Woordsoorten. Lasse Jaarsveld. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur Lasse Jaarsveld Laatst gewijzigd 26 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Zelfstandige naamwoorden Zelfstandig naamwoord Youtube Zelfstandig naamwoord Tekst Zelfstandig naamwoord Prezi Basisopdracht Herhalingsopdracht (verplicht bij 3 of meer fouten in de basisopdracht) Verdiepingsopdracht Lidwoord Lidwoord Youtube Lidwoord Tekst Lidwoord Prezi Basisopdracht Herhalingsopdracht (verplicht bij 3 of meer fouten in de basisopdracht) Verdiepingsopdracht Het bijvoeglijk naamwoord Het bijvoeglijk naamwoord Youtube Het bijvoeglijk naamwoord tekst Bijvoeglijk naamwoord Prezi Basisopdracht Herhalingsopdracht (verplicht als je meer dan 3 fouten in de basisopdracht hebt). Verdieping Bijvoeglijk naamwoord Het voorzetsel het voorzetsel Youtube het voorzetsel tekst Basisopdracht Herhalingsopdracht (verplicht als je meer dan 3 fouten in de basisopdracht hebt). Het zelfstandig werkwoord Het zelfstandig werkwoord Youtube Het zelfstandig werkwoord tekst Het hulpwerkwoord Het hulpwerkwoord Youtube Het hulpwerkwoord tekst Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 zijn eigenlijk een soort 'families'. Elk woord in de Nederlandse taal kun je onderverdelen in zo'n familie. De zes families (woordsoorten) die we dit jaar behandelen zijn: 1. Lidwoord 2. Zelfstandige naamwoord. 3. Bijvoeglijk naamwoord 4. Voorzetsel 5. Zelfstandig werkwoord 6. Hulpwerkwoord Pagina 2

4 Zelfstandige naamwoorden Zelfstandig naamwoord Youtube Het zelfstandig naamwoord kn.nu/ww.72f053f (youtu.be) Zelfstandig naamwoord Tekst Het zelfstandig naamwoord Zelfstandige naamwoorden zijn namen van mensen, dieren, dingen, zaken. Eigennamen (die je met een hoofdletter schrijft) zijn ook zelfstandige naamwoorden. Bijna alle zelfstandige naamwoorden kun je 'verkleinen' Bijna alle zelfstandige naamwoorden kun je in het meervoud zetten. Voorbeelden: leerling Deventer voorbeeldje Britney Spears kasten bladzijdes blad werk overzicht kat som Pagina 3 Hema

5 Als je twijfelt of iets een zelfstandig naamwoord is, zet er dan 'de' 'het 'of 'een' voor. Past dat ervoor? Dan is het een zelfstandig naamwoord. Voor namen kun je geen lidwoord zetten. Namen worden altijd met hoofdletters geschreven, ook als de naam midden in de zin staat. Samenvattend: Zelfstandige naamwoorden zijn woorden waar je de, het of een voor kunt zetten. Ook alle woorden die je met een hoofdletter schrijft (eigennamen) zijn zelfstandige naamwoorden. Zelfstandig naamwoord Prezi Prezi Zelfstandig naamwoord Basisopdracht Zelfstandig naamwoord Klik op alle zelfstandige naamwoorden Pagina 4

6 Herhalingsopdracht (verplicht bij 3 of meer fouten in de basisopdracht) Het zelfstandig naamwoord Noem alle zelfstandige naamwoorden die in dit krantenartikel staan. Totaal zijn het er 19 Pagina 5

7 Verdiepingsopdracht Maak zelf een zin! Kun je een zin maken waar 3 zelfstandige naamwoorden in staan? Waarschijnlijk gaat dat best goed, maar kun je nu een zin maken begint met een zelfstandig naamwoord? Pagina 6

8 Lidwoord Lidwoord Youtube De lidwoorden kn.nu/ww.b (youtu.be) Lidwoord Tekst Lidwoorden Er zijn in het Nederlands 3 lidwoorden: De - Het - Een. Waarschijnlijk heb je deze lidwoorden ook al op de basisschool behandeld. Een lidwoord staat altijd in verband met een zelfstandig naamwoord. de tafel het huis een avontuur Let op: Voor zelfstandige naamwoorden die in het meervoud staan, gebruik je altijd het lidwoord: De - De tafels, de stoelen, de huizen. Voor zelfstandige naamwoorden die 'verkleind' zijn, gebruik je altijd het lidwoord: Het - Het tafeltje, het stoeltje, het huisje. Voor het woordje 'het' moet je goed kijken of het wel in combinatie staat met een zelfstandig naamwoord. Alleen dan is 'het' een lidwoord. Pagina 7

