NEDERLANDSE CONCEPTENBIBLIOTHEEK (CB-NL) VOOR DE GEBOUWDE OMGEVING TUSSENRAPPORTAGE SEPTEMBER 2013

Transcriptie

1 NEDERLANDSE CONCEPTENBIBLIOTHEEK (CB-NL) VOOR DE GEBOUWDE OMGEVING TUSSENRAPPORTAGE SEPTEMBER

2 Inhoud Voorwoord Inleiding Wat is de CB-NL? Uitgangspunten Kwartiermaken Huisvesting Organisatie Communicatie Financiën, planning en risico s Begroting, financiering en uitputting Planning Capaciteit Risico s Activiteiten plan van aanpak Betrekken sector ICT Aansluiten op andere bibliotheken Content van de CB-NL Het werkproces Initiële vulling Werkgroep B&U Werkgroep GWW Werkgroep Ruimtelijke Omgeving (RO) Conclusie Begrippenlijst

3 VOORWOORD Door ontwikkelingen rondom BIM, is een toenemende behoefte ontstaan om digitale gegevens met elkaar uit te wisselen. De noodzaak om deze uitwisseling te doen op basis van een gemeenschappelijke taal wordt intussen breed onderkend. In opdracht van de BIR is in de tweede helft van 2012 een pilot uitgevoerd om te onderzoeken of het mogelijk is om een conceptenbibliotheek te realiseren, die deze gemeenschappelijke taal faciliteert. Op basis van de resultaten van deze pilot besloot in november 2012 de BIR een (voorlopig) tweejarig project te starten: de Nederlandse conceptenbibliotheek voor de gebouwde omgeving (CB-NL). Doel van de CB- NL is om de genoemde gemeenschappelijke taal te definiëren. Met de slogan SAMEN-WERKEN AAN ÉÉN TAAL is het kernteam in samenwerking met de sector aan de slag gegaan. Een nog immer groeiend aantal mensen is enthousiast over dit initiatief en doet op de één of andere wijze mee. Maar naast veel enthousiasme, komen er ook andere signalen uit de sector: - Er zijn mensen die niet weten dat de CB-NL bestaat, of niet begrijpen wat de CB-NL is; - Er zijn mensen die vinden dat de ontwikkeling niet snel genoeg gaat; - Er zijn mensen die zich zorgen maken of de ontwikkeling juist niet te snel gaat. Deze signalen zijn mede reden om voorliggende tussentijdse rapportage op te stellen waarin de actuele stand van zaken wordt beschreven. De CB-NL is een initiatief van en voor de sector. Daarom wordt gestreefd naar maximale transparantie. Deze tussenrapportage draagt daartoe bij, dit naast andere communicatie middelen zoals vele presentaties, een CB-NL-website, en een gedeelde Dropbox projectomgeving. Verondersteld wordt dat de lezer van deze tussenrapportage enige voorkennis heeft. De rapportages uit de pilotfase worden als bekend verondersteld. Amersfoort, september 2013 Kernteam CB-NL, Jaap Bakker Anne-Beth Broeders Bram Mommers Marcel Reuvers Dik Spekkink Henny Stolwijk Rene Wubbels 3

4 1 INLEIDING Voor u ligt de eerste tussenrapportage van de CB-NL. Deze rapportage is de afsluiting van de start- of kwartiermakersfase voor de ontwikkeling van de Nederlandse conceptenbibliotheek voor de gebouwde omgeving (CB-NL). De CB-NL is een initiatief van de Bouw Informatie Raad (BIR) om te komen tot een gemeenschappelijke taal in de bouwsector, waarmee uitwisseling van informatie tussen ketenpartners via geautomatiseerde ICT-processen een stuk eenvoudiger wordt. De Bouw Informatie Raad (BIR) maakt zich sterk voor een succesvolle transitie naar ontwerpen, bouwen en beheren met BIM 1. Een van de belangrijkste obstakels om hiertoe te komen is het gebrek aan eenduidige taalafspraken in de bouwketen. Om deze reden heeft de BIR de realisatie van een gemeenschappelijke conceptenbibliotheek tot speerpunt benoemd. In de tweede helft van 2012 werd een succesvolle pilot afgerond. Deze fase is gerapporteerd in het document Hoofdrapportage pilotfase CB-NL en bevatte naast een verslaglegging van de uitgevoerde pilot, een plan van aanpak voor het vervolg. Op basis van deze rapportage werd in de BIR besloten tot het opstarten van de CB-NL. Het genoemde plan van aanpak wordt momenteel nog steeds gevolgd. Periode Q1 en Q2 zijn inmiddels verstreken. Onderliggende rapportage betreft deze startfase, die de periode tot 1 september 2013 beslaat. In hoofdstuk 2 en 3 beschrijven de contouren van de CB-NL: wat willen we maken, waarom, en welke uitgangspunten hanteren we daarbij. Deze vormen een uitwerking van hetgeen in het oorspronkelijke plan van aanpak is opgenomen. In hoofdstuk 4 wordt vervolgens beschreven waar we organisatorisch staan na het eerste half jaar CB-NL. Hoofdstuk 5 beschrijft de financiën, de risico s en de planning aspecten. In hoofdstuk 6 wordt de (inhoudelijke) voortgang gerapporteerd ten opzichte van de activiteiten zoals vermeld in bovengenoemde hoofdrapportage. Voor detailuitwerkingen van de tussenrapportage wordt steeds verwezen naar de bijlagen. 1 Een BIM (Bouwwerk Informatie Model) is een digitale beschrijving van een (bestaand of in de toekomst mogelijk bestaand) concreet aanwijsbaar bouwwerk in de gebouwde omgeving relevant voor de hele levenscyclus en toeleverketen van dat bouwwerk. Een bouwwerk kan ook infrastructuur zijn. 4

5 2 WAT IS DE CB-NL? Wat is een conceptenbibliotheek? Een conceptenbibliotheek is de gestandaardiseerde taal op basis waarvan objectgeoriënteerde communicatie zou moeten plaatsvinden. Een conceptenbibliotheek is een verzameling van digitaal beschreven generieke concepten (typen of soorten), geordend in een logische en samenhangende structuur, bestaande uit de volgende onderdelen: Termen voor concepten; Expliciete definities van concepten: Beschrijvende (informele) definities met mogelijk verwijzingen naar documenten waar deze definitie uit komt; Definiërende relaties tussen concepten (samenstelling, interactie met functies, specialisatie, verzamelingen, etc.); Synoniem- en homoniemrelaties; (Intrinsieke) eigenschappen behorende bij de concepten inclusief domeinen en eenheden. Waarom een conceptenbibliotheek? Met het ontwikkelen van taalafspraken op nationaal niveau worden belangrijke voordelen behaald bij de toepassing van BIM: 1. Nationale taalafspraken maken het mogelijk om een BIM toe te passen over de grenzen van één enkele (project)organisatie heen; 2. Objectinformatie is gebaseerd op de standaard concepten en kan hierdoor gebruikt en hergebruikt worden in de hele bouwketen en levenscyclus waarbij vele partijen betrokken zijn (ontwerp, calculatie, inkoop, uitvoering, beheer & onderhoud, etc.). Alleen een bibliotheek op nationaal niveau kan al deze partijen afdekken; 3. Er wordt een basis gelegd voor de aansluiting op systemen van fabrikanten en groothandel; 4. Informatie wordt in een eenduidige taal gecommuniceerd waardoor misinterpretaties worden voorkomen (en ICT-systemen deze gegevens automatisch kunnen interpreteren en gebruiken); 5. Het is efficiënter om gezamenlijk taalafspraken te maken dan ieder voor zich. Ook voorkomt dit het ontstaan van allerlei dialecten in de sector die elkaar niet kunnen verstaan. FIGUUR 1: OPLOSSING VAN DE UITWISSELINGSPROBLEMATIEK DOOR TE WERKEN MET STANDAARD CONCEPTEN 5

