Scope Problemen met Indefiniete NP s

Transcriptie

1 Scope Problemen met Indefiniete NP s Een uiteenzetting van problemen en mogelijke oplossingen met betrekking tot de scope van indefiniete noun-phrases. Juliette Bosveld Tilburg, november 2005 Afb:

2 Inleiding Ambiguïteit komt veel voor in natuurlijke taal. Er zijn veel verschillende soorten van ambiguïteit; woorden zelf kunnen ambigu zijn, maar ook zinnen zijn soms ambigu. Een ambigue woord kan gezien worden als eenzelfde letter combinatie die gebruikt wordt voor twee verschillende betekenissen. Welke betekenissen er mogelijk zijn voor welke woorden kan opgezocht worden in een woordenboek, met andere woorden: alle mogelijke betekenissen liggen vast in het lexicon. Bij ambigue zinnen is het eigenlijk hetzelfde, dezelfde combinaties van woorden in dezelfde volgorde kan twee verschillende betekenissen aanduiden. Een probleem bij ambigue zinnen is echt dat de betekenissen van zin niet opgezocht kunnen worden in een lexicon. De betekenis van een zin wordt afgeleid aan de hand van de woorden die er in staan en de volgorde deze woorden. Maar als er sprake is van een ambigue zin moeten er dus twee of meerdere verschillende betekenissen afgeleid kunnen worden. Sprekers en hoorders weten welke betekenissen mogelijk zijn voor bepaalde zinnen en welke betekenissen niet mogelijk zijn voor deze zinnen. Er zijn dus duidelijk regels die voorschrijven hoe een betekenis afgeleid kan worden. Zinnen met kwantoren zijn vaak ambigu. Deze ambiguïteit ontstaan doordat het bereik van kwantoren, quantifier scope, op verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden. Ook voor ambigue zinnen met kwantoren moeten er regels zijn, zodat hoorders kunnen achterhalen wat een spreker met een zin of uiting heeft bedoeld. In deze scriptie zal ik een aantal theorieën bespreken die proberen te beschrijven wat de juiste regels voor het behandelen van kwantoren zijn. In hoofdstuk 1 zal ik eerst uitleggen wat het bereik van kwantoren, quantifier scope, precies is en hoe dit kan leiden tot ambigue zinnen. Vervolgens zal ik kort ingaan hoe de betekenis van zinnen gegenereerd wordt volgens de Montague grammatica en wat dit voor invloed heeft op syntaxis van zinnen. Hierna bespreek ik de Quantifier Raising theorie en de problemen die deze theorie met zich meebrengt voor met name de indefiniete NP s. In hoofdstuk 2 zal ik een aantal theorieën bespreken die ontwikkeld zijn om de problemen die er zijn met deze indefiniete NP s te voorkomen. In hoofdstuk 3 zal ik eerst een theorie bespreken die uitgaat van een interpretatie zonder verplaatsing en zal ik duidelijk maken dat hierbij zich ook problemen blijven voordoen. Ten slotte zal ik, in hoofdstuk 3, ingaan op het gebruik van choice functions bij de interpretatie van indefinieten. Ik zal dit hoofdstuk afsluiten met kritiek op deze laatste theorie. Ik zal afsluiten met een korte samenvatting van hetgeen ik besproken heb en ik zal hier vervolgens een conclusie uit trekken. 2

3 Inhoudsopgave INLEIDING... 2 INHOUDSOPGAVE QUANTIFIER SCOPE EN DE KLASSIEKE VERKLARING QUANTIFIER SCOPE... 4 Quantifier scope... 4 Scope ambiguïteit... 5 Montague grammatica... 6 Problemen met traditionele semantische theorieën QUANTIFIER RAISING... 9 Quantifier Raising... 9 Indefinieten SAMENVATTING NIEUWE VERKLARINGEN ENTAILMENT Entailment Non-monotone quantifiers en implicaties Negatie AMBIGUÏTEIT VAN DE INDEFINIETE NP S Referentiële interpretatie en quantifier interpretatie Tussenliggende betekenissen NIEUWE QR VISIE Nieuwe definitie van QR Problemen met island free QR CHOICE FUNCTIONS INTERPRETATIE ZONDER VERPLAATSING In-situ Semantiek CHOICE FUNCTIONS Een oplossing Choice Functions Lege verzameling Kritiek op Reinhart s choice function theorie CONCLUSIE REFERENTIES Artikelen Boeken Webpagina s

4 1 Quantifier scope en de klassieke verklaring 1.1 Quantifier scope Quantifier scope Het begrip quantifier scope bestaat uit twee verschillende termen. Ten eerste bevat het de term quantifier, In het Nederlands ook wel kwantor genoemd. Kwantor is een breed begrip en komt in meerdere disciplines voor, zowel in de wiskunde als in de logica en de taalkunde. Als we in de Van Dale kijken zien we voor kwantor in context met de taalkunde de volgende betekenis: kwan tor (de ~ (m.), ~en) [taalk.] woord of woordgroep waarin informatie gegeven wordt over de hoeveelheid entiteiten waarnaar verwezen wordt. Bron: mei 2005 Bekende quantifiers zijn de woorden alle en iedere die binnen de logica aangeduid worden met en. Ook woorden als elke, sommige en een zijn quantifiers, net als de woordgroepen de helft van alle jongens en sommige grote meisjes. Ten tweede bevat het begrip quantifier scope de term scope. Zoals in de beschrijving van kwantor uit de Van Dale staat, hebben kwantoren betrekking op bepaalde entiteiten waarover gesproken wordt. In een zin als alle meisje lopen heeft de kwantor alle meisjes betrekking op lopen. Er wordt ook wel gezegd dat lopen in het bereik, de scope, van alle meisjes staat. Nu duidelijk is waar de twee termen uit het begrip quantifier scope voorstaan, kunnen we concluderen dat quantifier scope het bereik van een kwantor is. Quantifier scope is linkperifeer, dat wil zeggen dat het bereik altijd rechts van kwantor zelf ligt. Als we bijvoorbeeld een zin met de woordgroep de meisjes en alle jongens bekijken, kan meisjes niet in het bereik van alle jongens liggen. Quantifier scope is een semantisch begrip, het heeft betrekking op de betekenis van een zin. Maar zoals Winter in zijn artikel Choice functions and the scopal semantics of indefinites (1997) aangeeft is deze benaming ongelukkig gekozen. Scope is namelijk een structureel begrip. Door een begrip als scope te gebruiken voor het bepalen van een intuïtieve waarheidswaarde van een zin, wordt er meteen een aanname gedaan over de syntactische opbouw van de zin. Als we naar de volgende zin kijken, zien we het probleem dat hierdoor ontstaat. 1) Op tafel ligt een boek voor alle meisjes. Als we aan deze zin de intuïtief mogelijke betekenis willen toekennen dat er voor ieder meisje een eigen boek is, zou een boek ook binnen de scope van alle meisjes moeten liggen. Wanneer we zeggen dat een boek binnen het bereik van alle meisjes valt, zeggen we indirect iets over de onderliggende syntactische structuur van de zin. Zoals eerder vermeld zijn kwantoren linksperifeer; om alle meisjes bereik te geven over een boek zou het links van deze woordgroep moeten staan. Door het gebruik van 4

