Smart materials (slimme polymeren) Module voor 4 havo

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Smart materials (slimme polymeren) Module voor 4 havo"

Transcriptie

1 Smart materials (slimme polymeren) Module voor 4 havo Ontwikkeldocenten (Lovina Hofmeyer) John Hukom Sylvia Lipman Coach Aonne Kerkstra Didact. onderzoeker Erik Joling (UvA) Woudschoten, 3 november Faculty of Applied Sciences TULO / MSc Science Education and Communication Vermelding onderdeel organisatie

2 Smart materials (slimme polymeren) Kleverige polymeren Elektrisch geleidende polymeren Organische zonnecellen en lichtgevende polymeren Theorie samengevat Vakbegrippen en vaardigheden Hoe diep en hoe ver? Testscholen 2

3 1. Kleverige polymeren Introductieproef Onderzoekjes met slime Theorie over polymeren Modellen maken Structuurformules Vakbegrippen 3

4 Proeven met slime (introductiefase) Synthese slime: lijm, borax opl. en kleurtje toevoegen Materiaaleigenschappen onderzoeken trekken, kneden, temperatuur effect enz. Proeven met 0,40 M zoutzuur en 0,40 M natronloog Uitvloeitest kwantitatief uitvoeren 4

5 Uitvloeitest 5

6 Modellen maken 6

7 Modellen maken 7

8 Structuurformules 8

9 Vakbegrippen Polymeren: PVA Borax Bouw polymeren Structuurformule PVA H-bruggen Relatie aantal crosslinks en materiaaleigenschappen 9

10 2. Elektrisch geleidende polymeren Introductieproef stroomgeleding onderzoeken Synthese nylon en polyaniline Stroomgeleiding in metalen Alkenen, naamgeving, structuurformules, additie en polyadditie Stroomgeleiding in polymeren Model van valentie- en geleidingsband Vakbegrippen 10

11 Introductie proef Metalen en niet-metalen Natuurlijke polymeren Synthetische polymeren 11

12 Synthese nylon en polyaniline Syntheses uitvoeren Materiaaleigenschappen onderzoeken 12

13 Polyaniline 13

14 Stroomgeleiding met katoen? 14

15 Stroomgeleidend polyaniline 15

16 Model stroomgeleiding 1 16

17 Model stroomgeleiding 2 17

18 3. Organische zonnecellen en lichtgevende polymeren Kleurstof zonnecel bouwen Meten aan eigen zonnecel Werking organische zonnecel Toepassingen op laten zoeken 18

19 3. Organische zonnecellen en lichtgevende polymeren Toepassingen van de polymere LED Opbouw en werking van een polymere LED Maak een polymere LED, toekomstmuziek 19

20 4. Smart materials samengevat Polymeren kleven door H-bruggen Polymeren geleiden de stroom bij potentiaalverschil Polymeren leveren stroom bij lichtinval Polymeren geven licht als er stroom door heen gaat 20

21 5. Vakbegrippen en vaardigheden 1 Bekend verondersteld Nieuw aan te leren Atoommodel van Bohr (polaire) atoombinding Ionbinding Vanderwaals binding Stroomgeleiding Structuurformules en namen Alkanen Alkenen Alkanolen Carbonzuren Grondtoestand - aangeslagen toestand grondtoestand Elektronenstroom Gaten Model stroomgeleiding Alkenen Polymeren Structuurformules Polyadditiereactie Modellen 21

22 Vakbegrippen en vaardigheden 2 Bekend verondersteld Nieuw aan te leren Zuren en basen (proton overdracht) Alg. practicumvaardigheden Alg. ICT vaardigheden Crosslinks in slime (PVA) Veilig een synthese uitvoeren Materiaal eigenschappen onderzoeken Specifieke ICT vaardigheden Visualisatiemiddel: werken met 3D-modellen Animaties bestuderen Informatie bronnen ontsluiten (toepassingen) 22

23 6. Smart materials Discussie hoe diep en hoe ver? Evenwicht zien te vinden in: De tastbare wereld van de slimme polymeren en De theoretische interactie van materialen en licht en de rol van de elektriciteit. Het micro macro concept. 23

