GEBARENTAALTOLKEN IN DE GEZONDHEIDSZORG

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "GEBARENTAALTOLKEN IN DE GEZONDHEIDSZORG"

Transcriptie

1 GEBARENTAALTOLKEN IN DE GEZONDHEIDSZORG DR. MYRAM VERMEERBERGEN 1 Studiedag Interculturele bemiddeling, het

2 OVERZICHT PRESENTATIE Wat achtergrondinformatie: Gemeenschap van doven en slechthorenden Visies op doof-zijn De Dovengemeenschap:talen en cultuur Status van de Vlaamse Gebarentaal Tolken VGT In de Franse Gemeenschap De keuze van (enkele) gebarentaligen Onderzoek omtrent gebarentaaltolken in de gezondheidszorg (internationaal en in Vlaanderen) Afstandstolken en Vlaamse Gebarentaal 2

3 DE GEMEENSCHAP VAN DOVEN EN SLECHTHORENDEN Heterogene gemeenschap, voornaamste verschilpunten: graad van gehoorverlies aanvang van het gehoorverlies (Uiteraard ook: man/vrouw, jong/oud, dove ouders/horende ouders, al dan niet gebruik hulpmiddelen, ) In Vlaanderen: grootste groep (cijfers tussen en personen): slechthorenden en/of gehoorverlies verworven op latere leeftijd: vaak enkel kennis van het Nederlands Kleinere groep (zo n personen): vroegdoof of (zwaar) slechthorend: keuze voor Vlaamse Gebarentaal als eerste taal: gebarentaligen 3

4 VERSCHILLENDE VISIES Medische (pathologische) visie: gehoorverlies als beperking, remediëring nodig/wenselijk Socio-culturele visie: Doof-zijn als een sociocultureel gegeven, de Dovengemeenschap als culturele en linguïstische minderheidsgroep ( niet-horen speelt hier weliswaar een rol) (=> toegang tot gezondheidzorg in zekere zin vergelijkbaar met andere taalminderheidsgroepen maar niet helemaal) 4

5 DE VLAAMSE DOVENGEMEENSCHAP Tweetalig: Vlaamse Gebarentaal (vaak bij voorkeur) en het Nederlands (soms enkel in geschreven vorm) Grote individuele verschillen betreffende niveau taalvaardigheid (voor beide talen) Niveau voor het Nederlands zelden of nooit gelijk aan dat van een moedertaalspreker (+ wordt wel eens overschat) Ook voor VGT: sterk uiteenlopende niveaus (gerelateerd aan status/rol VGT o.a. in onderwijs) 5

6 STATUS VAN DE VLAAMSE GEBARENTAAL Evolutie van ondergronds bestaan in de Dovengemeenschap tot erkende taal 26 april 2006: Vlaams Parlement erkent VGT als eerste taal van de Vlaamse Dovengemeenschap MAAR: belang van VGT o.a. in onderwijs vaak nog miskend + status nog steeds niet gelijkwaardig aan status van het Nederlands (sporen van onderdrukking nog sterk zichtbaar) 6

7 TOLKEN VGT Gediplomeerde tolken VGT sinds 1984, geen opleiding voor intercultureel bemiddelaars 3 opleidingen: twee deeltijdse aan een CVO (Gent en Mechelen), 1 academische opleiding (Lessius Antwerpen sinds ) CAB: Vlaams Communicatie Assistentie Bureau voor Doven (sinds 1991) Regelgeving aangaande tolkvoorziening sinds 1994 Vandaag: 18u L-uren (per jaar), 10% A-uren, 18 S-uren (voor sollicitaties) en B-uren (beroepsopleidingen) + tolken in onderwijs (ook volwassenenonderwijs) Eind 2010: geregistreerde dove gebruikers met recht op L-uren, 677 daarvan deden effectief een beroep op een tolk (bron= CAB) 7

8 FRANSE GEMEENSCHAP Gebarentaal: Langue de Signes de Belgique Francophone of LSFB (sterk verwant met VGT) Dovengemeenschap telt zo n tot leden LSFB erkend door Franse Gemeenschap in oktober

9 FRANSE GEMEENSCHAP: GEBARENTAALTOLKEN Opleidingen: einde jaren (19)80: opleiding van 6 maanden; tussen 2002 en 2007: 2 deeltijdse opleidingen (van 2 jaar en half) in Brussel en in Luik, sindsdien geen opleidingen meer Vergelijkbaar met CAB: SISW (Service d'interprétationpoursourds de Wallonie) en SISB (Service d'interprétationpoursourds de Bruxelles) Recht op tolkvoorziening: SISW: 25 eur/40 u (vnl.l-uren, geen transportkosten) SISB: 90 u/2 jaar (vnl.l-uren; transportkosten dienen betaald) AWIPH (Agence Wallonne pourl'intégration des personneshandicapées): communicatie ondersteuning : 600 u/jaar voor +18 INAMI (Institut National d Assurance Maladie-Invalidité): minderjarigen ongelimiteerd recht onder bepaalde voorwaarden (revalidatie) (bron: ThierryHaesenne) 9

10 DE KEUZE VAN (ENKELE) GEBARENTALIGEN Indien men kiest voor communicatie in VGT, dan liefst: 1. Artsen, verpleegkundigen en andere zorgverstrekkers die zelf VGT kennen (en kennis hebben van de socioculturele aspecten van doof-zijn) 2. Voluit een beroep kunnen doen op een tolk Vlaamse Gebarentaal die ter plaatse komt 3. Afstandstolken ZEKER OOK: belang van doofbewust en tolkbewust medisch personeel 10

11 GEBARENTAALTOLKEN IN DE GEZONDHEIDSZORG: ONDERZOEK Internationaal: volgens Moore &Swabey (2007): onderzoek relatief schaars, vnl. Amerikaans. Recenter Europees onderzoek o.a.smeijers & Pfau (2009) voor Nederland; ook enkele Europese projecten e.g. SIGNALL 3 (voor psychische gezondheidszorg) en MEDISIGNS ( 11

