V E R E N I G I N G B E D R I J F S L E V E N C U R A Ç A O NEWSLETTER OKTOBER 2012

Transcriptie

1 Tel.: Fax: Newsletter V E R E N I G I N G B E D R I J F S L E V E N C U R A Ç A O NEWSLETTER OKTOBER EDITORIAL 2.ECONOMIE Financiële situatie Curaçao anno oktober 2012 Stand van zaken studie TAC ontwikkelen van een duurzaam lange termijn economisch strategisch plan 3.RAPPORTEN Cijfermatig overzicht resultaten Parlementsverkiezingen Curaçao d.d. 19 oktober 2012 Benoeming Informateur ter vorming nieuw kabinet 4.(Nieuwe)Wetgeving 5.ECONOMISCHE INDICATOREN 1.EDITORIAL Uit de uitslag van de op 19 oktober 2012 gehouden parlementsverkiezingen op Curaçao kan worden afgeleid dat het electoraat de voormalige coalitie regering bestaande uit de politieke partijen PS, MFK en MAN de optie geboden heeft om door te gaan met regeren. Felicitaties aan de winnaars van deze verkiezingen en sterkte en wijsheid toegewenst aan de nieuw te vormen Regering. De ontwikkelingen en omstandigheden geven aanleiding om te stellen dat het er naar uitziet dat de nieuw aan te treden Regering deze forsa en sabiduria goed zal kunnen gebruiken. Immers uit alle indicaties blijkt dat Curaçao anno oktober 2012 geconfronteerd wordt met het begrip tekort. Uit onderzoekingen en cijfers blijkt dat er onder meer sprake is van: - (Meerjarige) begrotingstekorten; - Tekorten in de publieke sector onder andere sociale verzekeringsfondsen Ziektekosten verzekering en Algemene Ouderdom Voorziening overheidsentiteiten (N.V s en stichtingen) en achterstallig onderhoud ( scholen, wegen, gebouwen); - Tekort op de betalingsbalans in het bijzonder de lopende rekening; - Tekort aan investeringen en economische groei; - Tekort aan adequaat opgeleid personeel; - Tekort aan consistent daadkracht; 1

2 - Tekort aan vertrouwen. De nieuw aan te treden Regering zal er niet aan ontkomen om dit syndroom van tekorten om te buigen naar een situatie van minimaal evenwicht. Als dit niet gebeurt dan is het een kwestie van tijd dat Curaçao in een financiële en sociaal-economische rampsituatie zal belanden. Ter voorkoning dat wij geconfronteerd gaan worden met een situatie van hoge werkeloosheid, lager inkomen, armoede, criminaliteit, geldontwaarding kortom uitzichtloosheid zullen er maatregelen door de nieuwe Regering genomen moeten worden. De vraag is welke? De Regering zal met een evenwichtig pakket van maatregelen moeten komen. Hoe deze eruit zal zien is des Regering om te beslissen. De VBC adviseert wel een pakket samen te stellen dat gericht is op duurzame economische groei welke ondersteund wordt door een zo door een breed maatschappelijk draagvlak. De wereldwijde ervaring wijst namelijk uit dat structurele economische groei in combinatie met brede maatschappelijk support het middel bij uitstek is om tot handhaving en verbetering van de welvaart, de werkgelegenheid en inkomen te komen en het stelsel van sociale zekerheid veilig te stellen. Voorts kan de informatieopdracht van de waarnemend Gouverneur aan de informateur om te onderzoeken of een kabinet gevormd kan worden die een regeerprogramma gaat uitvoeren waarin in ieder geval een aantal prioriteitspunten zijn uitgewerkt, alleen maar worden onderschreven. 2.ECONOMIE Financiële situatie Curaçao anno oktober 2012 Op 12 oktober 2012 heeft de interim Minister van Financiën tijdens een door het interim kabinet georganiseerde Nationale Dialoog een overzicht verstrekt over de financiële situatie waarin Curaçao anno oktober 2012 verkeert en de verwachtingen t/m Hieronder wordt in een aantal tabellen het financiële plaatje weergegeven. Tabel 1 geeft een overzicht van de overheidsfinanciën meer in het bijzonder de (meerjarige) begrotingen van Curaçao. Uit de cijfers blijkt dat er sprake is van (forse) begrotingstekorten, zowel op de gewone als op de kapitaaldienst. In feite is er sedert sprake van tekorten. Deze ontwikkeling is niet conform de afspraken die gemaakt zijn bij de onderhandelingen en ondertekening van het saneringsprogramma welke per in werking is getreden. De hoofdafspraak welke toen gemaakt is dat er in de toekomst geen nieuwe schulden gemaakt zullen worden en dat sprake zal zijn van deugdelijk begrotingsbeleid, het op orde brengen van het financieel beleid en effectief toezicht. Het niet dan wel onvoldoende nakomen van deze afspraak is voor de Rijksministerraad aanleiding geweest om in juli 2012 een aanwijzing te geven. 2

