1. Inleiding UNIZO-bevraging... 5

Transcriptie

1

2 2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding UNIZO-bevraging Evolutie stroomprijs? Belang van de elektriciteitsfactuur? Maatregelen om KMO-stroomfactuur te laten dalen? Vergelijking elektriciteitsprijzen voor KMO s in België en buurlanden Evolutie elektriciteitsprijs voor Vlaamse KMO s Analyse stroomprijzen Energiecomponent Evolutie distributienettarieven elektriciteit voor Belgische KMO s Openbare dienstverplichtingen (ODV) in Vlaanderen Toekomst Vlaamse distributienettarieven elektriciteit? Toeslag voor offshore windenergie De prijs van bevoorradingszekerheid? Federale bijdrage BTW op elektriciteit Conclusies Vaststellingen uit de enquête Prijsvergelijking en evolutie Vaststellingen uit de prijzenanalyse UNIZO-aanbevelingen Distributienettarieven Offshore-toeslag Federale bijdrage elektriciteit Energienorm BTW-verlaging op elektriciteit ook voor niet BTW-plichtige sectoren/ondernemers Toekomstige tariefstructuur elektriciteit Slimme meters en slimme netten Bevoorradingszekerheid

4 1. Inleiding Ondernemers worden niet enkel geplaagd door hoge loonkosten, ook de energiekosten lopen op en wegen zwaar door voor verschillende bedrijven en sectoren. De elektriciteitskost wordt voor particulieren verkleind door een BTW-verlaging van 21% naar 6% vanaf 1 april 2014, maar hoe zit dat bij ondernemers? Ondernemers kunnen niet genieten van de aangekondigde BTW-verlaging, maar de meeste bedrijven kunnen de BTW aftrekken. Voor ondernemingen heeft deze maatregel enkel onrechtstreeks impact, nl. via het indexmechanisme op de loonkost. Wat is de ervaring van ondernemers met elektriciteitsprijzen? Welke mogelijke maatregelen zien zij om die prijs te laten dalen? Op deze en andere vragen wordt een antwoord gegeven via een online-bevraging. UNIZO maakt zelf een analyse van de evolutie van de elektriciteitsprijzen voor KMO s. De evolutie van de energiecomponent, de distributienettarieven en allerhande bijdragen en toeslagen wordt geschetst. Onder meer de distributienettarieven, de federale bijdrage en de offshore-toeslag worden grondig geanalyseerd. Hangende problemen zoals de overschotten aan warmtekrachtkoppeling- en groenestroomcertificaten worden toegelicht. De impact van de vele ecologische en sociale openbaredienstverplichtingen op het distributienettarief wordt in kaart gebracht. De openbaredienstverplichtingen worden opgelijst met bijzondere aandacht voor de opkoopplicht van certificaten aan vastgelegde minimumprijzen. Door die opkoopplicht stapelen de netbeheerders schulden op met dreigende gevolgen voor toekomstige nettarieven. Er wordt vooruit gekeken naar de toekomst met eventuele capaciteitstarieven en slimme meters. Vraag is ook of we een prijs zullen moeten betalen voor onze stroombevoorradingszekerheid. 4

5 2. UNIZO-bevraging Eind november begin december 2013 voerde UNIZO een online bevraging uit. Via gerichte vragen bij ondernemers werd gepeild naar hun ervaringen met elektriciteitsprijzen en welke mogelijke maatregelen zij zien om die prijs te laten drukken. 974 ondernemers vulden de vragenlijst in. Naar sectorale verdeling toe is 23% actief in de brede bouwsector, 24% in de handel, 31% in de dienstensector, 12% in de industrie en 10% zijn vrije en intellectuele beroepen. Hierna volgt een overzicht van de belangrijkste resultaten van de bevraging EVOLUTIE STROOMPRIJS? Grafiek 1: Hoe is de elektriciteitsprijs voor uw bedrijf geëvolueerd het voorbije jaar? gedaald 14,20% gelijk gebleven 42,30% gestegen 23% geen idee 20,50% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% Een groot gedeelte (ruim 42%) antwoordde dat hun elektriciteitsprijs ongeveer gelijk bleef. Dit hoeft niet te verwonderen, gezien een gedeelte van de ondernemers werkt met contracten met een vaste stroomprijs. 5

