Perspectief voor bio-energie in 2030 Notitie van het Bestuur van Platform Bio-Energie voor de Energiedialoog; juni 2016
|
|
- Nathan Claessens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Perspectief voor bio-energie in 2030 Notitie van het Bestuur van Platform Bio-Energie voor de Energiedialoog; juni 2016 Inleiding In 2030 zal een wezenlijk deel van de energievoorziening verduurzaamd zijn. Bio-energie zal daarin een belangrijk aandeel hebben, zo blijkt uit alle studies. Nu is het relatieve aandeel bio-energie nog 68% van het totaal. Bij een sterke stijging van de productie uit zon, wind en aardwarmte kan dit dalen naar 56%, zoals berekend in de Nationale Energie Verkenning In absolute zin betekent dit nog steeds een forse stijging. De beschikbaarheid van (duurzaam gewonnen) biomassa is daarbij vooralsnog geen limiterende factor. Biomassa reststromen blijven op dit moment nog onderbenut, en het beheer en de houtoogst van de bossen in de wereld kan nog sterk verbeterd. Certificering en het stellen van Europese duurzaamheidseisen, zoals voor hout gerealiseerd in een Europese verordening, kan hier de komende jaren aan bijdragen. Biomassa loopt voorop bij het stellen van duurzaamheidseisen, het is belangrijk dat voedselproducten en industrieproducten, waar duurzaamheidseisen nauwelijks bekend zijn, gaan volgen. Naast voldoende beschikbaarheid en duurzaamheid is betaalbaarheid van de biomassa van belang. De afgelopen decennia zijn biomassaproducten wereldwijd goedkoop gebleven als gevolg van een stijgende productiviteit in land- en bosbouw. Verwacht mag worden, gelet op de nog lage productiviteit in vele delen van de wereld, dat dit ook de komende jaren zo blijft. Houtpellets worden wereldwijd steeds meer verhandeld, en zullen in de toekomst waarschijnlijk de belangrijkste grondstof voor bio-energie zijn. Op de houtpelletmarkt is Nederland, ook bij een zeer sterke groei, een partij van betrekkelijk geringe omvang. De prijs van houtpellets zal dan ook sterk afhangen van het (stimulerings-) beleid dat in andere Europese landen wordt gevoerd. Resumerend(CBS): Biomassa voor productie duurzame energie in Nederland Houtverbranding voor warmte Houtverbranding voor elektriciteit Afvalverbranding (biogeen deel voor energie) Biogas Bio-transportbrandstoffen (bio-ethanol e.d.) Totaal biomassa Totaal hernieuwbare energie in Nederland ,9 PJ 8,6 PJ 19,0 PJ 10,5 PJ 15,1 PJ 79,1 PJ 110,9 PJ Het finaal energiegebruik zal tussen nu en 2030 ongeveer gelijk blijven op 2100 PJ, zo is de verwachting. Daarvan is ongeveer PJ bestemd voor warmte en voor elektriciteit. De industrie blijft ook in 2030 de belangrijkste gebruiker van energie, met circa 700 PJ warmte en circa 150 PJ elektriciteit, daarna de transportsector. Relatief kleine hoeveelheden energie worden gebruikt in de gebouwde omgeving en in de tuinbouw. In huishoudens ligt het verbruik voor elektriciteit en warmte samen rond de 300 PJ. Een beleid dat zich met name richt op huishoudens is dan ook minder effectief dan een beleid dat zich op alle grote energie verbruikende sectoren richt. Uitgaande van de huidige duurzame techniek, wat zijn de mogelijkheden tot verduurzaming? Platform Bio-Energie, Postbus 1301, NL 3500 BH Utrecht, T: , KvK E: I: IBAN: NL85 INGB
2 Warmte De belangrijkste vorm van energie is warmte. Nu is de warmtevoorziening in Nederland nog in belangrijke mate afhankelijk van fossiele grondstoffen, met name aardgas. Aardgas uit Groningen wordt in de toekomst schaars, en zal gereserveerd worden voor hoogwaardiger toepassingen, waarin een hogere marge verdiend kan worden. Het gasnetwerk wordt mogelijk in de toekomst niet meer uitgebreid of zelfs ingekrompen, afhankelijk van lokale afwegingen. De transportkosten dienen daarbij in ogenschouw te worden genomen. Hout is ook een optie voor ruimteverwarming die mogelijk kan groeien. Nieuwe biomassaketels met hoge rendementen en lage emissies zijn in landen als Duitsland en Oostenrijk verantwoordelijk voor een snel groeiend aandeel in de warmtevraag, ook in de industrie en dienstensector. In Nederland zijn drie segmenten te onderscheiden waar de komende jaren een belangrijke groei te realiseren valt in de vraag naar duurzame energie: (1) stadsverwarmingsnetten die omschakelen van fossiele energie naar duurzaam, en nieuwe netten die biomassa naast geothermie, restwarmte e.d. gebruiken; (2) gebouwgebonden verwarming (met behulp van biomassaketels die voornamelijk op houtpellets werken); en (3) stoom- en warmteproductie ten behoeve van de industrie (met behulp van o.m. resthout, houtchips en biogas). Van de circa productiebedrijven in Nederland die stoom gebruiken zijn er op dit moment maar enkele die daarvoor duurzame