24 8. Testscholen Wie doet mee? Contactpersoon Aonne Kerkstra 24

25 Het nieuwe examenprogramma Module 1 Fase 1: Contextvraag stellen (specificatie voor 1 casus in samenhang meerdere casussen) Fase 2: Relevante vakvragen selecteren (specificatie voor 1 casus) Fase 4/5 (voor aanverwante casus) Expliciteren van begrippen Nieuwe kennis beschikbaar maken Fase 4/5 Welke nieuwe vragen heb ik? Fase 3 (3): Contextvraag beantwoorden (specificatie voor 1 casus) Fase 3 (2): Nieuwe kennis herordenen (specificatie voor 1 casus) Fase 1: Contextvraag stellen Fase 4/5 (voor aanverwante casus) Nieuwe kennis beschikbaar maken Fase 4/5 Welke nieuwe vragen heb ik? Fase 3 (3): Contextvraag beantwoorden (specificatie voor 1 casus in samenhang meerdere casussen) (specificatie voor 1 casus) Fase 3 (2): Nieuwe kennis herordenen (specificatie voor 1 casus) Fase 2: Relevante vakvragen selecteren (specificatie voor 1 casus) Fase 3 (1): Nieuwe kennis verzamelen -Inventariseren wat ik al weet (specificatie voor 1 casus) -Plannen hoe nieuwe kennis te verwerven Begripsvorming Voorkennis activeren Module 2 Fase 4/5 (voor aanverwante casus) Nieuwe kennis beschikbaar maken (toetsen) Fase 4/5 Welke nieuwe vragen heb ik? Brug 1 Expliciteren van begrippen -Inventariseren wat ik al weet -Plannen hoe nieuwe kennis te verwerven Fase 3 (1): Nieuwe kennis verzamelen (specificatie voor 1 casus) 25

Smart materials. Bijzondere polymeren. 4/5 havo Docentenhandleiding. A smart fluid developed at the Michigan Institute of Technology

Smart materials. Bijzondere polymeren. 4/5 havo Docentenhandleiding. A smart fluid developed at the Michigan Institute of Technology Bijzondere polymeren 4/5 havo Docentenhandleiding A smart fluid developed at the Michigan Institute of Technology Scheren met polymeren Bijzondere polymeren Smart materials Module voor 4/5 havo Deze module

Nadere informatie

Scheikunde vanaf 2013

Scheikunde vanaf 2013 Scheikunde vanaf 2013 Aonne Kerkstra Juleke van Rhijn Sander Haemers Delft voor Docenten, 13 januari 2011 1 Adviesexamenprogramma vwo 2013 vergeleken met bestaand programma A. Vaardigheden A. Vaardigheden

Nadere informatie

1 De bouw van stoffen

1 De bouw van stoffen Inhoud 1 De bouw van stoffen 1 eigenschappen van stoffen 13 Mengsels en zuivere stoffen 13 D Oplossingen 15 Zuivere stoffen herkennen 15 Scheiding van mengsels 17 2 de opbouw van de materie 19 Moleculen

Nadere informatie

Havo examenexperiment. De groene leerlijn

Havo examenexperiment. De groene leerlijn Havo examenexperiment De groene Opzet workshop Modules bekijken Kenmerken groene Overzicht groene Modules bekijken Maak een keuze uit: Onbreekbare bekers of Ecoreizen deel 1: De reis Bekijk deze module

Nadere informatie

Jan Apotheker coach bonte leerlijn

Jan Apotheker coach bonte leerlijn Leerlijnen in nieuwe scheikunde Jan Apotheker coach bonte leerlijn Bonte leerlijn Overzicht achtergronden Overzicht leerlijn Bespreking module slikken of spuiten Gelegenheid tot vragen Achtergrond symbolen

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde havo

Examenprogramma scheikunde havo Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen,

Nadere informatie

CHEMIE OVERAL. Nieuw in 6e editie 2011 Chemie Overal 3h en 3v

CHEMIE OVERAL. Nieuw in 6e editie 2011 Chemie Overal 3h en 3v Nieuw in 6e editie 2011 Chemie Overal 3h en 3v Opbouw leerboek Elk hoofdstuk begint met een hoofdstukschema. Daarin vindt u een overzicht van de paragrafen, experimenten en de leerling-ict van dat hoofdstuk.

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door W. 1173 woorden 23 juni 2016 6,9 16 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde Samenvatting H1 1 t/m 7 1 Atoombouw: Atoom: Opgebouwd uit

Nadere informatie

Colofon. Vormgeving T2 Ontwerp, Den Haag (www.t2ontwerp.nl) 2009 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede

Colofon. Vormgeving T2 Ontwerp, Den Haag (www.t2ontwerp.nl) 2009 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Colofon Slimme Polymeren De module Slimme Polymeren is gebaseerd op de module Smart Materials van de SLO. Daarnaast is gebruik gemaakt van materiaal uit de module Water verrassend gewoon van de afdeling

Nadere informatie

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN

EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN MAVO-4 II EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1974 MAVO-4 Dinsdag 11 juni, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) OPEN VRAGEN Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 5 OPGAVEN

Nadere informatie

Alleen de metalen zullen de stroom geleiden omdat deze vrije elektronen hebben, dit zijn dus alleen kalium en tin.

Alleen de metalen zullen de stroom geleiden omdat deze vrije elektronen hebben, dit zijn dus alleen kalium en tin. Alleen de metalen zullen de stroom geleiden omdat deze vrije elektronen hebben, dit zijn dus alleen kalium en tin. De metalen en de zouten zullen in gesmolten toestand stroom geleiden, de metalen hebben

Nadere informatie

ANORGANISCHE STOFKLASSEN

ANORGANISCHE STOFKLASSEN ANORGANISCHE STOFKLASSEN 1. ATOMEN... 3 1.1. STRUCTUUR VAN HET ATOOM...3 1.2. DE ELEKTRONCONFIGURATIE...4 2. STOFFEN EN MENGSELS...5 2.1. ZUIVERE STOFFEN... 5 2.1.1. Soorten zuiveren stoffen...5 2.1.2.