5 de term scope lijkt het net of verplaatsing een iets noodzakelijks is. Zoals we zullen zien, bestaan er inderdaad theorieën die uitgaan van een verplaatsing van de kwantor. Er zijn echter ook theorieën die zeggen dat er geen verplaatsing van de kwantor plaatsvindt. Scope ambiguïteit Zoals hierboven besproken is er bij kwantoren sprake van scope. Toch is het niet bij alle zinnen meteen duidelijk wat binnen deze scope valt. Dit wordt geïllustreerd met behulp van voorbeeld zin 2. 2) Alle meisjes kussen een jongen. Deze zin bevat twee kwantoren, Alle meisjes en een jongen. Op het eerst gezicht zou men verwachten dat Alle meisjes scope heeft over kussen een jongen. Dit is echter niet helemaal de juiste benadering. Deze zin heeft namelijk twee betekenissen. De eerste betekenis is dat er voor alle meisjes een jongen is zodanig dat ieder meisje een jongen kust. Marie kust Jan, Els kust Piet en Sofie kust Klaas. Dit is weergegeven in het onderstaande schema a. Hier heeft de kwantor Alle meisjes wijd bereik (wide scope) over een jongen. Het bereik van Alle meisjes is de gehele zin na de woorden Alle meisjes. Dit wordt ook nauw bereik (narrow scope) van een jongen genoemd. a b De tweede betekenis van de zin is dat alle meisjes dezelfde jongen kussen. Zoals weergegeven in schema b, waarbij alle meisjes Piet zoenen. In dit geval spreekt men van wijd bereik van een jongen over Alle meisjes. De betekenis van zinnen wordt vaak weergegeven aan de hand van de eerste orde logica. De twee hierboven besproken betekenissen zouden op de onderstaande wijze weergegeven kunnen worden: 2a) x (meisje(x) y jongen(y) kussen(x,y)) 2b) y (jongen(y) x (meisje(x) kussen(x,y)) In 2a wordt de situatie in a aangeduid, in 2b de situatie in b. Omdat deze zin ambigu is vanwege de verschillende scope-opties van de kwantoren die de zin bevat, spreekt men van quantifier scope ambiguïteit. Hier is ook het probleem met het begrip quantifier scope zichtbaar. Zoals in paragraaf 1 besproken, zijn kwantoren linksperifeer. Bij de tweede betekenis lijkt de kwantor een jongen zijn scope echter naar links te nemen, men spreekt namelijk van scope van een jongen over alle meisjes. Omdat de scope van een kwantor zich altijd rechts van de kwantor bevindt, suggereert deze uitspraak dat in een onderliggende syntax een jongen zich links van Alle meisjes zou 5

6 moeten bevinden om de tweede betekenis mogelijk te maken. Dit suggereert dus een verplaatsing van de kwantor een jongen. Montague grammatica Er zijn theorieën waarbij deze verplaatsing ook daadwerkelijk wordt aangenomen. Montague grammatica 1 gaat bijvoorbeeld uit van een overeenkomst tussen de surface structure van een zin en zijn betekenis. Montague grammatica is gebaseerd op het compositionaliteitsprincipe; dit betekent dat de interpretatie van een complexe expressie een optelsom is van de interpretatie van zijn delen. Een gevolg hiervan is dat de semantische interpretatie van uitdrukkingen op dezelfde manier verloopt als de syntactische constructie. Semantische regels zijn gekoppeld aan syntactische regels. Aan de ene kant heeft iedere syntactische regel een semantische interpretatie. Aan de andere kant moet ieder semantisch aspect, dat niets te maken heeft met de betekenis van een basisexpressie, verbonden zijn aan een syntactische regel. Montague grammatica gaat uit van een compleet en correct syntactisch systeem. Aan de hand van dit syntactische systeem wordt vervolgens de betekenis van een zin geformuleerd in een niet-ambigue logische taal. Ambigue zinnen in natuurlijke taal krijgen dan ook twee verschillende logische vertalingen. Om een goede vertaling van een zin naar zijn logische equivalent(en) te kunnen bewerkstelligen is een juiste en complete syntactische theorie nodig. 2 2) Alle meisjes kussen een jongen. Zoals eerder besproken heeft zin 2 twee betekenissen, één betekenis waarbij er sprake is van wijd bereik voor Alle meisjes en één betekenis waarbij er sprake is van wijd bereik voor een jongen. De bomen c en d laten zien wat de verschillende manieren van syntactische opbouw van de zin moet zijn volgens de Montague grammatica, willen beide betekenissen afgeleid kunnen worden. In deze boomstructuren zien we de verschillende syntactische structuren van zin 2 zoals ook is weergegeven in de zinnen 2c en 2d. 2c) [Alle meisjes 1 [een jongen 2 [x 1 kussen y 2 ]] 2d) [Een jongen 2 [Alle meisjes 1 [ x 1 kussen y 2 ]] 1 Men kan eigenlijk niet spreken van de Montague grammatica omdat er verschillende modellen bestaan van mogelijke Montague grammatica s, die allemaal op meer of minder punten van elkaar verschillen. Deze modellen zijn gebaseerd op Montague s algemene theorie van syntax en semantiek zoals beschreven in Universal Grammar (1970). Als ik hier spreek over Montague grammatica bedoel ik het PTQ-model van Montague uit The proper treatment of quantification in ordinary english 2 Bron: Introduction to natural language semantics. 6

7 c Alle meisjes kussen een jongen Alle meisjes Zij 1 kussen een jongen meisjes Zij 1 Kussen een jongen Kussen Een jongen jongen d Alle meisjes kussen een jongen Een jongen Alle meisjes kussen hem 1 jongen Alle meisjes Kussen hem 1 Meisjes kussen Hij 1 Bij zin 2c wordt de betekenis van de zin gevormd door eerst de betekenissen van een jongen en zij kussen hem (waarbij zij en hem in te vullen variabelen zijn) te combineren tot de zin zij kussen de jongen. Om vervolgens zij in te vullen met Alle meisjes. Bij zin twee vind het samenvoegen van de delen andersom plaats. Hier worden eerst de woordgroep Alle meisjes en zij kussen hem (waarbij zij en hem weer in te vullen variabelen zijn) samengenomen. Vervolgens wordt hem ingevuld met een jongen om de betekenis van de zin te bepalen. Hoe dit in zijn werk gaat, is in e en f in een vereenvoudigde vorm weergegeven. 7