energie gebruiken. Op dit moment is biomassa in veel situaties niet concurrerend met fossiele energie. Groei zal dan ook afhangen van het creëren van een gelijk speelveld, bij voorkeur doordat de fossiele vervuiler gaat betalen. De huidige subsidies (EIA, SDE+, ISDE) slagen daar maar in beperkte mate in. EIA en ISDE subsidieren tot zo n 20% van de investeringskosten, wat maar een beperkt deel van het kostenverschil dekt. De SDE+ heeft als uitgangspunt het exploitatieverschil met fossiel te overbruggen, maar doet dat in sommige situaties met name voor de kleinere installaties niet. Volgens het Ministerie en ECN is het de bedoeling van de SDE om de onrendabele top te overbruggen, voor het merendeel van de businesscases. Bij bio-energie gebeurt dat momenteel duidelijk niet. Het perspectief is vooral grootschalig en ingedeeld in grove categorieblokken met een beperkt aantal referentie installaties. Het basisprobleem is dat er een veelheid aan situaties is die daar niet goed inpassen. Een lage prijs die in de SDE+ berekeningen wordt aangenomen voor de gebruikte biomassa in kleinschaliger installaties is daarvan de belangrijkste oorzaak. Een tweede reden is het aantal draaiuren in de subsidiesystematiek, die door veel bedrijven niet wordt gehaald, waardoor de subsidie lager is dan door ECN wordt berekend. Daarnaast zijn veel bedrijven huiverig voor biomassa installaties omdat de exploitatie lastiger is dan van gasketels. De verduurzaming van proceswarmte heeft in het overheidsbeleid nog nauwelijks aandacht gekregen, ondanks het belang van deze categorie. Transport In transport is er een groot potentieel voor bio-energie, te schatten op een stijging van 15 PJ nu naar 45 PJ. Voor sommige voertuigen (bijv. trucks) en in de lucht- en scheepvaart is elektrisch transport geen alternatief en is groen gas of groene diesel de enige oplossing. Veel zal hier afhangen van het Europese beleid (bijmengplicht) en stimulerend beleid. Bio-LNG als transportbrandstof kan conform de Routekaart Hernieuwbaar Gas groeien tot circa 10 PJ in Elektriciteit De productie van elektriciteit op basis van bio-energie, bij voorkeur in combinatie met de levering van warmte (om geen restwarmte verloren te laten gaan), kan nog sterk stijgen. Dit is nu gedeeltelijk gebaseerd op bij- en meestook van biomassa in kolencentrales. De afspraak uit het Energieakkoord om maximaal 25 PJ te produceren is bekend. In landen als Engeland, Denemarken en België wordt in plaats van bij- en meestook juist meer ingezet op conversie van kolencentrales naar 100% biomassa. In het kader van de discussie rondom kolen is de optie aangedragen om enkele bestaande centrales naar 100% biomassa te converteren. Daarnaast liggen er kansen op het gebied van (kleinschaliger) bio-wkk s. 2
3 Een belangrijk voordeel van elektriciteitsproductie door bio-wkk s, 100% biomassa centrales (stand alone)en biomassa bij- en meestook is dat zij regelbaar vermogen leveren dat zich (deels) aan kan passen aan fluctuerende bronnen zoals wind en zon. Zij zijn dan ook essentieel voor de duurzame elektriciteitsvoorziening van de toekomst. Het opvangen van schommelingen in de elektriciteitsproductie door bio-energie is maatschappelijk een aantrekkelijke optie. Een sterke stijging van zowel het aantal biomassa centrales als kleinere bio-wkk installaties is ook elders in Europa gaande. Een belangrijke reden hiervoor is onder meer innovatie bij de producenten waardoor ook de kleinere installaties een steeds hoger rendement hebben, met lage emissies van vervuilende stoffen. Een stijging van 9 naar minimaal 65 PJ is voor deze categorie een reële aanname, als de overheid deze categorieën ook daadwerkelijk wil ondersteunen. Een deel van de kleinere bio-wkk s zal in stadsverwarmingsnetten worden opgesteld, de rest bij glastuinders en in de industrie. Duurzaamheid van biomassa Alle gebruik van biomassa zou aan duurzaamheidscriteria moeten voldoen. Ook voor de inzet voor energie. In het Energieakkoord zijn duurzaamheidscriteria overeengekomen voor de inzet van pellets voor bij- en meestook en in grootschalige industriële toepassing. In Europa zijn duurzaamheidscriteria afgesproken voor vloeibare en gasvormige biomassa. Nederland zou zich moeten inzetten voor pragmatische duurzaamheidscriteria op minimaal Europees niveau voor vaste biomassa, niet alleen voor toepassing voor energie maar ook de andere toepassingen. Eenvoudiger naarmate de betreffende biomassa minder risico s kent. Biomassa in breder perspectief Het fossiele tijdperk loopt ten einde. Wereldwijde klimaatproblemen, eindige voorraden steenkool, aardgas en aardolie en geopolitieke redenen zorgen ervoor dat landen op zoek gaan naar alternatieven