene gezondheidsbeleving Pijn Pijn 0.78 * allen p < Correlatie kaart gemoedstoestand met General Health Questionnaire (GHQ): n=149, algemene populatie 2 - Correlaties per kaart met bijpassende subschalen met EuroQol, zie tabel 2: n=496, populatie migraine-patiënten (210) en matched controls (286) uit algemene bevolking 11 - Correlatie per kaart met bijpassende subschalen met EQ-5D (Euroqol), zie tabel 3: In de studie is gebruik gemaakt van de gereviseerde 5-subschalen versie van de COOP-WONCA. 18 n=51, populatie COPD-patiënten. 16

5 5 Tabel 2 EuroQol COOP/WONCA kaart mobiliteit zelfzorg dagelijkse pijn/andere angst/ activiteiten klachten depressie Lichamelijke fitheid Gemoedstoestand Dagelijkse bezigheden Sociale activiteiten Veranderingen in de 0.10 gezondheidstoestand Algemene gezondheid Tabel 3 EQ-5D COOP/WONCA mobiliteit zelfzorg dagelijkse pijn/andere angst/ activiteiten klachten depressie Lichamelijke fitheid Gemoedstoestand Dagelijkse bezigheden Sociale activiteiten Algemene gezondheid Divergente/discriminante validiteit: - De correlaties per kaart met niet-bijpassende dimensies van RAND-36 (d.w.z. die inhoudelijk gezien niet matchen) zijn op één uitzondering na lager dan 0.40, hetgeen een aanwijzing is voor divergente validiteit. 7 - De correlaties per kaart met de niet-bijpassende dimensies/schalen van RAND-36 en NHP zijn in het algemeen lager dan de correlaties met de bijpassende schalen. Sommige kaarten laten echter wel hogere correlaties zien met niet-bijpassende dimensies/schalen, wat zou kunnen duiden op slechte discriminante validiteit. 2 - oppervlakte onder de ROC-curve, range voor de zes kaarten: (discriminerend vermogen voor wel/geen migraine), (discriminerend vermogen voor werkverzuimdagen 0 / 0.5), n=496, populatie migraine-patiënten (210) en matched controls (286) uit algemene bevolking 11 Responsiviteit / longitudinale validiteit - Responsiviteitcoëfficiënt (waarbij 1=uitstekende gevoeligheid en 0=elke verandering te wijten aan toeval) / effect size per kaart: Lichamelijke fitheid: 0.20 / 0.50, Gemoedstoestand: 0.40 / 0.95, Dagelijkse bezigheden: 0.43 / 0.96, Sociale activiteiten: 0.25 / 0.56, Pijn: 0.52 / 1.30, n=372, populatie patiënten met sinusitis klachten (betreft de COOP-kaarten voordat ze gereviseerd zijn door WONCA). De responsiviteit voor verandering blijkt te verschillen per diagnose SDD: 4.07, SDD % range: 14.0, gemiddelde verandering tussen twee metingen: 2.25 (sd 3.8) en daarmee kleiner dan de SDD, n=14, populatie mensen met matig tot ernstig traumatisch hersenletsel. 9