12 ONDERZOEK IN VLAANDEREN Prof. dr. Mieke Van Herreweghe : vragenlijsten van 21 gebarentaaltolken focus groep discussie met 4 tolken diepte-interview met één dove persoon Nancy Martens : vragenlijsten van 26 tolken Vragenlijsten van 45 artsen (22 met ervaring met dove patiënten maar nauwelijks met tolken VGT) diepte-interviews met 5 dove personen Tinne Belmans : bevraging van 6 artsen (3 huisartsen, 3 specialisten - 2 met ervaring met tolken VGT) 12

13 BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN Met stip op 1: beperkt inzetten van professionele tolken VGT in gezondheidszorg (ev. wel familieleden of vrienden) Bijna nooit tolk VGT voor bezoek aan huisarts. Redenen: beperkt aantal tolkuren financieel: verplaatsingskosten communicatie verloopt voldoende vlot (terechte of onterechte observatie cf. getuigenis in Martens, 2010) privacy Vaker (gewenst) voor raadpleging bij specialist Lage eisen omtrent/verwachtingen aangaande kwalitatieve communicatie tussen arts en patiënt 13

14 BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN Dove mensen: artsen niet doofbewust, weten o.a. niet goed (genoeg) hoe met dove persoon communiceren (vb. wegkijken tijdens praten) Artsen: bestaan van Dovencultuur onbekend Artsen: veel onwetendheid omtrent VGT (als volwaardige, natuurlijke taal) Lidmaatschap dove persoon/gebarentalige van socio-culturele en linguïstische minderheidsgroep niet onmiddellijk waarneembaar (= verschillend voor leden andere culturele/linguïstische minderheidsgroepen) 14

15 BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN Artsen (b)lijken zich niet bewust van mogelijke moeilijkheden met lezen en schrijven; uitgangspunt: Nederlands = moedertaal Risico dat slecht Nederlands spreken/schrijven gekoppeld wordt aan dom of achterlijk (met gevolgen voor houding t.o.v. dove persoon) Inschakelen van een derde soms eveneens gezien als teken van onbekwaamheid (minder in het geval van professioneel tolk, vaker in geval van gezinslid); arts richt zich tot begeleider 15

16 EN ALS ER WEL EEN TOLK IS? Belangrijkste kelpunten Medisch jargon Onvoldoende kennis omtrent doof-zijn, Dovencultuur, Vlaamse Gebarentaal bij artsen Rol van de tolk / ethische kwesties Praktische belemmeringen 16

17 MEDISCH JARGON Gaten in het lexicon van VGT Gaten in het lexicon van de tolk (nauwelijks aandacht voor tolken in medische setting in de opleiding) Gaten in het lexicon van de cliënt (+ hoe gaat de tolk hiermee om) 17

18 ROL VAN DE TOLK / ETHISCHE KWESTIES Vanwege dove cliënt: cliënt vraagt (achteraf) om verduidelijking, om advies, laat inschrijving in ziekenhuis aan tolk over, vraagt tolk om iemand op te bellen, enz. (vaker bij doven met weinig tolkervaring ) Vanwege arts: artsen communiceren met tolk over cliënt, artsen gaan uit van bestaan van persoonlijke relatie tussen cliënt en tolk (met gevolgen; vb. arts vraagt of resultaten telefonisch aan tolk kunnen worden meegedeeld), artsen vragen om zaken niet te tolken, enz. 18

19 ANEKDOTES VANWEGE TOLKEN De dokter krijgt telefoon en vraagt dit niet te tolken. Er komt, tijdens de consultatie, een andere geneesheer binnen en de twee artsen beginnen een gesprek. Ze kijken vreemd op als ik dit gesprek begin te tolken en vragen me ermee te stoppen. De arts praat constant tegen mij en kijkt de cliënt amper aan. De dokter gaat ervan uit dat ik een familielid ben en in de plaats van de cliënt kan antwoorden. Ik word bekeken als pottenkijker en ben niet welkom op de consultatie. De arts maakt een grapje over de cliënt in de veronderstelling dat ik dit niet zal tolken. De arts wacht na een onderzoek niet met het vertellen van de diagnose tot de cliënt opnieuw aangekleed in het kantoor zit, hij gaat ervan uit dat ik dit achteraf wel zal tolken. Een arts vroeg me, toen er op de deur werd geklopt tijdens de consultatie, om de deur open te doen en een boodschap door te geven. De arts geeft me pen en papier om de volgende afspraak van de cliënt te noteren. (Martens, 2010, p. 29) 19

20 ROL VAN DE TOLK / ETHISCHE KWESTIES Sommige tolken geven aan te worstelen met deontologische code, vb. bij doofonvriendelijke opstelling vanwege arts, omtrent al dan niet optreden als cultureel bemiddelaar, wanneer dove cliënt het niet begrijpt en/of zich niet assertief opstelt, wanneer dove persoon onvoldoende geïnformeerd wordt, wanneer er (te) veel gevraagd/verwacht wordt van de tolk, Sommige tolken geven aan zich als belangenbehartiger op te stellen of te willen opstellen; intitiatieven te nemen ter ondersteuning van de dove cliënt 20

21 TOLKEN GETUIGEN esp. in medical situations I would ask for extra information when you know that it is important but when deaf client doesn t think about it at the time explanation with respect to following treatment: doctor writes down in short how much medication patient needs and asks me to explain it to her in detail; I afterwards made a complete scheme and how and when to take medication as I thought it too important if a next appointment needs to be made, I ll ask the receptionist to already take care of that (obviously only with consent of the deaf client) (Van Herreweghe, 2009) (Kanttekening: traditie van voorkeurtolken, relatie tussen doven en tolken VGT) 21

22 PRAKTISCHE BELEMMERINGEN Te weinig tijd, vb. geen tijd om rol van tolk te verduidelijken, arts die reeds begint te praten terwijl dove cliënt zich nog omkleedt, etc. Artsen die liever niet hebben dat de tolk naast hen zit Tolk in ziekenwagen Tolk in operatiekwartier Bepaalde soorten onderzoek (radiologie) Patient die ligt/ogen dient te sluiten/handen niet mag/kan gebruiken tijdens onderzoek Te weinig plaats voor de tolk Lichtinval/te weinig licht 22