voor fossiele grondstoffen en naar technologieën die deze grondstoffen efficiënt kunnen omzetten in elektriciteit, warmte, transportbrandstoffen, chemicaliën en kunststoffen. Het vervangen van fossiele grondstoffen door biobased grondstoffen is vanuit het oogpunt van duurzaamheid een noodzaak. Tegelijkertijd biedt deze omschakeling belangrijke economische kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Nederland heeft sterke troeven in handen om internationaal koploper te worden in de ontwikkeling van een biobased economy. Dankzij een zeer sterke agri-foodsector kunnen we, ondanks onze beperkte oppervlakte, een belangrijk deel van de benodigde biomassa zelf winnen uit reststromen. Door de ontwikkeling van een biobased economy zal de inzet van biomassa grondstoffen steeds meer verschuiven van energie naar product. De reststromen die daarbij ontstaan zullen de nieuwe grondstof voor energie worden. Deze synergie van biobased producten en energie bieden een nieuwe kans voor Nederland, op het gebeid van zowel de industrie als de logistiek inclusief de Nederlandse havens. Het perspectief van bio-energie voor 2030 Als de vertekende prijsverschillen tussen fossiel en duurzaam overbrugd worden dan kan de productie van energie uit biomassa volgens een voorzichtige schatting stijgen naar circa 300 PJ in Hierin is het gebruik als grondstof in de maakindustrie nog niet meegerekend. Uitgangspunt is de nu bestaande technologie, eventuele innovatieve doorbraken zoals bijvoorbeeld vergassing en bioraffinage kunnen het resultaat uiteraard verder doen toenemen. Om deze toename mogelijk te maken is zowel een toename in biomassa volumestromen nodig als verbeterde conversietechnieken, inclusief cascadering in ketens voor zowel materialen als energetische toepassing van biomassa. De omvang van de benodigde volumes impliceren ook een toename van import van biomassa. De warmtevoorziening is het onderdeel waar in Nederland het meeste profijt te behalen valt. Verduurzaming van de warmtevoorziening van staat in Nederland nog in de kinderschoenen. Het meeste perspectief bieden bedrijven waar warmte gebruikt wordt in de productie (soms als stoom). Een productie van 70 PJ in 2030 is mogelijk, mits op korte termijn gestart wordt om stoom- en warmteproductie financieel aantrekkelijk te maken (binnen vijf jaar zijn volgens experts quick wins mogelijk die 20 PJ opleveren). Voor de warmtevoorziening hetzij via stadsverwarmingsnetten hetzij via gebouwgebonden installaties van kantoren en fabrieken en instellingen als zwembaden en sauna s is een groei naar 55 PJ 3
4 mogelijk. Ook hier zijn quick wins mogelijk bij bedrijven die hechten aan een groen imago. Daarnaast kan ook bij huishoudens het gebruik van biomassa (met name in de vorm van houtpellets) bescheiden stijgen, naar 15 PJ. Tenslotte kan de productie van groen gas met name in mestvergisters stijgen van nu 10,5 PJ naar 30 PJ. Daarvoor is naar verwachting meer dan voldoende grondstof in 2030 aanwezig. Een deel van het biogas zal ingezet worden voor transport, en is in die categorie meegeteld. Volgens de Routekaart Hernieuwbaar Gas (2014) zal in 2030 ongeveer 30% van het biogas voor Bio-LNG worden aangewend. Het resterende biogas wordt als groen gas ingevoed in het gasnetwerk of komt via WKK s beschikbaar. In de gestapelde oudbouw in de steden zal, bij gebrek aan alternatieven om klimaatneutraal te worden, groengas een rol spelen. Resumerend: Biomassa voor productie duurzame energie in 2014 en in 2030 (Projectie) Houtige reststoffen (inclusief pellets) voor warmteproductie 25,9 PJ 140 PJ Houtige reststoffen (inclusief pellets) voor elektriciteit 8,6 PJ 65 PJ (inclusief bij- en meestook) Afvalverbranding (biogeen deel voor energie) 19,0 PJ 20 PJ Biogas uit vergisting (excl. transport) 10,5 PJ 30 PJ Bio transportbrandstoffen (bio-ethanol, groen gas e.d.) 15,1 PJ 45 PJ Totaal biomassa 79,1 PJ 300 PJ Totaal hernieuwbare energie in Nederland 110,9 PJ 600 PJ Deze tabel geeft een inschatting van het bio-energie potentieel in Nederland in Bij volledige benutting van het biogene deel in afvalverbranding is er een potentieel van meer dan 30 PJ. Bij volledige ombouw van gas- of kolencentrales naar biomassa zoals dat in Denemarken of Verenigd Koninkrijk gebeurt is er in Nederland een potentieel in Nederland van meer dan 100 PJ. Daarmee is in dit overzicht nog niet tot het maximale gegaan. De tabel geeft vooral mogelijkheden aan. Erg veel hangt af van toekomstig beleid; met het huidig beleid en bijbehorende budgetten gaat het niet lukken om deze volumes te realiseren. Voor alle categorieën ligt er een opgave die fors is. Op basis van ervaringen in andere Europese landen is echter aannemelijk te