Welke onderdelen van de Agenda van Twente zijn terecht gekomen in mijn gemeente?

Transcriptie

1 Veelgestelde vragen Vraag 1: Welke onderdelen van de Agenda van Twente zijn terecht gekomen in mijn gemeente? De Agenda van Twente is een gemeente overstijgend investeringsprogramma. Daarbij is Twente een regio waarin het dagelijks leven ook in Twente plaatsvindt. Dagelijkse verplaatsingen voor werk, winkelen en studie vinden meer dan in andere regio s plaats binnen Twente. Daarmee komen investeringen in bijvoorbeeld mobiliteit, vrijetijdseconomie en arbeidsmarkt alle gemeenten ten goede. Projecten waarbij het regionale karakter duidelijk naar voren komt, zijn bijvoorbeeld het bouwprogramma Pioneering, maar ook het WTC, de Centra voor Innovatief Vakmanschap (CIV), de bijdrage aan het Twents Bureau voor Toerisme of de wegen zoals de A/N35. Gelet op het regionale karakter van de AvT is de evaluatie niet gericht op het exact in kaart brengen van de effecten voor de verschillende gemeenten. Vraag 2: Welke bedrag heeft mijn gemeente uiteindelijk bijgedragen aan de Agenda van Twente? Vanaf de start is afgesproken dat vanuit het dividend van Twence rechtstreeks aan Regio Twente gedurende 10 jaar 8 miljoen wordt uitgekeerd. Er wordt dus niet direct vanuit de gemeente bijgedragen aan de Agenda van Twente. Voor het idee kan de 8 mln. gedeeld worden door de inwoneraantallen om daarmee een beredeneerde bijdrage per gemeente te berekenen, maar daar zijn verder geen afspraken over gemaakt. Vraag 3: De bijdrage voor de Agenda van Twente wordt voor het Twentse deel gevoed door het dividend van Twence. Wat gebeurt er wanneer Twence wordt verkocht? Dit is een vraag over een eventuele nieuw investeringsprogramma. De huidige Agenda van Twente wordt tot en met 2017 gefinancierd uit het dividend van Twence en de bijdrage is gewaarborgd door het gouden aandeel van Regio Twente. Voor een nieuw investeringsprogramma is opnieuw instemming van de Twentse raden noodzakelijk. Dit kan met of zonder bijdrage uit het dividend van Twence. Dit is een keuze van elke raad afzonderlijk.

2 Vraag 4: Na enige tijd is meer aandacht gekomen voor het revolverend vermogen. Is dat voldoende geweest? Het is nog te vroeg om daar al uitspraken over te kunnen doen. Het Innovatiefonds Twente (omvang 14,25 miljoen) is pas sinds 2014 operationeel en er is sinds die tijd 7 miljoen ingelegd. Het duurt enige jaren voordat middels exits deze investeringen opnieuw ingezet kunnen worden. Het MKB fonds Vouchers* en kredieten (omvang 5 miljoen) is in 2013 gestart. In totaal zijn er bijna 40 vouchers van maximaal verstrekt op circa 120 aanvragen. De aanvragers kwamen uit alle Twentse gemeenten. Naast de 40 vouchers zijn er bijna 20 kredieten van maximaal verstrekt (circa 80 aanvragen). De rente wordt al geïncasseerd en met het aflossen van de eerste kredieten wordt dit jaar gestart. *Kennisvouchers kunnen zowel worden ingewisseld bij kennisinstellingen als bij bedrijven die ondersteuning bieden aan innovatie door MKB ers. Kennisvouchers moeten bedrijven helpen om vanuit hun bestaande activiteiten nieuwe innovaties tot stand te brengen Vraag 5: Zijn er kansen om de Agenda van Twente in de toekomst beter voor verduurzaming in te zetten? Inzet van middelen in de toekomst is afhankelijk van de keuzes van de politiek. In de huidige Agenda van Twente heeft duurzaamheid een plek gekregen in Pioneering (platform van en voor vernieuwers in de bouw) en bij het MKB fonds vouchers en kredieten. Het MKB fonds is gericht op de sectoren zorg, duurzaamheid en veiligheid. De vouchers en kredieten zijn voornamelijk verstrekt op het gebied van duurzaamheid. Vraag 6 Er wordt gesproken over 80 miljoen. Waar wordt de nog aan de gemeente Berkelland te betalen 1,4 miljoen uit betaald? Wordt die alsnog in mindering gebracht op de 80 miljoen? Het gaat om het