23 VASTSTELLING Nood aan informatie/vorming voor artsen en andere professionelen in de gezondheidszorg (cf. de Europese projecten Signall 3 & Medisigns) Voor bepaalde groep gebarentaligen: nood aan informatie/vorming omtrent omgaan met tolk (algemeen maar zeker ook in gezondheidszorg) Initiatieven omtrent gaten in het lexicon, cf. Australisch project Medical Signbank : interactieve multimedia woordenboek/database (Napier et al., 2011) + gespecialiseerde opleiding/bijscholing voor tolken Voor tolken: mogelijkheid tot uitwisseling (cf. ook Hetherington, 2011), eventueel een mentor systeem Maatregelen nodig om financiële en praktische obstakels weg te werken 23

24 AFSTANDSTOLKEN: AANDACHTSPUNTEN Gebarentalen: van oudsher talen gebruikt voor face-to-face communicatie : gesprekspartners aanwezig in zelfde ruimte; heeft gebarentalen ten dele vorm gegeven. Wat als de ruimte niet meer gedeeld wordt? Gebaren voor de camera vraagt een zekere aanpassing VGT: regionale variatie / grote persoonlijke variatie Keuze voor opdracht / systeem van de voorkeurtolken Praktische beperkingen 24

25 AFSTANDSTOLKEN: AANDACHTSPUNTEN Anecdotal reports of VRI note that the use of such technology can impact on the signed language interpreting process and interpreters in several ways, including, for example: the need to adapt signing style to account for the twodimensional medium, limited options for interpreters to assess deaf client s language needs, less opportunity for interpreters to brief with either party, and difficulties of getting a deaf person s attention if the interpreter is in a different location. (Napier, McKee &Goswell, 2010). (Cf. ook Taylor, 2005) 25

26 GERAADPLEEGDE BRONNEN: VLAANDEREN Belmans, Tinne (2011). Stille lippen. Communicatie tussen arts en dove patient: de visie van medici. Bachelorpaper. Antwerpen: Lessius, Departement Toegepaste Taalkunde. CAB (Vlaams Communicatie Assistentie Bureau voor doven vzw). Statistische info tolkenwerking CAB De Meulder, Maartje (2008). De VlaamseDovengemeenschap. In: Vermeerbergen, M. & Van Herreweghe, M. (Red.) Wat (geweest/gewenst) is. Organisaties van en voordoven in Vlaanderenbevraagd over 10 thema s. Gent: Academia Press / Fevlado-Diversus, pp De Witte, Dirk &Callewier, Jasmien Tolken. In: Vermeerbergen, M. & Van Herreweghe, M. (Eds.) Wat (geweest/gewenst) is. Organisaties van en voor doven in Vlaanderen bevraagd over 10 thema s. Gent: AcademiaPress, pp Martens, Nancy (2010). Dokter en patie nt. Een dovemansgesprek? Een onderzoek naar tolken in de medische sector. Ongepubliceerde scriptie. Gent: VSPW - opleiding Tolk VGT. Van Herreweghe, Mieke & Vermeerbergen, Myriam (2006). Deaf signers in Flanders and 25 years of Community Interpreting, In: Hertog, E. & van der Veer, B. (Eds). Taking Stock: Research and Methodology in CommunityInterpreting. LinguisticaAntverpiensia, New Series 5/2006, pp Van Herreweghe, Mieke (2009). Sign language interpretation in health care situations in Flanders, lezing gehouden tijdens het eerste International Symposium on Translation and Interpreting of Specialised Discourses: Intercultural Communication and Health Care, juli 2009, Malaga, Spanje. Vermeerbergen, Myriam & Van Herreweghe, Mieke (2008). De status van de VlaamseGebarentaal: van ondergrondsbestaan tot cultureleerkenning. In: Vermeerbergen, M. & Van Herreweghe, M. (Red.) Wat (geweest/gewenst) is. Organisaties van en voordoven in Vlaanderenbevraagd over 10 thema s. Gent: Academia Press / Fevlado-Diversus, pp

27 GERAADPLEEGDE BRONNEN: INTERNATIONAAL Haesenne, Thierry., Huvelle, Damien. &Kerres, Patricia. (2008). One Step Forward, Two Steps Back Toward a New Signed Language Interpreter Training Programme in French-Speaking Belgium. The Sign Language Translator and Interpreter 2(2), pp Hetherington, Ali (in druk). A Magical Profession? Causes and Management of Occupational Stress in the Signed Language Interpreting Profession. In: Leeson, L., Wurm, S. & Vermeerbergen, M. (Eds.) Signed Language Interpreting. Preparation, Practice and Performance. The Sign Language Translator and Interpreter Occasional Paper Series, Volume 1. Manchester: St Jerome Publishing, pp Medical Signbank (2011) Medical Signbank, available at Napier,Jemina, Major, George & Ferrara, Lindsay (in druk). Medical Signbank: A Cure-all for the Aches and Pains of Medical Signed Language Interpreting? In: Leeson, L., Wurm, S. & Vermeerbergen, M. (Eds.) Signed Language Interpreting. Preparation, Practice and Performance. The Sign Language Translator and Interpreter Occasional Paper Series, Volume 1. Manchester: St Jerome Publishing, pp Napier, Jemina, McKee, Rachel, &Goswell, Della. (2010). Sign language interpreting: Theory & practice in Australia and New Zealand (2nd ed.). Sydney: Federation Press. Napier, Jemina (2011). Here or there? An assessment of video remote signed language interpreter-mediated interaction in court. In: Braun, S. & Taylor, J.L. (Eds) Videoconference and Remote Interpreting in Criminal Proceedings. Guidford: University of Surrey, pp Smeijers, Anika&Pfau, Roland (2009) Towards a Treatment for Treatment. On the Communication between General Practisioners and Their Deaf Patients. The Sign Language Translator and Interpreter 3(1), pp Swabey, Laurie & Moore, J. (2007). Medical Interpreting: A review of the literature. USA: CATIE Center, College of St. Catherine & NCIEC. Taylor, M. (2005). Video Relay Service Task Analysis Report (No. Unpublished research report): Distance Opportunities for Interpreting Training Center, University of Northern Colorado, USA. Lopende projecten: SIGNALL 3 en MEDISIGNS, zie 27