maken dat de voorziene groei in die categorieën ook echt mogelijk is. Een specifiek punt van aandacht is het maatschappelijk draagvlak voor de toepassing van biomassa voor energieproductie. Opmerkelijk is ook dat voor sommige van de genoemde speerpunten er nog nauwelijks beleid is (stoom/proceswarmte in de industrie bijvoorbeeld) of dat ze door recente beleidswijzigingen juist worden gedwarsboomd (bio-wkk s bijvoorbeeld). Beleidsadviezen We moeten naar een integraal (energie)beleid dat Biobased Economy, land- en bosbouw en energie verbindt. Consistent lange termijn overheidsbeleid is nodig voor investeringsbeslissingen. Dat kan onder meer door het vaststellen van specifieke doelen voor duurzame energie na 2020, het zo spoedig mogelijk vaststellen van een vervolg op het Energieakkoord en het continueren van de SDE+ regeling. Overheid zou meer mee moeten denken in risico-mitigatie (hedging positions en zo). Aanpassing ETS systeem: overschot uit de markt, hogere prijs, andere sectoren betrekken. Financiële sector dient meer betrokkenheid te krijgen bij ontwikkeling van duurzame energieprojecten; financiering van duurzame energie projecten is nu een majeur probleem. Werk de categorie overig hernieuwbaar uit het Energieakkoord (186 PJ: dat is meer dan wind op land, wind op zee en de gemaximaliseerde inzet van bij- en meestoken tezamen) veel concreter uit met stippen op de horizon en actie agenda s met de betrokken sectoren. Ken meer waarde toe aan bio-energie als sink voor CO2 (bio-energie + CCS, of bio-energie + CCU (carbon capture and utilization). 4
5 Zet in op innovatieve technieken die in de synergie van Biobased Economy en bio-energie een sleutelrol zullen spelen (bioraffinage, vergassing, pyrolyse etc.). Ingezonden door Fokke Goudswaard, voorzitter Platform Bio-Energie, op 5 juli
Strategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid
Strategische visie Biomassa 2030 drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid Waarom deze visie? De uitdaging 2 Naar een circulaire en biobased economie 3 Visie Biomassa 2030 Kernvraag:
Nadere informatieCirculair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019
De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in
Nadere informatieMobilisatie Biomassa een visie vanuit het bedrijfsleven. WUR/Alterra-workshop 3 juli 14 Fokke Goudswaard, voorzitter Platform Bio-Energie
Mobilisatie Biomassa een visie vanuit het bedrijfsleven WUR/Alterra-workshop 3 juli 14 Fokke Goudswaard, voorzitter Platform Bio-Energie Missie PBE: promotie van verantwoord toegepaste bio-energie Platform
Nadere informatieGlastuinbouwdag 16 maart 2018 Biomassa het duurzame alternatief. Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis
Glastuinbouwdag 16 maart 2018 Biomassa het duurzame alternatief Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis Bio energie betreft 65 % van de duurzame energie markt Twee derde van alle hernieuwbare energie in Nederland
Nadere informatieBiobased economy in het Groene Hart
Biobased economy in het Groene Hart Energie & Bio/Groen Gas 27 juni 2013, Langeraar, Michiel van Galen Inhoud Landelijke doelen energie en beleid Stimuleringsbeleid Groen Gas Het proces Stand van zaken
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatieWat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2
Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per
Nadere informatieTransitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa. Ir. Harry A. Droog
Transitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa Ir. Harry A. Droog Voorzitter Platform Duurzame Electriciteitsvoorziening Biomassa meestook symposium, 27 mei 2010, Amsterdam
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
Nadere informatieVisie op Hernieuwbaar Gas Hernieuwbaar gas; de schakel naar een Bio-Based Economie
Visie op Hernieuwbaar Gas Hernieuwbaar gas; de schakel naar een Bio-Based Economie Advies voor het energierapport 2015 Gerd van de Logt Algemeen directeur St. Groen Gas Nederland Ulco Vermeulen Voorzitter
Nadere informatiePerspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas
Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieBeleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties
Beleid dat warmte uitstraalt Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Doelen rijksoverheid voor 2020 Tempo energiebesparing 2 % per jaar Aandeel duurzaam in totale
Nadere informatieMonitor energie en emissies Drenthe
Monitor energie en emissies Drenthe 2012-2015 - november 2017 www.ecn.nl Monitor energie en emissies Drenthe 2012-2015 Deze monitor sluit aan op de notitie Energie en emissies Drenthe 2020, 2023 en 2030
Nadere informatieMono vergisting in Wijnjewoude?!
