Seminariereeks Sociaal Werk de toekomst in!

Transcriptie

1 Seminariereeks Sociaal Werk de toekomst in! Academiejaar Organisatie: - Opleiding Master in het Sociaal Werk, KU Leuven - Onderzoeksdomein Laatmoderniteit, verzorgingsstaat en sociaal werk van het Centrum voor Sociologisch Onderzoek, KU Leuven

2 Seminariereeks Sociaal werk de toekomst in! Academiejaar Effectieve interventies bij multiproblemgezinnen Wetenschappelijk onderzoek als brug naar de dagelijkse praktijk van het sociaal werk Dr. Majone Steketee Vrijdag 24 februari 2012

3 Effectieve interventies bij multiprobleemgezinnen Wetenschappelijk onderzoek als brug naar de dagelijkse praktijk van het sociaal werk Majone Steketee

4 Definitie Multiprobleemgezinnen Een multiprobleem gezin is een gezin met minimaal één kind dat aan de volgende voorwaarden voldoet het betreft langdurige situaties; van sociaaleconomische; én psychosociale problemen; én een problematische relatie met de hulpverlening. Ghesquière 2001,1993;

5 Kenmerken problemen: Veel en op meerdere levensterreinen; Zowel de kinderen als de ouders. Complex: de verschillende probleemgebieden en houden elkaar in stand. Chronisch of zelfs intergenerationeel De gezinsleden zijn sterk en negatief aan elkaar gebonden.

6 De hulpverlening Het gezin is zorgmijder of het gezin werkt onvoldoende of niet mee aan behandeling. Het probleembesef bij het gezin is laag (ouders zien problemen niet of geven ten onrechte - aan ze zelf te kunnen oplossen). De hulpverlening is niet goed afgestemd, er is geen gezamenlijke visie, geven tegenstrijdige adviezen. Het behandelplan geeft onvoldoende resultaat.

7 Wetenschap als brug naar de praktijk Onderzoek naar opvoeding na partner geweld Moeders, vaders en jongeren Onderzoek naar typologieën van Multiprobleem gezinnen Hulpverleners Onderzoek naar afstemming aanbod Communities that Care Bestuurders

8 Familiedrama in Limburg

9 Analyse Presentie theorie Andries Baart Culturele mismatch Conceptuele mismatch Methodische handelen Facilitair Coördinatie en afstemming

10 1. Culturele mismatch Leef wereld Van de cliënt De afstand professional Institutionele circuit

11 Gezinnen Moeilijk om toe te geven dat er een probleem is Moeite met het formuleren van een hulpvraag Onduidelijkheid voor wie en wat hulp gezocht wordt Drempel om daadwerkelijk hulp zoeken Hulpverleners Gebrek aan signalen Het niet in contact komen met de doelgroep Formuleren van een hulpvraag Weerstand om daadwerkelijk hulp te vragen

12 2. Conceptuele mismatch Wiens uitleg van de situatie geldt en naar wie wordt er geluisterd? Wie bepaalt wat geldige kennis is? Pedagogisch netwerk vaak een belangrijke vindplaats, maar niet in beeld. Wie zijn betrokken?

13 Huiselijk geweld Onderzoek gedaan naar moeders en jongeren met verschillende culturele achtergronden naar hun ervaringen met partnergeweld en de gevolgen daarvan voor de opvoedingssituatie

14 Onderzoeksvragen 1. Hoe is de (opvoedings)situatie te kenmerken tijdens en na perioden of incidenten van agressie en geweld, in gezinnen van nieuwe Nederlanders vergeleken met autochtone Nederlanders? 2. Welke ondersteunings behoefte leven er onder jongeren en opvoeders? 3. Welke conclusies en aanbevelingen voor het ondersteunen van kinderen en opvoeders zijn er?