nog aan die gemeente uit te keren dividend uit de aandelen Twence, die vooralsnog bij het te besteden bedrag waren gevoegd. De Agenda van Twente omvat drie subsidieprogramma s, Agenda van Twente sec (AvT) (omvang 30 mln.), Innovatie Platform Twente (IPT) (omvang 20 mln.) en Innovatie Sprong Twente (IST) (omvang 30 mln.). In totaal 80 mln. Dit bedrag is/wordt door Regio Twente in tien jaarlijkse termijnen van 8 mln. rechtstreeks van Twence BV ontvangen, specifiek om de programmalijnen van de Agenda van Twente te financieren. Hieruit wordt ook jaarlijks het aandeel aan de vm. gemeente Neede (thans Berkelland) uitgekeerd. Gedurende een periode van 10 jaar een bedrag van in totaal De programma s AvT en IPT zijn inmiddels in staat van afwikkeling, financiële bijdragen zijn volledig toegekend en ook vrijwel geheel uitbetaald. Op de nog niet uitbetaalde bedragen rusten toezeggingen, verplichtingen, dan wel afrekeningen daarvan. De budgettaire ruimte voor financiering van de bijdrage aan Berkelland is gevonden binnen het subsidieprogramma IST. Het programma IST omvat zes sub programmalijnen. Eén daarvan is het Innovatiefonds Twente, dat bestemd is voor innovatieve ontwikkelingen (omvang van 15 mln.) dat voor dit doel in beheer is gegeven bij PPM

3 Oost. Om de verplichte bijdrage aan Berkelland te financieren is dit fonds voorlopig met 1,4 mln. verlaagd. Daarnaast is er binnen het IST programma een MKB fonds Vouchers- en kredieten (omvang 5 mln.) ingesteld. Van dit fonds wordt ca. 3 mln. in de vorm van geldleningen beschikbaar gesteld. Deze bijdragen zijn revolverend en komen naar verwachting op termijn terug. Ook wordt hierop rente (7 %) in rekening gebracht en ontvangen. Zowel voor de terug te ontvangen middelen als voor de daarover te ontvangen rente is binnen het programma nog geen bestemming aangegeven. Daarom heeft het algemeen bestuur van Regio Twente op 23 juni 2016 besloten om deze vrijvallende middelen eerst te bestemmen om het Innovatiefonds Twente weer op het oorspronkelijke niveau te brengen. Omdat het risicovolle geldleningen betreft, veelal verstrekt aan startende ondernemers, wordt er rekening mee gehouden dat een deel van de verstrekte leningen en daarover in rekening gebrachte rente niet wordt (terug)ontvangen. Desondanks is de verwachting dat per saldo ruim voldoende middelen overblijven om binnen dit programma aanvullend of her te bestemmen. Indien er meer geld terugkomt dan nodig is ter dekking van de winstuitkering van Twence voor Berkelland is aanvullende besluitvorming nodig. Vraag 7 Hoelang gaat de Agenda van Twente door? Immers, er zijn ook revolving funds mee gefinancierd, bedragen zijn voorgeschoten en worden later terugbetaald/afgelost. Om hoeveel geld gaat het en wanneer komt dat terug en hoe worden die terugontvangen bedragen besteed? De looptijd van de agenda is Een aantal projecten loopt iets langer door zoals bijvoorbeeld Pioneering en High Tech Factory. Het MKB fonds Vouchers- en kredieten heeft een omvang van 5 mln. Hiervan is 3 mln. door middel van rentedragende geldleningen beschikbaar gesteld. Dit gedeelte is revolving. De overige 2 mln. is bestemd voor innovatievouchers en bemiddelingskosten. Inmiddels is voor ca. 2,5 mln. aan 19 geldleningen verstrekt. Hiervoor is dit jaar nog maximaal 0,5 mln. gereserveerd. De geldleningen hebben een omvang van maximaal ,- en kennen verschillende looptijden. Gedurende de looptijd wordt hierover 7 % rente in rekening gebracht. Dit jaar (2016) worden naar verwachting een aantal leningen afgelost. Inmiddels is ook bekend geworden dat bij een aantal leningen een faillissement aan de orde is, waardoor het aflossingsbedrag lager wordt. Het ziet er naar uit dat de laatste thans uitgeleende bedragen uiterlijk in 2020 worden terugontvangen. Gedurende deze periode wordt over de uitstaande bedragen, zoals