Molenstichting Lattrop Tilligte Nieuwsbrief nummer 6 Mei 2003

Transcriptie

1 Molenstichting Lattrop Tilligte Nieuwsbrief nummer 6 Mei 2003 Nieuwsbrief voor sponsors, donateurs, vrijwilligers en allen, die de molens een warm hart toedragen Van de voorzitter, In een vorige nieuwsbrief, m. 5 van 2002, heb ik iets geschreven over een maatregel die door het Ministerie van Volksgezondheid is ingevoerd voor molens die meel produceren voor menselijke consumptie. Tot nu toe is dat bij ons alleen de Oortmanmolen, maar binnenkort zullen dat ook de Westerveldmolen en de Borgelinkmolen zijn. De bedoelde maatregel wordt in de praktijk de "Hygiënecode" genoemd. Zij bevat een groot aantal voorschriften waaraan de bedoelde molens moeten voldoen. Zo zal er een toilet in de molen moeten zijn en een koud- en warmwatervoorziening. Voor de Oortmanmolen hebben wij onlangs een rioolvergunning en een wateraansluiting aangevraagd, omdat een toilet en een wateraansluiting in een molen al heel gewoon zijn gaan worden, zowel voor het publiek als voor de molenaars. Alleen die vergunningen kosten al 1.500,--. Voor het schoonhouden van de molen heeft het Ministerie gedetailleerde voorschriften opgesteld omtrent het aantal keren dat de bezem moet worden gehanteerd, moet worden stofgezogen met een krachtige bedrijfsstofzuiger, enz. Daarvoor moet zelfs een compleet draaiboek worden bijgehouden en moeten b. v. alle naden in houten vloeren worden gedicht. De Oortmanmolen-nu De Borgelinkmolen-nu Dit laatste is een voorbeeld van een maatregel waarvan de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, die toezicht houdt op de molens, geen voorstander is. Sterker: die Dienst beschouwt de kosten van deze maatregel niet als onderhoudskosten en verleent daarvoor niet het gebruikelijke onderhoudssubsidie. De reden daarvoor is wel duidelijk, namelijk dat de maatregel niet genomen is in het belang van de instandhouding van dit monument, maar ten behoeve van de kwaliteit van het meel. Intussen heeft door dit "gedoe" de eigenaar van de molen een probleem: het ene rijksloket (Volksgezondheid) legt hem een geldkostende verplichting op en het andere rijksloket (Monumentenzorg) zegt: de maatregel betreft geen monumentenbelang, dus je krijgt geen vergunning ( als die nodig is) en ( ook) geen subsidie. Om uit deze impasse te komen hebben wij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en de Vereniging de Hollandsche Molen verzocht om dit rare probleem gezamenlijk voor te leggen aan het Ministerie voor Volksgezondheid.Beiden hebben toegezegd dat te zullen doen. Met meer dan gewone belangstelling wachten wij het resultaat af April 2003 Herman Borgman Westerveldmolen-nu