6 Dit leidt tot: Betere informatie-uitwisseling; Betere ketenintegratie; Betere aansluiting van producten. En tot: Minder faalkosten (o.a. reductie van miscommunicatie en fouten bij de invoer van gegevens); Minder transactiekosten (o.a. door beter hergebruik van gegevens); Minder ontwikkelkosten (o.a. doordat niet iedere organisatie afzonderlijk objectstandaarden gaat opbouwen). Van, voor en door de sector De CB-NL is een initiatief van de Nederlandse Bouwsector, voor de Nederlandse Bouwsector en door de Nederlandse Bouwsector. De CB-NL bestaat niet omdat het moet, maar omdat alle deelnemende partijen overtuigd zijn dat het zinvol is om samen deze bibliotheek te maken. Dit besef is een belangrijke drijfveer binnen het project. Dat betekent: goed luisteren, samenwerken, en proberen zo snel mogelijk met bruikbare dingen voor de sector te komen. Deze producten moeten open en vrij ter beschikking komen. Tegelijkertijd heeft het project de verantwoordelijkheid om zorgvuldig te werken en niet alleen het korte termijn belang te dienen, maar ook het lange termijn belang: een bibliotheek bouwen waar de sector jaren mee vooruit kan. Communicatie en samenwerking is dan ook een belangrijk speerpunt van de CB-NL. 6

7 3 UITGANGSPUNTEN De volgende uitgangspunten zijn aan het project meegegeven: Grondbeginsel 1. De CB-NL is open, transparant, voor iedereen vrij benaderbaar en kosteloos 2 te gebruiken; 2. De CB-NL sluit aan bij nationale en internationale informatiestandaarden 3 ; Scope 3. De CB-NL richt zich op alle fasen van de levenscyclus van een bouwwerk (van initiatief tot sloop). De conceptenbibliotheek dient zodanig te worden ingericht dat deze verschillende perspectieven met dezelfde concepten zijn te realiseren (eenmalige vastlegging, meervoudig gebruik); 4. De CB-NL dekt alle aan de bouw gerelateerde domeinen af (B&U, GWW, installaties, omgeving, etc.); 5. De volgende elementen worden (op termijn) opgenomen in de CB-NL 4 : a. Concepten, eigenschappen en waardedomeinen voortkomend uit wettelijk bindende normen; b. Concepten die door de sector gemeenschappelijk gebruikt worden om te communiceren; c. Definiërende relaties 5, functies, activiteiten en eigenschappen; d. Concepten en eigenschappen die noodzakelijk zijn om aan te sluiten op standaarden van kennisinstituten; 6. Indien het om praktische redenen niet wenselijk is om concepten uit bindende normen in de CB-NL op te nemen, bijvoorbeeld omdat het een heel specifiek kennisdomein betreft, dan kan afgesproken worden om deze concepten onder te brengen in een domein conceptenbibliotheek (bijv. RIONED). 7. Bestaande bibliotheken of classificaties vormen uitgangspunt voor de initiële inhoud van de CB-NL 6. Overeenkomsten worden met synoniemrelaties vastgelegd; 8. De concepten en eigenschappen in de CB-NL bieden een basis voor aansluiting van bestaande initiatieven; 9. Het gebruik van de CB-NL mag niet innovatie remmend werken of ontwerpvrijheden onnodig beperken; 10. De te nemen stappen met de inhoud van de CB-NL mogen nooit zo groot zijn dat de zorgvuldigheid en de bewaking van de consistentie in het geding komt; 11. Zowel de informatie als de structuur in de CB-NL moet betrekkelijk statisch zijn, omdat veranderingen doorwerken in alle informatiestructuren die de CB-NL als uitgangspunt hanteren; 2 Voor het ontwikkelen en beheren van de CB-NL zullen gelden ter beschikking moeten komen, maar het gebruik is kosteloos om de toegankelijkheid van de CB-NL te optimaliseren. De kennisinstituten beheren ieder hun kennis vanuit een eigen financieringsmodel. 3 Zoals IFD, buildingsmart Data Dictionary (bsdd, voorheen IFD library), IFC, COINS, RDF/OWL, etc. 4 Hetgeen niet in de CB-NL wordt opgenomen laten we over aan domein-, organisatie- of projectbibliotheken. Deze bevinden zich in de vrije markt. De marktwerking is hier bepalend voor de ontwikkeling van de bibliotheken. Mocht blijken dat dit zich in strijd met het gemeenschappelijke belang ontwikkelt, dan is dit aanleiding om de afbakening van de CB-NL te heroverwegen (zie paragraaf Positionering verderop in dit hoofdstuk); 5 Definiërende relaties zijn die relaties die het concept definiëren. Als voorbeeld hierbij een tafelblad. Een tafelblad is alleen een tafelblad als het onderdeel is van een tafel. De samenstellingsrelatie tussen tafelblad en tafel is hierbij definiërend. 6 INSPIRE (netwerkmodel) vormt de toparchitectuur, de andere bibliotheken of classificaties zijn subtypes van INSPIRE (netwerkmodel). 7

8 Ontwikkeling en implementatie 12. De CB-NL zal stapsgewijs worden ontwikkeld waarbij deelresultaten direct kunnen worden toegepast. Bij elke nieuwe stap wordt bekeken hoe de kosten en baten zich verhouden. Dit houdt in dat, zelfs als concepten evident in het conceptenbibliotheek lijken thuis te horen, nog steeds besloten moet worden over het moment waarop. Om deze redenen is het belangrijk de inhoud van de CB-NL modulair op te bouwen; 13. De CB-NL is levend zoals ook taal levend is. Er kunnen telkens weer nieuwe concepten en eigenschappen aan toegevoegd worden, maar eventueel ook wijzigen of vervallen. Positionering In een conceptenbibliotheek kunnen in principe oneindig veel concepten ondergebracht worden. Om te bepalen wat er in de CB-NL thuishoort, is de positionering van de CB-NL ten opzichte van andere bibliotheken van belang. De CB-NL staat namelijk niet op zichzelf. Deze is onderdeel van een groter geheel. Op een hoger internationaal niveau, zoals INSPIRE, kunnen er wettelijk bindende afspraken gemaakt zijn waar alle Europese landen bij moeten aansluiten. Onze eigen nationale concepten zijn subtypes van deze internationale concepten. Internationaal zijn alleen die zaken geregeld die op dat internationaal niveau voor alle landen hetzelfde en van toepassing zijn. Op nationaal niveau constateren we eenzelfde principe, we willen alleen die aspecten op een nationaal niveau regelen die voor meerdere partijen binnen Nederland van toepassing zijn. Concepten die hieraan niet voldoen zouden op een lager niveau in een domein specifieke of organisatie specifieke conceptenbibliotheek opgenomen moeten worden. Het gebruik in de context van de hiërarchie, is dat de CB-NL een kapstok functie vervult voor onderliggende bibliotheken, om vervolgens zelf te hangen aan internationale standaarden. In onderstaande illustratie zijn deze (mogelijke) hiërarchieën afgebeeld. Internationaal Uitbreiding van Europa etc Uitbreiding van Nationaal Uitbreiding van CB-NL Belgie Duitsland... Organisaties en domeinen Rijkswaterstaat Uitbreiding van... Productcatalogi Ballast Nedam Arcadis Kennisinstituten... Project/Contract SAA A1-A6 SAA A9 Ga N18... FIGUUR 2: HIËRARCHISCHE VERHOUDING TUSSEN CONCEPTENBIBLIOTHEKEN 8