8 e zij kussen hem ~> KUSSEN(x 1,x 2 ) een jongen ~> λx. y[jongen(y) X(y)] (een jongen, zij kussen hem) ~> λx. y[jongen(y) X(y)] λx 2.KUSSEN(x 1,x 2 ) = y[jongen(y) λx 2.KUSSEN(x 1,x 2 )(y)] = y[jongen(y) KUSSEN(x 1,y)] Zij kussen een jongen ~> y[jongen(y) KUSSEN(x 1,y)] Alle meisjes ~> λx. x[meisje(x) X(x)] (alle meisjes, zij kussen een jongen) ~> λx. x[meisje(x) X(x)](λx 1. y[jongen(y) KUSSEN(x 1,y)]) = x[meisje(x) λx 1. y[jongen(y) KUSSEN(x 1,y)](x)] = x[meisje(x) y[jongen(y) KUSSEN(x,y)]] Alle meisjes kussen een jongen ~> x[meisje(x) y[jongen(y) KUSSEN(x,y)]] f zij kussen hem ~> KUSSEN(x 1,x 2 ) Alle meisjes ~> λx. x[meisje(x) X(x)] (Alle meisjes, zij kussen hem) ~> λx. x[meisje(x) X(x)] (λx 1.KUSSEN(x 1,x 2 )) = x[meisje(x) λx 1.KUSSEN(x 1,x 2 )(x)] = x[meisje(x) KUSSEN(x,x 2 )] Alle meisjes kussen hem ~> x[meisje(x) KUSSEN(x,x 2 )] een jongen ~> λx. y[jongen(y) X(y)] (een jongen, Alle meisjes kussen hem)~> λx. y[jongen(y) X(y)]( λx 2. x[meisje(x) KUSSEN(x,x 2 )]) = y[jongen(y) λx 2. x[meisje(x) KUSSEN(x,x 2 )](y)] = y[jongen(y) x[meisje(x) KUSSEN(x,y)]] Alle meisjes kussen een jongen ~> y[jongen(y) x[meisje(x) KUSSEN(x,y)]] Montague grammatica gaat er, zoals eerder gezegd, vanuit dat er een compleet en correct syntactisch systeem bestaat. De huidige syntactische systemen zijn echter nog niet correct wat betreft de scope ambiguïteit van kwantoren; er moeten duidelijke syntactische regels zijn over de mogelijkheden om zinnen op te bouwen. Deze syntactische regels moeten zorgen voor de mogelijkheid de juiste betekenis(sen) af te leiden. En ze moeten er ook voor zorgen dat er geen onjuiste betekenissen kunnen worden afgeleid. Problemen met traditionele semantische theorieën Quantifier ambiguïteit krijgt in hierboven besproken theorie niet veel aandacht. Montague grammatica gaat uit van een correcte en complete syntactische theorie. Doordat deze theorie voor ambigue zinnen twee of meer syntactische analyses mogelijk maakt, kunnen er ook twee of meer semantische afleidingen gemaakt worden. Een probleem hierbij is dat de huidige syntactisch theorieën niet compleet en correct zijn. De grammatica van Montague, zoals besproken in The Proper Treatment of Quantification in Ordinary English (1973), maakt gebruik van syntactische regels die gekoppeld zijn 8

9 aan semantische regels. Zoals we in de voorbeelden hierboven hebben gezien, kunnen zinnen met behulp van deze syntactische regels op verschillende manieren opgebouwd worden. Deze verschillende syntactisch combinaties van woorden en woordgroepen kunnen leiden tot verschillende semantische representaties. Zinnen die niet ambigu zijn, kunnen echter ook vaak op verschillende manieren opgebouwd worden, waardoor er twee verschillende semantische representaties ontstaan die wel dezelfde betekenis representeren. Er is hierbij sprake van een entailment relatie tussen beide semantische representaties 3. De syntactische regels uit PTQ zijn echter geen compleet en correct systeem voor een gehele taal. Daarom zijn er duidelijke regels nodig om te bepalen welke syntactische constructies wel en welke syntactische constructies niet mogelijk zijn binnen een taal. Deze constructies moeten zorgen over de juiste interpretaties van een zin en de onjuiste interpretaties uitsluiten 4. Er moeten juiste syntactische regels zijn over het behandelen van kwantoren. 1.2 Quantifier Raising Quantifier Raising Zoals in de vorige paragraaf besproken, wordt er in de traditie van Montague grammatica uitgegaan van een verband tussen oppervlaktestructuur (surface structure) van een zin en zijn betekenis; syntactische regels zijn gekoppeld aan semantische regels. In de ambigue zin 2 zouden er twee verschillende syntactische operaties mogelijk moeten zijn, zodat de zin omgezet kan worden in twee mogelijke betekenis vormen, vanwege het compositionaliteitsprincipe. Laten we, om dit duidelijk te maken, nog eens kijken naar zin 2. 2) Alle meisjes kussen een jongen. Om een jongen uit zin 2 wijd bereik te kunnen geven, ligt syntactische verplaatsing voor de hand. een moet voor Alle geplaatst worden om syntactisch gezien scope te hebben over Alle (hoe dit binnen de Montague grammatica in zijn werk gaat, is behandeld de vorige paragraaf). Wanneer we echter deze verplaatsing aannemen, hebben we het probleem dat er niets van deze verplaatsing is te zien, zowel niet in de deep structure (DS) als in de surface structure (SS) van de zin. Er wordt dus aangenomen dat het hier om een verborgen verplaatsing gaat, op het niveau van de logica form(lf). 3 Dit is op het eerste gezicht geen probleem, want de juiste betekenis wordt afgeleid, al is het twee of meer keren. Maar er is wel sprake van redundantie en dit wordt over het algemeen niet gezien als een nette oplossing. 4 Een probleem hierbij is dat het niet altijd duidelijk is welke betekenissen bij een zin horen. Er zijn zinnen die door sommige personen ambigue gevonden worden terwijl andere personen van mening zijn dat deze zinnen niet ambigue zijn. Dit kan leiden tot verschillende theorieën die elkaar kunnen tegen spreken, zoals ook duidelijk zal worden in de paragraaf over entailment uit hoofdstuk 2. 9

10 g Figuur g laat zien hoe deze verschillende representatiestructuren zich tot elkaar verhouden. Binnen deze theorie is de DS het onderliggende niveau van een zin. DS bevat de verschillende lexicale eigenschappen van de constituenten in de zin. DS geeft de basisstructuur aan van de zin. Deze structuur is in de uiteindelijke zin niet te zien, maar uit deze structuur ontstaat de SS door verschillende move-α functies. De SS representeert de oppervlakkige eigenschappen van de zin, de uiteindelijke ordening van de elementen met hun casus en hun uiteindelijk vorm. De phonetic form (PF) is de uiteindelijke vorm van de zin; de vorm waarin hij in teksten of gesprekken te vinden is. Zoals in het bovenstaande schema te zien is, zijn er verschillende theorieën met betrekking tot de verschillende representatiestructuren van een zin. We zien een schema met LF en een schema zonder LF 5. LF is een niveau van representatie waarbinnen de logico-semantische eigenschappen worden weergegeven. LF kan gezien worden als een syntactisch representatieniveau, omdat hier dezelfde syntactische regels gelden als in de andere structuren. LF is een structuur tussen de SS en de semantische weergaven van een zin. Verplaatsing die plaatsvindt tussen SS en LF is altijd verborgen, zogeheten covert movement. 6 Nu duidelijk is op welk representatie niveau de verplaatsing plaatsvindt, kunnen we verder gaan met de verplaatsing zelf. Het is natuurlijk niet zo dat alle kwantoren willekeurig uit een zin gehaald kunnen worden en naar voren kunnen worden geplaatst. Zinnen met kwantoren blijken niet altijd ambigu te zijn. Van de verplaatsing is in de zin niets te zien; hoe weet men welke kwantoren wel en welke niet verplaatst kunnen worden? Vanwege de overeenkomst die er lijkt te zijn tussen de verplaatsing van vraagwoorden, ook wel wh-movement genoemd, en de verplaatsing van kwantoren is er een functie quantifier raising (QR) aangenomen. QR is net als wh-movement een zogeheten move-α functie. Een move-α functie is een verplaatsingsfunctie die eigenlijk niets meer zegt dan dat er iets verplaatst wordt. De overeenkomst tussen wh-movement en QR zorgt ervoor dat aangenomen werd dat beide verplaatsingen zich aan dezelfde regels hielden. Deze regels worden de island constrains genoemd. Island constrains bepalen welke verplaatsing mogelijk is en tot waar deze verplaatsing kan lopen. De island constraints zeggen dat verplaatsing uit eilanden niet mogelijk is, waarbij onder andere complexe NP s en wh-guestions gelden als eilanden voor verplaatsing. Deze regels zijn gebundeld in de 5 Dit zijn niet de enige theorieën die er bestaan over representatiestructuren. Andere theorieën zijn hier echter niet relevant en ik zal ze daarom ook niet behandelen. 6 Bron Government & Binding Theory 10