Nadere informatie

Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Chemie tussen context en concept. Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen

Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Chemie tussen context en concept. Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen Tijdlijn Nieuwe Scheikunde 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Klassieke programma (1998) Aangepaste klassieke

Nadere informatie

PTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort

PTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor het huidige examenprogramma. Toegestaan is het gebruik van de nieuwe BINAS (6 e editie) of ScienceData. Niet toegestaan is het gebruik van een Grafische

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen,

Nadere informatie

De kleiner afgedrukte errata zijn niet (zo) storend.

De kleiner afgedrukte errata zijn niet (zo) storend. Module 4 Formules Blz. 5-11 boven opdracht 5.12: molmassa zuurstof = 16 gram I molecuulmassa zuurstof = 16 u moet zijn molmassa zuurstof = 32 gram I molecuulmassa zuurstof = 32 u Blz. 2-7 (vraag) c. moet

Nadere informatie

PTA scheikunde VWO Belgisch park cohort

PTA scheikunde VWO Belgisch park cohort Het examenprogramma scheikunde is vernieuwd. De methode 4 e editie is geschreven voor dit nieuwe examenprogramma. Toegestaan is het gebruik van de nieuwe BINAS (6 e editie). Niet toegestaan is het gebruik

Nadere informatie

'Hier havo.hbo hoort u mij?' (Nieuwe) Scheikunde

'Hier havo.hbo hoort u mij?' (Nieuwe) Scheikunde 'Hier havo.hbo hoort u mij?' (Nieuwe) Scheikunde Aansluiting havo-hbo 28 september 2016 Hogeschool Domstad Emiel de Kleijn Historie 1999 (1998) Invoering van de 2 e fase HAVO: Scheikunde: 280 SLU VWO:

Nadere informatie

PTA scheikunde VWO Belgisch park cohort

PTA scheikunde VWO Belgisch park cohort Het examenprogramma scheikunde is vernieuwd. De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor dit nieuwe examenprogramma. Toegestaan is het gebruik van de nieuwe BINAS (6 e editie). Niet toegestaan

Nadere informatie

Zuren en basen: een moeilijk duo. Michiel Vogelezang Instituut voor Leraar en School, Nijmegen Woudschoten, 7 en 8 november 2008

Zuren en basen: een moeilijk duo. Michiel Vogelezang Instituut voor Leraar en School, Nijmegen Woudschoten, 7 en 8 november 2008 Zuren en basen: een moeilijk duo Michiel Vogelezang Instituut voor Leraar en School, Nijmegen Woudschoten, 7 en 8 november 2008 Wat vinden uw leerlingen moeilijk? Maak een onderscheid tussen: 3 h/v 4 h/v

Nadere informatie

Voorwoord. Hoofdstuk 1 Het ontstaan van materie 1. Massagetal A 7 Atoomnummer Z 7 Chemische symbolen 9 Isotopen 11 Ionen 12 Vragen 18

Voorwoord. Hoofdstuk 1 Het ontstaan van materie 1. Massagetal A 7 Atoomnummer Z 7 Chemische symbolen 9 Isotopen 11 Ionen 12 Vragen 18 Voorwoord XI Hoofdstuk 1 Het ontstaan van materie 1 Massagetal A 7 Atoomnummer Z 7 Chemische symbolen 9 Isotopen 11 Ionen 12 Vragen 18 Hoofdstuk 2 Atoommodellen 79 Atoomtheorie van Democritus (ca. 400

Nadere informatie

4.2 Koolstofchemie. Alkanen Een alkaan is een koolwaterstof die uit moleculen bestaat waarin C-atomen en H-atomen voorkomen in de verhouding:

4.2 Koolstofchemie. Alkanen Een alkaan is een koolwaterstof die uit moleculen bestaat waarin C-atomen en H-atomen voorkomen in de verhouding: 4.2 Koolstofchemie Koolwaterstoffen Alle koolstofverbindingen die alleen koolstofatomen (C) en waterstofatomen (H) bevatten, heten koolwaterstoffen. De groep van de koolwaterstoffen kun je weer verder

Nadere informatie

Diagnostische toets module 3. Udens College h/v. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Diagnostische toets module 3. Udens College h/v. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Diagnostische toets module 3 Auteur Udens College h/v Laatst gewijzigd Licentie Webadres 18 September 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/85519 Dit lesmateriaal is gemaakt

Nadere informatie

LANDSEXAMEN VWO

LANDSEXAMEN VWO Examenprogramma SCHEIKUNDE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2017-2018 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting van