6 Belangrijke redenen voor toename van het stroomtarief? Deze vraag werd enkel gesteld aan de 224 ondernemers die stelden dat de elektriciteitsprijs het voorbije jaar gestegen was. De ondernemers konden 6 veel geciteerde mogelijke oorzaken quoteren op een schaal van 1 tot 5 waarbij 1 staat voor niet zo belangrijk en 5 voor zeer belangrijk. De 6 mogelijke oorzaken: Toename van de energiekost Toename van de marge van de leverancier Toename van de (distributie)nettarieven Toename van bijdragen en toeslagen Doorrekening van ondersteuning voor hernieuwbare energie (zonnepanelen, windmolens op zee, etc.) Doorrekening van sociale openbare dienstverplichtingen zoals de 100 kwh gratis voor gezinnen Om de belangrijkste oorzaken op te lijsten werden de quoteringen 4 en 5 ( belangrijk en zeer belangrijk ) samengevoegd. Op die manier bekomt men een ranking van belangrijkste oorzaken. De percentages in de grafiek hierna staan dus voor het percentage ondernemers dat de geciteerde oorzaak als belangrijk of heel belangrijk aanziet. Grafiek 2: Wat zijn volgens u belangrijke redenen voor de toename van het stroomtarief? bijdragen/toeslagen 78,10% (distr.)nettarieven 75,90% ondersteuning hernieuwbare 73,70% marge leverancier 57,10% toename energiekost 53,10% sociale ODV 52,30% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 6

7 Grafiek 3: Hoe denkt u dat de prijs van elektriciteit zal evolueren in het komende jaar? dalen 7,30% zelfde niveau 33,80% stijgen 46,20% geen idee 12,70% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% Bijna de helft van de ondernemers denkt dat de elektriciteitsprijs zal stijgen in het komende jaar. Ruim één derde stelt dat die op hetzelfde niveau zal blijven. Wellicht gaat het vooral om ondernemers die een contract met vaste prijs (voor één of meerdere jaren) hebben. Slechts 7,3 % denkt dat de prijs zal dalen BELANG VAN DE ELEKTRICITEITSFACTUUR? Bij de gevraagde ondernemers werd gepolst naar het belang van de elektriciteitsfactuur voor de rendabiliteit van hun bedrijf. Daarbij werd volgende catalogering gemaakt: Niet of zeer weinig belangrijk (< 1% van de kosten) Relevant, maar minder belangrijk (1 à 3 % van de kosten) Belangrijke kostenpost (3 à 5 % van de kosten) Zeer belangrijke kostenpost (>5% van de kosten) Geen idee 7

8 Grafiek 4: Belang van de elektriciteitsfactuur voor de rendabiliteit van uw bedrijf? zeer belangrijk 5,10% belangrijk 16,90% minder belangrijk 35,40% zeer weinig belangrijk 38,80% geen idee 3,70% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 22% van de ondervraagden stelt de stroomfactuur meer dan 3% van de kosten inneemt. De ondernemers die antwoordden dat hun elektriciteitsfactuur meer dan 5% van de bedrijfskosten uitmaakt zijn vooral actief in de sectoren handel en industrie MAATREGELEN OM KMO-STROOMFACTUUR TE LATEN DALEN? Aan de ondernemers werd gevraagd welke maatregelen de overheid best kan nemen om de elektriciteitsfactuur voor KMO s te laten dalen. De ondernemers konden 12 mogelijke maatregelen beoordelen op een schaal van 1 tot 5, waarbij 1 staat voor een helemaal niet belangrijke, en 5 voor een heel belangrijke maatregel die volgens hen zeker moet doorgevoerd worden. De 12 mogelijke maatregelen die aan de ondernemers ter quotering voorgelegd werden zijn: Niet langer doorrekenen van de kosten voor ondersteuning groene stroom (bv. windmolens, zonnepanelen) Niet langer doorrekenen van allerhande sociale openbaredienstverplichtingen, zoals de 100 kwh-gratis voor gezinnen, etc Overname van een gedeelte van de lasten van netbeheer Lagere bijdragen, taksen of toeslagen op elektriciteit Inperking marges energieproducenten en leveranciers Soepeler beleid t.o.v. vergunningen/toelatingen voor vestiging van nieuwe centrales 8