3 Zoals de situatie zich thans manifesteert wijst alles in de richting van een jaarlijkse structureel begrotingstekort van meer dan ANG 100 miljoen in de komende periode. Er zullen maatregelen genomen moeten worden om deze trend om te buigen. Met klem moet er op worden gewezen dat de tekorten veroorzaakt worden door de te hoge overheidsuitgaven en niet door stagnatie van de (belasting) inkomsten die jaarlijks toenemen. Tabel 2 gaat over de financiën van de totale publieke sector. Uit het overzicht blijkt dat bij ongewijzigd beleid in 2017 sprake zal zijn van een geaccumuleerd tekort van maar liefst ANG miljoen. Met name lopen de tekorten bij het sociale zekerheidsstelsel (ZV en AOV) snel op. Echter ook bij de overheids n.v. s is er risico dat forse tekorten zich zullen gaan manifesteren. In tabel 3 worden enkele economische gevolgen van de precaire financiële situatie in de publieke sector in kaart gebracht. Zo zal de werkeloosheid fors gaan toenemen alsook de nationale schuld. Uitgedrukt per capita zal de schuld per persoon jaarlijks meer dan ANG 2000 gaan bedragen. De hamvraag is hoe uit deze uitzichtloze financiële chaos te geraken. Het is duidelijk dat hiertoe maatregelen genomen zullen moeten worden die niet alleen met de mond beleden moeten worden en op schrift worden gesteld maar ook daadwerkelijk uitgevoerd zullen moeten worden. De VBC heeft in haar speciale verkiezingseditie Newsletter van september 2012 enkele bouwstenen hiertoe aangedragen. In het kort laten deze zich puntsgewijs als volgt samenvatten: - Het allerbelangrijkst is creëren van een omgeving en voorwaarden om tot structurele economische groei te komen; Daarnaast specifieke maatregelen om te komen tot gezonde overheids/publieke financiën: - Invoeren hoofdelijk aansprakelijkheid bestuurders; - Professionaliseren van het apparaat door volledige depolitisering van het personeelsgebeuren in de publieke sector; - Verbod (strafbaar stellen) politieke benoemingen; - Volledig marktconform maken pensioenregeling bestuurders en parlementariërs - Tijdelijk versobering secundaire arbeidsvoorwaarden werknemers in de publieke sector tot dat sprake is van situatie van structurele begrotingsevenwicht; - Als ultieme maatregel (tijdelijk) verlaging van primaire lonen zonder dat sprake is van inhaalpraktijken in de toekomst. - Herstructurering sociale zekerheidsstelsel (ZV en AOV) 3

4 Tabel 1 : Overheidsfinanciën projectie 2012 e.v. Gewone Dienst Lasten Personeel Goed & Diensten Afschrijvingen Interest Subsidies Overdrachten Soc. Zekerheid Overige Uitgaven Bel. Ontvangsten Niet Bel. Ontv Saldo Gew.Dienst Kapitaal Dienst Lasten Ontvangsten Saldo Saldo Overheid