28 Contact: 28

HUN GEVOLGEN VOOR DE LEER- (COCHLEAIRE IMPLANT EN

HUN GEVOLGEN VOOR DE LEER- (COCHLEAIRE IMPLANT EN MEDISCHE ONTWIKKELINGEN EN HUN GEVOLGEN VOOR DE LEER- EN OPVOEDINGSNODEN VAN LERENDEN (COCHLEAIRE IMPLANT EN VROEGE NEONATALE SCREENING) LEO DE RAEVE MYRIAM VERMEERBERGEN 1 VLOR-studiedag-26.10.2012 ZO

Nadere informatie

APPROACHING THE FAMILY

APPROACHING THE FAMILY 1 Journalists Workshop Organ Donation and Transplantation APPROACHING THE FAMILY COLENBIE LUC TRANSPLANTATION COORDINATION 9 October 2012 2 Everybody arriving hospital Start the fight for saving life Family

Nadere informatie

Toegankelijkheid van ziekenhuizen voor dove personen. Filip Verstraete vzw Federatie van Vlaamse DovenOrganisaties

Toegankelijkheid van ziekenhuizen voor dove personen. Filip Verstraete vzw Federatie van Vlaamse DovenOrganisaties Toegankelijkheid van ziekenhuizen voor dove personen Filip Verstraete vzw Federatie van Vlaamse DovenOrganisaties De dovengemeenschap: heel verschillend De dovengemeenschap bestaat uit verschillende groepen:

Nadere informatie

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

Evolutie in het. Studiedag VGTC Hilde Nyffels 08 november 2008 Lessius Hogeschool, Antwerpen

Evolutie in het. Studiedag VGTC Hilde Nyffels 08 november 2008 Lessius Hogeschool, Antwerpen Evolutie in het lesgeven van VGT Studiedag VGTC Hilde Nyffels 08 november 2008 Lessius Hogeschool, Antwerpen Ervaring evolutie Nmg VGT April 1994 : Fevlado Vrije gebarencursus 1994 : studieweek Bristol

Nadere informatie

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet.

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. General: Please use the latest firmware for the router. The firmware is available on http://www.conceptronic.net! Use Firmware version

Nadere informatie

Understanding and being understood begins with speaking Dutch

Understanding and being understood begins with speaking Dutch Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.

Nadere informatie

Value based healthcare door een quality improvement bril

Value based healthcare door een quality improvement bril Rotterdam, 7 december 2017 Value based healthcare door een quality improvement bril Ralph So, intensivist en medisch manager Kwaliteit, Veiligheid & Innovatie 16.35-17.00 uur Everybody in healthcare really

Nadere informatie

General info on using shopping carts with Ingenico epayments

General info on using shopping carts with Ingenico epayments Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an

Nadere informatie

Zestien tips voor dove personen in contact met de politie en justitie

Zestien tips voor dove personen in contact met de politie en justitie Tip 1 Zestien tips voor dove personen in contact met de politie en justitie Taalgroep Vlaamse Gebarentaal KU Leuven, in samenwerking met Fevlado en Het Reddend Gebaar In het kader van het JUSTISIGNS-project

Nadere informatie

Status en gebruik van de Vlaams- beleidsverantwoordelijken

Status en gebruik van de Vlaams- beleidsverantwoordelijken Status en gebruik van de Vlaams- Belgische Gebarentaal in vergelijking met de situatie in andere Europese landen; (huidige) interesse vanwege beleidsverantwoordelijken Augustus 1998 Auteur: Myriam Vermeerbergen

Nadere informatie

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Online Resource 1 Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Journal: Higher Education Authors: Anja J. Boevé, Rob R. Meijer, Roel J. Bosker, Jorien

Nadere informatie

The Kentalis Reading House

The Kentalis Reading House The Kentalis Reading House Technology-facilitated enhancement of parent involvement Annet de Klerk, Loes Wauters Overview A first impression Motivation The importance of emergent literacy at home Kentalis

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher

Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher Consultant Education Sick Pupils Educational Service Centre University Medical Centre The Netherlands

Nadere informatie

Read this story in English. My personal story

Read this story in English. My personal story My personal story Netherlands 32 Female Primary Topic: SOCIETAL CONTEXT Topics: CHILDHOOD / FAMILY LIFE / RELATIONSHIPS IDENTITY Year: 1990 2010 marriage/co-habitation name/naming court/justice/legal rights

Nadere informatie

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University

Nadere informatie

Prof. Mieke Van Herreweghe

Prof. Mieke Van Herreweghe Kansen en valkuilen in het onderwijs aan dove en slechthorende kinderen en jongeren in Vlaanderen Prof. Mieke Van Herreweghe Prof. Mieke Van Herreweghe, Vakgroep Taalkunde Situatie in Vlaanderen Orale

Nadere informatie

Travel Survey Questionnaires

Travel Survey Questionnaires Travel Survey Questionnaires Prot of Rotterdam and TU Delft, 16 June, 2009 Introduction To improve the accessibility to the Rotterdam Port and the efficiency of the public transport systems at the Rotterdam

Nadere informatie

Ik was er zelf bij toen hier, in het Vlaams Parlement, precies 5 jaar. geleden, de Vlaamse Gebarentaal (VGT) unaniem en met veel

Ik was er zelf bij toen hier, in het Vlaams Parlement, precies 5 jaar. geleden, de Vlaamse Gebarentaal (VGT) unaniem en met veel Dinsdag 26 april 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Vijf jaar erkenning Vlaamse Gebarentaal Vlaams Parlement Geachte aanwezigen, Geachte voorzitter, Beste

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

Activiteiten ter verbetering van de. maatschappelijke rol van de Vlaams- Belgische Gebarentaal met het oog op. een grotere integratie van (vroeg)doven

Activiteiten ter verbetering van de. maatschappelijke rol van de Vlaams- Belgische Gebarentaal met het oog op. een grotere integratie van (vroeg)doven Activiteiten ter verbetering van de maatschappelijke rol van de Vlaams- Belgische Gebarentaal met het oog op een grotere integratie van (vroeg)doven in de horende maatschappij: actieplan. April 1998 Auteurs

Nadere informatie

Filip Verstraete. Adviescommissie Vlaamse Gebarentaal Fevlado vzw

Filip Verstraete. Adviescommissie Vlaamse Gebarentaal Fevlado vzw Filip Verstraete Adviescommissie Vlaamse Gebarentaal Fevlado vzw Wat willen dove leerlingen? Toegang tot de lessen Onderwijs van een goed niveau Een diploma Vlotte sociale contacten Wat is het aanbod?