9 Uitstap uit kernenergie terugschroeven Nieuwe investeringen in grootschalige hernieuwbare energie (bv. grote windturbines op zee en op land) aanmoedigen Nieuwe investeringen in fossiele centrales (op aardgas of steenkool) stimuleren Versterken importcapaciteit zodat meer elektriciteit kan ingevoerd worden uit buurlanden Aanmoediging energiebesparende maatregelen bij KMO s Aanmoediging investeringen in eigen stroomproductie (bv. zonnepanelen) Om de belangrijkste maatregelen op te lijsten werden de quoteringen 4 en 5 ( belangrijk en heel belangrijk ) samengevoegd. Op die manier bekomt men een ranking van belangrijkste maatregelen. De percentages in de grafiek hierna staan dus voor het percentage ondernemers dat de geciteerde maatregel als belangrijk of heel belangrijk aanziet. Grafiek 5: Welke maatregelen de overheid best kan nemen om de elektriciteitsfactuur van KMO s te laten dalen? lagere bijdragen/taksen aanmoediging energiebesparing KMO's niet doorrekenen ondersteuning groene stroom inperking marges investeringen grootschalige hernieuwbare E. aanmoediging investeren eigen stroomprod. 67,10% 59,80% 56,10% 55,90% 55,80% 53,20% niet doorrekenen sociale ODV soepeler beleid vergunningen overname lasten netbeheer uitstap kernenergie terugschroeven 44,20% 43,30% 36,10% 34,50% versterken importcapaciteit investeringen fossiele centrales 19,10% 16,70% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% Als belangrijkste maatregelen om de stroomfactuur te laten dalen, kiezen ondernemers in de eerste plaats voor lagere bijdragen en taksen, wat voorspelbaar was. Daarnaast kiezen ze vooral voor aanmoediging van energiebesparing bij KMO s, het niet langer doorrekenen van kosten voor ondersteuning groene stroom, het inperken van de marges van de energieleveranciers en investeringen in grootschalige hernieuwbare energie. 9

10 3. Vergelijking elektriciteitsprijzen voor KMO s in België en buurlanden In het kader van haar monitoringtaken houdt de federale energieregulator CREG een databank bij van energieprijzen in België en de ons omringende landen (Nl, D, F en UK). Onderstaande grafiek geeft de gemiddelde elektriciteitsprijs voor een KMO met kwh jaarverbruik (enkelvoudige meter) in België en de omringende landen voor december Daarbij werd de prijs telkens opgedeeld in 3 componenten: energiecomponent, nettarieven (transmissie en distributie) en het totaal aan heffingen. Type-voorbeelden van KMO s met dergelijk jaarverbruik aan elektriciteit zijn: een superette of (kleinere) supermarkt, handelszaken, een beenhouwerij met enkele personeelsleden, winkel en atelier, een traiteurszaak met werkruimte, een kleine KMO met atelier, of een KMO-zakenkantoor met 9 personeelsleden. 10

11 Grafiek 6: Gemiddelde elektriciteitsprijs (in c /kwh) KMO met jaarverbruik 50 MWh: vergelijking met buurlanden en opdeling tussen energiecomponent, netvergoedingen en heffingen ,27 4,37 Heffingen ,43 7,03 5,22 3,7 1,66 3,45 2,54 3,84 Netvergoedingen Energiecomponente 5 7,75 6,84 6,84 10,24 5,9 0 Duitsland België Nederland UK Frankrijk Bron: CREG, december Duitsland kende het hoogste elektriciteitstarief voor KMO s, gevolgd door België. Wanneer we kijken naar de verschillende componenten van de elektriciteitsprijs, dan valt onmiddellijk op dat KMO s in België het hoogste tarief aan netvergoedingen betalen. Dat heeft alles te maken met de vele sociale en ecologische openbare dienstverplichtingen die de distributienettarieven de hoogte injagen. Volgens de koepel van gemengde distributienetbeheerders Eandis maken de kosten van de openbare dienstverplichtingen reeds 46% van het distributienettarief uit. 2 De hoge all-in stroomprijs in Duitsland is te wijten aan de torenhoge heffingen, vooral ter financiering van de hernieuwbare energie, terwijl in België de financieringskost voor ondersteuning van hernieuwbare energie deels in de nettarieven zit. In Frankrijk gelden nog steeds gereguleerde tarieven voor zelfstandigen en kleine KMO s, waarbij Frankrijk voor elk van de afzonderlijke componenten van de elektriciteitsprijs goed scoort. 1 CREG, overzicht en evolutie van de elektriciteits- en aardgasprijzen voor residentiële klanten en KMO s, december Presentatie Eandis (Walter Van den Bossche) dd. 17 april 2013, n.a.v. SERV-studiedag 10 jaar vrijmaking van de Vlaamse elektriciteits- en gasmarkt. 11