Mono vergisting in Wijnjewoude?! Jan Willem Bijnagte bijnagte@cocos.nl www.cocos.nl 06 82404591 Inhoud CCS Mono mestvergisting Gasverwaarding Noord Deurningen Bio-Up Kansen Wijnjewoude Mono mestvergisting
Nadere informatieGas is geen aardgas, en hard nodig. Frans Rooijers - 4 november 2016
Gas is geen aardgas, en hard nodig Frans Rooijers - 4 november 2016 CE Delft: wie zijn wij? Onafhankelijk beleidsonderzoek en advies Bijna 40 jaar; ca. 50 medewerkers Grensvlak economie, techniek en (milieu)beleid
Nadere informatieGrootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies
Grootschalige introductie van micro wkk systemen Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies jeeninga@ecn.nl Micro wkk een controversieel onderwerp? De discussie rondom het nut van micro wkk wordt niet altijd niet
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2014, Vito, januari 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2014 bedraagt 5,7 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieHet Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
Nadere informatieBiomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA)
Biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA) Marit van Hout, PBL 10 oktober 2018, Den Bosch TKI BBE overleg Wat staat er over biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het
Nadere informatieWaterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft
Waterstof, het nieuwe gas Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische
Nadere informatie2-7-2014. Energieakkoord voor duurzame groei. Juli 2014 WERK IN UITVOERING. Ed Nijpels. Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen?
Energieakkoord voor duurzame groei Juli 2014 WERK IN UITVOERING Ed Nijpels Wie zaten aan tafel tijdens de onderhandelingen? 1 Waarom een Energieakkoord? Perspectief Consistentie Ambitie Realiteit Groei
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieKansen in de Najaarsronde SDE+ Zwolle Landstede 30 maart 2017 Jan Bouke Agterhuis (RVO)
Kansen in de Najaarsronde SDE+ Zwolle Landstede 30 maart 2017 Jan Bouke Agterhuis (RVO) Onderwerpen Evaluatie SDE 2011 2015 SDE+ 2016 SDE+ 2017 SDE+ 2018 Evaluatie SDE+ 2011 2015 1/2 Rapport van CE Delft
Nadere informatieOpenstelling SDE+ 2014
31239 Stimulering duurzame energieproductie Nr. 171 Brief van de minister van Economische Zaken Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 31 oktober 2013 Op 1 april 2014 start
Nadere informatieRol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening:
Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Betaalbaar & betrouwbaar? Robert Harmsen ECN Beleidsstudies COGEN Symposium Zeist 22 oktober 2004 Een blik naar de toekomst (1) Four Futures
Nadere informatieDe warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen.
De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen. Inhoud De warmtemarkt Warmtevraag woningen Warmtemarkt voor woningen Gasdistributie en CV ketel Elektriciteitsdistributie
Nadere informatieAandeelhoudende gemeenten van Cogas willen
Aandeelhoudende gemeenten van Cogas willen Energie verduurzamen maar: Nationaal landschap leent zich minder voor zonne- en windenergie; Ondergrond minder geschikt voor WKO en geothermie; Inzet hout: beperkt
Nadere informatieWat vraagt de energietransitie in Nederland?
Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen
Nadere informatieGas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)
Gas op Maat De maatschappij is op weg naar een CO 2 -neutraal energiesysteem. De gassector wil graag bijdragen aan het behalen van deze doelstelling. In de transitieperiode is de rol van aardgas maatwerk:
Nadere informatieVersnelling in bio-energie
Versnelling in bio-energie Hoopvolle boodschap voor RBCN Fokke Goudswaard NVDE 18 januari 2017 Bio-energie is van alle tijden Vuurtjes Huisvuil, slib, mest Steeds betere installaties Brandstof van steeds
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieBio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder
Voor kwaliteitsvolle WarmteKrachtKoppeling in Vlaanderen Bio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder 16/12/2010 Cogen Vlaanderen Daan Curvers COGEN Vlaanderen Houtige biomassa in de landbouw 16
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Warmte kost veel energie Warmtevoorziening is verantwoordelijk voor bijna 40% van het energiegebruik in Nederland.