11 bounding theory, waarin de boundaries (grenzen) voor verplaatsing bepaald worden. De beperking van verplaatsing wordt in deze theorie de subjacency conditie genoemd. Deze subjacency conditie zegt dat verplaatsing niet over meer dan één barrière heen kan. De definitie van barrière staat in h. h α is een barrière voor β desda a en b gelden a) α is een maximale projectie en α staat direct boven χ, waarbij χ een blocking category is voor β. b) α is een blocking category voor β en α is geen S. 7 Bron: Government and Binding Theory De overeenkomst tussen wh-movement en QR wordt concreet gemaakt in de volgende voorbeelden van Reinhart(1997): 5) A doctor will interview every new patient. 6) A doctor will try to assist every new patient personally. 7) Which patients will a doctor interview e? 8) Which patients will a doctor try to assist e personally? De zinnen 5 en 6 zijn ambigu; ze kunnen gelezen worden met wijde en nauwe scope van every patient. Als we deze zinnen vragend maken, zoals in 7 en 8, zien we dat het vragende voornaamwoord zonder problemen naar voren geplaatst kan worden. Er worden dan namelijk geen islands constraints gebroken. Bij de zinnen 9 en 10 zien we dat het vragende voornaamwoord niet naar voren geplaatst kan worden. 9) *Which patients will a doctor examine the possibility that we give e a tranquilizer? 10 *Which patients should a doctor worry if we sedate e? 11) A doctor will examine the possibility that we give every new patient a tranquilizer. 12) A doctor should worry if we sedate every new patient. In overeenstemming met 9 en 10 zien we in 11 en 12 dat de zinnen niet ambigu zijn; every new patient kan in beide zinnen geen wijd bereik hebben. Deze voorbeelden lijken er op te wijzen dat quantifier movement zich aan dezelfde beperkingen houdt als wh-movement. Indefinieten QR lijkt in eerste instantie een goede oplossing voor het probleem van quantifier scope ambiguïteit. QR geeft een verklaring voor het feit dat sommige zinnen wel ambigu zijn en andere niet. En hoe het kan dat een luisteraar weet wanneer verplaatsing mogelijk is, ondanks dat het om covert movement 7 Wat hierbij precies een blocking catagory is voor een element is afhankelijk van de verder opbouw van een zin. 11

12 gaat. Een ander voordeel is dat het om een move-α functie gaat en alle verplaatsingsfuncties zich aan dezelfde subjacency regels houden. 8 Dit blijkt ook uit voorbeelden van Winter (1997) 13) if every woman comes to the party John will be glad. 13a) x(woman(x) (comes(x) glad(j))) 13b) *who if comes to the party John will be glad. Zin 13a zou de betekenis van 13 zijn als every woman wijde scope zou kunnen hebben. Dit is echter geen mogelijke betekenis van zin 13. Hier staat namelijk niet dat alle vrouwen op het feest moeten komen om John gelukkig te maken. Als slechts één vrouw komt, is deze functie ook waar. Dat is duidelijk niet wat met de zin bedoeld wordt. Dit lijkt overeen te komen met de onmogelijkheid om het vragende voornaamwoord naar voren te plaatsen in de zin zoals weergegeven in 13b. Toch klopt deze redenering niet in alle gevallen. Laten we even kijken naar zin 14 ook uit Winter (1997). 14) if some woman comes to the party John will be glad. 14a) x(woman(x) comes(x) glad(j)) 14b) *who if comes to the party John will be glad? Bij deze zin is het net zoals in de zinnen 9 en 10 niet mogelijk om het vragende voornaamwoord naar voren te plaatsen in de zin. Echter, 14a is hier wel een juiste betekenis van 14. De quantifier blijkt hier wel wijde scope te kunnen hebben. De kwantor houdt zich dus niet aan de island constrains; het verplaatst zich over een barrière heen. Deze problemen met island free movement (verplaatsing over de eilandgrenzen heen) blijken zich voor te doen bij indefiniete NP s. Zoals de naam al zegt zijn indefiniete NP s, NP s waarvan niet vastligt om welk element of welke elementen het in de werkelijkheid precies gaat. Voorbeelden van indefiniete NP s zijn a, some, three, which en many. Quantifiers zoals a en three lijken in eerste instantie niet onbepaald, toch is bij gebruik van deze kwantoren niet duidelijk om welke elementen in de werkelijkheid het precies gaat. Een zin als three girls walk on the street geeft niet aan om welke drie meisjes uit onze werkelijkheid het precies gaat. Indefinieten zijn altijd zwakke of existentiële kwantoren. Tegenover deze indefinieten staan de sterke, ofwel de universele quantifiers. Het blijkt, o.a. uit Farkas(1981), dat er sterke quantifiers zijn die zelfs een scope hebben die meer beperkt is dan aangegeven door QR. QR blijkt dus op verschillende punten niet te volstaan als regel voor het al dan niet kunnen verplaatsen van kwantoren. Bij sommige zinnen zijn de regels te streng en bij andere zinnen juist niet streng genoeg. 8 Dit is positief met het oog op de generalisatie van regels. 12

13 1.3 Samenvatting Aan het begin van dit hoofdstuk hebben we gezien dat kwantoren vaak op twee verschillende manieren geïnterpreteerd kunnen worden. Er kan sprake zijn van een betekenis die gebaseerd is op wijd bereik van de kwantor of van een betekenis gebaseerd op nauw bereik van de kwantor. De betekenissen met wijde scope houden vaak verplaatsing in van de kwantor. Voor deze verplaatsing werd de Qauntifier Raising functie verondersteld. Dit is een move-α functie die zich aan de subjacency regels moet houden. Bij deze verplaatsing ontstaan echter problemen omdat de subjacency regels geschonden worden bij het vormen van sommige mogelijke betekenissen. Zoals in de vorige paragraaf beschreven, zorgen vooral de indefiniete NP s voor problemen. Indefinieten blijken zich niet aan de island constrains te houden. Er is bij indefinieten sprake van island free movement, terwijl er sterke quantifiers zijn waarbij de beperkingen van QR zelfs nog te vrij zijn. De QR theorie is dus geen juiste beschrijving van de mogelijke syntactisch beperkingen. Er is een andere syntactische theorie nodig, één die aangeeft wanneer er wel en wanneer er geen verplaatsing mogelijk is en wat de grenzen van deze verplaatsing zijn. In het volgende hoofdstuk zal ik een aantal theorieën bespreken die zijn ontwikkeld om de problemen die we zien bij gebruik van QR te voorkomen. 13