9 Het mooie huis staat in een drukke straat. --> 'Het' staat hier in combinatie met 'huis'. Het is dus een lidwoord. Het regent al de hele dag. --> 'Het' staat hier voor een werkwoord. Het is dus geen lidwoord. Lidwoord Prezi Prezi Lidwoorden Basisopdracht Lidwoord Klik op alle lidwoorden Pagina 8

10 Herhalingsopdracht (verplicht bij 3 of meer fouten in de basisopdracht) Pagina 9

11 Noteer alle lidwoorden uit deze tekst. Het zijn er 12. Draagbare spelcomputer PlayStation Vita lijkt in Nederland niet meer verkrijgbaar te zijn. De Vita verscheen in Dat meldt Tweakers op basis van navraag bij grote webwinkels. De site ziet de draagbare spelcomputer van Sony niet terug in zijn prijsvergelijker, die de verkrijgbaarheid van producten bij veel webwinkels toont. Webwinkel Coolblue zegt de PlayStation Vita inderdaad niet meer te verkopen. Daarnaast stelt Bol.com de Vita niet meer op voorraad te hebben. De webwinkel verwacht hem niet meer op korte termijn binnen te krijgen. Sony weigert echter een reactie geven. Het is daarom onduidelijk waarom de verkoop lijkt te zijn gestopt, en of die stop definitief is. In andere Europese landen als Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk is de PlayStation Vita nog wel volop verkrijgbaar. Hoewel de PS Vita in 2012 verscheen, kwam halverwege 2014 nog een dunner en lichter nieuw model op de markt. Verdiepingsopdracht Lidwoord verdieping In welke situatie gebruik je altijd het lidwoord 'de'? In welke situatie gebruik je altijd het lidwoord 'het'? Pagina 10

12 Je weet dat er 3 lidwoorden zijn in het Nederlands. Welke lidwoorden heb je in het Engels en in het Frans? Pagina 11

13 Het bijvoeglijk naamwoord Het bijvoeglijk naamwoord Youtube Het bijvoeglijk naamwoord kn.nu/ww.e58c0ed (youtu.be) Het bijvoeglijk naamwoord tekst Het bijvoeglijk naamwoord Het bijvoeglijk naamwoord geeft extra informatie over een zelfstandig naamwoord. Extra informatie is extra en kan dus weggelaten worden. Op die manier kun je een bijvoeglijk naamwoord herkennen. Er kunnen heel veel bijvoeglijke naamwoorden in de zin staan. Voorbeeld: Ik zie een heel mooie, groene, grote, aardige smurf. De onderstreepte woorden zijn allemaal bijvoeglijke naamwoorden want ze zeggen direct iets over het zelfstandig naamwoord 'smurf'. Het woordje 'heel' zegt niet iets over 'smurf' en is dus geen bijvoeglijk naamwoord. Voorbeelden: het grote huis de lange weg de irritante acrobaat Pagina 12

14 het enge bos In deze voorbeelden zie je dat het bijvoeglijk naamwoord vóór het zelfstandig naamwoord staat. Dit is ook zo in de meeste gevallen. Soms staat het bijvoeglijk naamwoord 'achter'het zelfstandig naamwoord. Er staat dan wel altijd nog minimaal een woord (werkwoord--> een vorm van 'zijn', 'worden', 'blijven', 'lijken') tussen. De man is groot Het huis lijkt erg klein De auto rijdt snel. --> 'snel' is hier geen bijvoeglijk naamwoord want er staat geen vorm van 'zijn', 'worden', 'blijven', 'lijken' in deze zin. Het woordje snel zegt ook meer iets over 'rijdt' dan over 'auto' en rijdt is hier geen zelfstandig naamwoord. De auto is snel. --> 'snel ' is hier wel een bijvoeglijk naamwoord want er staat een vorm van 'zijn' in deze zin (is). Pagina 13