Nadere informatieSymposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014
Symposium De Groene Delta van Nijmegen Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Noodzaak tot veranderen 13-10-2014 2 En toen was daar... http://www.energieakkoordser.nl/ https://energiekgelderland.nl/paginas/default.aspx
Nadere informatieVertaling strategische Visie Biomassa 2030 naar Klimaattafels
Aan Klimaatberaad Directoraat-generaal Energie, Telecom & Mededinging Directie Klimaat Datum 21 november 2018 1 DGETM-K/18287026 Vertaling strategische Visie Biomassa 2030 naar Klimaattafels Managementsamenvatting
Nadere informatieVerificatieprotocol binnen SDE. Timo Gerlagh RBCN 21 april 2016
Verificatieprotocol binnen SDE Timo Gerlagh RBCN 21 april 2016 Opzet presentatie Toelichting SDE Rol Biomassa in de SDE Achtergrond duurzaamheidscriteria Invulling in regelgeving Verificatieprotocol Stimulering
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieBorging duurzaamheid vaste biomassa in de SDE+ Joyce de Wit RVO.nl
Borging duurzaamheid vaste biomassa in de SDE+ Joyce de Wit RVO.nl Aan bod komt: Wanneer duurzaamheid aantonen? Waar gaan de eisen over? Hoe toon je duurzaamheid aan? Gebruik goedgekeurde certificaten
Nadere informatieImpact van de voorgestelde projecten van de Thematafel Biomassa van het Gelders Energieakkoord
27 juli 2016 Impact van de voorgestelde projecten van de Thematafel Biomassa van het Gelders Energieakkoord Vertrouwelijk Quintel Intelligence Atrium - Strawinskylaan 3051 1077 ZX Amsterdam Nederland www.energi
Nadere informatieBiomassa in de duurzame energievoorziening
Biomassa in de duurzame energievoorziening Hamid Mozaffarian ECN Perslunch, Amsterdam, 5 oktober 2010 www.ecn.nl Inhoud Bijdrage biomassa in de wereld primaire energie-mix Nederlandse HE-doelstellingen
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieWie betaalt de rekening van de energietransitie?
Wie betaalt de rekening van de energietransitie? Symposium KVGN 17 november 2016 Ron Wit Ron.Wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling broeikasgassen in Nederland 2. Ontwikkeling integrale kosten
Nadere informatieVRAAG EN ANTWOORD HOUTIGE BIOMASSA ALGEMEEN
VRAAG EN ANTWOORD HOUTIGE BIOMASSA ALGEMEEN Wat is biomassa? Biomassa is organisch materiaal afkomstig van bomen en planten. Ook mest, slib en andere biologisch afbreekbare stoffen worden beschouwd als
Nadere informatieDuurzame biomassa. Een goede stap op weg naar een groene toekomst.
Duurzame biomassa Een goede stap op weg naar een groene toekomst. Nuon Postbus 4190 9 DC Amsterdam, NL Spaklerweg 0 1096 BA Amsterdam, NL Tel: 0900-0808 www.nuon.nl Oktober 01 Het groene alternatief Biomassa
Nadere informatieAardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl
Aardgasloze toekomst, waarom? Stroomversnelling Energy Up 2018 Casper Tigchelaar Inhoud presentatie 2 belangrijkste redenen voor aardgasvrije gebouwde omgeving Hoe heeft het energiegebruik in huishoudens
Nadere informatieDe kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen
De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool Groningen Hanzehogeschool Groningen (circa 30.000 studenten) Energy
Nadere informatieDEELSESSIE 3. Duurzame energie: Deelvoorzitter Marga Hoek, Groene Zaak
DEELSESSIE 3 Duurzame energie: Van afvalinzamelaar tot energieleverancier Deelvoorzitter Marga Hoek, Groene Zaak Ger de Jong Meerlanden De Meerlanden N.V. Rijden op GFT NVRD 24 mei 2012 Duurzame energie
Nadere informatieTwence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen
Twence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen BEON Nieuwe Energiedag 2018 Leendert Tamboer Transitie.. niet nieuw maar uitdagingen enorm! Algemeen minder fossiel CO
Nadere informatieOnderwerp: Routekaart Verduurzaming Stadswarmte Utrecht en Nieuwegein
Postbus 19020, 3001 BA Rotterdam Wethouder van Hooijdonk p/a gemeente Utrecht Postbus 16200 3500 CE Utrecht Rotterdam, 24 november 2016 Kenmerk: W&K/MvdB/20161124 Onderwerp: Routekaart Verduurzaming Stadswarmte
Nadere informatieBiomassa. in het klimaatakkoord en de energietransitie
Biomassa in het klimaatakkoord en de energietransitie Over Morgen Energieke ruimdenkers en versnellers. Adviseurs die zichtbare oplossingen bieden voor een betere en toekomstbestendige leefomgeving. Oplossingen
Nadere informatieIntroductie op proces
Notitie Amsterdam, 6 april 2017 Afdeling Policy Studies Van Aan Sander Lensink (ECN) Ministerie van Economische Zaken Onderwerp en 2018 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatieExterne notitie. Petten, 8 juli Cees Volkers Wouter Wetzels. Afdeling Policy Studies ECN-N Van
Externe notitie Petten, 8 juli 2013 Afdeling Policy Studies ECN-N--13-028 Van Cees Volkers Wouter Wetzels Onderwerp Nieuwste inzichten Nederlands gasverbruik Inleiding ECN Policy Studies voert regelmatig