9 4 KWARTIERMAKEN Op 1 januari zijn we formeel gestart met de ontwikkelfase fase van de CB-NL. Dit betekent onder anderen kwartiermaken: onderdak vinden, de projectorganisatie op orde krijgen, communiceren en tegelijk vaart proberen te maken met de daadwerkelijke ontwikkeling van de CB-NL. 4.1 HUISVESTING In de pilotfase is voorgesteld om intrek te nemen bij Geonovum. Bij Geonovum is veel kennis aanwezig over het opzetten van standaarden en is in staat ons op diverse gebieden te ondersteunen. In januari is Geonovum (gevestigd in Amersfoort) de thuisbasis geworden van de CB-NL. Daarbij is een overeenkomst gesloten met Geonovum over het leveren van ondersteuning op zowel administratief als inhoudelijk gebied. Daarbij kunnen wij gebruik maken van de faciliteiten van Geonovum. De werkzaamheden en overleggen worden zoveel mogelijk Geonovum gepland. Hierdoor ontstaat een fysieke thuisbasis en ontmoetingsplek. De dinsdagen en vrijdagen zijn de vaste CB-NL werkdagen bij Geonovum. Op dinsdag beleggen we de meeste vergaderingen en werkoverleggen, de vrijdagen worden gereserveerd voor het samen uitwerken van stukken en de grotere bijeenkomsten (b.v. ICT vendors). Deze gezamenlijke dagen dragen bij aan de teambuilding en onderlinge kennisuitwisseling. 4.2 ORGANISATIE In de laatste maanden heeft de organisatie steeds meer vorm gekregen. Hieronder is het organogram opgenomen wat daarna wordt beschreven. FIGUUR 3: ORGRANOGRAM CB-NL 9

10 Het project CB-NL is één van de speerpunten van de Bouw Informatie Raad (BIR). Het Programmabureau van de BIR fungeert als (gedelegeerd) opdrachtgever. Voorzitter van het programmabureau is Herman Winkels. Maandelijks informeert de CB-NL met voortgangsrapportages het programmabureau en is er een overleg tussen de voorzitter van het programmabureau en de projectmanager van de CB-NL. Bij calamiteiten loopt de escalatie via de voorzitter van het programmabureau. De adviesraad bestaat uit vertegenwoordigers van de markt, bronhouders en de BIR. Daarmee zijn de belangrijkste stakeholders vertegenwoordigd. De adviesraad komt eenmaal per maand bij elkaar; de adviezen en acties worden gedocumenteerd. De projectmanager draagt de eindverantwoordelijkheid in het project. Hij wordt daarbij administratief ondersteund door Geonovum. Ook is er iemand aangetrokken die verantwoordelijk is voor de project beheersing; financiën, planning en risico s. Dit bleek noodzakelijk om het projectmanagement te kunnen borgen. Het CB-NL werk is in drie aandachtsgebieden verdeeld; Communicatie, Content en ICT. Twee daarvan gaan over het bouwen van de bibliotheek: Content en ICT. Deze zijn opgebouwd uit verschillende werkgroepen en functies. Wekelijks komen de werkgroeptrekkers bij elkaar om de werkzaamheden, ontwikkelingen en voortgang te bespreken. Administratief proces Zoals beschreven wordt een deel van de projectorganisatie door Geonovum ingevuld. Zo is Geonovum verantwoordelijk voor de inkoop. Het inkoopproces verloopt via het reguliere administratieve proces van Geonovum waarbij de uiteindelijke de CB-NL alle contracten en facturen goedkeurt. De CB-NL en Geonovum hebben hiervoor met elkaar procedureafspraken gemaakt en vastgelegd. 4.3 COMMUNICATIE CB-NL bevindt zich in een groot speelveld. Uiteindelijk willen we de gehele bouwsector betrekken. Uitleggen wat we doen, wat de voordelen zijn van de CB-NL en hoe deze toegepast gaat worden, is essentieel. Enerzijds om de markt te verleiden een bijdrage te leveren aan de totstandkoming, anderzijds om uiteindelijk de CB-NL ook te gebruiken. Uiteindelijk zijn een groot aantal (essentiële) stakeholders betrokken bij de bouw van de CB- NL. Goede communicatie is belangrijk voor de nodige samenhang en verbinding. FIGUUR 4: DE CB-NL HEEFT EEN EIGEN GEZICHT GEKREGEN DOOR EEN LOGO TE ONTWIKKELEN. IN DIT LOGO IS EEN VERWIJZING NAAR DE AMBITIE OM ALLE ASPECTEN VAN DE BOUWWERELD TE BEDIENEN, EN NAAR ONZE OPDRACHTGEVER, DE BIR. 10

11 In de afgelopen periode is er op het gebied van communicatie het volgende ondernomen: Om de CB-NL herkenbaar te maken is een logo ontwikkeld; Ten behoeve van eenduidig en consistente communicatie is een aantal CB-NL templates ontwikkeld. Alle uitgaande documenten worden via deze templates samengesteld. Het logo komt hierin terug; De stakeholders en alle andere belangstellenden worden geïnformeerd via nieuwsbrieven en een eigen webpagina op de website van de BIR. Per 3 september 2013 heeft de CB-NL de beschikking over een eigen website; waar heel duidelijk de link wordt gelegd naar de BIR. Hierop zal gecommuniceerd worden over de CB-NL. In de toekomst worden ook documenten beschikbaar gesteld en kan toegang verkregen worden tot de feitelijke data van de CB-NL; De gegevens van alle CB-NL stakeholders worden bijgehouden in een stakeholderdossier. Hierdoor is overzicht gecreëerd van wie waarbij betrokken is en wat de informatiebehoefte is; Alle CB-NL teamleden en stakeholders hebben toegang tot de producten en projectinformatie van CB-NL via DropBox; Om in contact te blijven met de achterban, heeft het CB-NL team een groot aantal presentaties gegeven. Deze presentaties zijn ook allemaal terug te vinden via DropBox. 11