2 Nieuwsbrief nummer 6 Mei 2003 De molens van de "Molenstichting Lattrop - Tilligte" De Borgelinkmolen. De biotoop In het kader van het groenplan van de gemeente Dinkelland en tevens ten gevolge van de aanleg van de ontsluitingsweg wordt momenteel gewerkt aan de beplanting c.q. de herbeplanting van het tracé vanaf de nieuwe rotonde in de Oldenzaalsestraat tot voorbij de Borgelinkmolen. De lijsterbessen langs de Borgert en een deel van de Lattropperstraat inmiddels zijn gerooid. En worden deels vervangen door eiken. Op verzoek van de "Molenstichting Lattrop - Tilligte" heeft de gemeente er tevens mee ingestemd om in het kader van dit groenplan de meeste De Borgelinkmolen voor eiken aan de Lattropperstraat tegenover de molen te rooien. De eiken restauratie groeiden en zouden in de toekomst een belemmering gaan vormen voor de windvang van de molen. Vanouds was het voor een molen van groot belang, dat een molen voldoende wind ving en wel uit alle windrichtingen: de biotoop van een molen moest optimaal zijn opdat een molenaar zoveel mogelijk van zijn molen gebruik kon maken. De molenaar had het recht van de wind Toen de windkracht vervangen werd door elektrische of verbrandingsmotoren werd deze biotoop verwaarloosd, omdat de molenaar er geen belang meer bij had. Nu wordt aan dit windrecht dus dank zij de medewerking van de gemeente weer recht gedaan. Bezoek De Nicolaasmolen voor restauratie De Borgelinkmolen heeft in de voorbije maanden regelmatig bezoek ontvangen van groepen zowel van de basisscholen als van afdelingen van het Twents Carmelcollege. De Borgelinkmolen leent zich door de grootte en de ruimte op de verschillende zolders uitstekend voor rondleidingen:.de werking van de molen kan goed gedemonstreerd worden en is voor ieder goed te volgen. Vooral de demonstatie van het kruien van de molen, zeker als de jeugd daarbij mag helpen, spreekt aan. Voor de molenaars is deze taak een dankbare, omdat de kinderen en jongeren zich erg geïnteresseerd tonen.de scholen beschikken, zoals wij in onze vorige nieuwsbrief meedeelden,over een lesbrief, die als ondersteuning bij en uitwerking van het bezoek kan dienen. Ook worden de leerkrachten erop gewezen, dat op internet veel wetenswaardigs over molen gevonden kan worden als illustratie en ten behoeve van werkstukken Maalstoel. De "Molenstichting Lattrop - Tilligte" heeft dit voorjaar een maalstoel kunnen kopen, waarmee ook elektrisch kan worden gemalen.deze oude maalstoel moet nog worden gerestaureerd en van een elektromotor worden voorzien.dit wordt weer een vrijetijdsklus voor enkele molenaars. De maalstoel zal t.z.t. in de Borgelinkmolen een plaats krijgen en gebruikt worden als er te weinig wind is om de bestelde hoeveelheid graan te malen.

3 De Nicolaasmolen. De kruivloer De Nicolaasmolen heeft een kruiwerk,wat relatief veel kracht vergt. Het is de enige molen van de "Molenstichting Lattrop - Tilligte" zonder rollenkruiwerk. Bij deze molen schuift de houten kruivloer nog over houten neuten, die voorzien zij van een metalen afdekking. Deze neuten worden gesmeerd met reuzel;toch is er veel kracht nodig om de kap te kruien, c.q. op de wind te zetten. Bij het kruien worden de krachten via schoren op de lange spruit ( dit is de langste balk, die uit de kap steekt) overgebracht. Deze lange spruit blijkt nu, na onderzoek, inderdaad gescheurd en mede Daar door door inwerking van water en her weer - deels verrot. Bij het kruien, hadden molenaars al problemen ondervonden en hun verwachting, dat de lange spruit slecht was bleek bewaarheid. Het probleem bij molens is dat dit soort onderdelen moeilijk bereikbaar is. De lange spruit moet worden vervan- De Nicolaasmolen-nu gen. Om de belasting van deze spruit te verminderen zal de "Rijksdienst voor de Monumentenzorg" toestemming worden gevraagd om de huidige neuten te mogen vervangen door een soort rollenkruivloer van eigen ontwerp. Een rollenkruiwerk met gietijzeren rollen De onderbouw Een ander probleem, dat zich bij de Nicolaasmolen openbaart zijn scheurtjes in de muren, waarbij een grotere scheur vooral zorgen baart. Naar de oorzaak van dit probleem wordt gezocht De Westerveldmolen. De kruipalen De Westerveldmöl voor restauratie Met vereende krachten van veel molenaars van de "Molenstichting Lattrop - Tilligte" zijn in december 9 nieuwe kruipalen rond de Westerveldmolen geplaatst en de nog goede 3 oude palen herplaatst. In de loop der jaren was de kwaliteit van de kruipalen verslechterd en van een 6 tal palen was inmiddels de belangrijke kop afgebroken. Kruipalen zijn ongeveer 1.80 m lang Op deze palen komt bij het kruien een aanzienlijke zijwaartse kracht ; reden waarom de grond rond de palen niet beroerd mag worden. Met een grondboor, vastgehouden met 3 mankrachten werd de vereiste diepte van het boorgat bereikt,.waarna de kruipaal kon worden afgezonken De kop van de 12 palen ( 3 reserve) was met beitels gestoken door molenaar Derkman. Iedere kop kostte 4 werkuren! Dank zij de inzet van deze vrijwilligers konden weer veel kosten worden bespaard.