15 Extra info: Soms eindigt een bijvoeglijk naamwoord op een 'e' en soms niet. Je ziet dit verschijnsel alleen wanneer je 'een' als lidwoord gebruikt. Hoe komt dat? een groot huis een grote weg een grote acrobaat een groot bos Het heeft te maken met het lidwoord. 'Het-woorden' krijgen geen e als je 'een' gebruikt. 'De-woorden' krijgen wel een e als je 'een' gebruikt. Bijvoeglijk naamwoord Prezi Prezi bijvoeglijk naamwoord Basisopdracht Bijvoeglijk naamwoord Klik op alle bijvoeglijke naamwoorden Pagina 14

16 Herhalingsopdracht (verplicht als je meer dan 3 fouten in de basisopdracht hebt). Bijvoeglijk naamwoord herhaling Noteer alle bijvoeglijke naamwoorden uit onderstaande tekst. Het zijn er 9 Negende kind Eddie Murphy wordt meisje Pagina 15

17 ?Het negende kindje van acteur en komiek Eddie Murphy wordt een dochter. De Amerikaanse acteur heeft bevestigd dat zijn nieuwe vriendin, het Australische model Paige Butcher, zwanger is van een meisje. Het kindje wordt in mei verwacht. Journalisten vroegen Murphy in een koffiezaak in Beverly Hills naar het geslacht van het kindje. ''Het is een klein meisje. Ze is nu al lief'', antwoordde Murphy volgens Mirror, die al vijf meiden heeft. Murphy kreeg vijf kinderen die nu tussen de 13 en 26 jaar oud zijn met zijn ex-vrouw Nicole Murphy, van wie hij in 2006 na 22 jaar huwelijk scheidde. Dat was heel erg moeilijk, zegt Murphy over de scheiding. Daarnaast kreeg hij drie kinderen met verschillende vriendinnen, waaronder een achtjarige dochter met de knappe Spice Girl Melanie Brown. Verdieping Bijvoeglijk naamwoord Je kan van een voltooid deelwoord (gekocht, gereden, gewacht, herontdekt, verloren... ) heel snel een bijvoeglijk naamwoord maken. Ik heb de afspraak gepland --- de geplande afspraak. Hij heeft een brief geschreven --- de geschreven brief. Zou je een regel kunnen bedenken voor de schrijfwijze van een bijvoeglijk naamwoord? Het gaat er dan om dat je bij sommige bijvoeglijke naamwoorden op een 'n' eindigen en sommige niet. Hoe kan dat? Pagina 16

18 Het voorzetsel het voorzetsel Youtube kn.nu/ww.5f79fd9 (youtu.be) het voorzetsel tekst Voorzetsel Een voorzetsel geeft meestal een plaats aan. Dank aan woorden als: In / naast / op / tussen / bij / voor / achter... Soms is een voorzetsel moeilijker te herkennen. Dan is er een goede manier om erachter te komen of het woord een voorzetsel is: Zet het woord eens voor 'de kast' of 'het feest'. Pagina 17

19 Het boek ligt in de kast. Het boek ligt naast de kast. Het boek ligt tussen de kast en de muur. Ik zie je tijdens de wedstrijd. (Tijdens kun je niet voor 'de kast' zetten, maar wel voor 'het feest'. ' Tijdens' is dus een voorzetsel) Pas in sommige gevallen goed op: Soms lijkt een woord op een voorzetsel, maar is het niet. Ik schrijf in mijn schrift de sommen op. In dit geval staat er maar 1 voorzetsel in de zin: in. HEt woordje op hoort hier bij schrijven, want het komt van het hele woord 'opschrijven '. Je mag dit dan geen voorzetsel noemen want het hele woord 'opschrijven' is geen voorzetsel. Basisopdracht Klik op alle voorzetsels Herhalingsopdracht (verplicht als je meer dan 3 fouten in de basisopdracht hebt). Pagina 18

20 Het zelfstandig werkwoord Het zelfstandig werkwoord Youtube kn.nu/ww.c0dd880 (youtu.be) Het zelfstandig werkwoord tekst Het Zelfstandig Werkwoord In een zin staan altijd 1 of meerdere werkwoorden. Ze geven aan wat er gebeurt, of welke handeling er uitgevoerd wordt. Voorbeeld: Ik zwem elke dinsdag in het zwembad. Er staat 1 werkwoord in de zin: 'zwem'. Soms staan er meerdere werkwoorden in de zin. Het werkwoord dat de handeling aangeeft (of wat er gebeurt) noemen we: Het Zelfstandig Werkwoord. Voorbeeld 2: Pagina 19