Nadere informatie

LANDSEXAMEN HAVO

LANDSEXAMEN HAVO Examenprogramma SCHEIKUNDE H.A.V.O. LANDSEXAMEN HAVO 2017-2018 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting

Nadere informatie

Bereiding van een tijdelijke crosslinked polymeer

Bereiding van een tijdelijke crosslinked polymeer Bereiding van een tijdelijke crosslinked polymeer 1) Materiaal 1 veiligheidsbril 1 spuitfles met water 1 maatcilinder 25 ml 1 bekerglas 100 ml 1 flesje methylrood indicator 20 ml polyvinylalcohol 5 ml

Nadere informatie

4. Van twee stoffen is hieronder de structuurformule weergegeven.

4. Van twee stoffen is hieronder de structuurformule weergegeven. MAVO Herexamen 1976 1. Beantwoord de volgende vragen over het element calcium. a. Hoeveel protonen bevat een atoom van dit element? Licht het antwoord toe. b. Hoe zijn de elektronen over de schillen verdeeld?

Nadere informatie

Contexten in Pulsar: In de introductie als motivatie voor de leerling en het ophalen van voorkennis

Contexten in Pulsar: In de introductie als motivatie voor de leerling en het ophalen van voorkennis Pulsar Natuurkunde 3 e editie havo en vwo Tweede Fase Pulsar: Uitdagend en gestructureerd Keuze SE in het boek Veel aandacht voor conceptueel begrip (Pulsjes) Aansprekende en relevante contexten Stimuleert

Nadere informatie

Toets HAVO 4 Chemie Hfdst. 2 Schatkamer aarde

Toets HAVO 4 Chemie Hfdst. 2 Schatkamer aarde Toets HAVO 4 Chemie Hfdst. 2 Schatkamer aarde Opgave 1 Op het etiket van een pot pindakaas staat als een van de ingrediënten magnesium genoemd. Scheikundig is dit niet juist. Pindakaas bevat geen magnesium

Nadere informatie

Beste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Beste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak scheikunde havo, eerste tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In

Nadere informatie

Inhoud workshop. De scooter van de 21ste. Achtergrond van de module: De opbouw van de module De scooter van de 21ste eeuw

Inhoud workshop. De scooter van de 21ste. Achtergrond van de module: De opbouw van de module De scooter van de 21ste eeuw De scooter van de 21ste eeuw Snel, duurzaam en zuinig! Inhoud workshop Achtergrond en globaal overzicht van de module Zelf aan het werk met het genereren van onderzoeksvragen Het ontwerpdeel nader bekijken

Nadere informatie

PTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort 15 16-17

PTA scheikunde HAVO Belgisch park cohort 15 16-17 Het examenprogramma scheikunde is vernieuwd. In 2013 is in 4 HAVO met dat nieuwe examenprogramma scheikunde gestart. De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor dit nieuwe examenprogramma. Toegestaan

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak scheikunde havo, tweede tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie

Nieuwe Syllabus Scheikunde

Nieuwe Syllabus Scheikunde Nieuwe Syllabus Scheikunde Waar heeft docent behoefte aan? Cris Bertona (ICLON, voorzitter syllabus commissie) Karsten Kaspers (Hogeschool Leiden) Regionaal Steunpunt Leiden 26 januari 2012 Historie -

Nadere informatie

Programma. Algemene doelstellingen module. De rol van de leerlingen en de docent. Probleemstelling. De module in vogelvlucht. Chemie in de module

Programma. Algemene doelstellingen module. De rol van de leerlingen en de docent. Probleemstelling. De module in vogelvlucht. Chemie in de module Slikken of Spuiten? 5V - Module Nieuwe scheikunde (SLO) Ontwikkelnetwerk Zuid-West Nederland Kitty Jansen Hielko de Haan Marijn Meijer Niek van Noort Miek Scheffers Greta Schoneveld Veronique van de Reijt

Nadere informatie

PTA scheikunde Belgisch park cohort 14 15-16

PTA scheikunde Belgisch park cohort 14 15-16 Het examenprogramma scheikunde is vernieuwd. In 2013 is in 4 HAVO met dat nieuwe examenprogramma scheikunde gestart. De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor dit nieuwe examenprogramma. Toegestaan

Nadere informatie

Fosfor kan met waterstof reageren. d Geef de vergelijking van de reactie van fosfor met waterstof.