4 De Oortmanmolen. De mengmachine De Oortmanmolen maalt momenteel al het meel, dat door de "Molenstichting Lattrop - Tilligte" aan bakkers en slagers geleverd wordt. Het mengen van meelsoorten tot pannenkoekmeel en slachtmeel geschiedde tot op heden in de oude bakkerij van de familie Brunninkhuis te Tilligte. De daarvoor gebruikte mengmachine is door de familie Brunninkhuis geschonken aan de stichting en door de "Molenstichting Lattrop - Tilligte" in dank aanvaard. De mengmachine is inmiddels in de Oortmanmolen geplaatst. De Oortmanmolen voor restauratie Molenaars. Afscheid Per 1 januari namen de heren Jan Oortman en Jos Brunninkhuis officieel afscheid van de "Molenstichting Lattrop - Tilligte". Jan en Jos waren molenaar op hun familiemolens en hebben hun vrijwilligerstaak sinds de restauratie van hun molen in respectievelijk 1983 en 1984 vervuld. Jos heeft naast zijn molenaarstaak al die jaren bovendien als penningmeester van de stichting gefungeerd; voorwaar een zware taak, zeker in de perioden van restauratie. In besloten kring werd feestelijk afscheid genomen en de verschuldigde dank gebracht. Gelukkig blijft het molenaarshart bij beiden kloppen en doen wij nooit vergeefs beroep op hun hulp. Voor hen telt echter vooral: even niet het heilige moeten en de verantwoordelijkheid.. Jan en Jos: bedankt. De Hollandsche Molen" getuigschriften Op 22 maart werd de jaarlijkse algemene vergadering van de Vereniging "De Hollandsche Molen" gehouden in het Instituut voor de Tropen. Tijdens de vergadering was, volgens traditie, tijd ingeruimd voor de uitreiking van de getuigschriften aan molenaars, die in het voorbije verenigingsjaar geslaagd zijn en die; blijken te beschikken over de nodige theoretische kennis en praktische vaardigheid voor het behandelen en doen werken van windmolens. Van de kandidaten slaagden dit jaar voor de examens water-of windmolenaars 74 % ofwel 60 kandidaten. Ton Huttenhuis en Fons Laagland kwamen, onder het belangstellend oog van de nodige familieleden het getuigschrift persoonlijk in ontvangst nemen. Denekamper victorie In het blad Molenwereld van december 2002 schrijft de redacteur en molenkenner J.S. Bakker een uitgebreid artikel onder deze titel: De Denekamper victorie Het artikel begint met de volgende alinea: < In 1972 maakte ik kennis met de molens van Denekamp. Niets dan lof voor de watermolen van Singraven, maar de vier windmolens in de gemeente waren zonder uitzondering puinhopen; een kwartet brandhout. Met de inbedrijfstelling van de Borgelink's Molen op 28 september is dit brandhout herschapen in volwaardige windmolens; de een nog mooier dan de ander. In een oud jaarboekje van De