aangegeven 7 % rente in rekening gebracht. Er moet rekening mee worden gehouden dat in een aantal gevallen de rente niet of op een later tijdstip wordt betaald. Zoals ook bij de vraag hiervoor is aangegeven worden de terugontvangen bedragen eerst bestemd om het Innovatiefonds Twente weer op het oorspronkelijke niveau van 15 mln. te brengen. Hiervoor is in totaal 1,4 mln. benodigd. Voor de overige (terug) te ontvangen bedragen is, vooralsnog nog geen bestemming aangegeven. Afhandeling van de huidige Agenda van Twente is sinds de nieuwe gemeenschappelijke regeling (GR) belegd bij de bestuurscommissie Agenda van Twente, waarin alle 14 gemeenten vertegenwoordigd zijn. Vraag 8 Is ook geld besteed aan projecten waarvan men nu zou zeggen dat zij louter een lokaal project zijn? Is dat bestede geld aan de Regio ten goede gekomen? Verdient het niet de voorkeur vooraf keuzes te maken aan welke concrete doelen en onderdelen het geld wordt besteed, zoals de arbeidsmarkt/werkgelegenheid, een wettelijke plicht voor elke gemeente en de acquisitie als gezamenlijk belang? Eventueel aan te vullen met bijdragen aan bepaalde projecten op die terreinen?

4 De algehele doelstelling van de Agenda van Twente was: In 2020 wil Twente tot de top vijf van Europese Kennisregio s behoren op het gebied van innovatie en technologie. Dat betekent echter ook investeren in optimale bereikbaarheid, het creëren van hoogwaardige woon- en werkmilieus en een goed sociaal-cultureel klimaat. De Twentse gemeenten voelen zich geroepen om bovenlokale (majeure) projecten te promoten en om financieel bij te dragen in de totstandkoming daarvan. Naast de realisatie van de projecten is het belangrijk om de verdergaande samenwerking tussen partijen in Twente te stimuleren en een effectief gevoerde lobby richting overige overheidspartners tot stand te brengen. Deze algemene doelstelling is in 2007 uitgewerkt tot een set van doelstellingen op de vier programma s (zie bijlage). Een van de criteria om in aanmerking te komen voor een bijdrage uit de Agenda van Twente (sec) was dat het project een gemeentegrens overstijgende bijdrage moest leveren (zie bijlage). De regioraad, waarin alle gemeenten zitting hadden met zowel een college- als raadslid, heeft in de periode ingestemd met de criteria en de doelstellingen en vervolgens met de projecten die een bijdrage hebben ontvangen. In 2012 heeft de regioraad ingestemd met de herijking van het innovatieve deel van de Agenda van Twente richting de vijf programmalijnen van de Innovatiesprong. De wens van de gemeenten om een meer directe sturing op de bestedingen te verkrijgen en een betere afstemming op die besteding voor lokale problematiek, heeft er toe geleid dat 30 mln. dat oorspronkelijk voor het IPT programma bestemd was is herbestemd voor de programmalijnen van de innovatiesprong (IST). Deze programmalijnen omvatten zowel stimulering van innovatieve ontwikkelingen voor lokale MKB ondernemingen, projecten op het gebied van stimulering van de regionale arbeidsmarkt en werkgelegenheid (Human Capital Agenda Twente), als stimulering van het beeldmerk Twente (Twentebranding) en de ontwikkeling van het Toerisme in Twente, wat vooral ook de lokale ondernemers in Twente ten goede komt. Vraag 9 Hoe kunnen we voorkomen dat bedrijven profijt trekken van de AvT, maar niet in de regio blijven? De beste manier om er voor te zorgen dat bedrijven in de regio blijven is om die regio zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Dus goed opgeleide medewerkers, een keten van bedrijven waar ze mee kunnen samenwerken en aan kunnen leveren of afnemen. En een ecosysteem van voorzieningen zoals bijvoorbeeld Kennispark, WTC en Internationale school. Dit alles heeft veel aandacht gekregen in de Agenda van Twente. Extra eisen aan vestigingslocatie op de lange termijn zou ook een zeer uitgebreid