Nadere informatie

Beste klant, Met vriendelijke groeten, Het traveldocs visumteam.

Beste klant, Met vriendelijke groeten, Het traveldocs visumteam. Beste klant, Allereerst hartelijk dank om uw visumaanvraag te laten behandelen door de firma traveldocs. Wij zullen alles in het werk stellen om uw visumaanvraag zo vlot mogelijk te laten verlopen. Naar

Nadere informatie

Houdt u er alstublieft rekening mee dat het 5 werkdagen kan duren voordat uw taalniveau beoordeeld is.

Houdt u er alstublieft rekening mee dat het 5 werkdagen kan duren voordat uw taalniveau beoordeeld is. - Instructie Deze toets heeft als doel uw taalniveau te bepalen. Om een realistisch beeld te krijgen van uw niveau,vragen we u niet langer dan één uur te besteden aan de toets. De toets bestaat uit twee

Nadere informatie

MIJN GENOOM. ONLINE OF OFF-LINE?

MIJN GENOOM. ONLINE OF OFF-LINE? MIJN GENOOM. ONLINE OF OFF-LINE? Pascal Borry Humaan Genoom Project Hoop en verwachtingen With this profound new knowledge, humankind is on the verge of gaining immense, new power to heal. Genome science

Nadere informatie

TWEETALIG ONDERWIJS (VGT-NED)

TWEETALIG ONDERWIJS (VGT-NED) #onderwijsvgt TWEETALIG ONDERWIJS (VGT-NED) Dr. Maartje De Meulder (Adviescommissie Vlaamse Gebarentaal) Marieke Kusters (Doof Vlaanderen) WIE ZIJN WIJ? Dr. Maartje De Meulder, Adviescommissie Vlaamse

Nadere informatie

De Invloed van Religieuze Coping op. Internaliserend Probleemgedrag bij Genderdysforie. Religious Coping, Internal Problems and Gender dysphoria

De Invloed van Religieuze Coping op. Internaliserend Probleemgedrag bij Genderdysforie. Religious Coping, Internal Problems and Gender dysphoria De Invloed van Religieuze Coping op Internaliserend Probleemgedrag bij Genderdysforie Religious Coping, Internal Problems and Gender dysphoria Ria de Bruin van der Knaap Open Universiteit Naam student:

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

1.1 ORGANIZATION INFORMATION 1.2 CONTACT INFORMATION 2.1 SCOPE OF CERTIFICATION 2.2 AUDITOR INFORMATION 3.1 AUDIT CONCLUSIONS 3.2 MANAGEMENT SYSTEM EFFECTIVENESS 3.3 OBSERVATIONS Organization Address Name

Nadere informatie

0515 DUTCH (FOREIGN LANGUAGE)

0515 DUTCH (FOREIGN LANGUAGE) UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education MARK SCHEME for the May/June 2011 question paper for the guidance of teachers 0515 DUTCH (FOREIGN

Nadere informatie

MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+

MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+ MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+ In MyDHL+ is het mogelijk om van uw zendingen, die op uw accountnummer zijn aangemaakt, de status te zien. Daarnaast is het ook mogelijk om

Nadere informatie

een buddy bij de wieg Perinatale coaching van maatschappelijk kwetsbare zwangeren An De Craecker Arteveldehogeschool Gent

een buddy bij de wieg Perinatale coaching van maatschappelijk kwetsbare zwangeren An De Craecker Arteveldehogeschool Gent een buddy bij de wieg Perinatale coaching van maatschappelijk kwetsbare zwangeren An De Craecker Arteveldehogeschool Gent een buddy bij de wieg 1. Research 2. Project: het buddy-model 1. Wetenschappelijk

Nadere informatie

Naast dit registratieformulier ontvangen wij graag het volgende : (Besides this application form, we kindly ask for the following )

Naast dit registratieformulier ontvangen wij graag het volgende : (Besides this application form, we kindly ask for the following ) Wij willen u bedanken voor uw interesse in DB International Study en heetten u van harte welkom! (Welcome and thank you for your interest in DB International Study) Naast dit registratieformulier ontvangen

Nadere informatie

Interaction Design for the Semantic Web

Interaction Design for the Semantic Web Interaction Design for the Semantic Web Lynda Hardman http://www.cwi.nl/~lynda/courses/usi08/ CWI, Semantic Media Interfaces Presentation of Google results: text 2 1 Presentation of Google results: image

Nadere informatie

Annual event/meeting with key decision makers and GI-practitioners of Flanders (at different administrative levels)

Annual event/meeting with key decision makers and GI-practitioners of Flanders (at different administrative levels) Staten-Generaal Annual event/meeting with key decision makers and GI-practitioners of Flanders (at different administrative levels) Subject: Sustainable Flemish SDI Nature: Mobilising, Steering Organisers:

Nadere informatie

Questionnaire for patients with HIV

Questionnaire for patients with HIV Questionnaire for patients with HIV Name QUOTE-HIV Language Dutch Number of items 27 Developed by Academic Medical Centre. University of Amsterdam, NIVEL Year 1998 Corresponding literature Hekkink CF,

Nadere informatie

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Woordkennis 1 Bestuderen Hoe leer je 2000 woorden? Als je een nieuwe taal wilt spreken en schrijven, heb je vooral veel nieuwe woorden nodig. Je

Nadere informatie

Published in: Onderwijs Research Dagen 2013 (ORD2013), mei 2013, Brussel, Belgie

Published in: Onderwijs Research Dagen 2013 (ORD2013), mei 2013, Brussel, Belgie Samenwerkend leren van leerkrachten : leeropbrengsten gerelateerd aan activiteiten en foci van samenwerking Doppenberg, J.J.; den Brok, P.J.; Bakx, A.W.E.A. Published in: Onderwijs Research Dagen 2013