5 Hollandsche Molen wordt Limburg 'een knekelhuis van molenresten' genoemd. In Overijssel ging dat in 1972 op voor de gemeente Denekamp De heer J.S. Bakker vervolgt zijn artikel: < De Nicolaasmolen van Derkman had zijn gevlucht nog, althans wat ervan over was, maar behoorde toch met de Pelmolen in Rijssen tot de meest vervallen molens in de provincie, ja zelfs van Nederland. De Brandehof- of Borgelinkmolen was een complete, maar uitgesloopte romp die in gebruik was bij een plaatselijk mengvoederbedrijf. In Lattrop stond de molen van Oortman, een vrijwel complete romp, afgezaagd op de kapzolder.in Tilligte stond een stompje, de half afgezaagde romp van de molen van Brunninkhuis, die als opslagplaats diende.voor geen der vier molens was in 1972 eigenlijk enige hoop > Vervolgens schetst de heer Bakker in zijn artikel chronologisch het verloop van de restauraties en alle hordes, die genomen moesten worden. De heer Bakker vervolgt in zijn artikel: <Denekamp is geen wereldstad, de middelen zijn beperkt. Toch heeft men het aangedurfd, gedurfd te investeren, gedurfd de lijn te blijven vasthouden, Niet gezegd we hebben al één molen, maar beseft dat men investeerde in een stukje eigenheid, het eigen karakter Natuurlijk is Denekamp niet alleen die vier molens, maar met die viermolens geeft men in meer dan een opzicht aan wat Denekamp wel is Jaren geleden stond er in De Molenaar een artikelenserie: 'Een gemeenschap krijgt de molen die zij verdient' Denekamp heeft zijn vier wind- en die ene watermolen verdiend summa cum loude!> U begrijpt nu waarom wij in deze Nieuwsbrief de molens voor en na restauratie hebben afgebeeld. Herman Borgman de Beste Peer Dat de resultaten van deze inzet ook in Denekamp worden gewaardeerd bleek tijdens Carnaval Herman Borgman werd onderscheiden als 'Beste Peer'. Het Genootschap van oud-secretarissen van carnavalsvereniging De Köttelpeern hoefde eigenlijk niet lang na te denken over wie dit jaar de prijs zou moeten krijgen Borgman kreeg de bronzen Peer vanwege zijn energieke wijze van optreden als bestuurder van de Molenstichting. Soaseler Möll Ook de Soaseler Möll nu gelegen in onze gemeente is aan renovatie toe. De gemeente Dinkelland en de stichting Soaseler Möll hebben bij rijk en provincie een subsidieverzoek ingediend voor onderzoek en restauratie van de windmolen in het kerkdorp Saasveld. De molen heeft bezoek gehad van de boktor, maar die is inmiddels weer verdreven. De reactie op de subsidieaanvraag bij rijk en provincie voor met belangstelling afgewacht..

6 Een Soaseler watermöll? In Saasveld moet vroeger nog een andere molen gestaan hebben en wel een opvallend hoog geplaatst achtkantig poldermolentje, met opgaand geboomte op de achtergrond. Bijgaand kaartje geeft het bewijs van het bestaan van dit molentje Uit een artikel in Molenwereld van mei 2003 blijkt, dat de molen in 1866 werd gebouwd in opdracht van de Duitse graaf Clemens Droste zu Vischering, die veel bezittingen had in Saasveld Een volgende keer meer over dit molentje Kaartfragment met Saasveld en de poldermolen (WrM)., Nationale Molen- en Getijdendag 2003 De molens van de "Molenstichting Lattrop - Tilligte" zijn op de Nationale Molendag alle van uur geopend en zullen, -bij voldoende wind-, draaien. De molenaars staan voor tekst en uitleg voor U klaar. Er is overal gelegenheid tot picknicken en parkeren. Bij de Oortmanmolen zal naast het malen van graan ook het dorsen van graan gedemonstreerd worden. In samenwerking met de V.V.V. is een prachtige fietsroute uitgezet ( lengte ongeveer 35 km), die bij alle molens van de "Molenstichting Lattrop - Tilligte" en bij de V.V.V.-kantoren kan worden afgehaald. Ook bij de campinghouders is de route beschikbaar. Vertrek is mogelijk vanaf alle molens en V.V.V s. De fietsroute leidt U door het mooie Noord-Oost Twente, omgeving Denekamp en Ootmarsum. In alle molens is meel en bloem te koop: Pannenkoekenmeel, Volkorenmeel en Molenbloem. U komt toch ook een keer kijken! Deze Nieuwsbrief kwam tot stand in samenwerking van Stichting Denekamper Molenvrienden en de "Molenstichting Lattrop - Tilligte" Redactie: Nico Brunninkhuis en Fons Laagland