5 Tabel 2: Financiën Publieke sector Curaçao 2012 e.v Totaal Overheid SVB ZV/OV AOV Overige pm pm pm Pm pm pm pm TOTAAL Risico's ONV's -587 Achterstallig Onderhoud Nieuw Ziekenhuis -441 TOTAAL Tabel 3: Economische consequenties Fin Publieke Sector Totaal Tekort Publ.Sector % BBP Per capita Per huishouden Werkloosheid % 16,4 17,2 18,2 18,8 19,3 Stand van zaken studie TAC ontwikkelen van een duurzaam lange termijn economisch strategisch plan. In het kader van de SEI projecten heeft het voormalig kabinet opdracht gegeven om een studie te verrichten gericht op het ontwikkelen van een duurzaam en op lange termijn gericht economisch strategisch plan. Dit plan moet ervoor zorgen dat de visie van Curaçao gerealiseerd wordt: 5

6 By 2012, Curaçao is a country based on good governance, with high quality of life, sustainable socio-economic development and education that is motivating to all citizens to develop themselves and to contribute to the development of their country. In mei 2012 is opdracht verstrekt aan het bureau TAC Applied Economic & Financial Research om de studie uit te voeren. Na een aantal gevoerde consultaties en discussies met stakeholders is op 12 oktober j.l. een presentatie gegeven over de voorlopige bevindingen. Deze laten zich in het kort als volgt samenvatten: Macro-economische resultaten: Benchmarking van Curaçao met andere vergelijkbare landen in de regio en de rest van de wereld levert het volgend beeld op: - Economische groei van Curaçao houdt geen gelijke tred met die van deze landen. Het gemiddeld reële economische groei percentage bedraagt op Curaçao 0,7%. Op de Caribische eilanden bedraagt deze 2,2% en bij de non OECD landen 4,3%. - Private (buitenlandse) investeringen op Curaçao zijn laag; - Lokale financieringsmogelijkheden op Curaçao zijn beperkt; - Low returns on investments; - Low social returns vooral op het gebied van onderwijs; - Hoge belastingtarieven; - Veel bureaucratie; Onder meer dient Curaçao de volgende macro-economische keuzes te maken: - aanpak knelpunten; - zich richten op de regio of mondiale focus; - meer overheid of meer markt; - snelle aanpassing aan gewijzigde omstandigheden of behouden te werk gaan; - rekening houden dat huidige financiële tekorten van grote invloed kunnen zijn op lange termijn ontwikkeling Strategieën voor duurzame lange termijn economische ontwikkeling: Bij dit onderdeel is een inventarisatie gemaakt van de sterke en zwakke punten van de Curaçaose economie ingedeeld naar algemene en sector specifieke alsmede externe en interne factoren. Algemeen positieve factoren: - Geringe kans op natuurrampen zoals orkanen; - Relatief dichtbij welvarende en groeiende landen; - Groot aantal potentiële maritieme bronnen; - Relatief lage inflatie en stabiele munteenheid; - Veeltaligheid; - Relatief goede salarissen en sociale zekerheidsstelsel; - Goede basis infrastructuur (telecom, zee en luchthaven, wegen); - Het Nederlands rechtssysteem is een goede asset ; - In beginsel beschikbaarheid van basis data en statistieken; - Toegang tot de EU markt inclusief preferentiële regimes; 6

7 - Beschikbaarheid van private cash assets and donors funds ; - Beschikbaarheid fiscale faciliteiten ter ondersteuning van bedrijven; - Proces van toenemende kritisch wordende burgers; Sector specifieke positieve factoren: Toerisme: - Vriendelijk meertalige bevolking en personeel; - Aanwezigheid van goede basis vaardigheden en trainingsfaciliteiten; - Aantrekkelijk year round klimaat; - Voldoende variëteit aan bezienswaardigheden en attracties ( beaches, parken, scenic gebieden) met Willemstad als world hertitage city als top attractie; - Moderne lucht en cruise haven en faciliteiten; - Grote keuze aan accommodatie en verblijf ; - Uitgebreide wegennet; - Goede water en stroom voorzieningen; - Rich cultural heritage ; Internationale Financiële sector: - Geavanceerd financieel systeem; - Gunstige belasting verdragen; Logistieke sector: - Goede zee en luchthaven faciliteiten met mogelijkheden voor hub activiteiten; - Een van de grootste droogdok faciliteiten die goede kwaliteit levert en concurrerend is t.o.v. de euro; - Uitstekende IT verbindingen welke data centra en high tech IT services mogelijk maakt; - Goede condities voor opwekken groen energie (wind en zon); Algemeen zwakke externe factoren: - Kleinschaligheid zowel qua grootte land als bevolking; - Gering aantal natuurlijke hulpbronnen waaronder zoetwater; - Hoge utiliteitstarieven en kosten grondstoffen en nieuwe technologieën in het algemeen; - Hoge kosten transport en voedingsproducten; - Sterke internationale concurrentie en erosie van preferentiële handelsovereenkomsten; Algemeen zwakke interne factoren: - Regeer instabiliteit vanwege coalitiestelsel; - Gebrek aan continuïteit ten aanzien van ontwikkelingsplannen; - Onvoldoende dialoog tussen de sociale partners; - Grote tekorten overheid ( begroting) en publieke sector (sociale zekerheidsfondsen, overheidsentiteiten); - Vanwege koppeling aan de US $ weinig ruimte voor monetair beleid; - Onvoldoende vertrouwen in de economie; - Inadequate lokale besparingen; - Laag niveau van investeringen; - Toenemende afhankelijkheid buitenlandse fondsen; 7