Fosfor kan met waterstof reageren. d Geef de vergelijking van de reactie van fosfor met waterstof. 1 Een oplossing van zwavelzuur en een oplossing van bariumhydroxide geladen beide elektriciteit. Wordt bij de zwavelzuuroplossing een oplossing van bariumhydroxide gedruppeld, dan neemt het elektrisch

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen

Nadere informatie

Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen

Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen MAVO-4 II EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1982 MAVO-4 Woensdag 15 juni, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) MEERKEUZETOETS Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20

Nadere informatie

6,3. Samenvatting door N woorden 29 april keer beoordeeld. Scheikunde

6,3. Samenvatting door N woorden 29 april keer beoordeeld. Scheikunde Samenvatting door N. 2779 woorden 29 april 2015 6,3 13 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Zuivere stof: één stof met een unieke combinatie van stofeigenschappen. Bestaat uit dezelfde

Nadere informatie

EXAMEN SCHEIKUNDE VWO 1983 EERSTE TIJDVAK opgaven

EXAMEN SCHEIKUNDE VWO 1983 EERSTE TIJDVAK opgaven EXAMEN SCHEIKUNDE VWO 1983 EERSTE TIJDVAK opgaven Eliminatie 1983-I(I) Als uit een molecuul twee atomen of atoomgroepen worden verwijderd waarbij in het molecuul een meervoudige binding ontstaat, dan spreekt

Nadere informatie

SCHEIKUNDE samenvatting boek 1, H1 t/m H7

SCHEIKUNDE samenvatting boek 1, H1 t/m H7 SCEIKUNDE samenvatting boek 1, 1 t/m 7 OOFDSTUK 1: ZOUTEN 1.1 atoombouw elektronen (-) protonen (+) neutronen aantal protonen: gelijk aan het atoomnummer aantal elektronen: hangt af van de lading atoom:

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo

Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting Scheikunde Scheikunde Chemie overal H1 3 vwo Samenvatting door een scholier 1193 woorden 30 oktober 2012 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Samenvatting Scheikunde

Nadere informatie

Stoffen, structuur en bindingen

Stoffen, structuur en bindingen Hoofdstuk 1: Stoffen, structuur en bindingen Scheikunde vwo 2011/2012 www.lyceo.nl Onderwerpen Scheikunde 2011 2012 Stoffen, structuur en binding Kenmerken van Reacties Zuren en base Redox Chemische technieken

Nadere informatie

Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen.

Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Examenprogramma scheikunde h.a.v.o. geldig vanaf 2009 Toelichting In het nieuwe programma wordt onderscheid gemaakt tussen stof die uisluitend op het schoolexamen kan worden gevraagd en stof die ook op

Nadere informatie

Herhaling koolstoffen

Herhaling koolstoffen Herhaling koolstoffen Hoofdstuk 17 Welkom Zwakke punten Herhaling H15 Extra opgaven H17 Periode 1 V6 Koolstofchemie III. 15.2 ReacGetypen SubsGtuGereacGe C 6 H 14 + Br 2 (aq) à C 6 H 13 Br + H + + Br -

Nadere informatie

UITWERKING CCVS-TENTAMEN 27 november OPGAVE 1 zeven stoffen. Frank Povel

UITWERKING CCVS-TENTAMEN 27 november OPGAVE 1 zeven stoffen. Frank Povel l UITWERKING CCVS-TENTAMEN 27 november 2018 Frank Povel NB. Deze uitwerking is door mij gemaakt en is niet de uitwerking die de CCVS hanteert. Er kunnen dan ook op geen enkele wijze rechten aan deze uitwerking

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel bij de OER 2016-2017 Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

Koolstofchemie I. Scheikunde Havo 4

Koolstofchemie I. Scheikunde Havo 4 Koolstofchemie I Scheikunde Havo 4 2.5 Karakteris@eke groepen series in de koolstofchemie: homologe reeksen alcoholen aminen carbonzuren homologe reeksen alkanen alkenen alkanolen CH 4 methaan C 2 H 6

Nadere informatie

Scheikunde Chemie Overal Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 15 Hoofdstuk 18

Scheikunde Chemie Overal Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 15 Hoofdstuk 18 Scheikunde Chemie Overal Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 15 Hoofdstuk 18 Reactietypen Substitutiereactie Een atoom(groep) wordt vervangen door een andere atoomgroep. Bij halogenen gebeurt dat alleen onder straling.

Nadere informatie

Bindingen. Suiker Suiker heeft de molecuulformule C 12 H 22 O 11

Bindingen. Suiker Suiker heeft de molecuulformule C 12 H 22 O 11 Bindingen Suiker Suiker heeft de molecuulformule C 12 H 22 O 11 1. Leg uit dat suiker een moleculaire stof is 2. Van suiker is de oplosbaarheid in water zeer hoog. Leg uit waarom suiker zo goed in water

Nadere informatie

Educatief arrangeren rond LOB

Educatief arrangeren rond LOB Educatief arrangeren rond LOB Vorige week Contact met de docent deze week NAW-gegevens via CF Afspraken met begeleider Maken van het Werkplan Voorbereiden van het interview Vragen naar aanleiding van vorig

Nadere informatie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie Samenvatting Dit proefschrift behandelt de eigenschappen van een speciale klasse van halfgeleiders (halfgeleiders zijn materialen die veel slechter geleiden dan een metaal, maar nog altijd veel beter dan