12 Aansluiting Tool Betrekken sector 5 FINANCIËN, PLANNING EN RISICO S Binnen het CB-NL project is een vaste rol ingericht voor projectbeheersing (zie ook 4.2). Deze beheerst de planning, risico s en financiën waarmee het projectmanagement wordt geborgd. Geonovum houdt het contractdossier en de financiële boekhouding bij. Hierover zijn procedurele afspraken gemaakt. De eindverantwoordelijkheid ligt bij de projectmanager van de CB-NL. Richting de BIR wordt periodiek op standaard wijze gerapporteerd over planning, risico s en financiën. 5.1 BEGROTING, FINANCIERING EN UITPUTTING De begroting betreft circa 1 miljoen euro voor 2013 en circa 1 miljoen voor Binnen de BIR wordt nog gewerkt aan het rond krijgen van dit benodigd budget. Los daarvan zijn op dit moment nog niet alle reeds toegezegde bedragen voor 2013 binnen. Dit vormt een groot risico voor de continuïteit van het project. Hieraan wordt op dit moment veel aandacht besteed. De bestedingen lopen conform de verwachtingen. Er worden inspanningen verricht om het verschil tussen de begrote uitgaven en inkomsten te dichten. Voor een gedetailleerd overzicht van de financiële planning en financiële uitputting zie bijlage A. 5.2 PLANNING Er wordt maandelijks aan dashboard aan het programmabureau van de BIR geleverd. Voor het actuele dashboard over de voortgang van de CB-NL (Q3 rapportage) zie bijlage B. Samengevat ligt de algehele planning goed op schema. De inhoudelijke voortgang wordt beschreven in hoofdstuk 5 van deze tussenrapportage. De planning wordt aangehouden uit het oorspronkelijke plan van aanpak. Een kleine bijstelling is gemaakt in de tijdplanning op basis van de voortgang tot nu toe. Hieronder is deze geactualiseerde planning opgenomen. Er is ook een detailplanning voorhanden van de activiteiten zoals hieronder beschreven. Hiervoor wordt verwezen naar de capaciteitsaanvraag in bijlage C. Wat Uitwerking Wanneer Communicatie sector en softwareleveranciers Inschrijving sector PvE tool De sector en de softwareleveranciers dienen in breed verband geïnformeerd te worden over de komende ontwikkelingen en het voornemen van de publieke opdrachtgevers om de CB-NL voor te schrijven. Geïnteresseerden uit de sector kunnen zich aanmelden als werkgroeplid om zo een bijdrage in-kind te leveren aan de ontwikkeling van de CB-NL. Opstellen van het PvE voor de tool voor de CB-NL. In deze rapportage is een aantal uitgangspunten hiervoor opgenomen. Q Q Q1-Q Q Realiseren tool Eerste versie van de tool Q3 Q Doorontwikkeling tool Aansluiting zoeken op andere bibliotheken Gedurende de looptijd van de Ontwikkel- en Beheerfase wordt stapsgewijs doorontwikkeld. Verdere afspraken maken met internationale organisaties (buildingsmart) en kennisinstituten (ETIM, STABU etc.) over de afbakening tussen en aansluiting op de CB-NL. Q t/m Q Q1 Q

13 Afronding Pilots Inhoud Opzetten topstructuur van de concepten Opschonen en aanvullen inhoud bsdd-nl Opbouwen inhoud CB-NL Uitvoeren praktijktoets / experimenten. Pilots Afronding, evaluatie en plan van aanpak vervolg Opzetten topstructuur Q1-Q Werkgroepen gaan aan de slag met de data in de bsdd-nl. Ze doen voorstellen voor het verbeteren en aanvullen van de bestaande inhoud. De eerste prioriteit ligt voor zowel B&U als ook GWW hierbij op het afronden van de in de (B&U) pilotfase behandelde objectgebieden ( dragen en lucht behandelen ). De inhoud wordt daarbij getoetst door werkgroepen. Vanuit de topstructuur wordt de data uit de bsdd-nl gecontroleerd overgezet naar de definitieve CB-NL. Hierbij wordt steeds kritisch gekeken of alle data daadwerkelijk thuishoren in de CB-NL. Op basis van de vrijgegeven gemodelleerde inhoud zullen de werkgroepen experimenten uitvoeren om de werkwijze met de CB-NL en de inhoud van de CB-NL te toetsen. Voorafgaande aan een mogelijke normering van de CB-NL door grote opdrachtgevers, wordt de CB-NL in twee á drie pilots getoetst. Deze dienen als referentie-implementaties voor het daadwerkelijk normeren van de CB-NL. Afronden van de Ontwikkel- en Beheerfase, evalueren van de resultaten en het maken van een plan voor het vervolg. Q Q Q t/m Q Q t/m Q Q1-Q Q CAPACITEIT Er wordt een aanzienlijke inspanning van de markt worden gevraagd. Op basis van de pilotrapportage kwam deze inschatting uit op ca. 1,5 miljoen euro per jaar. Intussen is beter bekend welke inspanningen van de markt gevraagd worden voor welke activiteiten. Het betreft de minimale capaciteit die noodzakelijk is om de gewenste resultaten te bereiken. Voor het formaliseren van de benodigde capaciteit wordt per brief een uitvraag gedaan aan alle betrokkenen en geïnteresseerden van de CB-NL. De werkpakketten zijn door de werkgroepen gedefinieerd en worden als bijlage bij de genoemde brief gevoegd. Dit met als doel de bemensing voor het uitvoeren van de werkzaamheden op orde te krijgen, en aan te laten sluiten bij de behoeften van de gebruikers. De capaciteitsaanvraag aan de sector is opgenomen in bijlage C. 5.4 RISICO S Risico s zitten vooral bij: omgeving, communicatie, kosten/beschikbare capaciteit, technische complexiteit en content. Aansluiting van de CB-NL op nationale en internationale standaarden moet geborgd zijn, om daadwerkelijk effectieve communicatie in de sector te bewerkstelligen. Hier wordt sterk op gestuurd; Voorwaarde voor succes is dat de CB-NL samenwerkt met de sector. Als de sector niet het gevoel heeft geholpen te worden door de CB-NL, dan valt het draagvlak snel weg. Op communicatie wordt daarom extra gestuurd; Voor wat betreft kosten is zowel de financiering als de uitgaven een aandachtspunt. De financieringskant is nog niet gedicht, en de kostenkant heeft ook een mate van onzekerheid, omdat niet alle problemen die kunnen ontstaan vooraf financieel in te schatten zijn. Zowel op financiering als uitputting wordt actief gestuurd; 13

14 Als de markt niet voldoende in-kind capaciteit levert, wordt de opbouw van de CB-NL vertraagd en ontstaan ook risico s voor de kwaliteit en bruikbaarheid van het gerealiseerde product. Daarom worden capaciteitsafspraken zo goed mogelijk vooraf met sectorpartijen gemaakt; Inhoudelijk zijn risico s onderkend ten aanzien van complexiteit van de CB-NL, beheersbaarheid van de informatie en op technologische beperkingen van beschikbare software. De CB-NL is een zoekproces waarbij steeds keuzen gemaakt worden. Het is niet zo dat de CB-NL kan steunen op reeds volledig uitontwikkelde methodieken en standaard softwareondersteuning. Op de inhoudelijke risico s wordt gestuurd door voldoende kennis in te schakelen en gezamenlijke kleine stapjes te maken. 14