12 Belgische KMO s kampen met concurrentienadelen t.o.v. de buurlanden, niet enkel de loonkost, ook de energiekost zorgt voor verlies aan competitiviteit. Niet alleen grote ondernemingen, ook bedrijven op laag- en middenspanning kampen met steeds hogere energiekosten die hun verdere voortbestaan en groei bedreigen. Vooral de hoge nettarieven en het amalgaam van bijdragen en heffingen maken het verschil. De netvergoedingen die aangerekend worden aan KMO s zijn in ons land (bijna) dubbel zo hoog als in Nederland, Frankrijk en de UK. Ze liggen bijna 30% hoger dan de Duitse netvergoedingen. 12

13 4. Evolutie elektriciteitsprijs voor Vlaamse KMO s De elektriciteitsprijs aan Vlaamse KMO s kan grosso modo opgedeeld worden in vier componenten: Energiecomponent of leveranciersprijs Distributienettarief (vergoeding voor het distributienet, t.t.z. net op laag- of middenspanning) Transmissienettarief (vergoeding voor hoogspanningsnet) Heffingen en bijdragen De jaarlijkse markrapporten van de Vlaamse energieregulator VREG bevatten o.m. een overzicht van de evolutie van de verschillende prijsonderdelen voor kleine professionele gebruikers (KMO s) met een verbruik van 50 MWh/jaar. Het gaat om gewogen gemiddelde prijzen en tarieven. Onderstaande grafiek geeft een beeld van de evolutie van de verschillende prijsonderdelen over de periode 2008 midden Het gaat om de laatst beschikbare gegevens uit het marktmonitor 2013 van de VREG. 13

14 Grafiek 7: Evolutie componenten elektriciteitsprijs Vlaamse KMO (verbruik 50 MWh/jaar) euro midden '08 eind '08 midden '09 eind '09 midden '10 eind '10 midden '11 eind '11 midden '12 eind '12 midden '13 energie distributie transmissie heffingen Bron: VREG Marktmonitor 2013 In deze grafiek is het onderdeel heffingen kleiner dan in grafiek 6. Dat komt omdat de VREG in haar rapporten het onderdeel heffingen beperkter invult dan de CREG. In de voorstellingswijze van de VREG zitten sommige bijdragen/heffingen onder een andere component. De evolutie van de verschillende prijsonderdelen toont aan dat: De elektriciteitsprijs sterk steeg begin 2011 Het distributienettarief een stijgende trend vertoont tot 2012, vanaf dan zorgt de bevriezing van de nettarieven ervoor dat deze stagneert Het tarief van de energiecomponente afnam tussen eind 2012 en midden 2013 Het transmissienettarief steeg tussen midden 2012 en midden 2013 De heffingen daalden tussen 2012 en midden 2013, omwille van de afname van de federale bijdrage Samenstelling van de stroomprijs: Midden 2013 was het procentueel aandeel energie 44,3 %, distributienettarief 46,4 %, transmissienettarief 6,5 % en heffingen 2,7 %. 14

15 5. Analyse stroomprijzen 5.1. ENERGIECOMPONENT E V O L U T I E E N E R G I E C O M P O N E N T E L E K T R I C I T E I T K M O S In de loop der jaren werd de KMO herhaaldelijk geconfronteerd met stijgingen en schommelingen van de energiecomponent van de stroomprijs. Sinds 2012 werden een aantal overheidsmaatregelen genomen om de werking van de elektriciteitsen gasmarkt in België te verbeteren en zo stijgingen van de energiecomponent van de stroomprijs te temperen: Met de wet van 29 maart 2012 werden de opwaartse indexeringen van variabele gas- en elektriciteitscontracten vanaf 1 april 2012 voor een periode van 9 maanden bevroren. Met ingang van 1 januari 2013 werd de Wet van 8 januari 2012 van kracht, die Wet voert een "vangnet" in dat de schommeling van de prijs van de energiecomponent van de leveranciers voor de huishoudelijke klanten en KMO's zou moeten beperken. Deze maatregelen gelden enkel voor particulieren, zelfstandigen en kleinere bedrijven met een stroomverbruik beperkt tot maximaal 50 MWh/jaar. Feit is dat de energiecomponent van de stroomprijs voor kleine professionele gebruikers gedaald is in Uit de marktmonitor 2013 van de VREG blijkt dat voor een KMO met verbruik 50 MWh/jaar de energiecomponent in juli 2013 gedaald is met circa 4,5 % ten opzichte van een jaar eerder. In het kader van het vangnetmechanisme dat sedert 1 januari 2013 van kracht is: Dient de CREG in een gegevensbank elke methodologie te registreren die door de leveranciers gehanteerd wordt voor de berekening van de energieprijzen, waaronder meer bepaald de gebruikte parameters en de indexeringsformules. Mag de variabele energieprijs die wordt gefactureerd aan de huishoudelijke afnemers en KMO s maximum vier keer per jaar worden geïndexeerd, de eerste dag van een kwartaal. Dient de CREG na te gaan of de leveranciers de indexeringsformules uit het contract correct hebben toegepast bij de driemaandelijkse indexeringen voor de KMO s en huishoudelijke afnemers en of de indexeringsparameters voldoen aan de criteria in het K.B. van 21 december In geval van betwisting kunnen de partijen een beroep doen op een neutraal lid van het Belgisch Instituut voor Bedrijfsrevisoren. Moet elke stijging van de variabele prijs voor huishoudelijke afnemers en KMO's die niet het gevolg is van de toepassing van de indexeringsformules vooraf worden goedgekeurd door de 15