6 6 6 Hanteerbaarheid Taal origineel Engels, vertaling Nederlands Benodigdheden invulformulier Randvoorwaarden Benodigde tijd minder dan 5 minuten Gebruikershandleiding ja, zie ding.pdf 7 Normgegevens Uitkomstklassen en normgegevens Normen: Er zijn per kaart normgegevens beschikbaar met onderverdeling naar geslacht, leeftijd en opleidingsniveau 7, of met alleen onderverdeling naar leeftijd. 2 Interpretatie: Voor praktische doeleinden moet een score van 4 of 5 als abnormaal beschouwd worden. Deze score dient geverifieerd te worden en vervolgens dient een specifieke functionele diagnose gemaakt te worden Overige gegevens Voor onderzoek naar zorgbehoefte en medische effectiviteit wordt afname in combinatie met uitgebreidere vragenlijsten aanbevolen. 1 Uit diverse onderzoeken blijkt dat het gebruik van pictogrammen (met name bij lager opgeleiden, cognitief beperkte personen, en allochtonen) van toegevoegde waarde is. 19,20 9 Literatuurlijst 1. Evers A, Vliet van-mulder JC, Groot CJ. Documentatie van test en testresearch in Nederland. Assen: Van Gorcum; Weel C van, König-Zahn C, Touw-Offen FMMM, Duijn NP van, Meyboom-de Jong B. Measuring the functional health status with the COOP/WONCA Charts: a manual. Groningen: Noordelijk Centrum voor Gezondheidsvraagstukken; Nelson E, Conger B, Douglass R, et al. Functional health status levels of primary care patients. JAMA. 1983;249(24): Nelson E, Wasson J, Kirk J, et al. Assessment of function in routine clinical practice: description of the COOP chart method and preliminary findings. Journal of chronic diseases. 1987;40 Suppl 1:55S-69S 5. Scholten JHG, Weel C van. Functional assessment in family practice. Lelystad: Meditekst; Weel C van. Functional status assessment in primary care: COOP/WONCA charts. Disability and rehabilitation. 1993;15: Habets P. The psychometric properties of the COOP/WONCA charts: reliability, validity and feasibility. Master thesis neuropsychology. Maastricht: University Maastricht; 2005

7 8. Meyboom-de Jong B, Smith RJA. Studies with the Dartmouth COOP Charts in general practice: comparison with the Nottingham Health Profile and the General Health Questionnaire. In: WONCA Classification Committee: Functional Status Measurement in Primary Care. New York/Berlin/Heidelberg: Springer; Baalen B van, Odding E, Woensel MPC van, Kessel MA van, Roebroeck ME, Stam HJ. Reliability and sensitivity to change of measurement instruments used in a traumatic brain injury population. Clinical rehabilitation Aug;20(8): Meyboom-de Jong B. Bejaarde patiënten: een onderzoek in twaalf huisartsenpraktijken. Lelystad: Meditekst; Essink-Bot ML, Krabbe PFM, Bonsel GJ, Aaronson NK. An empirical comparison of four generic health status measures: the Nottingham Health Profile, the Medical Outcomes Study 36-Item Short-Form Health Survey, the COOP/WONCA Charts, and the EuroQol instrument. Medical care. 1997;35(5): Duijn NP van, Groenier K, Schuling J, Weert H van, Meyboom-de Jong B. De gevoeligheid van de COOP kaarten voor verandering van de klinische toestand. Huisarts en wetenschap. 1995;38: Nelson EC, Wasson JH, Johnson DJ, Hays RD. Dartmouth COOP functional health assessment charts: brief measures for clinical practice Bentsen BG, Natvig B, Winnem M. Assessment of own functional capacity: COOP- WONCA Chart in clinical work and research. Tidsskr Nor Laegeforen. 1997;117: Bentsen BG, Natvig B, Winnem M. Questions you didn't ask?: COOP/WONCA Charts in clinical work and research. Family practice Apr;16(2): Stavem K, Jodalen H. Reliability and validity of the COOP/WONCA health status measure in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Quality of life research Sep;11(6): Lam CL, Lauder IJ, Lam DT. How does a change in the administration method affect the reliability of the COOP/WONCA Charts? Family practice Apr;16(2): Froom J. Preface (WONCA Classification Committee). In: Functional status measurement in primary care. New York: Springer-Verlag; p Larson CO, Hays RD, Nelson EC. Do the pictures influence scores on the Darthmouth COOP Charts? Quality of life research. 1992;1: Westbury RC, Rogers TB, Briggs TE, Allison DJ, Gérvas J, Shigemoto H, Elford W. A multinational study of the factorial structure and other characteristics of the Dartmouth COOP Functional Health Assessment Charts/WONCA. Family practice Dec;14(6):