8 - Gebrek aan capaciteiten om een adequaat handelsbeleid dat voldoet aan internationale criteria te formuleren; - Grote discrepantie tussen import en export van goederen ( groot tekort lopende rekening betalingsbalans); - Afwezigheid van een wet Economische mededinging; - Kartel/monopolie ontwikkelingen schijnen zich voor te doen in de sectoren telecommunicatie, utiliteit, farmaceutische producten en in de haven; - Hoge belastingtarieven hetgeen informele economie stimuleert; - Hoge cost of doing business ( hoge tarieven voor utiliteit, water, transport en haven, telecom, rente); - Bureaucratie ( lange wachttijden vergunningen, niet consistente aanpak en eigen interpretatie wetgeving); - Traag werkende justitieel systeem; - Brain drain en toenemend functionele analfabetisme; - Gebrek aan adequaat opgeleid personeel, grote discrepantie tussen opleidingen en aansluiting op de arbeidsmarkt; - Verhouding hoogte salarissen en arbeidsproductiviteit is scheef; - Arbeidswetgeving is inflexibel en werkt contraproductief ; - Rendement in onderwijs is laag gezien groot aantal drop-outs; - Toenemende onveiligheid; - Weinig effectieve mechanismen om de vervuiler van het milieu aan te pakken; - Onvoldoende wetgeving om maritieme bronnen te beschermen; - Weinig onderzoek gevolgen van global warming voor het eiland meer in het bijzonder visserij en onderwatergebeuren; - Grote verdeeldheid in de samenleving; - Sterk gevoel dat sprake is van ontwikkelen en/of versterken van een angstcultuur onder de bevolking; - Onvermogen om visies om te zetten in praktische programma s; - Wens jonge mensen om te emigreren; Sector specifieke zwakke factoren: Toerisme: - Gebrek aan voldoende adequaat opgeleid personeel; - Groeiende discrepantie tussen opleiding en behoefte van de sector; - Ongecontroleerde groei en overschot aan accommodaties; - Snelle groei leidt tot aantasting kwaliteit leefklimaat ( verkeerscongesties, restricties toegang faciliteiten ) Internationale financiële dienstverlening: - De sector is onvoldoende concurrerend; - Bedreiging door acties OECD landen; - Gebrekkige implementatie wetgeving waardoor invoering nieuwe producten wordt bemoeilijkt; Olie raffinage sector: - Emissie uitstoot van schadelijk gassen is slecht voor de volksgezondheid en het milieu; 8