15 Onderzoeksgroep 100 moeders en 84 jongeren Grootste etnische groepen: Antilliaanse, Hindostaanse, Marokkaanse, Turkse Autochtone Migrantengroepen: moeders meerderheid 1e generatie, veel jongeren in Nl geboren Woonachtig in 4 grote steden (en randgemeenten)

16 Ervaren ernst van het geweldsincident Moeders: 48 moeders ernstig tot zeer ernstig 52 moeders ernstig tot zeer ernstig geweld. Jongeren: 59 jongeren licht tot matig geweld 25 jongeren ernstig tot zeer ernstig geweld.

17 Opvoeding: moeders Negatieve, onveilige sfeer in huis Gebrek aan aandacht/liefde, verwaarlozing Problemen met disciplinering/structuur, toegeeflijkheid Fysieke bestraffing (eigen opvoeding, frustratie afreageren)

18 Opvoeding (2) Verdoezelen geweld, moeilijk erover praten met kinderen Kind neemt ouderrol over (parentificatie) Ik weet van mijn dochter die toen 7 was dat ze zei: mama, ga maar op de bank liggen en ga maar slapen, dan hoef je niet te denken. Ze moest moedertje spelen als ik het niet meer kon, ze moest ook het huis onderhouden, en bijvoorbeeld boodschappen doen.

19 Kinderen als getuige van geweld NIEMAND KIJKT OM NAAR DE KINDEREN VIND IKZELF Nederlands meisje 15 jaar en getuige van relationeel geweld

20 Betrokkenheid jongeren bij het geweld Bijna alle jongeren zijn daadwerkelijk getuige Kleine groep alleen indirect getuige Horen het Worden geconfronteerd met letsel Moeten vluchten Vaak zijn zijzelf ook slachtoffer van geweld Enerzijds doordat zij bij de conflicten worden betrokken Anderzijds omdat zij zelf mishandeld worden

21 Reactie van de jongeren op het geweld De meeste jongeren willen niet aanwezig willen en vluchten weg Beschermen van slachtoffers Troosten Bemiddelen tussen ouders Vermijden: aangepast gedrag vertonen Geen confrontatie aangaan / verdragen Doorgaan met het eigen leven

22 Invloed op de relatie met de ouders Roept veel verwarrende emoties op naar ouders, onveilig, angst, boos, verdrietig, machteloos. Loyaliteitsconflict Rolverwarring Relatie met moeder Merendeel goed (zeker ten opzichte vroegere situatie) Rol van moeder tijdens het geweld Moeder en fysiek geweld Relatie met vader Merendeel slecht

23 Invloed op de jongere zelf Veel internaliserende klachten die door de jongeren genoemd: angst, depressie, slaapproblemen, prikkelbaarheid, teruggetrokken zijn, piekeren Externaliserende klachten: problemen met agressie en woede Concentratieproblemen op school Problemen in de sociale omgang Trauma Overlevingsmechanismen

24 Overlevingsstrategieën van jongeren Je gedeisd houden, niet de confrontatie aangaan, het verdragen en niet de hoop opgeven. Vooral aan je toekomst denken. Dus zorgen dat je een opleiding afmaakt, gewoon naar school blijft gaan. Jezelf in veiligheid brengen, weggaan

25 Ondersteuning van de moeders Informele steun (familie, vrienden, buren) Steun is pas mogelijk als het geweld niet meer verborgen is. Pedagogische netwerk (de school, peuterspeelzaal, consultatiebureau) Belangrijke signaleerders, toegang tot hulp.