Nadere informatie

KPMG PROVADA University 5 juni 2018

KPMG PROVADA University 5 juni 2018 IFRS 16 voor de vastgoedsector Ben u er klaar voor? KPMG PROVADA University 5 juni 2018 The concept of IFRS 16 2 IFRS 16 Impact on a lessee s financial statements Balance Sheet IAS 17 (Current Standard)

Nadere informatie

Presentatie - inhoud

Presentatie - inhoud Maakt inclusief onderwijs alle doven happy? Presentatie - inhoud Introductie Onderzoek Kwaliteit van leven Tolk in het onderwijs Resultaten Conclusies Presentatie Simea, 13 april 2012 1 Situatieschets

Nadere informatie

INBURGERING 2015 / 16

INBURGERING 2015 / 16 INBURGERING 2015 / 16 JAMILAA (18) HAD NOOIT GEDACHT DAT ZIJ DE NEDERLANDSE TAAL ZO SNEL ONDER DE KNIE ZOU HEBBEN. INBURGEREN? BEREID U VOOR! WIE ALS BUITENLANDER GEEN PASPOORT HEEFT VAN EEN LAND UIT DE

Nadere informatie

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon

Karen J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety

Nadere informatie

COMMUNICATIE- EN OMGANGTIPS

COMMUNICATIE- EN OMGANGTIPS COMMUNICATIE- EN OMGANGTIPS Om de communicatie tussen dove en horende personen vlotter te laten verlopen, vindt u hieronder een aantal praktische tips. Voor wie? Voor dove personen en hun omgeving. We

Nadere informatie

TOEGANG VOOR NL / ENTRANCE FOR DUTCH : https://www.stofs.co.uk/en/register/live/?regu lator=c&camp=24759

TOEGANG VOOR NL / ENTRANCE FOR DUTCH : https://www.stofs.co.uk/en/register/live/?regu lator=c&camp=24759 DISCLAIMER : 1. Het is een risicovolle belegging / It is an investment with risc. 2. Gebruik enkel geld dat u kan missen / Only invest money you can miss. 3. Gebruik de juiste procedure / Use the correct

Nadere informatie

SAMEN KIEZEN. Naar een evidence based overleg tussen zorgverstrekker en patiënt. 21 november 2014

SAMEN KIEZEN. Naar een evidence based overleg tussen zorgverstrekker en patiënt. 21 november 2014 21 november 2014 Kiezen in overleg? Prof. dr. Chantal Van Audenhove directeur van LUCAS Kiezen in overleg? LUCAS kijkt vooruit LUCAS verbindt LUCAS onderzoekt LUCAS werkt! LUCAS kijkt vooruit Vergrijzing

Nadere informatie

Introduction Henk Schwietert

Introduction Henk Schwietert Introduction Henk Schwietert Evalan develops, markets and sells services that use remote monitoring and telemetry solutions. Our Company Evalan develops hard- and software to support these services: mobile

Nadere informatie

Terugvalpreventie bij anorexia nervosa

Terugvalpreventie bij anorexia nervosa Terugvalpreventie bij anorexia nervosa Tamara Berends, Verpleegkundig Specialist GGZ Altrecht Eetstoornissen Rintveld Lectoraat Zorg & Innovatie in de Psychiatrie Utrecht Research Group Eating disorders

Nadere informatie

Gebarentaaltolken in de gezondheidszorg. Prof. dr. Myriam Vermeerbergen

Gebarentaaltolken in de gezondheidszorg. Prof. dr. Myriam Vermeerbergen Gebarentaaltlken in de gezndheidszrg Prf. dr. Myriam Vermeerbergen Studiedag medisch tlken 10 december 2014, KU Leuven, Faculteit Letteren, Campus Antwerpen Overzicht presentatie Wat achtergrndinfrmatie:

Nadere informatie

University of Groningen. Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda

University of Groningen. Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda University of Groningen Stormy clouds in seventh heaven Meijer, Judith Linda IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check

Nadere informatie

Programmaoverzicht Bachelor Open dag

Programmaoverzicht Bachelor Open dag Programmaoverzicht Bachelor Open dag 11 2017 Ronde en tijd Openingsronde 09.00-09.30 uur Sessies en activiteiten Waarom Tilburg University? Informatiesessie met de rector magnificus en een student van

Nadere informatie

De opleider als rolmodel

De opleider als rolmodel De opleider als rolmodel De opleider als rolmodel programma 14.00 welkom 14.15 voorstelronde/verwachtingen 14.35 excellent teacher en excellent rolemodel 14.55 groepswerk 15.10 plenaire rapportage 15.35

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education

UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education *0535502859* DUTCH 0515/03 Paper 3 Speaking Role Play Card One 1 March 30 April 2010 No Additional

Nadere informatie

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other Dutch survival kit This Dutch survival kit contains phrases that can be helpful when living and working in the Netherlands. There is an overview of useful sentences and phrases in Dutch with an English

Nadere informatie

Disclosure belofte. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Doel van de patient staat centraal

Disclosure belofte. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Doel van de patient staat centraal Disclosure: belofte Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen Ik zal aan de patiënt geen schade doen Ik luister en zal hem goed inlichten Disclosure: belofte Ik stel het belang

Nadere informatie

Lieke van der Scheer, Department of Philosophy Lieke van der Scheer ISOQOL

Lieke van der Scheer, Department of Philosophy Lieke van der Scheer ISOQOL Lieke van der Scheer, Department of Philosophy Lieke.vanderScheer@utwente.nl Lieke van der Scheer ISOQOL 14-11-2014 1 De stem van patiënten Elisa Garcia Simone van der Burg (Nijmegen) Lieke van der Scheer

Nadere informatie

Falende Interpretatie? De Samenhang van Faalangst met Interpretatiebias

Falende Interpretatie? De Samenhang van Faalangst met Interpretatiebias Falende Interpretatie? De Samenhang van Faalangst met Interpretatiebias Failing interpretation? The Relationship between Test Anxiety and Interpretation Bias Kornelis P.J. Schaaphok Eerste begeleider:

Nadere informatie

Praktijkvoorbeeld. 30 januari 2014. Congres "Samen Kiezen: beslist!: - Workshop 5 Marcus Oei & Marleen Vleming