9 - Naast de uitstoot is de geur ook niet bevorderlijk voor toeristen en bewoners; Logistieke sector: - Gebruik van afgeschreven en ouderwets materiaal; - Toenemende concurrentie havens in de regio die allen hun product aan het vernieuwen zijn; - Bureaucratie ten aanzien van registratie en certificering van schepen; - Ongunstige condities voor transshipment activiteiten; - Alleenrecht CPS voor stuwadoorsactiviteiten; - Curacao Airport Holding schijnt understaffed and overstretched te zijn; Energiesector: - Gebrek aan coherent energiebeleid; - Investeren in zonne energie wordt ontmoedigd door bestaand energie beleid en aanpak; Landbouw: - Onvoldoende zoetwater; - Landbouw is arbeidsintensief terwijl lonen relatief hoog zijn; - Relatief goedkoop geïmporteerd voedselproducten leidt niet tot stimuleren landbouw; - Sprake van overbevissing: Op basis van deze SWOT analyse zullen strategieën opgesteld worden. Verwacht wordt dat deze bij oplevering van de studie in december 2012 bekend gemaakt zullen worden. Het belang van bestaande sectoren zoals toerisme, internationale financiële dienstverlening, olieraffinage, logistiek wordt door TAC bevestigd die ook potentie zit in visserij en wind en zonne energie. Redactioneel commentaar: De resultaten van studie van TAC zijn tot dusver een bevestiging van hetgeen andere consultants en experts in het recente verleden met door hun soort gelijke verrichte studies hebben aangetoond. Of TAC met innovatieve strategieën zal komen die wel zullen aanslaan en worden uitgevoerd zal nog moeten blijken. Hierop zal nog even gewacht moeten worden. Wat wel opvallend is dat niet het Ministerie van Economische Ontwikkeling (MEO) maar het Ministerie van Algemene Zaken als trekker en coördinator optreedt. Hoe het straks met de uitvoering van aanbevelingen zal gaan is onduidelijk. Het ziet er vooralsnog er naar uit dat Algemene Zaken onvoldoende uitgerust is om de implementatie voor haar rekening te nemen. Op grond hiervan rijst de vraag waarom MEO niet meteen met dit project is belast. Het kan niet zo zijn dat er een competentiestrijd gevoerd zal gaan worden tussen twee ministeries en hierdoor uitvoering van de aanbevelingen van de studie in het geding komt. 9

10 3.RAPPORTEN Cijfermatig overzicht resultaten Parlementsverkiezingen Curaçao d.d. 19 oktober 2012 Verkiezingsuitslag aantal zetels Pol.Partijen DP 0 0 PNP 1 1 FOL 0 1 MAN 2 2 PAR 4 8 PS 5 4 PLKP 0 0 MFK 5 5 PAIS 4 0 Verkiezingsresultaten aantal stemmers Parlement verkiezingen Pol Partij aug DP PNP FOL MAN PAR nvt nvt PLKP DP nvt nvt nvt MFK nvt nvt nvt nvt nvt nvt PS nvt nvt nvt nvt nvt nvt PAIS nvt nvt nvt nvt nvt nvt F.Korsou Nvt Nvt nvt nvt nvt nvt Nvt 10

11 Opkomstpercentage Verkiezingen Staten Jaar % , ,5 Overzicht persoonlijk aantal behaalde stemmen lijsttrekkers Verkiezing okt 2012 Verkiezing aug 2010 Verkiezing jan 2010* PAR: mw de Jongh-Elhage 11,457 15,563 19,223 MFK: hr.schotte 13,450 10,570 geen lijsttrekker PS : hr. Wiels 16,090 12,132 9,573 MAN: hr Cooper 3,236 geen lijsttrekker MAN: mw Eisden 3,852 geen lijsttrekker PNP : hr Davelaar 1,745 1,190 3,406 FOL : hr Godett 925 3,005 2,464 DP/Laboral: hr Hernandez 543 geen lijsttrekker geen lijsttrekker DP : hr Ribeiro 1,958 geen lijsttrekker PAIS: hr Rosaria 9,272 1,879 geen deelname * Staten verkiezing Ned.Ant. Benoeming Informateur door wnd Gouverneur ter vorming nieuw kabinet Naar aanleiding van de verkiezingsuitslag d.d. 19 oktober 2012 en na consultatie met de ondervoorzitter van de Raad van Advies, de Voorzitter van de Staten, de Minister van Staat en de lijsttrekkers van de politieke partijen die één of meer zetels in de Staten hebben behaald, heeft de wnd. Gouverneur de heer Mr. G. Camelia verzocht om een 11