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Nationaal Expertisecentrum Warmte maakt duurzame warmte en koude mogelijk Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk In opdracht van 1 Warmte kost veel energie
Nadere informatiePresentatie Warmteproductie met snoeihout. 3 November 2011 Doen! Ervaring en tips uit de praktijk Ben Reuvekamp HeatPlus
Presentatie Warmteproductie met snoeihout 3 November 2011 Doen! Ervaring en tips uit de praktijk Ben Reuvekamp HeatPlus Inhoud presentatie Historie HeatPlus Energie en warmte Werking houtgestookte CV installatie
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, september 2014 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,9% Figuur 1 bio-elektriciteit
Nadere informatieDe Energietransitie van de Elektriciteitsproductie
De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze
Nadere informatieDuurzame warmte in de SDE+
Duurzame warmte in de SDE+ Sander Lensink www.ecn.nl Doel van de presentatie Filosofie achter wijziging in de SDE-regeling Belangrijkste verschillen tussen SDE en SDE+ Uitwerking bio-wkk in de SDE+ 2 29-06-2011
Nadere informatieBiobased Economy economie en duurzaamheid
Biobased Economy economie en duurzaamheid Peter Besseling Senior beleidsmedewerker duurzame industrie Directie Topsectoren en Industriebeleid Inhoud presentatie 1. Introductie 2. Kansen voor biobased en
Nadere informatieFactsheet: Dong Energy
Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9
Nadere informatieDatum 1 februari 2016 Betreft Beantwoording vragen over bij- en meestook van duurzame biomassa in kolencentrales
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag
Nadere informatieBijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010
Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010 Toelichting bij de doelstelling van 9% duurzame elektriciteit: - De definitie van de 9% doelstelling is conform de EU richtlijn duurzame elektriciteit
Nadere informatieKlimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft
Klimaatneutrale gemeenten Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige expertise
Nadere informatieSubsidie biomassa houtstook
Subsidie biomassa houtstook René Wismeijer - RVO 16 Juni, 2016 Someren Financiële stimulering biomassa houtstook Toepassings gebied houtstook ISDE EIA SDE+ Investeringssubsidie Investeringsaftrek fiscaal
Nadere informatieProductie van hernieuwbare energie in de woning/wijk
Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Energiebehoefte van woningen/woonwijken Huidige gemiddelde energievraag van een woning 1. Warmte aardgas 1400 m3 2. Licht & kracht elektriciteit 3000
Nadere informatieEnergietransitie Glastuinbouw en warmte
Energietransitie Glastuinbouw en warmte Inhoud 1. Inleiding 2. Energietransitie glastuinbouw 3. Warmteclusters 1. Doel 2. Aanpak en gebieden 4. Vragen/ discussie Nationale en internationale doelen ambitie
Nadere informatieHoe komen we van het aardgas af? Bezinningsgroep Energie Frans Rooijers 9 januari 2017
Hoe komen we van het aardgas af? Bezinningsgroep Energie Frans Rooijers 9 januari 2017 CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische
Nadere informatieVerbruik, duurzaamheid en beschikbaarheid biomassa
Verbruik, duurzaamheid en beschikbaarheid biomassa Martijn Boosten (Waddinxveen, 19 december 2017) Verbruik biomassa Herkomst biomassa Bij- en meestook Hernieuwbare energie en houtige biomassa Energieakkoord:
Nadere informatieDUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG
DUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG Introductie Jon van Diepen Register Energie Adviseur (rea) Afgestudeerd in Business of Energy Systems (TopTech/TU Delft) Achtergrond: ICT / Financieel Analist Interessegebied:
Nadere informatieEnergieverzorging Nederland
Energieverzorging Nederland Naar een Duurzame Samenleving (VROM) Vanuit een internationaal geaccordeerde basis voor 2050 Standpunt Nederlandse overheid : 100% CO2 -reductie Standpunt van de G8: 80 % CO2
Nadere informatieBiomassa WKK in de glastuinbouw
Management samenvatting Biomassa WKK in de glastuinbouw Evaluatie van transitieroutes Februari 2005 Auteurs Opdrachtgevers : Ir. Joep Coenen, Cogen Projects Ir. Stijn Schlatmann, Cogen Projects : Productschap
Nadere informatie1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen
achtergrond Afscheid van fossiel kan Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Energie(on)zekerheid ook. Dat betekent dat een transitie naar een veel duurzamere economie noodzakelijk is. Het recept
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieGroene Fabriek Lochem
Groene Fabriek Lochem CCS Energie, innovatief en integraal 12 adviseurs Onderwerpen Biomassa Mono-mestvergisting op de boerderij Biogasopwerking tot Groen gas Mestraffinage Houtstook / torrefactie Kennisoverdracht
Nadere informatieGemeente Ede energieneutraal 2050
De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst
Nadere informatieNotitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland
Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Samenvatting De totale investeringsomvang om de woningen en utiliteitsgebouwen in de provincie Noord-Holland in 2050 klimaatneutraal
Nadere informatieH-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program
H-vision Blauwe waterstof voor een groene toekomst Alice Krekt, programmadirecteur Deltalinqs Cimate Program 13-12-2018 Steven Lak voorzitter Om 2030 ambitie van broeikasgas emissiereductie te behalen
Nadere informatieEffecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016
Effecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016 Ron.wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling aandeel kolenstroom in Nederland 2. Effecten
Nadere informatieZonder kernenergie of fossiel, kan dat? Frans Rooijers directeur CE Delft
Zonder kernenergie of fossiel, kan dat? Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige
Nadere informatieEmissiekentallen elektriciteit. Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies
Emissiekentallen elektriciteit Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies Notitie: Delft, januari 2015 Opgesteld door: M.B.J. (Matthijs) Otten M.R. (Maarten) Afman 2 Januari
Nadere informatieCommunity of Practice Benutting regionale biomassa Noord Veluwe
Community of Practice Benutting regionale biomassa Noord Veluwe 1 Inhoud Inleiding Voorstelrondje Voordracht Marie-Therese Tetteroo Warmtevraag en biomassa Thema s voor samenwerking 2 1 Doel Community
Nadere informatieZonder Energieopslag geen Energietransitie. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013
Zonder Energieopslag geen Energietransitie Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013 Duurzame Energie Koepel 6 brancheorganisaties (wind, zon, bodemenergie, bio, warmtepompen,
Nadere informatieLes Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne- energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%
Nadere informatieJaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag
Jaarplan 2019 - Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Nederlandse glastuinbouwbedrijven dragen in grote mate bij aan het verminderen van de CO2-uitstoot. Het komende decennium wordt
Nadere informatieDuurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt
Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere
Nadere informatieWest-Friesland: warmte in transitie. Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017
West-Friesland: warmte in transitie Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017 Inhoud Warmtetransitie, van het aardgas af, hoezo???? Aanpak in het project Uitkomsten regio West-Friesland Eindbeeld (welke oplossing
Nadere informatieDe markt voor houtige biomassa
De markt voor houtige biomassa Jan Oldenburger Ede, 1 november 2016 Inhoud Houtige biomassa Gebruik van hout in Nederland Biomassa potentieel en benutting Biomassatoepassing en -markt Markt voor chips
Nadere informatieWaterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie
Waterstof Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Jörg Gigler & Marcel Weeda TKI Nieuw Gas Waterstofbijeenkomst
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 38490 4 november 2015 Regeling van de Minister van Economische Zaken van 2 november 2015, nr. WJZ/15147884, tot vaststelling
Nadere informatieHernieuwbaar gas. Energiedrager van de toekomst. Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie
Hernieuwbaar gas Energiedrager van de toekomst Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie New Energy Coalition Sector Grondstoffen Kracht en licht Vervoer Warmte Eindverbruik 567 PJ 362
Nadere informatieEnergievoorziening Rotterdam 2025
Energievoorziening Rotterdam 2025 Trends Issues Uitdagingen 9/14/2011 www.bollwerk.nl 1 Trends (1) Wereld energiemarkt: onzeker Toenemende druk op steeds schaarsere fossiele bronnen Energieprijzen onvoorspelbaar,
Nadere informatieWKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl
WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl 12-11-2007Sheet nummer 1 Ontwikkelingen wereldwijd Heeft de Al Gore film impact?
Nadere informatieKosten en baten van warmtenetten. Presentatie op seminar De toekomst van warmte Jeroen Roos, 30 januari 2016
Kosten en baten van warmtenetten Presentatie op seminar De toekomst van warmte Jeroen Roos, 30 januari 2016 Warmtenetten: vele soorten en maten Van zeer lage tot zeer hoge temperatuur Van zeer klein tot
Nadere informatieDE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix
DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE BELGISCHE ENERGIE- UITDAGING 2 De doelstellingen van het interfederale
Nadere informatieGroene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming
Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business
Nadere informatie