26 Formele hulp Luisterend oor Relatie beëindigen versus geweld stoppen Concrete hulp Veel verschillende instanties Consekwenties Aangifte politie gevolg AMK Bescherming van de kinderen versus omgangsregeling

27 Ervaren informele steun door jongeren Jongeren hebben een beperkt sociaal netwerk als het gaat om de ervaringen met geweld te delen. Relationeel geweld veelal een geheim Jongeren durven er nauwelijks over te spreken Probleem van ouders Jongeren ervaren hun ouders, zowel vader als moeder als steunend als het bespreekbaar is, het is een erkenning van hun dubbele gevoelens. Familie belangrijk Vertrouwenspersoon

28 Ervaren formele steun door jongeren Jongeren denken niet in termen van professionele hulp: Teleurgesteld in de mogelijkheden van de politie Nauwelijks de link met problemen en het getuige zijn (geweest) Dubbele houding ten aanzien van hulp: Enerzijds hebben zij zelf er nauwelijks over gesproken. Anderzijds wel belangrijk dat je er met iemand over kan praten om het geweld te stoppen maar ook om het te verwerken. Ervaren baat formele hulp Meer zelfvertrouwen Leren omgaan met boosheid

29 Belangrijke conclusies jongeren De betrokkenheid van jongeren bij relationeel geweld is een niet zichtbaar probleem Jongeren ervaren veel persoonlijke problemen als gevolg van het relationele geweld Jongeren hebben allerlei inadequate coping strategieën ontwikkeld Jongeren zullen niet uit zichzelf om steun en hulp vragen

30 Leerpunten voor de hulpverlening Betrokkenheid van het gezin bij het vaststellen van de aanpak Bewustwording effecten geweld op jongeren tijdens en na het geweld het coping gedrag dat jongeren zich hebben aangeleerd de invloed van geweld op de opvattingen van jongeren Ruimte voor vragen waarmee (allochtone) moeders mee worstelen. Gezinsleden als gelijkwaardig. Laagdrempelige voorzieningen Informatie Praktisch van aard Emotionele steun Outreachend

31 Aandachtspunten Bespreekbaar maken van geweld (publiekscampagnes, bijeenkomsten) Ondersteuning vanuit informeel sociaal netwerk Familie, buren, vriend(inn)en Sleutelfiguren, docenten Lotgenotengroepen (ook via internet) Professionele ondersteuning vanuit landelijke visie, sluitende aanpak

32

33 Mismatches Culturele mismatch Conceptuele mismatch Methodische handelen Facilitair

34 3. Facilitaire mismatch Er is sprake van onvoldoende middelen of men kan niet beschikken over de geschikte middelen voor de doelgroep of problemen. 4. Methodische mismatch De methodiek en de daaraan gekoppelde richtlijnen, protocollen en wet- of regelgeving belemmeren beroepskrachten om goed aan te sluiten bij de leefwereld van cliënten.

35 Wat werkt er? de hulp intensief is de hulpverlener de hulpverlening coördineert én zowel therapeutische als praktische hulp biedt de hulp in de leefomgeving van het gezin zelf wordt aangeboden.

36 Onderzoek in Rotterdam MPG en Typologie van gezinnen Bestaat er niet, veelheid aan problemen Weinig bewezen effectieve interventies Wat werkt er in de hulpverlening de hulp intensief is de hulpverlener de hulpverlening coördineert én zowel therapeutische als praktische hulp biedt de hulp in de leefomgeving van het gezin zelf wordt aangeboden.

37 Typologie van hulpverlening Orde op zaken stellen model Vinger aan de pols model Stut en steun model Direct (gedwongen) hulp Refresh model

38 Orde op zaken stellen model: Multiprobleemgezinnen die buitengesloten dreigen te raken doordat zij geen goede toegang hebben tot de hulpverlening

39 2. Vinger aan de pols model Gezin heeft geen expliciete hulpvraag en wil daardoor geen actieve bemoeienis van de hulpverlening

40 3. Stut en steun model Gezinnen waarin sprake is van een chronische, hardnekkige en problematische situatie waardoor men moeite heeft met het organiseren van het eigen leven

41 4. Direct (gedwongen) hulpaanbod: Gezinnen met een duidelijke urgente problematiek waarbij een hulpverleningsaanbod al dan niet op vrijwillige basis noodzakelijk is.