14 2 Nieuwe verklaringen 2.1 Entailment Entailment In de jaren zeventig kwam bij o.a. Reinhart(1976) en Cooper(1979) de vraag op of zinnen zoals 2 überhaupt wel ambigu zijn. 2) Alle meisjes kussen een jongen. Laten we nog eens kijken naar de twee betekenissen van zin 2. Ten eerste is er de betekenis voor ieder meisjes is het zo dat ze een jongen kussen. Ten tweede is er de betekenis dat er één jongen is die door alle meisjes gekust wordt. 2a) x (meisje(x) y jongen(y) kussen(x,y)) 2b) y (jongen(y) x (meisje(x) kussen(x,y)) Echter, in alle werelden waarin 2b waar is, is 2a ook waar; als één jongen gekust wordt door alle meisjes, dan kussen ook alle meisjes een jongen. Er is sprake van een entailment-relatie (semantische implicatie) van 2b naar 2a. De verzameling van werelden waarin 2b waar is, is een deelverzameling van de werelden waarin 2a waar is. Door alleen de betekenis van 2a toe te kennen aan zin 2 worden alle mogelijke werelden waarin 2 waar is, ondervangen. Het lijkt dus niet nodig om betekenis 2b af te leiden van zin 2; in dat geval zal zin 2 niet ambigu zijn. Als zin 2 inderdaad slechts één betekenis heeft, blijkt er geen noodzaak te zijn voor QR om plaats te vinden; de enige mogelijke betekenis kan namelijk afgeleid worden zonder verplaatsing. De relevante betekenis is namelijk die betekenis waarbij Alle wijd bereik heeft over een. Dit is de argumentatie die Reinhart(1976) geeft. Ook Cooper(1979) geeft argumentatie tegen het toekennen van wijde scope bij indefiniete NP s. Dit onderbouwt Cooper met behulp van het volgende voorbeeld. 15) Mary dates every man who knows a producer I know. De meest voor de hand liggende betekenis van zin 15 is dat Mary uitgaat met alle mannen die één specifieke producer kennen. Volgens deze betekenis heeft a producer I know wijd bereik over every man. Om deze betekenis toe te kennen is het volgens de QR traditie nodig dat a producer I know verplaatst wordt uit de NP every man who knows a producer I know en vóór every man wordt geplaatst. Dit is echter niet mogelijk volgens het complex NP-constraint dat zegt dat complexe NP s eilanden zijn voor verplaatsing. Volgens Cooper(1979) is dit echter geen probleem, omdat hij zegt dat alleen de nauwe scope lezing een mogelijke betekenis is voor zin 15. Volgens Cooper(1979) heeft deze zin dan ook alleen de betekenis die zegt dat Mary uitgaat met alle mannen die een producer 14

15 kennen die ik ook ken. Dit kunnen verschillende producers zijn, maar omdat het in de werkelijkheid niet erg aannemelijk is dat het om verschillende producers gaat, zou een spreker of een luisteraar van deze zin toch aannemen dat het om één producer gaat. De werkelijke betekenis impliceert de toegewezen betekenis met slecht één producer en omdat deze in onze wereld gangbaarder is, zal deze de voorkeur hebben. Cooper(1979) geeft in feite twee argumenten. Het eerste argument is, dat als er twee betekenissen zijn van één zin en als betekenis α van deze zin betekenis β van de zin impliceert, het niet nodig is om betekenis α apart te genereren. Ten tweede beweert Cooper(1979) dat een zin geïnterpreteerd kan worden met een betekenis die het niet direct heeft, omdat dit pragmatisch gezien voor de hand ligt. Dit tweede argument is een zwak argument. Zinnen kunnen inderdaad gebruikt worden met een andere betekenis dan betekenissen die ze in werkelijkheid hebben, net zoals ongrammaticale zinnen toch een betekenis kunnen hebben. Hier wordt echter eerst gezegd dat een zin een bepaalde betekenis niet expliciet heeft, om vervolgens deze betekenis wél toe te kennen omdat het pragmatisch meer voor de hand ligt. Zoals Ruys(1992) ook beargumenteert met het volgende voorbeeld. 16) Mary dates every man who knows a few producers I know. Zoals Ruys(1992) zegt is het pragmatisch gezien niet erg voor de hand liggend dat Mary uitgaat met álle mannen die een aantal producers kennen die ik ken. Toch kan deze zin niet geïnterpreteerd worden met wijd bereik voor a few producers ondanks het gegeven dat deze interpretatie de meest voor de handliggende state of affairs aanduidt. Maar zoals Ruys zelf al zegt is dit waarschijnlijk niet wat Cooper(1979) bedoelde. Cooper(1979) bedoelde te zeggen dat de wijde scope de nauwe scope impliceert, waardoor de wijde scope een mogelijke lezing is. Omdat het pragmatisch gezien meer aannemelijk is, is deze lezing waarschijnlijk de meest gangbare lezing. In feite blijft met deze redenering alleen het tweede argument over; hetzelfde argument dat Reinhart(1976) geeft. Non-monotone quantifiers en implicaties De redenering van Reinhart(1976) en Cooper(1979) blijkt slechts te kloppen voor een klein deel van de indefiniete NP s. Ruys(1992) laat dit zien aan de hand van een voorbeeldzin waarbij de existentiële kwantor in de scope staat van een non-monotone kwantor. 17) Exactly half the boys kissed some girl. 17a) [exactly ½ boys x [some girl y [ x kissed y]]] 17b) [some girl [exactly ½ boys x [ x kissed y]]] Zin 17 kan zowel de betekenis in 17a hebben als de betekenis in 17b. Er is echter geen entailmentrelatie tussen beide zinnen. Het kan zo zijn dat precies de helft van de jongens een meisje zoenen, voor iedere jongen een ander meisje. In deze situatie zou 17a de juiste betekenis hebben en 17b onwaar zijn. Als precies de helft van alle jongens één specifiek meisje zoent, kan zowel 17a als 17b waar zijn. Als 15