15 6 ACTIVITEITEN PLAN VAN AANPAK Op basis van de in het plan van aanpak opgenomen activiteiten, wordt in dit hoofdstuk beknopt ingegaan op de stand van zaken. Voor verdere uitwerking wordt naar de bijlagen verwezen. 6.1 BETREKKEN SECTOR Tijdens de pilotfase in 2012 is vastgesteld dat de betrokkenheid van de sector essentieel is voor het slagen van de CB-NL. De sector moet in deze gezien worden in de breedste zin van het woord; alle ketenpartners, inclusief opdrachtgevers, dienen betrokken te zijn. Inschrijven sector Tijdens de pilotfase was de sector op informele wijze betrokken, dus niet op basis van formele capaciteitsaanvragen. Ten tijde van het besluit om met de CB-NL te starten, heeft de sector informeel toegezegd in-kind capaciteit te leveren aan de ontwikkeling. Er is voor deze informele werkwijze gekozen omdat capaciteitsaanvragen nog onvoldoende gemotiveerd c.q. onderbouwd konden worden. Gedurende de startfase is bewust een beperkt aantal personen uit de marktsector betrokken geweest bij de CB-NL. Deze hebben meegewerkt aan het opstellen van gedetailleerde beschrijving van het werkproces en het werkpakket. Hiermee hebben we een betere capaciteitsvraag weten te formuleren. Deze capaciteitsaanvraag wordt nu aan de markt voorgelegd. Van marktpartijen wordt gevraagd om voor de beschreven werkzaamheden in-kind capaciteit te leveren en dit formeel te bekrachtigen. Voor de betreffende capaciteitsaanvraag wordt verwezen naar bijlage C. Communicatie met software leveranciers In de pilotfase in 2012 zijn de doelstelling en scope van de CB-NL bewust enkel vanuit markt geformuleerd. Hierbij zijn de ICT-vendors niet betrokken geweest. Het succes van de CB-NL is echter wel sterk afhankelijk van ICT-vendors; of hun ICT applicaties functionaliteit bieden waarmee de CB-NL geautomatiseerd kan worden toegepast. Daarom dat we in april een sessie hebben georganiseerd specifiek voor ICT-vendors. Deze sessie is boven verwachting druk bezocht. De aanwezigen zijn uitgebreid over alle facetten van de CB-NL geïnformeerd. Tegen het eind van de sessie is gevraagd welke ICT-vendors actief willen deelnemen in de ontwikkeling van de CB-NL. Daarop hebben een kleine tien partijen aangeven proactief betrokken te willen zijn. Met deze partijen zijn we in augustus opnieuw samengekomen. Tijdens deze sessie zijn de ICT-vendors geïnformeerd over de actuele stand van zaken en voortgang in de ontwikkeling. Ook is gesproken over een aantal basale gebruikscenario s. We hebben gevraagd wie bij wijze van oefening CB-NL functionaliteit in hun software willen bouwen op basis van deze gebruiksscenario s. Het doel hiervan is een concrete toepassing van de CB-NL te hebben en te kunnen delen, technisch te leren van deze oefening, en een uitgangspunt te hebben voor verdere definiëring van gebruikscenario s. Hierop hebben vier partijen positief gereageerd. Op korte termijn zullen we concreet met minimaal twee ICT-vendors hieraan gaan werken. Een heel positief resultaat. 15

16 6.2 ICT ICT is een belangrijk aspect van de CB-NL. Niet alleen omdat de wereldwijde ontwikkelingen rondom informatietechnologie ten grondslag liggen aan de behoefte van (digitale) semantische afspraken, de CB-NL zelf is voor een belangrijk deel gestoeld op ICT-oplossingen. Hieronder wordt ingegaan op twee actuele en essentiële onderdelen van het ICT-vraagstuk; de modeling guide en de tooling om de CB-NL te kunnen modelleren. Modeling guide Door sommige ook wel het geheime Coca Cola recept genoemd. De modeling guide beschrijft de wijze waarop de CB-NL wordt gemodelleerd. De ICT werkgroep heeft hier vanaf het begin van de startfase hard aan gewerkt. Begin juni is de eerste versie afgerond, deze is opgenomen in bijlage D. Er diende een aantal niet-triviale keuzes gemaakt te worden, met daarbij het risico dat specialisten zouden blijven hangen in discussies zonder uiteindelijk tot een keuze te komen. Door sterk te sturen op resultaat, en een goede constructieve samenwerking, zijn de keuzes vrijwel unaniem gemaakt en vastgelegd in de modeling guide. Deze guide is zeker nog niet volledig, maar afdoende om de eerste modelleringsstappen te kunnen zetten. Dit geeft vervolgens verdere input om de guide verder aan te scherpen. Parallel hieraan laten we externe deskundigen de guide beoordelen om ons ervan te verzekeren dat we de juiste weg bewandelen en verder draagvalk te creëren. Tot op heden zijn de reacties zeer positief. Belangrijkste keuze is de keuze voor RDF/OWL, een taal van het W3C-consortium voor het semantisch modelleren van kennis. Deze taal sluit helemaal aan bij onze uitgangspunten voor de CB-NL. In het bijzonder onze filosofie van gedistribueerde bibliotheken zien wij terug in RDF/OWL waarbij een netwerk van bibliotheken ontstaat die met elkaar kunnen communiceren. ICT-tooling Om een bibliotheek op te kunnen bouwen is specifiek ICT-gereedschap nodig: een modelleringstool. Op dit moment gebruiken wij daarvoor een open-source applicatie genaamd Protégé. Dit is echter een vrij academische benadering die niet helemaal geschikt is voor een productieomgeving. Daarom zijn wij op zoek naar een modelleringstool die daarvoor beter geschikt is. Belangrijk is te definiëren waaraan dit gereedschap, ICT tooling, moet voldoen. De ICT werkgroep heeft op basis van de modeling guide een Programma van Eisen (PvE) opgesteld voor deze modelleringstool. Hoewel we ons in eerste instantie hebben gericht op het werk van een modelleur, is er ook een doorkijk gemaakt naar experts en gebruikers. Op basis van dit PvE worden op dit moment verschillende tools bekeken. Er is een eerste schifting gemaakt. Met een beperkt aantal partijen doorlopen we momenteel een zogenaamde Proof of Concept. Gedurende een dag worden er allerlei facetten van de tool onderzocht. Er is op dit moment nog geen keuze gemaakt. 16