16 CREG. De CREG beoordeelt de stijging aan de hand van objectieve parameters, in het bijzonder op basis van een vergelijking met het gemiddelde van de prijzen die in de zone Noordwest- Europa worden toegepast. Het vangnetmechanisme geldt tot 31 december Via K.B. kan het met een nieuwe termijn van drie jaar verlengd worden, maar via K.B. kan het mechanisme ook beëindigd worden als het een belangrijk marktverstorend effect heeft. Ondanks dit vangnetmechanisme en andere maatregelen van de regering, zullen KMO s vroeg of laat sowieso geconfronteerd worden met sterk stijgende kosten van het hernieuwbare energiebeleid die doorgerekend worden in hun stroomfactuur. Het stijgende ambitieniveau voor groene stroom vertaalt zich in stijgende Gewestelijke groenestroomquota, waardoor energieleveranciers verplicht zijn om jaarlijks steeds meer groenestroomcertificaten voor te leggen. Die certificaten hebben een meerprijs die leveranciers mogen doorrekenen in de energiecomponente van hun energietarieven. Zo zou de bijdrage voor groenestroomcertificaten en warmtekrachtcertificaten aangerekend door de leveranciers wellicht quasi verdrievoudigen in 2020 ten opzichte van De kans is namelijk groot dat een quotumverhoging (van 7% in 2011 naar 20,5% in 2020) lineair wordt doorgerekend aan gezinnen en KMO s met elektriciteitsverbruik tot maximaal 1 GWh/jaar (boven een verbruik van 1 GWh/jaar wordt een gedeelte vrijgesteld van certificatenverplichting). Bij een quotumsysteem bepalen de leveranciers welke certificatenkosten zij aan welke klanten doorrekenen. Herhaaldelijk is gebleken dat leveranciers ook nog eens een winstmarge nemen op de kosten voor het verwerven van de nodige certificaten. In mei 2012 werd decretaal bepaald dat er niet meer mag worden doorgerekend dan de werkelijke kosten. Uit een rapport 4 van de VREG, de Vlaamse energieregulator, van eind juni 2013 bleek evenwel dat er nog steeds energieleveranciers zijn die te veel aanrekenen voor hun certificatenverplichtingen. Zij nemen nog steeds winstmarges op de kosten voor het verwerven van de nodige certificaten, wat niet mag, en waarvoor zij een boete riskeren C E R T I F I C A T E N O V E R S C H O T T E N H E B B E N E E N P R I J S! Het stijgende ambitieniveau voor groene stroom vertaalt zich in stijgende Gewestelijke groenestroomquota, waardoor energieleveranciers verplicht zijn om jaarlijks steeds meer groenestroomcertificaten voor te leggen. Toch blijken die certificatenquota op vandaag onvoldoende te zijn om de afgeleverde certificaten uit de markt te nemen en te vergoeden, daardoor ontstaan certificatenoverschotten. Na de inleverronde op 31 maart 2013 waren er 4,5 miljoen groenestroomcertificaten en 9 miljoen warmtekrachtcertificaten op overschot. Als we rekenen met de huidige marktprijs voor groenestroom- en warmtekrachtcertificaten, bedraagt de kost van de 3 SERV en Minaraad, Advies over banking van certificaten door netbeheerders in het licht van de actuele problematiek van de certificatenoverschotten. Brussel, december VREG-rapport over de doorrekening van de kosten voor certificatenverplichtingen, RAPP van 28 juni 2013, via 16