controle- en monitoringssysteem met zich meebrengen waardoor de uitvoeringskosten onevenredig hoog zouden worden. Vraag 10 Projecten zijn in fases gedaan, voordat volgende fase (plus financiering) werd ingegaan, moest verantwoording worden afgelegd: waar is die informatie? De Agenda van Twente maakt onderdeel uit van de P & C cyclus van Regio Twente en is daarmee onderhevig aan de accountantscontrole van Regio Twente. Zie hiervoor de laatste jaarrekening 2015 van Regio Twente. De verantwoording en uitbetaling van de projecten op de Agenda van Twente was tot en met gedelegeerd aan het dagelijks bestuur. Nu is deze in handen van de Bestuurscommissie Agenda

5 van Twente. Daarnaast zijn er regelmatig voortgangsrapportages op de diverse programma s (Agenda van Twente (sec), Innovatieplatform Twente en de Innovatiesprong ter kennisname aangeboden aan de regioraad. Vraag 11 Stel er was geen Agenda van Twente geweest, hoe was het dan gegaan met de Twentse samenwerking? Heeft de agenda bijgedragen aan de Twentse samenwerking? De vraag Hoe het was gegaan met de Twentse samenwerking als er geen Agenda van Twente was geweest wordt in de evaluatieliteratuur een what if scenario genoemd. Veel zal afhangen van het feit of er voor de Agenda van Twente een ander samenwerkingsprogramma was geïnitieerd en hoe dat zou worden ingevuld. Door de vele vrijheidsgraden van een dergelijk scenario is het niet mogelijk daar zinvolle uitspraken over te doen. De Agenda van Twente heeft een belangrijke boost gegeven aan de (economische) samenwerking op regionale schaal. Binnen de contouren van de Agenda van Twente heeft de afgelopen tien jaar een zoektocht plaatsgevonden naar hoe de triple helix (samenwerking bedrijfsleven, overheden en kennis- en onderwijsinstellingen) in Twente effectief georganiseerd kon worden. Via de Taskforce Economie, de crisis Twente Top en de Strategy Board vinden zij elkaar ondertussen in de Twente Board. De Twente Board heeft als onafhankelijk strategisch klankbord en adviesorgaan een stevige positie verworven en heeft stem in de regionale agenda. De Twente Board helpt bij het aanjagen van acties met behulp van het actieprogramma Twente Werkt!. Bovendien is in de Twente Board het bedrijfsleven goed vertegenwoordigd en kan deze als partner worden geraadpleegd en meegenomen. Dat is een grote stap vooruit ten opzichte van de situatie van tien jaar geleden, toen de partners veel meer op zichzelf gericht waren. Doordat we nu beter georganiseerd zijn, komen we makkelijker aan tafel bij relevante spelers wanneer het gaat om (inter)nationale dossiers. Vraag 12 Welke projecten zijn de mist in gegaan? Zoals in de evaluatie is opgenomen er zijn projecten minder goed geslaagd dan vooraf verwacht. De innovatieroute kent meer dan 50 projecten. Veel daarvan waren succesvol, maar er zijn ook een aantal projecten minder succesvol geweest. Oorzaken hiervan waren in een enkel geval gebrekkige samenwerking tussen partners of het gebrek aan rendement (richting de markt) van een bepaalde innovatie. Een beperkt aantal projecten is daarom tussentijds bijgesteld of afgerond. Dit geldt bijvoorbeeld voor Iseti, het Rapid Manufactering Center (RMC) en Maxx Iso Add On. Binnen de toeristische sector zijn haalbaarheidssubsidies verleend aan Huis van de Wielersport en het Exploratorium Ontdekking Aarde. Deze bleken helaas niet te leiden tot daadwerkelijke dag attracties. Het Twents Bureau voor Toerisme heeft Twente jarenlang goed op de kaart gezet, maar is er niet in geslaagd om een financieel gezonde organisatie neer te zetten. Door de economische crisis hebben projecten soms vertraging opgelopen of moesten worden bijgesteld. Dit geldt bijvoorbeeld voor Hart van Zuid, waar nu echter het WTC op haar definitieve bestemming in de voormalige MTS en het Vereenigingsgebouw is gekomen en een nieuwe impuls krijgt.