17 6.3 AANSLUITEN OP ANDERE BIBLIOTHEKEN IN DE AFGELOPEN PERIODE IS DE POSITIE VAN DE CB-NL TEN OPZICHTE VAN HAAR OMGEVING VERDER UITGEWERKT. ONDERLIGGEND IS EEN INRICHTINGSDISCUSSIE GEVOERD OVER HET INFORMATIELANDSCHAP WAARVAN NATIONALE EN INTERNATIONALE KENNISINSTELLINGEN EN STICHTINGEN ONDERDEEL UITMAKEN. BELANGRIJK UITGANGSPUNT IS, CONFORM Figuur 2: Hiërarchische verhouding tussen conceptenbibliotheken, dat de CB-NL een onderdeel is van dit informatielandschap, en niet de vervanger van andere informatiebronnen. Het is niet de bedoeling om inhoudelijke kennis die normaliter bij externe partijen belegd zijn in de CB-NL te gaan beheren. De CB-NL mag ook niet remmend werken op ontwikkelingen in de sector. Kennis wordt zoveel mogelijk ontwikkeld en beheerd daar waar de kennis zit. De CB-NL moet primair in staat zijn taalafspraken uit verschillende kennisdomeinen met elkaar te verbinden middels een semantisch opgebouwde taalstructuur. Elk kennisgebied kent eigen afspraken, zowel op het gebied van taaldefinities als gebruikseisen. De CB-NL verbindt termen uit kennisgebieden maar vervangt ze niet. Het principe is weergegeven in onderstaande Figuur 5. De CB-NL bestaat uit een centrale kern ofwel core waaraan de verschillende bronbestanden gemapt (gerelateerd) kunnen worden. Dat betekent dat de relatie tussen een term in de CB-NL en een ander bronbestand gelegd wordt. Bijvoorbeeld als het woord leiding in meerdere bronnen voorkomt met dezelfde betekenis, dan zal het woord leiding ook in de CB-NL terugkomen. De relaties die gelegd wordt hebben een betekenis, bijvoorbeeld is synoniem van. Softwareapplicaties kunnen hiermee de term in leiding in verschillende verzamelingen duiden. CB-NL core Concept. Concept V Semantische def. Concept X Relatie Semantische def. Bronverzameling 1 Aanvullende eigenschappen en relaties Concept x Brondefinitie Property A Property B.. Relatie Semantische opbouw; Definierende eigenschappen en definierende relaties Property A Semantische def. Bronverzameling 2 Concept x Brondefinitie Property A Property C Aanvullende eigenschappen en relaties FIGUUR 5: DE CB-NL CORE VERBINDT BRONBESTANDEN MET ELKAAR MIDDELS EEN MECHANISME VAN MAPPING In het afgelopen halfjaar is met nationale en internationale bronhouders gesproken over het leggen van verbindingen met de CB-NL en de betreffende bronverzamelingen. Deze bronverzamelingen worden nu veelal nog als kopie ondergebracht in de CB-NL. Dit omdat de bronverzameling als een RDF/OWL verzameling opgebouwd dient te zijn. Met de individuele bronhouders worden afspraken gemaakt over het mappen van deze bronbestanden aan de CB-NL. Ook worden afspraken gemaakt hoe om te gaan met de kopie van de bron. Uitgangspunt is dat de bronhouder zelf verantwoordelijk is en blijft voor de content van de bronverzameling, en bij voorkeur ook zelf de bronverzameling als RDF/OWL ontologie publiceert. 17

18 Internationaal Internationaal zijn twee belangrijke partners van belang: 1. Building Smart International (bsi). Beheerder van o.a. de bsdd (building Smart Data Dictionary) en IFC. De bsdd is een internationale conceptenbibliotheek. Binnen deze conceptenbibliotheek bestaan verschillende contexten voor de individueel deelnemende landen. Nederland heeft ook een eigen context, oorspronkelijk ingebracht via de STABU. Gelijke termen uit de verschillende contexten zijn aan elkaar gerelateerd (gemapt) zodat uitwisseling van informatie contextoverschrijdend mogelijk is. De bsdd heeft ook een IFC-context waarin de in IFC voorkomende concepten terug te vinden zijn. Om de bsdd te kunnen benaderen dient een lidmaatschapsbijdrage betaald te worden. De CB-NL wil graag aansluiten bij de bsdd, en de CB-NL te mappen aan de Internationale context. Voorwaarde is wel, dat de sector vrijelijk moet kunnen blijven beschikken over de CB-NL concepten, en dat het eigendom van de concepten niet weggegeven wordt. Hierover is een overeenkomst in voorbereiding (zie bijlage E). De CB-NL neemt het partnerschap van de bsdd dan over van de STABU. Tegelijkertijd wordt ook in breder verband gekeken naar de samenwerking met bsi; 2. Het Open Geospatial Consortium (OGC). De OGC is beheerder van een groot aantal internationale GEOstandaarden. Een bekende open standaard is CityGML. In GEO-standaarden zijn veel taalafspraken vastgelegd. Deze zijn vaak breder toepasbaar dan alleen in de GEO-wereld. Daarom is aansluiting noodzakelijk. Communicatie en aansluiting met de (inter)nationale GEO-wereld, en aansluiting met GEOproducten, verloopt via de stichting Geonovum in samenwerking met de CB-NL Werkgroep Ruimtelijke Omgeving. Nationaal Nationaal is een grote verscheidenheid aan bronhouders onderkend. Vaak zijn het stichtingen die bronkennis met de sector hebben afgesproken en vastgelegd. In periodieke vergaderingen, het zogenaamde bronhouders overleg, is met de verschillende bronhouders gesproken over hun relatie met de CB-NL. Met deze bronhouders zijn afspraken gemaakt. Een aantal van de bronhouders heeft al een dataset beschikbaar gesteld aan de CB-NL, waarvan weer een deel nu al ondergebracht is in de werkomgeving van de CB-NL. In bijlage F is de actuele stand van zaken vastgelegd ten aanzien van de afspraken met de verschillende bronhouders. 6.4 CONTENT VAN DE CB-NL Onder het begrip Content verstaan wij de daadwerkelijke inhoud van de CB-NL, de termen, definities, relaties, etcetera. De werkzaamheden die daaraan zijn gerelateerd zijn alle werkzaamheden ten behoeve van het bepalen van de informatiebehoefte en het verwerven en onderhouden van de vulling van de bibliotheek. Inhoudelijke werkzaamheden zijn in de afgelopen perioden in verschillende werkgroepen uitgevoerd: Bepalen van de relatie tussen de gegevensinhoud in bsdd en de CB-NL; Bepalen van een strategie voor het opbouwen van de inhoud van de CB-NL; Werkgroep ICT: Bepalen van de topstructuur van de CB-NL en opstellen van een netwerkmodel; Bronhoudersoverleg: Bepalen van beschikbare bronbestanden; Werkgroep GWW, B&U: Bepalen van de informatiebehoefte op het gebied van GWW en confrontatie met beschikbare informatiebronnen; Werkgroep Ruimtelijke Omgeving (RO): Bepalen informatiebehoefte voor Ruimtelijke Omgeving, maken van een inventarisatie van beschikbare RO-bronnen, voornamelijk uit GEO-bronnen en een behoeftebepaling van stedelijk beheerders. In de eerst volgende paragraaf wordt het werkproces beschreven. Daarna voor elke per aandachtsgebied de specifieke werkzaamheden. 18