17 certificatenoverschotten circa 765 miljoen euro in Voor 2015 zal dit verder oplopen tot circa 1 miljard euro. Die certificatenoverschotten zullen toenemen. Na de inleverronde in maart 2015 zal het overschot aan groenestroomcertificaten wellicht gestegen zijn tot circa 7,7 miljoen. 5 Die overschotten moeten vroeg of laat uit de markt genomen worden. Dat zou kunnen door bv. opkopen en vernietiging, en/of door sterkere quotumverhogingen dan momenteel voorzien. Bij opkoping en vernietiging van certificaten kopen netbeheerders of een andere instantie (bv. de overheid met algemene middelen) de certificatenoverschotten op de markt om ze te vernietigen. Bij een quotumaanpassing moeten leveranciers een groter aantal certificaten inleveren. De meerprijs wordt dan doorgerekend in de stroomprijs. In beide gevallen is er een aanzienlijk kostenplaatje. Bij ongewijzigd beleid en/of een extra quotumaanpassing zullen de leverancierstarieven elektriciteit sterk stijgen. De bankingregeling (zie verder) voor certificaten verschuift enkel een deel van de overschotten naar de toekomst EVOLUTIE DISTRIBUTIENETTARIEVEN ELEKTRICITEIT VOOR BELGISCHE KMO S Uit grafiek 6 bleek al dat Belgische KMO s het hoogste distributienettarief betalen. Uit grafiek 7 blijkt dat de distributienettarieven de voorbije jaren sterk toegenomen zijn in Vlaanderen, maar nu stagneren. Distributienettarieven verschillen van netbeheerder tot netbeheerder. In de grafiek hierna wordt de evolutie van de distributienettarieven voor KMO s op laagspanning geschetst over de periode voor drie Vlaamse, een Brusselse en twee Waalse netbeheerders. Gaselwest, IMEWO en InterEnerga zijn (in hoofdzaak) Vlaamse distributienetbeheerders. Gaselwest dekt het grondgebied van 60 hoofdzakelijke Vlaamse gemeenten (vooral in Zuid West-Vlaanderen en de Westhoek), IMEWO is actief in 42 hoofdzakelijk Vlaamse gemeenten (vooral in het Noorden van West- en Oost-Vlaanderen), InterEnerga is actief in Limburg. Sibelga is de enige distributienetbeheerder voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Tecteo en IEH zijn Waalse distributienetbeheerders. Tecteo is actief in de provincie Luik, IEH is actief in Henegouwen. 5 SERV, Achtergronddocument Subdoelstellingen groene stroom : context en implicaties van het VEA-voorstel en alternatieven. Brussel, 21 mei

18 De grafiek toont de evolutie van het distributienettarief voor professionele gebruikers (KMO s) op laagspanning (Eurostat-verbruikstype Ic). Grafiek 8: evolutie distributienettarief KMO op laagspanning (Eurostat-verbruikstype Ic) Bron: Studie de componenten van de elektriciteits- en aardgasprijzen, CREG, 26 september 2013 De distributienettarieven zijn de som van de kosten die netbeheerders doen voor de exploitatie en uitbouw van hun netten, een winstmarge voor de aandeelhouders, én doorrekening van de sociale en ecologische openbare dienstverplichtingen die opgelegd worden door overheid. Tot begin 2012 werden de distributienettarieven vastgesteld op basis van een bij wet opgelegd costplus model, waarbij elke distributienetbeheerder de garantie kreeg dat het merendeel van zijn kosten via de distributienettarieven zouden vergoed worden, inclusief een gegarandeerde winstmarge voor de aandeelhouders. Indien hij meer kosten maakte dan het budget waarop zijn 18