12 onder onderzoek te doen naar de mogelijkheid een kabinet te vormen waarvan de samenstelling recht doet aan de verkiezingsuitslag. Dit onderzoek zal moeten leiden tot de vorming van een kabinet dat: - steunt op een brede meerderheid in de Staten van Curaçao; - blijk geeft van besef van urgentie in de aanpak van de uitdagingen waar Curaçao voor staat; - bereid is en in staat is zich te committeren aan de uitvoering van een regeerprogramma met daarin maatregelen voor de komende jaren, waarin in ieder geval de navolgende prioriteiten zijn uitgewerkt: de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs; een integrale aanpak van de financiële en inhoudelijke problematiek in de volksgezondheidssector, daarbij inbegrepen de bouw van een nieuw ziekenhuis; het meerjarig op orde brengen van de overheidsfinanciën van Curaçao, mede gezien het ernstige financiële beleid zoals dat onlangs is vastgesteld; de urgente aanpak van het criminaliteitsprobleem en het initiëren van beleid op het gebied van sociale en educatieve vorming; het versterken van de saamhorigheid in de Curaçaose samenleving; het uitwerken van een visie op de toekomst van de (staatkundige) verhouding tussen Curaçao en de andere landen in het Koninkrijk der Nederlanden. Voorts is de informateur verzocht om indien hij gedurende zijn onderzoek de overtuiging ontwikkelt dat hij de informatieopdracht succesvol zal kunnen afronden, in overleg met de betrokken politieke partijen en door tussenkomst van de Ondervoorzitter van de raad van Advies, conform artikel 2, vijfde lid, van de Landverordening integriteit(kandidaat) ministers, het justitieel en het staatsveiligheidsonderzoek van de kandidaat-formateur te doen initiëren ten einde voortgang te behouden in de kabinetsvorming. De wnd. Gouverneur verzoekt de Informateur uiterlijk op 5 november te rapporteren over zijn bevindingen en op 1 november 2012 een tussentijdse rapportage over de voortgang van zijn informatie werkzaamheden in te leveren. 4.(Nieuwe)Wetgeving Beknopt overzicht recente (initiatief) wetsvoorstellen/aanpassingen op sociaaleconomisch gebied welke door de Regering dan wel als initiatief ontwerp van de Staten aan de wetgevende macht ter behandeling zijn aangeboden en waar de SER advies over dient uit te brengen (periode september 2012 t/m oktober 2012). In de betreffende verslagperiode heeft de regering geen nieuw stukken wetgeving aan de SER aangeboden ter advisering: 12

13 5.ECONOMIC INDICATORS Foreign Exchange Position (x mln) : Sept 2012 : NAƒ 2,219 Sept 2011 : NAƒ2,520 Consumer Price Index (Oct 2006 = 100) Sept 2012 :120,8 Sept 2011 :118.8 Change : 2,1% Average inflation past 12 months : 3,2% Population and Employment Curaçao : Total population 150, ,426 Employed population 62,042 59,453 Unemployed population 6,721 6,325 Labor Force 68,763 65,778 Unemployment rate 9.8% 9.6% GDP Curaçao (x mln) Private consumption ( x mln) Private investments (x mln) Export of goods & services (x mln) Imports of goods & services (x mln) Stay over tourism no of visitors : Jan-Aug 2012 year to date : Jan-Aug 2011 year to date: Change : 9% Cruise tourism no. of passengers : Jan-Aug 2012 year to date : Jan- Aug 2011 year to date : Change: 19% Stay over nights Jan-Aug 2012 year to date: 2,419,816 Jan- Aug 2011 year to date: 2,172,219 Change: 11% 13

14 Occupancy rate Hotels Sept 65,00 % 71,41% Average YTD 73,91% 76,30% Shipping : Jan - June 2012 Jan - June 2011 Freight Tanker Cruise Others Jan-June 2012 Jan-June 2011 Cargo movements, metric tons Unloaded 322, ,558 Loaded 103, ,234 Aug 2012 Aug 2011 Total companies Commercial Register Local 23,309 22,851 International 15,481 16,301 Total 38, Source: Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten, Central Bureau of Statistics, Curaçao Tourism Development Foundation, Curaçao Port Authority, MEO, CHATA, Chamber of Commerce Curaçao 14