Praktijkvoorbeeld. 30 januari 2014. Congres Samen Kiezen: beslist!: - Workshop 5 Marcus Oei & Marleen Vleming Workshop gedeelde besluitvorming Congres gedeelde besluitvorming Nieuwegein Markus Oei Marleen Flevoziekenhuis Almere Praktijkvoorbeeld http://youtu.be/0pxrjtl4kqw www.inforium.nl Code: FZA-SDMMOD Shared

Nadere informatie

EU-Speak _ leslla docenten

EU-Speak _ leslla docenten EU-Speak _ leslla docenten Wat heeft een docent nodig om de laaggeletterde volwassen immigrant te leren lezen en schrijven? EU-Speak 1 Partners: Engeland, Zweden, Denemarken, Duitsland, Spanje, Nederland

Nadere informatie

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:

Nadere informatie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en Discrepantie The Relationship between Involvement in Bullying and Well-Being and the Influence of Social Support

Nadere informatie

Immigratie Studeren. Studeren - Universiteit. Aangeven dat u zich wilt inschrijven. Verklaren dat u graag wilt inschrijven voor een cursus.

Immigratie Studeren. Studeren - Universiteit. Aangeven dat u zich wilt inschrijven. Verklaren dat u graag wilt inschrijven voor een cursus. - Universiteit Ik zou mij graag inschrijven in een universiteit. Aangeven dat u zich wilt inschrijven I would like to enroll at a university. Ik zou mij graag inschrijven voor. Verklaren dat u graag wilt

Nadere informatie

ADRES: Rozenlaan 37, 9800 DEINZE GEB.DATUM: 03.02.1961 TEL/FAX: 09/ 380 17 98 BURG.STAND: Gehuwd GSM: 0477/38.78.21 e-mail: maja.koitsjeva@skynet.

ADRES: Rozenlaan 37, 9800 DEINZE GEB.DATUM: 03.02.1961 TEL/FAX: 09/ 380 17 98 BURG.STAND: Gehuwd GSM: 0477/38.78.21 e-mail: maja.koitsjeva@skynet. CURRICULUM VITAE NAAM: KOITSJEVA Maja Georgieva NATIONALITEIT: Belg. ADRES: Rozenlaan 37, 9800 DEINZE GEB.DATUM: 03.02.1961 TEL/FAX: 09/ 380 17 98 BURG.STAND: Gehuwd GSM: 0477/38.78.21 e-mail: maja.koitsjeva@skynet.be

Nadere informatie

PERSMAP VIJFTIEN VINGERS EN TWEE HOOFDEN DVD MET KINDERRIJMPJES EN LIEDJES IN VLAAMSE GEBARENTAAL

PERSMAP VIJFTIEN VINGERS EN TWEE HOOFDEN DVD MET KINDERRIJMPJES EN LIEDJES IN VLAAMSE GEBARENTAAL PERSMAP VIJFTIEN VINGERS EN TWEE HOOFDEN DVD MET KINDERRIJMPJES EN LIEDJES IN VLAAMSE GEBARENTAAL 24 SEPTEMBER 2014 14U30-15U30 BIBLIOTHEEK PERMEKE DE CONINCKPLEIN 25-26 2060 ANTWERPEN Inhoud persmap Programma

Nadere informatie

De patiënt nu en in de toekomst verwachtingen van patiënten tav verpleegkundigen

De patiënt nu en in de toekomst verwachtingen van patiënten tav verpleegkundigen De patiënt nu en in de toekomst verwachtingen van patiënten tav verpleegkundigen Vlaams Patiëntenplatform vzw Symposium NVKVV 20 maart 2012 1 Inhoud 1. Wat is het Vlaams Patiëntenplatform vzw? 2. Een paar

Nadere informatie

Innovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie. Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M.

Innovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie. Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M. Innovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M. (Bert) Vrijhoef Take home messages: Voor toekomstbestendige chronische zorg zijn innovaties

Nadere informatie

wel rijp voor een ruimere maatschappelijke rol?

wel rijp voor een ruimere maatschappelijke rol? Is de Vlaams-Belgische Gebarentaal wel rijp voor een ruimere maatschappelijke rol? April 1998 Auteurs: Myriam Vermeerbergen Mieke Van Herreweghe Voorafgaande opmerking Deze tekst werd geschreven in de

Nadere informatie

Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive

Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive. Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive 1 Geslacht, Emotionele Ontrouw en Seksdrive Gender, Emotional Infidelity and Sex Drive Femke Boom Open Universiteit Naam student: Femke Boom Studentnummer: 850762029 Cursusnaam: Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50

Fysieke Activiteit bij 50-plussers. The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and. Physical Activity among Adults Aged over 50 De relatie tussen eigen-effectiviteit 1 De Relatie tussen Eigen-effectiviteit, Intrinsieke Motivatie en Fysieke Activiteit bij 50-plussers The Relationship between Self-efficacy, Intrinsic Motivation and

Nadere informatie

Kan ik geld afhalen in [land] zonder provisies te betalen? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain country

Kan ik geld afhalen in [land] zonder provisies te betalen? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain country - General Can I withdraw money in [country] without paying fees? Kan ik geld afhalen in [land] zonder provisies te betalen? Asking whether there are commission fees when you withdraw money in a certain

Nadere informatie

Melatonin treatment and light therapy for chronic sleep onset insomnia in children van Maanen, A.

Melatonin treatment and light therapy for chronic sleep onset insomnia in children van Maanen, A. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Melatonin treatment and light therapy for chronic sleep onset insomnia in children van Maanen, A. Link to publication Citation for published version (APA): van Maanen,

Nadere informatie

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland 1. Londen In Londen kunnen gebruikers van een scootmobiel contact opnemen met een dienst

Nadere informatie

News: Tours this season!

News: Tours this season! 1 Do you remember? Lees de zinnen en vul de juiste woorden in. Kies uit: like listen presenter too loud great show number next crowd singer. Let op: je houdt twee woorden over. Welcome back to the best

Nadere informatie

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models Pepijn Vemer, George van Voorn, Isaac Corro Ramos, Maiwenn Al, Talitha Feenstra Rationale In theorie: Doe alles! Een model

Nadere informatie

Help! FILE 1 HELP! BK 2

Help! FILE 1 HELP! BK 2 Help! Hello! Can you hear me? Do you know where you are? You had an accident. My name is Reep. I m a paramedic. I will examine you and see if we need to get you to the hospital. Can you move your arms?