21 In deze zin staan twee werkwoorden: 'ga' en 'wandelen'. Welk van deze twee werkwoorden geeft nu de daadwerkelijke handeling aan? --> wandelen. 'wandelen' is dan het Zelfstandig Werkwoord en het woordje 'ga ' niet. Pas op! Soms bestaat een werkwoord uit 2 delen. Denk bijvoorbeeld aan een werkwoord als: nakijken. Zo'n werkwoord noem je een ' samengesteld werkwoord'. Hier vind je daar meer informatie over. Voorbeeld: De docent kijkt morgen de proefwerken na. Hier moet je: 'kijk na?' als één werkwoord zien, want het komt van het hele werkwoord: nakijken. 'kijk na' is dus een zelfstandig werkwoord ook al bestaat het uit twee delen. Pagina 20

22 Het hulpwerkwoord Het hulpwerkwoord Youtube kn.nu/ww a (youtu.be) Het hulpwerkwoord tekst Het Hulpwerkwoord Wanneer je in de zin het zelfstandig werkwoord hebt gevonden moet je op zoek gaan naar de hulpwerkwoorden. En dat is eigenlijk heel eenvoudig: Alle andere werkwoorden die in de zin staan zijn Hulpwerkwoorden. Er kunnen dus wel meerdere hulpwerkwoorden in de zin staan. Voorbeeld: 1. Ik koop een nieuwe jas in de winkel. In deze zin staat maar 1 werkwoord: koop. Dat moet dus een zelfstandig werkwoord zijn, want het is het enige werkwoord in de zin en het werkwoord geeft ook de handeling (gebeurtenis) aan. 2. Ik heb een nieuwe jas gekocht. In deze zin staan twee werkwoorden: heb en gekocht. Pagina 21

23 Eerst zoeken we het zelfstandig werkwoord. Dat is: gekocht. Het geeft de handeling in de zin aan. Dat betekent dat 'heb' dus een hulpwerkwoord is. 3. Morgen zullen wij een flink eind gaan fietsen. In deze zin staan zelfs drie werkwoorden: zullen gaan - fietsen Het werkwoord dat de handeling aangeeft is: fietsen. Dat is dus het zelfstandig werkwoord. Dat betekent dat zullen en gaan allebei hulpwerkwoorden zijn. Pagina 22

24 Antwoorden Zelfstandig naamwoord Klik op alle zelfstandige naamwoorden Het zelfstandig naamwoord Noem alle zelfstandige naamwoorden die in dit krantenartikel staan. Totaal zijn het er 19 Pagina 23

25 1 = lente Maak zelf een zin! Kun je een zin maken waar 3 zelfstandige naamwoorden in staan? Waarschijnlijk gaat dat best goed, maar kun je nu een zin maken begint met een zelfstandig naamwoord? Ik heb een boek in de kast naast de televisie gelegd. Zo kun je al snel heel veel zelfstandige naamwoorden in een zin krijgen. Het wordt moeilijker om een zin te beginnen met een zelfstandig naamwoord. Denk eens aan een meervoudsvorm of... een eigennaam! Pennen en potloden vind je in mijn etui! Pagina 24

26 Jan, Pieter en Marcia gaan vandaag naar de kermis Lidwoord Klik op alle lidwoorden Pagina 25

27 Noteer alle lidwoorden uit deze tekst. Het zijn er 12. Draagbare spelcomputer PlayStation Vita lijkt in Nederland niet meer verkrijgbaar te zijn. De Vita verscheen in Dat meldt Tweakers op basis van navraag bij grote webwinkels. De site ziet de draagbare spelcomputer van Sony niet terug in zijn prijsvergelijker, die de verkrijgbaarheid van producten bij veel webwinkels toont. Webwinkel Coolblue zegt de PlayStation Vita inderdaad niet meer te verkopen. Daarnaast stelt Bol.com de Vita niet meer op voorraad te hebben. De webwinkel verwacht hem niet meer op korte termijn binnen te krijgen. Sony weigert echter een reactie geven. Het is daarom onduidelijk waarom de verkoop lijkt te zijn gestopt, en of die stop definitief is. In andere Europese landen als Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk is de PlayStation Vita nog wel volop verkrijgbaar. Hoewel de PS Vita in 2012 verscheen, kwam halverwege 2014 nog een dunner en lichter nieuw model op de markt. 1 = De Lidwoord verdieping In welke situatie gebruik je altijd het lidwoord 'de'? In welke situatie gebruik je altijd het lidwoord 'het'? Je weet dat er 3 lidwoorden zijn in het Nederlands. Welke lidwoorden heb je in het Engels en in het Frans? Wanneer je een zelfstandig naamwoor in het meervoud zet, gebruik je altijd het lidwoord 'de' --> de stoelen, de tafels, de kinderen, de huizen. Ook al heeft het zelfstandig naamwoord in het enkelvoud Pagina 26