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1, 2, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13 Samenvatting door een scholier 3460 woorden 23 mei 2011 5,8 68 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie Samenvattingen van

Nadere informatie

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1 VOORSTEL NIEUW DOMEIN A VAARDIGHEDEN 1.1 Doel en inhoud Dit domein omvat algemene en vakspecifieke vaardigheden die verkaveld zijn in de subdomeinen A1

Nadere informatie

E-factoren berekenen in een contextrijke praktische opdracht

E-factoren berekenen in een contextrijke praktische opdracht E-factoren berekenen in een contextrijke praktische opdracht Sander Haemers Stanislascollege Pijnacker/SEC TUDelft/ Bètasteunpunt Zuid-Holland Inleiding ( 10 min.) - Plaats en rol van praktische opdracht

Nadere informatie

Uitgebreide Stagewijzer bij de e-klas De virtuele Fabriek

Uitgebreide Stagewijzer bij de e-klas De virtuele Fabriek Uitgebreide Stagewijzer bij de e-klas De virtuele Fabriek Lesnr. Lesnr. W1 L1 W1 L1 De Virtuele Fabriek oriënteert zich via korte beschrijving en animaties op de setting van de module De Centrale Ontvangsthal

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren

Nadere informatie

plastic Macroniveau: - Stoffen zachter maken: Stoffen hard maken: crosslink (dwarsverbinding): Composieten: Kevlar: Aramide-versterkte composieten:

plastic Macroniveau: - Stoffen zachter maken: Stoffen hard maken: crosslink (dwarsverbinding): Composieten: Kevlar: Aramide-versterkte composieten: plastic Macroniveau: - zichtbare en meetbare behoren tot dit niveau. - de eigenschappen op macroniveau hebben weer te maken met de eigenschappen op microniveau. Stoffen zachter maken: Voeg een stof toe

Nadere informatie

Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen

Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen MAVO-4 II EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1983 MAVO-C Woensdag 15 juni, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) MEERKEUZETOETS Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20

Nadere informatie

Koolstofchemie I. Scheikunde Havo 4

Koolstofchemie I. Scheikunde Havo 4 Koolstofchemie I Scheikunde Havo 4 2.4 Alkanen en alkenen alkanen ruimtelijke bouw van de moleculen isomerie naamgeving toepassingen alkanen (zelf doornemen) onvolledige verbranding (zelf doornemen) alkenen

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Basisstof examen

Samenvatting Scheikunde Basisstof examen Samenvatting Scheikunde Basisstof examen Samenvatting door M. 1950 woorden 28 juni 2013 7,8 7 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Scheikunde samenvatting Zuivere stoffen en mengsels Gas

Nadere informatie

OEFENVRAAGSTUKKEN STEREOCHEMIE Hoofdstuk 16 PULSAR CHEMIE

OEFENVRAAGSTUKKEN STEREOCHEMIE Hoofdstuk 16 PULSAR CHEMIE OEFEVRAAGSTUKKE STEREOEMIE oofdstuk 16 PULSAR EMIE 1,2-dimethylcyclopropaan Als men diazomethaan, 2 2, laat reageren met trans-2-buteen ontstaan verscheidene reactieproducten. Van één van de reactieproducten

Nadere informatie

Deze methylionen hechten zich aan het methoxymethaan, waarbij trimethyloxonium-ionen worden gevormd:

Deze methylionen hechten zich aan het methoxymethaan, waarbij trimethyloxonium-ionen worden gevormd: EXAMEN SCHEIKUNDE VWO 1982 EERSTE TIJDVAK opgaven Oxonium 1982-I(I) Sommige reacties van alkoxyalkanen vertonen overeenkomst met reacties van alkanolen. Zo kan zowel ethoxyethaan als ethanol reageren met

Nadere informatie

Leerlingenblad bij ChemDem proef opgeblazen / Wouter Bal en Henri Zomer / juni 2004

Leerlingenblad bij ChemDem proef opgeblazen / Wouter Bal en Henri Zomer / juni 2004 Inleiding: Dit practicum bestaat uit twee onderdelen. De bedoeling is dat jullie goed observeren en luisteren tijdens de proef en proberen de vragen, voor jezelf, te maken. Als de proef afgelopen is zullen

Nadere informatie

Voorkennis chemie voor 1 Ba Geografie

Voorkennis chemie voor 1 Ba Geografie Onderstaand overzicht geeft in grote lijnen weer welke kennis er van je verwacht wordt bij aanvang van een studie bachelor Geografie. Klik op een onderdeel om een meer gedetailleerde inhoud te krijgen

Nadere informatie

LANDSEXAMEN HAVO

LANDSEXAMEN HAVO Examenprogramma BIOLOGIE H.A.V.O. LANDSEXAMEN HAVO 2017-2018 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting

Nadere informatie

6,5. Samenvatting door een scholier 2979 woorden 6 april keer beoordeeld. Scheikunde