16 precies de helft van alle jongens één specifiek meisje zoent, maar meer dan de helft van de jongens een meisje zoent, is 17b wel waar, maar 17a niet. Er zijn dus werelden waarin 17a waar is en 17b niet, en werelden waarin 17b waar is en 17a niet. Als alleen de nauwe scope gegenereerd wordt, worden niet alle mogelijke betekenissen, alle werelden waarin de zin waar is, gedekt. Fodor en Sag(1982) zeggen over de redenering van Cooper(1979) en Reinhart(1976) het volgende: The general idea is plausible enough. It is that a sentence with interpretation I 1 may be understood by a hearer as if it had interpretation I 2 just in case (i) I 2 entails I 1 and (ii) the hearer has empirical knowledge (or belief) which renders inapplicable to the real world all entailments of I 1 other than I 2 Fodor and Sag (1982) Hierbij gebruiken ze de volgende voorbeeld zin ter verduidelijking. 18) John wants to date every girl who goes out with a professor who flunked him out of Linguistics 101. Fodor en Sag(1982) leggen deze uitspraak uit door te zeggen dat het niet onmogelijk is dat een luisteraar zich richt op de wijde scope betekenis van de zin en de feitelijke, letterlijke betekenis met de nauwe scope over het hoofd ziet. Dit kan in zin 18 versterkt worden als de luisteraar weet of aanneemt dat John slechts één docent in Linguistics 101 heeft. Fodor en Sag(1982) zeggen toch dat hoewel deze redenering aannemelijk klinkt, het in strijd is met de feiten. Als we kijken naar zin 19 en 20 zien we namelijk dat conditie (i) voor deze zinnen niet opgaat. 19) John wants to date exactly half the girls who go out with a professor who flunked him out of Linguistics ) Mary dates at least five men who know a producer I know. Bij zin 19 is er namelijk helemaal geen sprake van entailment tussen de wijd en nauw bereik lezingen. En bij zin 20 is het zo dat de wijde scope de nauwe scope impliceert. Ook conditie (ii) gaat niet op, omdat ook voor lezers die niet weten dat het slechts om één professor of één producer gaat en zelfs voor lezers die weten dat het om meerdere personen gaat, deze zinnen twee betekenissen hebben. Zowel Farkas(1981) als Abusch(1994) laten zien dat ook zinnen waarbij de existentiële kwantor zich bevindt in een implicatie, niet behandeld kunnen worden aan de hand van entailment. Zoals blijkt uit de voorbeelden 21 en 22, respectievelijk van Farkas en Abusch. 21) John gave an A to every student who recited a difficult poem by Pindar. 22) If some relative of mine dies, I will inherit a house. Bij zin 21 kan het om één en hetzelfde gedicht gaan voor alle studenten (wijde scope van a poem), of om een voor iedere student ander moeilijk gedicht van Pindar, waarbij het niet uit maakt om welk moeilijk gedicht (nauwe scope van a poem). Bij zin 21 is het duidelijk niet het geval dat de wijde scope lezing de nauwe scope lezing impliceert. Er zijn namelijk werelden waarbij de wijde scope 16

17 lezing waar kan zijn, maar de nauwe scope lezing niet waar is. Als een student namelijk een moeilijk gedicht voordraagt en geen A krijgt, kan de wijde scope lezing nog steeds waar zijn, omdat het niet het specifieke gedicht is. De nauwe scope lezing is in deze situatie echter niet meer waar, want het was wel een moeilijk gedicht. Het is hier dus wel degelijk noodzakelijk om de wijde scope lezing te genereren. Zin 22 is een soortgelijk voorbeeld, de wijde scope lezing impliceert niet de nauwe scope lezing. De nauwe scope lezing, die lezing die zegt dat het niet uitmaakt welk familielid er sterft om een huis te erven, kan onwaar zijn, terwijl de wijde scope lezing waar is. Als mijn opa sterft en ik erf geen huis, is de nauwe scope lezing duidelijk niet waar. Echter, de wijde scope lezing kan betekenen dat ik een huis zou erven alleen als mijn oma stierf. Deze betekenis kan nog steeds waar zijn. De bovenstaande argumenten zeggen alleen dat er zinnen zijn waarbij de wijde scope de nauwe scope niet impliceert en dat bij deze zinnen dus beide betekenissen gegenereerd moeten worden. Hierbij wordt echter niet gezegd of, als de entailment-relatie er wel is, beide lezingen gegenereerd moeten worden of dat genoegen genomen kan worden met één lezing, de nauwe scope. Negatie Zowel Reinhart(1976) als Cooper(1981) laten het achterwege uit te leggen waarom het nodig zou zijn slechts één betekenis te genereren als er sprake is van entailment tussen de wijde en nauwe scope lezing. Ruys(1992) probeert te achterhalen wat deze argumentatie geweest zou kunnen zijn. Ruys zegt dat een zin als 2 waar is als of 2a of 2b waar is, afhankelijk van welke betekenis de spreker of luisteraar toekent aan de zin. 2) Alle meisjes kussen een jongen. 2a) x (meisje(x) y jongen(y) kussen(x,y)) 2b) y (jongen(y) x (meisje(x) kussen(x,y)) De waarheidwaarde is te representeren als een disjunctie van 2a en 2b, zoals weergegeven in 2e. 2e) x (meisje(x) y jongen(y) kussen(x,y)) y (jongen(y) x (meisje(x) kussen(x,y)) Het tweede gedeelte (2b) voegt hier echter niets toe, omdat het slechts waar is als het eerste gedeelte (2a) ook waar is. Het tweede gedeelte kan dus achterwege gelaten worden. Zin 2a alleen is voldoende om de betekenis van 2 te representeren. Ruys(1992) laat echter zien dat er een probleem zit in deze redenering welke duidelijk naar voren komt bij de negatie van zinnen als 2. Zin 23 is de negatie van zin 2. Deze zin heeft net als zin 2 twee betekenissen, die weergegeven zijn in 23a en 23b, met in 23a de nauwe scope lezing en in 23b de wijde scope lezing. 23) Het is niet waar dat alle meisjes een jongen kussen. 23a) x (meisje(x) y jongen(y) kussen(x,y)) 17

18 23b) y (jongen(y) x (meisje(x) kussen(x,y)) 23c) [ x (meisje(x) y jongen(y) kussen(x,y))] [ y (jongen(y) x (meisje(x) kussen(x,y))] Als we nu de argumentatie van Ruys(1992) aanhouden, zou 23 waar zijn als 23a waar is of als 23b waar is, zoals weergegeven in 23c. Nu is er echter een probleem, het is namelijk niet zo dat 23b 23a impliceert. Bij deze situatie is het juist andersom: 23a impliceert 23b. Als we de bovenstaande redenering aanhouden is het juist de nauwe scope betekenis die niet gegenereerd hoeft te worden. Er is wel degelijk een verplaatsing nodig om de juiste betekenis aan 23 toe te kennen. Als we met deze kennis blijven vasthouden aan de non-ambiguïteit analyse van Reinhart(1976) en Cooper(1981) komen we, zoals hierboven besproken, probleemgevallen tegen die niet uitgelegd kunnen worden zonder ambiguïteit. Deze problemen kunnen allemaal voorkomen worden door wel uit te gaan van scope ambiguïteit bij zinnen met indefiniete NP s. 2.2 Ambiguïteit van de indefiniete NP s Referentiële interpretatie en quantifier interpretatie Fodor en Sag(1982) kwamen met een andere oplossing voor het probleem dat ontstaat door scope ambiguïteit van indefinieten. Zij zijn van mening dat indefiniete NP s twee interpretatiemogelijkheden hebben: de referentiële interpretatie en de quantifier interpretatie. 24) A student in the syntax class cheated on the final exam. Volgens Fodor en Sag(1982) kan zin 24 op twee verschillende manieren gebruikt worden in een discours. Als eerste mogelijkheid kan de spreker bedoelen te zeggen dat er minimaal één student is die heeft gespiekt op het syntax tentamen. De spreker wil simpelweg zeggen dat de verzameling van spiekende studenten niet leeg is. Een tweede mogelijke bedoeling van de spreker zou kunnen zijn dat deze weet dat er een specifieke student heeft gespiekt op het tentamen, maar dat de spreker de naam niet weet of wil noemen. Dit is een pragmatisch onderscheid wat gemaakt wordt. Volgens Fodor en Sag(1982) is dit onderscheid wel vaker in de literatuur verwoord, maar is er nog nooit een bewijs geweest dat dit ook kan leiden tot een semantisch verschil. De logische equivalenten van deze twee betekenissen zijn echter dezelfde, zoals weergegeven in 24a. 24a) x(student(x) in-syntax-class(x) cheated-on-exam(x)) Als er een specifieke student is die gespiekt heeft op het tentamen is de verzameling van spiekende studenten niet leeg en als de verzameling van spiekende studenten niet leeg is, is er ook één specifieke student die gespiekt heeft op het tentamen. Wat Fodor en Sag(1982) dus beweren is dat er twee verschillende semantische analyses zijn die beide dezelfde waarheidscondities bevatten. Dit hoeft geen probleem te zijn, zeggen Fodor en Sag(1982). Er zijn namelijk wel meer zinnen denkbaar die volgens 18