19 distributienettarieven waren gebaseerd, kon hij die meerkost in de volgende tarieven doorrekenen. Zo n systeem biedt weinig prikkels tot kostenefficiënt netbeheer. De energiegebruiker moet dan maar vertrouwen op de goodwill van de distributienetbeheerder en een zo goed als mogelijk toezicht van de regulator die de nettarieven controleert. Sinds 2007 vertonen de distributienettarieven een stijgende trend. Tussen 2007 en 2010 was er slechts een lichte stijging. Uit grafiek 3 blijkt dat het distributienettarief sterk steeg in april 2011, vooral dan bij de Vlaamse distributienetbeheerders IMEWO en Gaselwest. Deze werd in hoofdzaak veroorzaakt door de sterk stijgende kosten voor opkoop van groenestroomcertificaten, vooral dan voor photovoltaïsche installaties. Een tweede factor zijn de gestegen kosten voor REG 6 -acties. Deze laatste liepen op tot 42,02 euro/mwh bij netbeheerder Gaselwest. Hernieuwbare energie was in Vlaanderen zeer succesvol in de periode Er werd volop geïnvesteerd in photovoltaïsche zonnepanelen, vooral door de hoge gegarandeerde prijs voor groenestroomcertificaten in combinatie met een dalende investeringskost. Ook het ondersteuningsbeleid voor REG was succesvol. Achteraf gezien hadden de netbeheerders de kosten van deze openbare dienstverplichtingen te laag ingeschat in de eerder goedgekeurde meerjarentarieven voor de periode De tekorten bij de netbeheerder liepen steeds verder op. In april 2011 moest een noodgreep uitgevoerd worden en werd het aandeel openbare dienstverplichtingen in het distributienettarief in Vlaanderen gevoelig opgetrokken om de tekorten uit het verleden te recuperen en toekomstige kosten op te vangen. In 2012 en 2013 is het distributienettarief nagenoeg op hetzelfde niveau gebleven. Na de tarifaire periode is beslist om het distributietarief te bevriezen tot eind OPENBARE DIENSTVERPLICHTINGEN (ODV) IN VLAANDEREN In Vlaanderen zijn de voornaamste openbare dienstverplichtingen die opgelegd worden aan netbeheerders de volgende: Kosten voor acties voor Rationeel Energiegebruik (REG) Opkoop van groenestroomcertificaten en warmtekrachtcertificaten aan minimumprijs Financiering gratis 100 kwh-politiek voor gezinnen Openbare verlichting Plaatsing van budgetmeters Levering stroom aan zgn. gedropte klanten De structurele oorzaak van de hoge Vlaamse distributienettarieven elektriciteit ligt in de vele ecologische en sociale openbare dienstverplichtingen die doorgerekend worden in de tarieven. De opkoop van groenestroomcertificaten en warmtekrachtcertificaten, plaatsing budgetmeters, de 6 REG = Rationeel Energiegebruik 19

20 gratis 100 kwh-politiek voor gezinnen,.. het wordt allemaal doorgerekend in de distributienettarieven van KMO s. Dit zijn allemaal kosten die buiten de controle van de netbeheerder vallen maar die hij wettelijk verplicht moet doorrekenen. De sterke toename van de distributienettarieven over de voorbije jaren is o.a. het gevolg van het succes van photovoltaïsche zonnepanelen in Vlaanderen. De netbeheerder moest de hem aangeboden zonnepanelencertificaten opkopen en daarvoor een prijs betalen die ver boven de certificatenmarktprijs lag. Het financieel tekort moest telkens doorgerekend worden in de nettarieven waardoor die maar bleven toenemen. Om die ontsporing een halt toe te roepen besliste men na de tarifaire periode om het distributietarief te bevriezen tot eind De netbeheerders maken kosten voor exploitatie en uitbouw van hun netten. Ze hebben in de afgelopen jaren intern enkele beperkte besparingen gerealiseerd op bepaalde werkingskosten waardoor hun operationele kosten gedaald zijn. Die kostendaling is evenwel niet in verhouding tot de sterk gestegen kosten van de openbare dienstverplichtingen. Volgens de koepel van gemengde distributienetbeheerders Eandis maken de kosten van de openbare dienstverplichtingen reeds 46% van het distributienettarief uit. 7 De grafiek hierna illustreert de evolutie van de reële kosten voor het vervullen van de openbare dienstverplichtingen elektriciteit in het werkgebied van de zuivere intercommunales (netbeheerders) onder de INFRAX-koepel voor de periode 2009 t.e.m. de eerste semester van Presentatie Eandis (Walter Van den Bossche) dd. 17 april 2013, n.a.v. SERV-studiedag 10 jaar vrijmaking van de Vlaamse elektriciteits- en gasmarkt. 20