Nadere informatie

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education

Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education *3745107457* Cambridge International Examinations Cambridge International General Certificate of Secondary Education DUTCH 0515/03 Paper 3 Speaking Role Play Card One 1 March 30 April 2015 Approx. 15 minutes

Nadere informatie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie 1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011

Nadere informatie

Presentatie Masterproeven MAT 2015

Presentatie Masterproeven MAT 2015 Presentatie Masterproeven MAT 2015 Naam Master Datum Wanneer Waar Docent Beukeleers Inez MAT 14.01 15.30-17.15 3.07 Vergelijkende studie van ruimtegebruik in verhalen verteld op basis van een Nederlandse

Nadere informatie

Creating a marketplace where expertise is made available through videoconferencing. Roland Staring Community Support Manager roland.staring@surfnet.

Creating a marketplace where expertise is made available through videoconferencing. Roland Staring Community Support Manager roland.staring@surfnet. Expert at a distance Creating a marketplace where expertise is made available through videoconferencing Roland Staring Community Support Manager roland.staring@surfnet.nl Working together for education

Nadere informatie

Kinderen met een CI bilinguaal opgevoed

Kinderen met een CI bilinguaal opgevoed Kinderen met een CI bilinguaal opgevoed van een of/of mentaliteit naar een en/en benadering Maes, B., Rymen, L., & Ghesquière, P. (23). Leren met gebaren. De betekenis van gebarencommunicatie in het buitengewoon

Nadere informatie

Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education. Published

Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education. Published Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education DUTCH 055/02 Paper 2 Reading MARK SCHEME Maximum Mark: 45 Published This mark scheme is published

Nadere informatie

Een gezondheidscheck via het werk: wat vinden werknemers ervan?

Een gezondheidscheck via het werk: wat vinden werknemers ervan? Een gezondheidscheck via het werk: wat vinden werknemers ervan? Olga Damman Allard van der Beek Danielle Timmermans -0- Department of Public and Occupational Health Quality of Care EMGO Institute for Health

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

Usability evaluation of a guideline implementation systym for cardiac rehabilitation: Think aloud study

Usability evaluation of a guideline implementation systym for cardiac rehabilitation: Think aloud study Usability evaluation of a guideline implementation systym for cardiac rehabilitation: Think aloud study Mariëtte VAN ENGEN-VERHEUL, Linda PEUTE, Ellen KILSDONK, Niels PEEK, Monique JASPERS Mariëtte van

Nadere informatie

Welkom. Digitale programma: #cmdag18. Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement.

Welkom. Digitale programma: #cmdag18. Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement. Welkom Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement Digitale programma: www.contractmanagementdag.nl #cmdag18 #cmdag18 Programma 09.45 Welkom door Prof. Dr. Arjan van Weele

Nadere informatie

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014 Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program

Nadere informatie

Daylight saving time. Assignment

Daylight saving time. Assignment Daylight saving time Daylight saving time (DST or summertime) is the arrangement by which clocks are advanced by one hour in spring and moved back in autumn to make the most of seasonal daylight Spring:

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek

Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk

Nadere informatie

Functioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit

Functioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit Onderzoek naar het Effect van de Aanwezigheid van een Hond op het Alledaags Functioneren van een Kind met Autisme M.I. Willems Open Universiteit Naam student: Marijke Willems Postcode en Woonplaats: 6691

Nadere informatie

Werk in balans. verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance. turnover of nurses and health-care workers.

Werk in balans. verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance. turnover of nurses and health-care workers. Werk in balans Een onderzoek naar de invloed van werktijden op werkthuisinterferentie en de gevolgen daarvan voor burnout en verloop bij verzorgenden en verpleegkundigen. Work in balance A study of the

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017 www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,

Nadere informatie

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 0 - -19 1 WELCOME TO SUNEX DISTRIBUTOR PORTAL This user manual will cover all the screens and functions of our site. MAIN SCREEN: Welcome message. 2 LOGIN SCREEN:

Nadere informatie

Werken met de binnen het Eye-project ontwikkelde toolbox

Werken met de binnen het Eye-project ontwikkelde toolbox Werken met de binnen het Eye-project ontwikkelde toolbox Objectief leren observeren en reflecteren: Het Eye-project Korte toelichting Eye Ontstaan en doel toolbox Observeren Reflecteren Ervaringen EYE

Nadere informatie

Artsen moeten geen supermannen of supervrouwen zijn Prof. dr. Jan De Maeseneer

Artsen moeten geen supermannen of supervrouwen zijn Prof. dr. Jan De Maeseneer Artsen moeten geen supermannen of supervrouwen zijn Prof. dr. Jan De Maeseneer Gewoon Hoogleraar Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg Voorzitter Opleidingscommissie Geneeskunde Universiteit

Nadere informatie

TWEETALIGE KLASSEN INFOMOMENT. 25 mei 2018 De Nekker, Mechelen Publiek infomoment

TWEETALIGE KLASSEN INFOMOMENT. 25 mei 2018 De Nekker, Mechelen Publiek infomoment TWEETALIGE KLASSEN INFOMOMENT 25 mei 2018 De Nekker, Mechelen Publiek infomoment DOELSTELLING VAN VANDAAG Informeren over het idee van tweetalige klassen in een horende school 5 infomomenten achter de

Nadere informatie

Samenwerking en communicatie binnen de anderhalvelijnszorg

Samenwerking en communicatie binnen de anderhalvelijnszorg Samenwerking en communicatie binnen de anderhalvelijnszorg Een beschrijvend/ evaluatief onderzoek naar de samenwerking en communicatie tussen huisartsen en specialisten binnen de anderhalvelijnszorg ZIO,

Nadere informatie

Testplan Module 12: Bachelor assignment ( )

Testplan Module 12: Bachelor assignment ( ) Testplan Module 12: Bachelor assignment (201500466) BSc Chemical Engineering, academic year: 2017-2018 Module information Module examiners Module parts EC Gardeniers, Bouwmeester, Betlem, Huskens, Brilman,

Nadere informatie