19 de algemene theorie met betrekking tot syntax en semantiek, twee verschillende syntactische analyses kunnen hebben. De verschillende analyse leiden tot twee verschillende semantische interpretaties, die mogelijk dezelfde waarheidscondities kunnen hebben. Dat deze twee semantische interpretaties ook dezelfde logische notatie kunnen hebben, is misschien tegen de intuïtie in, maar formeel gezien niet onmogelijk. De ambiguïteit die er volgens Fodor en Sag(1982) bestaat is een lexicale ambiguïteit en twee verschillende syntactische analyses zijn dan ook niet nodig. Het is gelijk aan bank in de zin zij zit op de bank. Deze zin kan ook twee betekenissen hebben vanwege de ambiguïteit van het woord bank. Zoals we eerder hebben gezien heeft een theorie die slechts uitgaat van alleen de quantifier interpretatie, problemen met het formeel verantwoorden van mogelijk ambigue zinnen. Fodor en Sag(1982) zeggen dat een referentiële interpretatie een oplossing geeft voor dit probleem. De problemen doen zich voor met de wijde scope van de indefinieten; indefinieten lijken zich te kunnen verplaatsen over alle eilandgrenzen heen. Fodor en Sag(1982) zeggen echter dat er geen sprake is van verplaatsing. Dit lijkt alleen zo omdat de referentiële interpretatie de quantifier interpretatie met wijde scope impliceert. Bij de referentiële interpretatie is er geen sprake van een element dat een variabele bindt waardoor er geen problemen kunnen optreden vanwege eilandgrenzen. Als we terugkijken naar zin 24 kunnen we dit verduidelijken door te zeggen dat a student in dit voorbeeld, niet alleen een quantifier interpretatie heeft, maar ook een soort label kan zijn voor een vast element in het bewuste domein. In dit laatste geval heeft het dezelfde eigenschappen als bijvoorbeeld een naam. Referentiële indefinieten kunnen volgens Fodor en Sag(1982) ook in-situ, zonder verplaatsing, geïnterpreteerd worden, net als namen. Laten we het bovenstaande nog eens toelichten met voorbeeld zin 2. Volgens Fodor en Sag(1892) zou deze zin drie mogelijke LF s hebben zoals weergegeven in 2f, 2g en 2h. 2) Alle meisjes kussen een jongen. 2f) [Alle meisjes i [een jongen j [x i kussen x j ]]] 2g) [Een jongen j [alle meisjes i [x i kussen x j ]]] 2h) [Alle meisjes i [x i kussen een jongen]] Zin 2h wordt hierbij op dezelfde manier geïnterpreteerd als wanneer er had gestaan Alle meisjes kussen Piet. Bij deze laatste zin is het niet mogelijk dat het om verschillende Pieten gaat. Piet staat dus niet onder invloed van de kwantor Alle meisjes. Op dezelfde manier staat een jongen niet in de scope van Alle meisjes bij zin 2h en staat 2h dus in feite gelijk aan 2g. Fodor en Sag(1982) onderbouwen hun theorie met een aantal voorbeelden. Een aantal van deze voorbeelden laten zien dat de referentiële/quantifier interpretatie theorie gelijkwaardig is aan de quantifier interpretatietheorie. Deze voorbeelden zal ik hier verder niet bespreken. Maar bij een tweede soort voorbeelden die Fodor en Sag(1982) geven, laten ze zien dat er situaties zijn waarbij de quantifier interpretatie theorie alleen niet voldoende blijkt te zijn en de referentiële/quantifier interpretatie theorie wel een oplossing biedt. Enkele van deze voorbeelden zal ik hier kort toelichten. 19

20 Het eerste wat Fodor en Sag(1982) bespreken is dat als aangenomen wordt dat een indefiniete NP een element is dat scope heeft en een element is welke ongevoelig is voor island constraints, er een probleem optreedt. Dit komt duidelijk naar voren in het volgende voorbeeld. 25) every teacher overheard the rumor that a student of mine had been called before the dean. Deze zin bevat drie elementen met scope, waaronder één indefiniete NP, a student. Als er van uitgegaan wordt dat de indefiniete NP een element is met scope dat ongevoelig is voor island constraints zouden er drie lezingen van deze zin moeten zijn. Eén lezing met nauwe scope voor a student. Een tweede lezing met scope van a student over the rumor, waarbij a student nog steeds binnen de scope van every teacher staat. De laatste lezing is die waarbij de indefiniete NP wijde scope heeft over de gehele zin. De LF s van deze drie lezingen staan weergegeven in 25a, 25b en 25c. 25a) [ S every teacher i [ S t i overheard the rumor that [ S [a student of mine] j [ S t j had been called before the dean ]]]] 25b) [ S every teacher i [ S [a student of mine] j [ S t i overheard the rumor that [ S t j had been called before the dean ]]]] 25c) [ S [a student of mine] j [ S every teacher i [ S t i overheard the rumor that [ S t j had been called before the dean ]]]] Volgens Fodor en Sag(1982) is 25b echter geen mogelijke betekenis voor zin 25. Als er geen tussenliggende betekenis is, zou het onmogelijk zijn om een goede regel met betrekking op verplaatsing van indefiniete NP te maken. Het zou een regel moeten zijn die deze interpretatie van nauwe scope en wijde scope toestaat, waarbij de wijde scope ontstaat door verplaatsing. Maar deze regel zou tussenliggende scope moeten verbieden, een dergelijke soort regel zou volgens Fodor en Sag(1982) geheel adhoc zijn. Tussenliggende betekenissen Fodor en Sag(1982) beweren zoals besproken in de vorige paragraaf, dat wanneer QR niet mogelijk is vanwege island constraints, het toch zo kan lijken dat deze verplaatsing wel plaatsvindt vanwege de referentiële interpretatie. Het gevolg hiervan is dat er geen tussenliggende betekenissen mogelijk zijn; er is namelijk geen verplaatsing in de zin. Er zijn twee betekenissen, de quantifier interpretatie en de referentiële interpretatie. Volgens Fodor en Sag(1982) is de afwezigheid van tussenliggende betekenissen een argument voor de referentiële/quantifier interpretatie. Farkas(1981), Ruys(1992) en Abusch(1994) laten echter zien dat er bij sommige zinnen wel degelijk sprake kan zijn van een tussenliggende betekenis. Dit is een argument tegen de theorie van Fodor en Sag(1982), als er namelijk tussenliggende betekenissen zijn, zou er wel verplaatsing van de kwantor kunnen zijn. Ruys(1992) laat dit zien aan de hand van het volgende voorbeeld. 26) Every professor will rejoice if a student of his cheats on the exam. 20