6,5. Samenvatting door een scholier 2979 woorden 6 april keer beoordeeld. Scheikunde Samenvatting door een scholier 2979 woorden 6 april 2011 6,5 34 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Curie H2 Koolstofchemie I 2.1. Koolstof In koolstofverbindingen komen vaak waterstof, zuurstof en

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak scheikunde vwo, tweede tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie

E-learning Rijksvaccinatieprogramma. Sylvia Louwarts MSc Ontwikkelaar/adviseur e-learning

E-learning Rijksvaccinatieprogramma. Sylvia Louwarts MSc Ontwikkelaar/adviseur e-learning E-learning Rijksvaccinatieprogramma Sylvia Louwarts MSc Ontwikkelaar/adviseur e-learning Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met

Nadere informatie

Eindexamen scheikunde havo I

Eindexamen scheikunde havo I Beoordelingsmodel uderdomsbepaling 1 maximumscore 1 edelgassen Indien het antwoord groep 18 is gegeven 0 2 maximumscore 2 aantal protonen aantal neutronen aantal elektronen in 40 K en in 40 Ar ongelijk

Nadere informatie

Eindexamen scheikunde pilot havo II

Eindexamen scheikunde pilot havo II Beoordelingsmodel Vraag Antwoord Scores Plastic Hero 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: Bij het kraakproces worden moleculen van alkanen omgezet tot kleinere moleculen van alkanen

Nadere informatie

Schooljaar Exellius 4

Schooljaar Exellius 4 Programma van toetsing Schooljaar 2016-2017 Exellius 4 1 Vak: Aardrijkskunde 16/17 0.11 Schriftelijk telt voor R1 H1 Arm en Rijk 50 Nvt 10 0.12 Schriftelijk telt voor R1 H2 Arm en Rijk 50 Nvt 10 01 H3

Nadere informatie

Eindexamen scheikunde havo 2003-I

Eindexamen scheikunde havo 2003-I 4 Antwoordmodel Verdelgingsmiddel 1 aantal protonen: 15 aantal elektronen: 18 aantal protonen: 15 1 aantal elektronen: aantal protonen vermeerderd met 3 1 2 AlP + 3 2 O P 3 + Al(O) 3 alleen AlP en 2 O

Nadere informatie

Project Check de Stadsvergroening Handleiding en opzet

Project Check de Stadsvergroening Handleiding en opzet Project Check de Stadsvergroening Handleiding en opzet Contents Introductie... 2 Waarom doen jullie mee?... 2 Meten is weten... 2 Opbouw van deze handleiding... 2 Module opbouw... 3 Lesaanpak... 3 Lesopbouw...

Nadere informatie

experimentele programma van de CMLS. In het werk zijn deze opgaven aangeduid met CM achter het nummer.

experimentele programma van de CMLS. In het werk zijn deze opgaven aangeduid met CM achter het nummer. EXMEN HOGER LGEMEEN VOORTGEZET ONERWJS N 1979 onderdag 3 mei, 9.-12. uur SHEKUNE (MEERKEUZETOETS) an dit examen wordt deelgenomen door kandidaten opgeleid volgens het gewone examenprogramma (het z.g. Rijksleerplan)

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde havo

Examenprogramma scheikunde havo Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kennis

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER 2017-2018 Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

WATER. Krachten tussen deeltjes. Intramoleculaire en intermoleculaire krachten

WATER. Krachten tussen deeltjes. Intramoleculaire en intermoleculaire krachten WATER Krachten tussen deeltjes Intramoleculaire en intermoleculaire krachten Intramoleculaire en intermoleculaire krachten De atomen in een molecuul blijven samen door intramoleculaire krachten (atoombinding)

Nadere informatie

Structuurformules. isomerie. Systematische naamgeving

Structuurformules. isomerie. Systematische naamgeving Samenvatting scheikunde hoofdstuk 7, 10 en 11 Hoofdstuk 7 koolstofverbindingen 7.2 alkanen en alkenen Koolwaterstoffen De koolstofverbindingen zijn onderverdeeld in subgroepen o Een daarvan is de groep

Nadere informatie

Denken als wetenschappers voor leerlingen. Woudschoten 6 november 2015 Arne Mast, Jacqueline Neve, Herbert van der Voort, Wout OFevanger

Denken als wetenschappers voor leerlingen. Woudschoten 6 november 2015 Arne Mast, Jacqueline Neve, Herbert van der Voort, Wout OFevanger Denken als wetenschappers voor leerlingen Woudschoten 6 november 2015 Arne Mast, Jacqueline Neve, Herbert van der Voort, Wout OFevanger Wat gaan we doen? Welkom, intro en startactviteit (15 min) Inleiding

Nadere informatie

Eindexamen scheikunde havo 2006-II

Eindexamen scheikunde havo 2006-II 4 Beoordelingsmodel Element 115 1 Calcium heeft atoomnummer 20 en americium heeft atoomnummer 95. Dus samen hebben ze 115 protonen. calcium heeft atoomnummer 20 en americium heeft atoomnummer 95 1 2 Een