6 Vraag 13 In de evaluatie wordt gesproken over de financiering van de Agenda van Twente. Deze bestond uit 30mln 'Agenda van Twente' en 50mln 'Innovatiesprong/-route' (= samen Agenda van Twente 80mln). Maar de Innovatiesprong had ook nog een cofinanciering van 50mln van de Provincie. Hierover wordt in de verdere evaluatie in het geheel niet meer gesproken. Wat voor activiteiten en investeringen zijn gedaan met die 50mln van de Provincie, wie ging over de besteding van deze middelen en hoe/wanneer worden deze investeringen geëvalueerd? De genoemde 50 miljoen van de provincie zijn geïnvesteerd in de projecten van de Innovatieroute Twente. De bijdrage van de provincie was in maart 2011 bijna 34 miljoen (in relatie tot een bijdrage van 14 miljoen op dat moment van Regio Twente). In de evaluatie zijn bij het thema Innovatieopbrengsten/Twentse Innovatieroute twee links opgenomen waar een voortgangsrapportage en projectenoverzicht is te vinden van de Innovatieroute Twente. De provincie heeft, naast de projecten die Regio Twente subsidieerde, nog meerdere anderen projecten van de Innovatieroute gesubsidieerd. Ook levert de provincie Overijssel net als de regio een bijdrage aan de exploitatie van Kennispark Twente en voorheen in het Innovatieplatform Twente. Provinciale Staten gaan over de bestedingen van de provincie Overijssel en deze zijn voor de Innovatieroute Twente door Rekenkamer Oost geëvalueerd in oktober Dit onderzoek is mede aanleiding geweest tot de herijking van het innovatiebeleid waaruit de Innovatiesprong is ontstaan. Op dat moment zijn de resterende regionale middelen uit de Agenda van Twente die geoormerkt waren voor Innovatie ( 30 miljoen van de oorspronkelijke 50 miljoen) ingezet op de vijf programmalijnen van de Innovatiesprong. Gezamenlijk is vervolgens opgetrokken met de provincie Overijssel om te komen tot een Innovatiefonds. Hieruit zijn het Innovatiefonds Overijssel met een inleg van 42 miljoen en Regio Twente met het Innovatiefonds Twente van 15 miljoen ontstaan. Het Innovatiefonds Overijssel staat open voor bedrijven uit heel Overijssel; de belangrijkste reden om te kiezen voor twee aparte fondsen. Daarnaast investeert de provincie mee in onderdelen van het Techniekpact, het Twents Arbeidsmarktperspectief en de Centra voor Innovatief Vakmanschap. Ook hier zijn Provinciale Staten aan zet voor de evaluatie van de middelen van de provincie. Vraag 14 Welke nu lopende activiteiten binnen de huidige Agenda van Twente zullen moeten stoppen als er geen nieuwe investeringsagenda komt? Het is niet met zekerheid te zeggen welke activiteiten zullen moeten stoppen omdat onduidelijk is of andere partijen inspringen. Maar lopende programma s die nu een bijdrage ontvangen zijn Kennispark Twente (nog 4 andere founders), het Techniekpact en Twentebranding. Maar ook investeringen in de aansluiting onderwijs- arbeidsmarkt via het Twents Arbeidsmarkt Perspectief of in de vrijetijdseconomie (MarketingOost) worden nu via de Agenda van Twente gefinancierd. Ook is niet te zeggen of indien er een nieuwe Agenda van Twente komt deze activiteiten wederom een bijdrage zullen ontvangen. Dit is afhankelijk van politieke besluitvorming.