21 Deze zin heeft volgens Ruys twee mogelijke betekenissen. De eerste betekenis zegt dat er voor elke professor een student is zodanig dat als deze student spiekt op het tentamen de docent blij zou zijn. De tweede betekenis is die lezing die zegt dat elke professor blij zou zijn als er een student is die spiekt op het tentamen. Het voornaamwoord his is hier gebonden aan de universele quantifier dus er kan geen sprake zijn van maximale wijde scope van a student of his en ook een referentiële betekenis behoort niet tot de opties. Toch heeft deze zin volgens Ruys(1992) de hierboven besproken twee betekenissen. Er is hier dus wel degelijk sprake van een tussenliggende scope. if kan zowel binnen de scope van a student of his vallen als buiten de scope, wat een argument is voor verplaatsing van de indefinieten. Abusch(1994) geeft eenzelfde soort voorbeeld met de volgende zin. 27) Each choreographer believes that it would be damaging for a dancer of his to quit the company. Naast de nauwe scope lezing, is er ook een lezing met tussenliggende scope. Dit is de lezing waarbij a dancer of his buiten de scope van believes staat, maar nog binnen de scope van each choreographer. De nauwe scope betekenis is dat elke choreograaf gelooft dat het schadelijk is voor een danser van hem, het maakt niet uit welke, om zijn dansgezelschap te verlaten. De tussenliggende scope betekenis is die betekenis, die zegt dat er voor elke choreograaf een specifieke danser is van hem waarvoor de choreograaf gelooft dat het schadelijk is voor de danser om zijn dansgezelschap te verlaten. Ook hier geldt weer dat er geen sprake kan zijn van de maximale wijde scope lezing of van een referentiële lezing omdat a dancer of his gebonden wordt door het voornaamwoord his aan each choreographer. Bij de voorbeelden van zowel Ruys(1992) als Abusch(1994) wordt gebruik gemaakt van een voornaamwoord dat gebonden is. Er is in de literatuur beweerd dat de tussenliggende lezingen van de indefinieten niet bestaan, maar dat de schijn er is van deze tussenliggende lezing vanwege het gebonden voornaamwoord. (Zie hier voor Kratzer (1995)). Farkas (1981) heeft echter al eerder laten zien dat er tussenliggende betekenissen zijn zonder gebruik van gebonden voornaamwoorden met het volgende voorbeeld. 28) Each student has to come up with three arguments which show that some condition proposed by Chomsky is wrong. Voorbeeldzin 28 kan duidelijk drie verschillende betekenissen hebben. De eerste mogelijke betekenis is dat iedere student drie argumenten moet geven tegen een conditie van Chomsky. Hierbij hoeft het niet telkens over dezelfde conditie te gaan (nauwe scope voor some condition). De tweede mogelijke betekenis is die waarbij alle argumenten, argumenten tegen dezelfde conditie moeten zijn. Maar deze conditie mag per student verschillen. (tussenliggende scope van some condition). De laatste betekenis is die met wijde scope van some condition, waarbij het voor alle studenten om dezelfde conditie gaat. Reinhart (1997) beargumenteert dat het niet zo kan zijn dat er bij deze zin slechts schijn is van een 21

22 tussenliggende betekenis en dat het niet gaat om een specifieke invulling van de nauwe scope betekenis. Dit doet Reinhart(1997) aan de hand van de volgende voorbeelden. 29) Most linguists have looked at every analysis that solves some problem. 29a) [Most linguists] 1 [[some problem] 3 [every analysis that solves e 3 ] 2 [e 1 looked at e 2 ]] Ook deze zin kan de tussenliggende betekenis hebben waarbij some problem scope heeft over every analysis maar nog binnen de scope van Most linguists valt. Deze lezing is geen implicatie van de nauwe scope lezing omdat het nog steeds kan zijn dat het voor iedere linguïst om een ander probleem gaat, maar de analyses die een linguïst bekeken heeft, gaan over datzelfde probleem. Van deze tussenliggende structuur is syntactische representatie weergegeven in 29a. Om deze lezing te krijgen is het nodig om de indefiniete NP uit een eiland te extraheren. Er zijn dus wel zinnen mogelijk waarbij een tussenliggende scope voor een mogelijk betekenis kan zorgen. Deze betekenissen kunnen niet referentiëel ondervangen worden: er moet wel sprake zijn van verplaatsing. Als er verplaatsing tot een tussenliggend niveau is - al dan niet met het negeren van island constraints -, is het niet aannemelijk om te zeggen dat de betekenis met de meest wijde scope lezingen niet gegenereerd wordt door verplaatsing, maar dat deze referentiëel bepaald wordt. Het sterkste argument van Fodor en Sag (1982) voor de referentiële benadering wordt hiermee teniet gedaan. 2.3 Nieuwe QR visie Nieuwe definitie van QR Zoals in hoofdstuk 1 besproken, is QR geen goede regel als het gaat om indefinieten. De verplaatsing van indefinieten blijkt minder beperkt te zijn dan QR voorschrijft. Daarnaast is QR vaak ook geen goede regel voor sterke kwantoren, deze blijken juist vaak meer beperkingen te hebben dat QR voorschrijft. Dit probleem met QR ontstaat omdat de subjacency condities niet voldoen. Als we aannemen dat subjacency geen beperking is voor verplaatsing worden veel problemen met indefinieten opgelost. Maar dan hebben we het probleem dat de sterke kwantoren zich juist wel verplaatsen volgens de subjacency conditie en in sommige gevallen zich zelfs nog aan strengere regels houden. In de jaren tachtig werd door o.a. Huang(1982), May(1985) en Chomsky(1986) geprobeerd om de QR visie aan te passen zodat de hierboven genoemde problemen verdwenen. Als eerste werd verondersteld dat QR geen move-α functie is, maar een speciale verplaatsingsfunctie die zich niet aan de subjacency conditie hoeft te houden. Door deze aanname zijn de problemen met de verplaatsing van indefiniete NP s verholpen. Nu is er echter nog een probleem met de verplaatsing van de sterke kwantoren, deze houden zich namelijk wel aan de island constraints. Het is zelfs zo dat sterke kwantoren in de meeste gevallen zich niet kunnen verplaatsen uit de clause waarin het zich bevindt. Dit komt duidelijk naar voren in de volgend voorbeelden, afkomstig uit Ruys(1992). 22