Nadere informatie

SCHEIKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

SCHEIKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 SCHEIKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de

Nadere informatie

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen

Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,

Nadere informatie

Basischemie voor het laboratorium

Basischemie voor het laboratorium Basischemie voor het laboratorium Dit boek is het basisdeel van een nieuwe chemiemethode voor het laboratoriumonderwijs. Het bevat de lesstof voor het algemene chemische gedeelte van het kwalificatiedossier

Nadere informatie

Domein C: Koolstofchemie. Subdomein: Toepassingen van synthetische polymeren

Domein C: Koolstofchemie. Subdomein: Toepassingen van synthetische polymeren Domein C: Koolstofchemie Subdomein: Toepassingen van synthetische polymeren 28 verband leggen tussen de structuur van synthetische polymeren en de eigenschappen en toepassingen: (supersterke) vezel; kabel;

Nadere informatie

SCHEIKUNDE VWO - NIEUWE EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

SCHEIKUNDE VWO - NIEUWE EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 SCHEIKUNDE VWO - NIEUWE EAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2

Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 918 woorden 13 januari 2005 6,3 193 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Hoofdstuk 1 1.2: De bouw van een atoom.

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores. O is gegeven 1

Vraag Antwoord Scores. O is gegeven 1 Beoordelingsmodel MTBE in drinkwater 1 maximumscore 2 Indien de formule CH 4 O is gegeven 1 2 maximumscore 2 Een juist antwoord kan als volgt zijn geformuleerd: Bij deze reactie verdwijnt de dubbele binding,

Nadere informatie

_ Examen HAVO en VHBO

_ Examen HAVO en VHBO Examen HAVO en VHBO Q) "C C::::s ~.- Q).c (.) en Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Vooropleiding Hoger Beroeps Onderwijs HAVO Tijdvak 2 VHBO Tijdvak 3 Vrijdag 19 juni 13.30-16.30 uur 19 92 Als bij een

Nadere informatie

Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen

Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20 vragen MAVO-4 II EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1983 MAVO-4 Woensdag 15 juni, 9.00 11.00 NATUUR-EN SCHEIKUNDE II (Scheikunde) MEERKEUZETOETS Dit examen bestaat voor iedere kandidaat uit 20

Nadere informatie

9,3. Samenvatting door C woorden 21 mei keer beoordeeld. Scheikunde. Hoofdstuk 1: mengen scheiden en reageren

9,3. Samenvatting door C woorden 21 mei keer beoordeeld. Scheikunde. Hoofdstuk 1: mengen scheiden en reageren Samenvatting door C. 2672 woorden 21 mei 2014 9,3 6 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Curie Hoofdstuk 1: mengen scheiden en reageren Mengsel: bestaat uit verschillende stoffen. Zuivere stof: bestaat

Nadere informatie

Data Science. Fundamentals. In samenwerking met. Data Science & Smart Services Z U Y D. Zuyd University of Applied Sciences

Data Science. Fundamentals. In samenwerking met. Data Science & Smart Services Z U Y D. Zuyd University of Applied Sciences Fundamentals of Data Science Fundamentals of Data Science Data Science & Smart Services In samenwerking met Zuyd University of Applied Sciences Z U Y D Speerpunten DATA SCIENCE SMART SERVICES THEORIE &

Nadere informatie

Klas 11, leerjaar 4 havo

Klas 11, leerjaar 4 havo Schooljaar 2015-2016 Klas 11, leerjaar 4 havo Scholengemeenschap voor Voortgezet Vrijeschoolonderwijs Programma van Toetsing en Afsluiting examenjaar 2016-2017, versie maart 2016 (Erratum Nederlands scheikunde)

Nadere informatie

Samenvattingen koolstofchemie

Samenvattingen koolstofchemie Samenvattingen koolstofchemie Algemeen Notaties Structuurformule: Een structuurformule is een getekende weergave van een molecuul waar alle verbindingen te zien zijn. Voorbeelden: 4.3C op bladzijde 134

Nadere informatie

Onze zoektocht naar de optimale voorbereiding op 21 st century skills. Een impressie van onze professionele leeromgeving.

Onze zoektocht naar de optimale voorbereiding op 21 st century skills. Een impressie van onze professionele leeromgeving. Onze zoektocht naar de optimale voorbereiding op 21 st century skills Een impressie van onze professionele leeromgeving. Life Sciences Kernteam course 10 Carcinogenese. Ruud Holtermans Marjolein Wildwater

Nadere informatie

Eindexamen scheikunde havo 2011 - I

Eindexamen scheikunde havo 2011 - I Beoordelingsmodel Uraanerts 1 maximumscore 2 aantal protonen: 92 aantal elektronen: 88 aantal protonen: 92 1 aantal elektronen: aantal protonen verminderd met 4 1 2 maximumscore 2 Voorbeelden van een juist

Nadere informatie