19 6.4.1 HET WERKPROCES Voor het opbouwen van de inhoud van de CB-NL is een strategie bepaald. Daarbij zijn een tweetal grensvlakken van belang: De informatiebehoefte uit de sector; Het aanbod van beheerde kennis in de sector. De CB-NL zit tussen deze 2 werelden in (zie onderstaande Figuur 6). Daarom is een procedure uitgewerkt hoe de CB-NL in dit speelveld gaat opereren om tot een goede, gevalideerde inhoud te komen. Opdrachtgevers softwareleveranciers Onderhoudsbedrijven Architecten adviseurs Bouwbedrijven Installateurs Beheerders Raadplegen / markt Commentaar / wensen / prioriteiten / voorstellen content Webservice (API) Spelregels for the Virtuele Werkvloer Helpdesk CB-NL Modelleringsprinci IT- Werk- tooling groepen Nieuwe content Geautoriseerde Modellerings- Signalering, Redactie content Modelleurs principes ICT prioritering werkgroep bronhouders FIGUUR 6: CB-NL WERKPROCES VOOR GENEREREN CONTENT INCLUSIEF RELATIES MET ANDERE BRONVERZAMELINGEN (MAPPEN) De CB-NL zal starten met een initiële vulling. Deze vulling is nog niet compleet, voldoet waarschijnlijk niet aan de behoefte uit de sector, en zal naar verwachting nog aangepast worden. Wij vinden het uitermate van belang dat we dit bepalen in overleg met de sector. Daarom wordt een virtuele werkvloer ingericht. Dat wil zeggen: alle informatie in de CB-NL wordt gepubliceerd, zodat de gehele sector hiermee vast aan de slag kan. Tegelijkertijd wordt een mogelijkheid gefaciliteerd om commentaar, opmerkingen en wensen te posten. Zodoende ontstaat een virtuele werkvloer van gebruikers die on-the-job de CB-NL evalueren. Deze virtuele werkvloer voedt de werkgroepen, die zelf ook aanvullend inhoudelijke deelgebieden uitwerken en controleslagen uitvoeren. Beide stromen van informatie (uit de werkgroepen en uit de virtuele werkvloer) komen terecht bij een redacteur, die namens de werkgroep alle input verwerkt in een format waar een modelleur mee kan werken. De modelleurs voeren op een methodisch consistente wijze de aanvullingen en wijzigingen door. 19

20 De redacteur heeft nog een andere belangrijke taak. Hij vormt een aansluiting naar de bronhouders van (genormeerde) taalstructuren. Het is niet de bedoeling dat de CB-NL onnodige dubbelingen gaat vastleggen. Het is dus aan de redacteur om te bepalen of een informatiebehoefte die voortgekomen is uit de virtuele werkruimte of uit de werkgroepen thuishoort in de CB-NL of in een externe bron van een andere bronhouder. De werkgroep toetst dit en besluit over de twijfelgevallen. Door andere bronsystemen te mappen aan de CB- NL is het goed te onderscheiden waar men welke informatie mist. Om het gehele proces mogelijk te maken zijn ICT-hulpmiddelen en richtlijnen (de zogenaamde modeling guideline) nodig. Dit wordt verzorgd door de ICT-werkgroep (zie 6.2). De modelleurs staan onder leiding van de ICT-werkgroep INITIËLE VULLING Aan het begin van de opstartfase is gezocht naar goede bronnen om mee van start te gaan in de CB-NL. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen bronbestanden voor het vullen van de Core 7 van de CB-NL en bronbestanden van bronhouders waarmee de CB-NL zou moeten kunnen communiceren die maar geen onderdeel vormen van de door de CB-NL beheerde content. Figuur 7 laat de totale opzet van de CB-NL zien, met het onderscheid tussen de CB-NL Core en andere bronbestanden. De core Gezocht is naar een geschikte initiële vulling voor de core. Deze initiële vulling is nadrukkelijk conceptioneel. Alleen geëvalueerde data krijgt een definitieve status. 1. Semantic Concepts. Voor de B&U-sector was al in de pilot vastgesteld dat gestart zou worden met het huidige Semantic Concepts. In de afgelopen periode is het eigendom van Semantic Concepts overgenomen door de CB-NL. In een testomgeving is Semantic Concepts intussen klaargezet als onderdeel van de CB-NLcore. 2. Cheops (CROW). Voor de GWW is niet veel beschikbaar in Semantic Concepts. De CROW beschikt echter over een conceptenbibliotheek die sinds enige tijd niet meer verder wordt ontwikkeld: Cheobs. In Cheobs is het afgelopen decennium veel geïnvesteerd door de sector, in het bijzonder door de CROW. Om deze gemaakte inspanning zo veel mogelijk te kunnen benutten, heeft de CROW zich bereid getoond om Cheobs ter beschikking te stellen. Cheobs wordt ondergebracht in de CB-NL-core, als initiële vulling. 3. Ten slotte is nog een goede topstructuur nodig om alle concepten in de core op eenduidige wijze aan op te hangen. Deze topstructuur is in concept opgesteld door de ICT-werkgroep. De topstructuur is verrijkt met een integraal netwerkmodel, waarmee op consistente wijze voor alle soorten areaal abstracte concepten (verbindingen, knopen, juncties volgens het internationaal genormeerde INSPIRE netwerkmodel ) wordt uitgewerkt naar concrete concepten (vergaderzaal, viaduct). Dit netwerkmodel is structuur bepalend voor de CB-NL. 7 De core is de verzameling van termen en concepten binnen de CB-NL waarvoor de verantwoordelijk voor zowel de inhoud als publicatie bij de CB-NL ligt. 20

21 Contexten Met een groot aantal bronhouders (zie bijlage F) zijn afspraken gemaakt over het beschikbaar stellen van bronnen. Intussen een aantal bronverzamelingen toegevoegd aan de CB-NL 8, zodat met mapping gestart kan worden. Belangrijke bronbestanden die intussen via de CB-NL ontsloten worden zijn bijvoorbeeld ETIM, de IFC property set en IMGeo. CB-NL Semantic Concepts CB-NL TOP CB-NL core B&U core GWW core CB-NL CHEOBS Bronbestand Bronbestand WERKGROEP B&U Voor de volledige rapportage van de werkgroep B&U zie bijlage G FIGUUR 7: CONFIGURATIE CB-NL De Werkgroep B&U heeft in de verkenningsfase een Plan van Aanpak opgesteld voor de ontwikkeling van de content van CB-NL voor de B&U-sector en daarin prioriteiten gesteld. De behoeftebepaling heeft zich langs de volgende lijnen voltrokken: Ontwikkelen van een visie op de ontwikkeling en het beheer van CB-NL (zie Figuur 6); Bespreking op startbijeenkomst Werkgroep B&U; Tweede bijeenkomst Werkgroep B&U: behoeftebepaling en brainstorm over een praktische werkwijze; Frequente contacten met verwante kennisnetwerken en (collectieve) ontwikkelingsprojecten, zoals: - Expertnetwerk BIM van NLingenieurs; - Technisch Cluster Detailniveaus BIM in het kader van het Branche Innovatie Contract (BIC), dat BNA, NLingenieurs, Bouwend Nederland en Uneto-VNI hebben gesloten met TNO; - Deelnemers aan het voorgenomen IPC-project Uniforme Werkmethodiek BIM ; - Deelnemers aan het voorgenomen IPC-project Met BIM op weg naar nieuwe verdienmodellen. Kenmerkend voor de B&U-sector is, dat de vraag naar afspraken zoals die in het kader van de CB-NL zullen worden gemaakt, vooral komt vanuit opdrachtnemerzijde. (Vooroplopende) bedrijven - architectenbureaus, advies- en ingenieursbureaus, bouwbedrijven, installatiebedrijven - die in projecten bezig zijn met BIM, ondervinden dat het ontbreken van afspraken hen dagelijks geld kost. Er is in de B&U-sector een acute behoefte aan: Afspraken over de eenduidige benaming van objecten die in gebouwen kunnen voorkomen; Afspraken over de benaming van mogelijke eigenschappen van die objecten; Afspraken over de eenheden waarin die eigenschappen worden uitgedrukt. 8 Deze bronverzamelingen zijn opgenomen in zogenaamde namespaces. Dit is een RDF/OWL term voor een afzonderlijk onderdeel van een ontologie. 21