7 Vraag 15 Er zijn doelstellingen niet gehaald, waren deze niet realistisch en hoe is dit getoetst? Bij de start van de Agenda van Twente is een set van 44 doelstellingen geformuleerd, verdeeld over de vier genoemde programma s (zie H 4), te weten de programma s Werken, Mobiliteit, Ruimte & Vrije tijd en Mensen (zie bijlage). De Agenda van Twente is in beperkte mate bestuurd als programma. Er was geen consequente aandacht voor samenhang en bijsturing van programmainspanningen en ook ontbraken SMART-doelstellingen met referentie aan hoofddoelstellingen. Ook was gezamenlijke sturing van Regio en Provincie gecompliceerd in de praktijk. De hoofddoelstellingen zijn moeilijk vindbaar in de stukken. Reconstructie in het kader van dit onderzoek was nodig. Op het niveau van hoofddoelstellingen vond geen monitoring plaats. In de Voortgangsrapportages ligt de focus op het projectniveau en de besteding van de subsidiemiddelen. De doelstellingen van de Agenda van Twente spreken een sterke regionale ambitie uit voor het jaar De insteek van de Agenda is door middel randvoorwaarden scheppen (faciliteren), partijen bij elkaar brengen (verbinden) en de regio in de buitenwereld promoten (profileren) de regionale economie te stimuleren. De feitelijke realisatie van de doelstellingen ligt in de houding en prestaties van werkgevers en de bevolking. Sec genomen kan nu niet gesteld worden dat de doelstellingen voor 2020 niet gehaald zijn. Sturing op samenhang van de totale Agenda van Twente is wel te zien bij de herijking eind Daarbij speelde het opnieuw formuleren van de hoofdoelstellingen een belangrijke rol. Deze waren niet eerder zo geëxpliciteerd en geoperationaliseerd. Medio 2012 is in de nota Innovatiesprong een viertal strategische (hoofd)doelstellingen met streefcijfers 2020 benoemd. Die hebben vanaf dat moment een centrale rol gespeeld in de besturing van de tweede fase van de Agenda van Twente en worden inmiddels jaarlijks gemonitord in de Twente Index. Deze vier strategische doelstellingen zijn ook omarmd door de Twenteboard. Het succes van de Agenda van Twente kan worden gemeten met vier indicatoren, gerelateerd aan de strategische hoofddoelstellingen die geformuleerd zijn bij de herijking van de innovatiemiddelen in Uiteraard gelden hierbij voorbehouden met betrekking tot de causaliteit. Effecten zijn niet enkel aan de inspanningen van de Agenda van Twente toe te schrijven. Monitoring van de hoofddoelstellingen gebeurt vanaf 2014 in de Twente Index ( Vraag 16 Waar zitten de verbeterpunten. In de evaluatie worden bij de terugblik en reflectie een aantal verbeterpunten genoemd: Zoals in het antwoord op voorgaande vraag naar voren komt is de Agenda van Twente in beperkte mate bestuurd als programma. Er was geen consequente aandacht voor samenhang en bijsturing van programma-inspanningen en ook ontbraken SMART-doelstellingen met referentie aan hoofddoelstellingen. Dit is dus een belangrijk leerpunt. Tevens was gezamenlijke sturing van Regio Twente en provincie Overijssel in de praktijk gecompliceerd. Een middel om de samenhang in de Agenda van Twente te bewaren was in de fase van toevoegen van gemeentelijke projectvoorstellen het toetsten aan criteria door een externe toetsings- en adviescommissie. Zo moest de focus behouden worden en een geobjectiveerde afweging plaats vinden. Zo heeft het niet altijd gewerkt. De commissie heeft politieke inmenging ervaren. Adviezen

8 van de commissie over subsidietoekenning zijn altijd overgenomen, maar advies om doelstellingen aan te passen niet. Op het niveau van hoofddoelstellingen vond geen monitoring plaats. In de voortgangsrapportages heeft de focus vooral op het projectniveau en de besteding van de subsidiemiddelen gelegen. Ook binnen de diverse thema s zijn onder de noemer reflectie verbeterpunten op te tekenen.