42 5. Refresh model Voor die gezinnen die nazorg nodig hebben, nadat hulpverlening is afgesloten.

43 Maatwerk Probleemgerichte benadering mythe van vraag gericht werken, wel aandacht voor alle levensgebieden en achterliggende oorzaken Zorgzaam en bemoeizuchtig Outreachend en vasthoudend Van achteruit naar voren Family conferences

44 Mismatches Culturele mismatch Conceptuele mismatch Methodische handelen Facilitair Coördinatie en afstemming

45 Veel problemen veel hulpverleners chaos opvoedproblemen Sociaal isolement Burenoverlast Gedragsproblemen Vervuiling Laag IQ Anti sociaal gedrag pesten Huurachterstand Psychische problemen Niet op afspraken verschijnen Huiselijke geweld Verslaving criminaliteit Problemen zijn door gegeven van generatie i armoede

46 Afstemming van zorg op casusniveau Melding op een centraal punt registreren Regiefunctie: Casusregie: kleinere teams inhoud, flexibel en reflectief, werk practise based! Procesregie: gemandateerde verantwoordelijkheid voor het proces Ontwikkelingsverloop van de samenwerking (eilanden of schijnsamenwerking) Heldere probleemdefiniëring Rollen zijn duidelijk gedefinieerd, Kernfuncties Professionaliteit

47 Datagestuurde preventie aanpak Communities that Care, aanpak ontwikkelt in Amerika gericht op het terugdringen van probleemgedrag en het bevorderen van gezond gedrag van jongeren? 1) Gezamenlijke aanpak van betrokken instellingen 2) Risico- en beschermende factoren 3) Effectieve en veelbelovende programma s

48 Risicofactoren per domein Risicofactoren per domein Geweld it Jeugdcriminalite Alcohol- en drugsgebruik Schooluitval Tienermoeder GEZIN Geschiedenis probleemgedrag in gezin X X X X X Problemen gezinsmanagement X X X X X Conflicten in gezin X X X X X Houding en betrokkenheid ouders X X X SCHOOL Vroeg en aanhoudend antisociaal gedrag X X X X X Leerachterstanden beginnend op de basisschool X X X X X Gebrek aan binding met school X X X X X KINDEREN EN JONGEREN Vervreemding en opstandigheid X X X Omgang met vrienden die probleemgedrag vertonen X X X X X Houding die probleemgedrag bevordert X X X X Vroeg begin van probleemgedrag X X X X X Constitutionele factoren X X X WIJK Verkrijgbaarheid van drugs X X Verkrijgbaarheid van wapens X X Maatschappelijke normen die probleemgedrag bevorderen X X X Geweld in de media X Hoge mate van doorstroming in de wijk X X X Weinig binding met en gebrek aan organisatie in de wijk X X X Lage inkomens en slechte behuizing X X X X X

49 Protective factors: family as an example

50 Communities That Care Theory of Change CTC Training and Technical Assistance Adoption of Science-based Prevention Framework Collaboration Regarding Prevention Issues Appropriate Choice and Implementation of Tested, Effective Prevention Programs & Adoption of Social Development Strategy as Community s Way of Bringing Up Children Decreased Risk and Enhanced Protection Positive Youth Outcomes 48

51 Resultaten Geen klakkeloze vraagsturing, maar vraagsturing binnen de probleemanalyse Geen aanbodsturing, maar wel geloofwaardige professionaliteit Geen individueel aanbod, maar collectief gericht naast casusgericht werken

52 Kenmerken van goede hulpverlening Tegemoet komend Aansluiting leefwereld Afstemming en openheid Empowerend werken Integrale zorg Gestructureerde en gecoördineerde zorg

53 Conclusie Probleemgestuurde zorg Van achteruit naar voren Netwerk samenwerking Professionaliteit van de werker

54 Bedankt voor uw aandacht o.i.d.