22 Deze afspraken vormen samen de meest basale randvoorwaarden om te bewerkstelligen dat de verschillende computerapplicaties die bouwpartners in de loop van een bouwproces gebruiken bij de uitvoering van hun projecttaken, data uit een BIM kunnen interpreteren en hergebruiken zonder menselijke vertaalslag. De Werkgroep B&U wil dan ook op korte termijn lijsten genereren van standaardbenamingen voor objecttypen, eigenschappen (properties) en eenheden en deze delen met de sector. Daarnaast voorziet het Plan van Aanpak voor de B&U: Het (verder) ontwikkelen van de content van de CB-NL voor de B&U-sector (de CB-NL core B&U ) door het opschonen en aanvullen van steeds overzichtelijke, behapbare domeinen van de huidige concept vulling (de Werkgroep B&U bepaalt de prioriteiten bij de keuze van de domeinen); Het leggen van verbanden met de meest relevante externe standaarden (in ieder geval IFC en ETIM) en bibliotheken ( bronverzamelingen ) die niet in de CB-NL worden overgenomen, maar wel relevante aanvullingen op de CB-NL bevatten (zoals NEN normen en STABU/BWBRD); Het ontwikkelen en verankeren van een duurzame ontwikkel- en beheeromgeving, die borgt dat de ontwikkeling, het beheer en het gebruik van CB-NL doorgaat nadat het huidige BIR-project per 31 december 2014 wordt beëindigd. Dit laatste punt is uiteraard van belang voor heel CB-NL en niet alleen voor het deel voor de B&U-sector, maar de Werkgroep B&U kan dit niet los zien van het ontwikkelproces tot eind Opschonen en aanvullen inhoud bsdd-nl De huidige Nederlandse context van de bsdd bestaat uit een oude dump uit 2010 van Semantic Concepts. Hiermee wordt momenteel niet gewerkt, omdat een actuelere versie van Semantic Concepts is overgenomen door de CB-NL. Bovendien is Semantic Concepts niet de enige bron waaruit de CB-NL gaat bestaan. De huidige bsdd-vulling moet dan ook vervangen worden. Daarmee wordt echter nog gewacht totdat de overeenkomst tot samenwerking tussen de bsdd en de CB-NL is gesloten WERKGROEP GWW Voor de volledige rapportage van de werkgroep GWW zie bijlage H. Na de kick-off van het project Conceptenbibliotheek voor de gebouwde omgeving (CB-NL) is de contentgroep GWW gestart met het in kaart brengen van de informatiebehoefte omtrent concepten die van belang zijn voor de GWW sector. Tijdens deze kick-off, op de Kromhout kazerne in Utrecht, is besloten om de behoefte bepaling vorm te geven rond het concept weg. Op basis van dit concrete concept is de generieke behoefte omtrent concepten in beeld gebracht. Omdat de GWW-contentgroep vrij omvangrijk is, ongeveer 25 mensen, is besloten om in kleiner comité de informatiebehoefte in kaart te brengen deze groep heeft zichzelf praktijkgroep GWW genoemd en bestond uit de volgende personen: Gilby Moelands BAM Infraconsult Renzo van Rijswijk Strukton Anton Beks Heijmans Jan Dirk Buining Arcadis Anne Bert Slomp Royal HaskoningDHV Wouter Schepers Volker Infradesign Kees van Belzen DON bureau Rene Wubbels ProRail 22

23 In eerste instantie was het doel van de praktijkgroep GWW het ontwikkelen van een format voor het in beeld brengen van de informatiebehoefte met betrekking tot concepten voor de GWW-sector. Het idee was het dit format later gebruikt zou gaan worden door grotere GWW-werkgroep. Het concept weg is voor de inventarisatie van de informatiebehoefte onderverdeeld in de volgende subtypen: Verkeersweg Vaarweg Spoorweg Door de praktijkgroep is het concept vanuit verschillende fasen bekeken: Contractvoorbereiding Ontwerp Realisatie Beheer en sloop Omdat het in beeld brengen van de informatiebehoefte vanuit een greenfield -situatie een moeizaam proces bleek is gaande weg het accent van de vraagzijde van de informatiebehoefte verschoven naar de aanbodzijde van informatie. Een van de bronnen van CB-NL is Cheobs (zie bij Initiële vulling). Tussen CB-NL en de beheerder van Cheobs, het CROW zijn afspraken gemaakt over het gebruik van Cheobs door CB-NL. In september zal Cheobs in CB-NL zijn opgenomen en vormt dit het uitgangspunt bij het vullen van CB-NL met concepten uit de GWW sector WERKGROEP RUIMTELIJKE OMGEVING (RO) Voor de volledige rapportage van de werkgroep RO zie bijlage I. De Werkgroep Ruimtelijke Omgeving heeft in een aantal werksessies een werkplan opgesteld voor de content vanuit Ruimtelijke Omgeving voor CB-NL. De ruimtelijke omgevingsinformatie is informatie van de omgeving die van toepassing is in het plan-, ontwerp, bouw, ingebruikname en sloopfase. Het gebruik van ruimtelijke omgevingsinformatie zoals wegen, geologie, terreinen, kadastrale percelen, bodemsamenstelling, monumenten, kabels en leidingen, etc. is onderdeel van het gehele bouwproces. De mogelijkheden van deze informatie in het bouwproces zijn uitgewerkt in paragraaf 2.3 van het werkplan Ruimtelijke Omgeving. Een aantal voorbeelden van bronbestanden Ruimtelijke Omgeving zijn hieronder afgebeeld. De hoofddoelen die de werkgroep Ruimtelijke Omgeving met het werkplan wil bereiken zijn: Hergebruik van al eenduidig vastgelegde ruimtelijke omgevingsinformatie (as-is) in de verschillende fasen van de bouwprocessen van B&U en GWW. Hergebruik van de uit het bouwproces ontstane informatie (as-built) voor een efficiëntere bijhouding van de ruimtelijke omgevingsregistraties. 23