21 Grafiek 9: Evolutie reële kosten openbare dienstverplichtingen elektriciteit INFRAX ( ste sem. 2013) Bron: INFRAX, 2013 Doordat de Vlaamse openbare dienstverplichtingen doorgerekend worden in de nettarieven betalen energiegebruikers ook daarop BTW. Daardoor ontstaat een onnodige drain van financiële middelen van Vlaamse energiegebruikers naar de federale staatskas TOEKOMST VLAAMSE DISTRIBUTIENETTARIEVEN ELEKTRICITEIT? De bevriezing van de nettarieven voor 2013 en 2014 is tijdelijk een goede zaak, maar ook kortzichtig, want ondertussen bouwt men kosten op die bij ongewijzigd beleid - ooit zullen moeten doorgerekend worden. Omwille van de staatshervorming en de overdracht van distributienettariefbevoegdheid, zal de federale regulator CREG de nettarieven niet meer wijzigen tot De bevoegdheidsoverdracht houdt in dat Vlaanderen een nieuwe tariefmethodologie moet uitwerken en vervolgens een gans proces moet doorlopen om tot goedkeuring van nieuwe nettarieven te komen. Dit alles kost veel tijd, en het ziet er naar uit dat de bevroren tarieven ook zullen gelden in Er is nood aan structurele oplossingen. Wellicht wacht ons bij ongewijzigd beleid - in 2016 een zware tariefschok, want na de periode van bevriezing zullen de opgebouwde kosten moeten doorgerekend worden. Afhankelijk van de gekozen optie wordt dat in 2016 een ware big-bang of een gefaseerde toename van het distributienettarief. 21

22 O P G E B O U W D E K O S T E N G R O E N E S T R O O M - E N W A R M T E K R A C H T C E R T I F I C A T E N Een openbare dienstverplichting dwingt netbeheerders om certificaten op te kopen aan vastgelegde minimumprijzen als een energieproducent hen daarom verzoekt. Als die minimumprijs hoger ligt dan de marktprijs, is het voor de energieproducent uiteraard lucratiever om de certificaten aan te bieden aan de netbeheerder in plaats van die aan te bieden op de certificatenmarkt. Netbeheerders kunnen die certificaten achteraf wel terug op de certificatenmarkt verkopen, maar tegen een veel lagere prijs. Het verschil tussen opkoopkost en verkoopprijs (op de markt) kan de netbeheerder in principe doorrekenen in de nettarieven. De aanpassingen aan de nettarieven in de periode hielden onvoldoende rekening met de sterke toename aan aangeboden groenestroomcertificaten, vooral ten gevolge van het grote succes van photovoltaïsche zonnepanelen. Door de bevriezing van de nettarieven kan een deel van de kosten die netbeheerders moeten maken voor opkoping van groenestroom- en WKK-certificaten niet doorgerekend worden in de nettarieven. De netbeheerders stapelen dus schulden op. Bovendien zal ook voor de komende jaren de doorrekening van de certificatenkosten in de nettarieven onvoldoende zijn. In het kader van de staatshervorming zal de bevoegdheid over de distributienettarieven overgedragen worden aan de Gewesten. Omwille van die nakende overdracht werd aan de federale regulator CREG gevraagd om de nettarieven niet te wijzigen tot Voorgaande betekent dat de distributienetbeheerders wellicht nog tot en met 2015 een aanzienlijk deel van de kosten die ze maken voor het opkopen van de certificaten niet kunnen doorrekenen in de nettarieven. Volgens de VREG werd eind 2012 reeds een schuld van 522 miljoen euro opgebouwd ten gevolge van opkoop van certificaten. 8 Het berekende gecumuleerde tekort van de netbeheerders van 522 miljoen euro is gebaseerd op de gepubliceerde saldi van de netbeheerders en betreft de situatie eind Op het moment dat de bevriezing van de nettarieven opgeheven wordt, zullen deze kosten (schulden) bij ongewijzigd beleid - op één of andere manier doorgerekend worden. Uit extrapolaties van de SERV blijkt dat bij ongewijzigd beleid tegen 2015 het gecumuleerde tekort bij de netbeheerders verder oploopt tot circa 720 miljoen euro. Als in 2016, of pas begin 2017, nieuwe nettarieven ingevoerd worden, zal deze zware schuld een ware tariefschok veroorzaken. 8 VREG-rapport van 4 december 13 m.b.t. de raming van het regulatoir saldo van de elektriciteits- en aardgasdistributienetbeheerders (VREG RAPP ). 22