28 het lidwoord 'het', dan verandert dat lidwoord naar 'de'. Wanneer je een zelfstandig naamwoord verkleint, gebruik je altijd het lidwoord 'het --> het stoeltje, het tafeltje, het kindje, de huisje. Ook al heeft het zelfstandig naamwoord (onverkleind) in het enkelvoud het lidwoord 'de', dan verandert dat lidwoord naar 'het'. In het Engels zijn de lidwoorden: a --> a house an ---> an ipad the --> the ipad, the house In het Frans zijn de lidwoorden: le --> le gracon -- de jongen la --> la fille -- het meisje les ---> les tables -- tafels un --> un livre -- een boek une --> une table -- een tafel du --> de pain -- brood de la --> de la bière ---bier de l' --> de l'eau -- water des ---> des poisons -- vissen Bijvoeglijk naamwoord Klik op alle bijvoeglijke naamwoorden Pagina 27

29 Bijvoeglijk naamwoord herhaling Noteer alle bijvoeglijke naamwoorden uit onderstaande tekst. Het zijn er 9 Negende kind Eddie Murphy wordt meisje Pagina 28

30 ?Het negende kindje van acteur en komiek Eddie Murphy wordt een dochter. De Amerikaanse acteur heeft bevestigd dat zijn nieuwe vriendin, het Australische model Paige Butcher, zwanger is van een meisje. Het kindje wordt in mei verwacht. Journalisten vroegen Murphy in een koffiezaak in Beverly Hills naar het geslacht van het kindje. ''Het is een klein meisje. Ze is nu al lief'', antwoordde Murphy volgens Mirror, die al vijf meiden heeft. Murphy kreeg vijf kinderen die nu tussen de 13 en 26 jaar oud zijn met zijn ex-vrouw Nicole Murphy, van wie hij in 2006 na 22 jaar huwelijk scheidde. Dat was heel erg moeilijk, zegt Murphy over de scheiding. Daarnaast kreeg hij drie kinderen met verschillende vriendinnen, waaronder een achtjarige dochter met de knappe Spice Girl Melanie Brown. Denk eraan dat getallen, geen bijvoeglijk naamwoord zijn! 1= Amerikaanse 2=nieuwe 3=Australische 4=klein 5=lief (het staat achter het werkwoord 'is') 6=moeilijk (het staat achter het werkwoord. 'heel' en 'erg' zijn geen bvn, want ze zeggen iets over het bvn. 'moeilijk' 7=verschillende 8=achtjarige 9=knappe Je kan van een voltooid deelwoord (gekocht, gereden, gewacht, herontdekt, verloren... ) heel snel een bijvoeglijk naamwoord maken. Ik heb de afspraak gepland --- de geplande afspraak. Hij heeft een brief geschreven --- de geschreven brief. Zou je een regel kunnen bedenken voor de schrijfwijze van een bijvoeglijk naamwoord? Het gaat er dan om dat je bij sommige bijvoeglijke naamwoorden op een 'n' eindigen en sommige niet. Hoe kan dat? Het is eigenlijk heel makkelijk: Schrijf een 'n' als laatste letter als het voltooid deelwoord ook op een 'n' eindigt. Ik heb de afspraak gepland --- de geplande afspraak. Pagina 29

31 Hij heeft een brief geschreven --- de geschreven brief. Klik op alle voorzetsels Pagina 30

32 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Lasse Jaarsveld Laatst gewijzigd 26 May 2016 om 13:37 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Trefwoorden grammatica woordsoorten Bronnen Bron Type Het zelfstandig naamwoord Video De lidwoorden Video Het bijvoeglijk naamwoord Video Video Video Video Pagina 31